De burgeroorlog in Spanje.
ir—ri
PROGRAMMA
Thijs IJs krijgt een huisgenoot
Last van Uw zenuwen
De toestand der democratie in Europa.
VRIJD'A'G T6 'OCTOBER 1936
H A A R E E M'S DAGBE'AD
Rechtschen versterken hun positie
ten westen van Madrid.
Franco zaï niet over overgave der
hoofdstad onderhandelen.
Het D. N. B. meldt uit Burgos, dat de strijd
krachten van de zevende divisie der recht-
sche troepen Albea del Fesno hebben bezet,
een belangrijk knooppunt van wegen, dat op
35 K.M. hemelsbreed van Madrid is gelegen.
Hierdoor wordt de tweede marschweg naar
Naval Carnero door de rechtsche troepen
beheerscht.
Naval Carnero wordt beschouwd als het
laatste versterkte punt der regeeringstroe-
pen ten westen van Madrid.
De regeeringstroepen hebben bij dit ge
vecht 150 man op het slagveld moeten achter
laten, terwijl de rechtsche troepen ook veel
oorlogsmateriaal in handen is gevallen.
De zender van Jerez de la Frontera deelde
mede. dat de troepen van generaal Mola, die
optrekken naar Madrid, in afwachting zijn
van het bevel over te gaan tot den alge-
meenen aanval op de hoofdstad.
Aan het front bij Saragossa zijn honderd
Catalanen in den slag gevallen. Madrid is
gisteren opnieuw gebombardeerd, waarbij
schade werd aangericht aan de kazernes en
openbare gebouwen.
Radio Sevilla meldde dat de rechtsche troe
pen aan het front van Aragon Bari Nena, dat
gelegen is aan den weg van Huesca naar
Fragas, hebben bezet. 250 Catalenen hebben
in dezen slag het leven gelaten. De opstan
delingen hebben een groote hoeveelheid oor
logsmateriaal buitgemaakt o.m. 30 vracht
wagens. Aan het front bij Tala Vera hebben
de opstandelingen San Esteban bezet. Bij een
gevecht werden twee regeeringsvliegtuigen
neergehaald. De inzittenden slaagden erin
zich door gebruik making van hun valscher
men te redden. Men meldt uit San Sebastian,
dat de Baskische nationalisten in de stra
ten van Bilbao met anarchisten vechten. De
Basken bezetten strategische punten in de
stad.
Artillerie der regeering
bombardeert Toledo.
Een correspondent van de Portugeesche
„Diario de Noticias" schrijft dat het leven te
Toledo bijna ondragelijk is. In den nacht op
Donderdag bombardeerde de artillerie van de
regeering de stad. waardoor verscheidene
personen werden gedood, en de meester be
woners vluchtten in de kelders.
Bovendien worden iederen nacht een aan
tal manschappen van het vreemdelingenle
gioen door geheimzinnige schutters, verbor
gen op de daken of in donkere straten, neer
geschoten.
Geen onderhandelingen over
overgave van Madrid.
Naar het D. N. B. voorts uit Burgos meldt
heeft generaal Franco de geruchten over on
derhandelingen tusschen de leiders van de
conservatieven en oud-minister Maura en
vertegenwoordigers van de opstandelingen
In Frankrijk over een wapenstilstand van
drie dagen, met klem tegen. Deze wapenstil
stand zou dan dienen om te onderhandelen
over de capitulatie van Madrid.
Franco verklaarde, dat wel eenige leiders
van Madrid vergeefs getracht hebben bepaal
de toezeggingen te verkrijgen voor een over
gave van de hoofdstad. De militaire toestand
van de rechtschen is thans zoo. dat de op
marsch naar Madridd doqr niets meer te
stuiten is. Het maken van noodelooze slacht
offers zal worden vermeden, doch dit kan
alleen als de doellooze verdediging van de
stad onmiddellijk wordt gestaakt. De recht
schen zullen na de inneming van Madrid,
„rechtvaardige doch strenge straffen vellen
voor de misdaden van de regeerings-aanhan-
gers". De rechtsche regeering, aldus Franco
is.geen vijand der arbeiders; in het nieuwe
Spanje zuilen de toestanden voor de arbei
dende bevolking worden verbeterd door so
ciale wetten, doch de eenige weg hiertoe is
een capitulatie van de hoofdstad zonder voor
waarden in vol vertrouwen op ded grootmoe
digheid en de rechtvaardigheid van de lei
ders der rechtschen.
Ondorhandelinge» over uitwisseling
van gevangenen afgebroken.
Een vertegenwoordiger van de Spaansche
Phalanx is te Parijs aangekomen om te on-
dei'handelen over de uitwisseling van den lei
der van de Phalanx, Primo de Rivera welke
te Alicante de gevangene is van de regee
ringstroepen, tegen den zoon van den minis
ter-president Largo Caballero, welke door de
opstandelingen gevangen wordt gehouden.
De onderhandelingen moesten worden on
derbroken. aangezien de leiding van de anar
chisten te Madrid den minister-president
mededeelde, dat zij hem zouden fusilleeren. als
hij zijn. toestemming zou geven tot deze uit
wisseling.
De behandeling van Primo de Rivera zou
naar verluidt slechter zijn geworden.
Buitenlanclsche vrijwilligers te Albacete.
Men meldt uit Albacete. dat een groote
groep vrijwilligers, vooral bestaande uit Ita-
liaansche en Duitsche emigranten te Albacete
is aangekomen.
Zij -zuilen binnenkort naar het strijdtooneel
vertrekken.
Sovjet-vliegtuigen voor de Spaansche
regeering?
Uit St.-Jean de Luz: Naar het Duitsche
Nieuwsbureau meedeelt, zouden volgens be
richten uit Bordeaux in de haven aldaar drie
koopvaardijschepen van de Spaansche regee
Hindoes en Mohammedanen
raken slaags.
Verscheidene dooden en een groot aantal
gewonden.
In de omgeving van Bombay is het tot een
ernstige botsing gekomen tusschen Hindoes
en Mohammedanen, naar aanleiding van
het feit. dat begonnen werd met den bouw
van een Hindoetempel in de nabijheid van
een moskee.
De ongeregeldheden duurden tot laat in den
avond. 14 personen zijn gedood en 170 ge
wond. Enkele honderden arrestaties werden
verricht.
ring liggen, welke zouden wachten op de aan
komst van 50 vliegtuigen uit Sovjet-Rusland.
Verder zou te Bilbao in allerijl een betonnen
vliegveld worden gebouwd, dat zou moeten
dienen als operatiebasis voor deze vliegtui
gen. Tenslotte wordt beweerd, dat Sovjet-Rus
sische technici in de verdedigingslinies van
Bilbao draadversperringen hebben gemaakt,
welke onder electrischen stroom kunnen wor
den gebracht.
Aanslag op generaal Queipo de
Llano?
Naar uit Madrid wordt vernomen, is eenige
dagen geleden een aanslag gepleegd op gene
raal Queipo te Llano. De dader, een zoon van
generaal Campin, een der opperofficieren van
de regeeringsstrijdkrachten, wondde Queipo
de Llano licht door 'n schampschot aan den
arm, vervolgens pleegde hij zelfmoord.
Frankrijk
Aandeelhouders der Banque
de France bijeen.
Uit Parijs: De gouverneur van de Bank van
Frankrijk, Labeyrie, heeft in zijn openings
woord ter vergadering van aandeelhouders de
tendentieuze geruchten tegengesproken, vol
gens welke de aandeelhouders van hun rech
ten zouden worden beroofd en het zesmaande-
lijksche dividend zou worden gepasseerd of
belangrijk verminderd.
Ten aanzien van het stabilisatiefonds van
tien milliard zeide Labeyrie, dat dit niet aan
de bank toebehoort.
Het werd verkregen als winst op de herwaar
deering van den goudvoorraad en behoort den
staat toe.
De iedere week op den bankstaat aange
geven goudvoorraad is daarom lager dan de
monetaire reserve, welke Frankrijk bezit.
Labeyrie gaf vervolgens de reden, waarom
hij niet de bewegingen van het stabilisatie
fonds pubilceert: de speculanten tegen te
werken. Ongetwijfeld, aldus voegde hij hieraan
toe, is een openbare controle op den toestand
der centrale bankinstellingen noodig voor een
goed beheer der staatsfinanciën.
Ongeveer 1300 aandeelhouders woonden de
vergadering bij-
Zöodra de leden van den raad hun plaatsen
innamen, werden kreten geuit. Deze inter
rupties hielden pas op, toen de president de
vergadering schorste voor de stemming voor
het verkiezen van twee adviseurs en drie cen
soren in den Raad van Bestuur.
De betooging kwam aldus Reuter van
de zijde van aandeelhouders, die ontevreden
zijn over het gewijzigde statuut van de bank.
De aanwezigheid van Jouhaux naast Labey
rie gaf aanleiding tot levendige protesten.
Tal van aandeelhouders gingen langdurig
tegen Jouhaux te keer. Toen het betrekkelijk
rustig was geworden, nam Labeyrie het woord.
Zijn redevoering werd dikwijls onderbroken.
Bijj de stemming werden tot adviseurs ge
kozen de president van de Federatieman be-
lasitngbetalers, Lemaigre du Breuil, en de
president van de Federatie van industrieelen
en handelslieden, Duhem.
Drie aftredende censoren werden herkozen.
België
Geen internationale verbinte
nissen geschonden.
In bevoegde Belgische diplomatieke krin
gen is aan een vertegenwoordiger van Havas
de volgende interpretatie verstrekt van de
redevoering van den Koning in den minister
raad
In deze kringen wordt er de nadruk op
gelegd, dat er voor België geen sprake van
is de internationale verbintenissen te mis
kennen. Dientengevolge beoogt het geenszins
zich terug te trekken uit den Volkenbond,
waarvan !t een zeer actief lid is en waaraan
het tallooze bewijzen van trouw heeft ge
geven. Maar er bestaat een speelruimte tus
schen de oude verplichtingen in de accoor-
den van Locarno van 1925 en de verplichtin
gen van het Volkenbondspact. De Belgische
regeering bestudeert dus op het oogenblik de
kwestie tot hoever zij zich zal' binden ten
opzichte van het Pact van Genève eenerzijds
en de later aan te gane verbintenissen ander
zijds. Met andere woorden: het etenige pro
bleem, hetwelk zich thans voordoet, is vast
te stellen in welke mate België bij het zich
aansluiten bij een nieuw westelijk pact de
verbintenissen van het Volkenbondspact zou
overschrijden.
Fransch-Belglsche militaire
afspraken niet aan de orde.
Wat de afspraken betreft tusschen de
Fransche en de Belgische generale staven,
zoo is men in Belgische diplomatieke kringen
van oordeel, dat deze zijn geregeld door de
briefwisseling van Maart jl. tusschen de
beide regeeringen, en dat de kwestie van het
prijsgeven ervan niet aan de orde is. daar
het accoorden geldt, die een zuiver technisch
karakter dragen.
Het oordeel van oud-
minister Devèze.
Albert Devèze, oud-minister van nationale
verdediging heeft in een interview met Havas
o.a. verklaard: „Ik begrijp de emotie in
Frankrijk niet. Er heeft nooit een bondge
nootschap tusschen het bevriende Frankrijk
en België bestaan, een dergelijk pact zou
slechts mogelijk zijn geweest, indien beide
landen wederzijds hun buitenlandsche poli
tiek aan hun overeenkomsten zouden hebben
ondergeschikt gemaakt, waaraan de een
noch de ander ooit kon denken België heeft
de uitsluitende verplichting om nooit toe te
staan, zonder zich tot de uiterste grenzen
van zijn macht te hebben verdedigd, dat een
aanvaller zijn gebied zou doorschrijden om
zijn buurman in het hart te treffen. Dit was
de verdediging, die wij hebben voorbereid en
die wij zullen voortgaan te versterken. Ik
voeg hier zelfs aan toe, dat bij een derge
lijke eventualiteit Frankrijk de plicht zou
hebben zich niet te beperken tot het profijt
trekken van de door den Belgischen weer
stand veroorzaakte vertraging om zijn eigen
bescherming te verzekeren, maar dat het
integendeel bij een oproep onzerzijds onver
wijld te onzer hulp moet komen met al zijn
middelen.
Wanneer men rekening houdt met het feit.
dat onze militaire mogelijkheden ons stellig
niet in staat stellen meer te verzekeren dan
de integriteit van ons grondgebied, zal men
Spoedig weer opgewekt en gekalmeerd met
Mijnhardt's Zenuwtabletten.
Buisje 75 ct. Bij Apoth. en Drogisten.
(Adv. ingez. Med.)
de verklaring begrijpen dat wij bij geen en
kele botsing kunnen worden betrokken bui
ten die, welke een hernieuwing zou zijn van
den aanslag van 1914. Het was voor onze bin-
nenlandsche politiek zoowel als voor onze in
ternationale positie noodig dat dit duidelijk
werd gezegd op het moment, waarop wij onze
bewapening en onze fortificaties aanzienlijk
vermeerderen, waarover- Frankrijk zich
slechts kan verheugen".
LLOYDS VERZEKERT NIET MEER TEGEN
OORLOGSRISICO.
LONDEN, 15 October (A. N. P.). De afdee-
linig van Lloyds, die die buiben de zeeverzeke
ringen vallende zaken behandelt, heeft beslo
ten zioh aan te sluiten bij de politiek, die dooi
de groote verzekeringsmaatschappijen wordt
gevolgd, welke reeds jaren geweigerd hebben
polissen te aanvaarden, waarin oorlogsrisico's
verzekerd worden op het vasteland van Ier
land en het Vereenigd Koninkrijk.
FINANCIEELE BERICHTEN
Fransch disconto opnieuw
verlaagd.
De Bank van Frankrijk heeft haar
disconto verlaagd van 21/2 tot 2
procent.
KAMI),
ZATERDAG 17 OCTOBER 1936.
HILVERSUM I, 1875 M.
KRO-Uitzending.
8.00—9.15 en 10.00 Gram.pl. 11.30—12.00 Godsd
halfuur. 12.15 Grampl. en het KRO-orkest. 2.00
Voor de rijpere jeugd. 2.30 Gram.pl. 3.00 Kin
deruur. 4.05 Gram.pl. 4.30 KRO-orkest. 5.15
Gram.pl. 5.30 Esperanto-nieuws. 5.45 De KRO-
Nachtegaaltje 6.15 Gram.pl. 6.20 Journ. Week
overzicht. 6.45 Gram.pl. 7.00 Berichten. 7.15
Kath. RVU. 7.35 Actueele aetherflitsen. 8.00
Berichten ANP. Mededeëlingen. 8.10 Voor
dracht en concert. 8.30 Gevar. programma.
In de pauze: Filmpraatje. Om ca. 9.00 Causerie
over den a.s. Esperanto-cursus 10.30 Berichten
ANP. 10.35—12.00 Gram.pl.
HILVERSUM II, 301 M.
VARA-Uitzending. 10.. v.m. VPRO.
8.00 Gram.pl. 10.00 Morgenwijding. 10.15 Or
gelspel, voordracht en Gram.pl. 12.001.45
Gram.pl. 2.00 Dansmuziek. 2.30 Gram.pl. 3.15
Schaakles. 3.35 R'daimsch Bhilh. orkest
soliste. 4.30 Esperanto-uitzending. 4.50 Vervolg
concert. 5.40 Literaire causerie. 6.00 Orgelspel.
6.30 De „Wielewaal" en causerie. 7.00 Film-uit
zending. 7.30 Gram.pl. 8.00 Herh. SOS-Berich-
ten. 8.03 Berichten A. N. P., Vara-Varia. 8.15
Dansmuziek. 8.45 Toespraak. 9.00 VARA-Groot
orkest. 9.45 Vroolijke voordracht. 10.00 Be
richten AN.P. 10.05 VARA-Groot-orkest. 11.05
12.00 Gram.pl.
DROITWICH 1500 M.
11.20 Orgelspel 11.50 Het Entente-strijk
kwartet. 12.50 Gram.^1.1.20 Commodore-Grand
orkest. 2.25 Tennis-reportage. 3.50 Reportage
auto-races. 4,10 Gram.pl. 4.35 Solistenconcert.
5.35 Dansmuziek. 6.20 Berichten. 6.35 Sport
nieuws. 6.50 Welseh intermezzo. 7.05 Dansmu
ziek. 7.50 Radio-Journaal. 8.20 Voordracht.
8.35 BBC-orkest en soliste. 9.20 Berichten.
9.40 Cabaret. 10.40 Het Bridge water harpkwin-
tet. 11.20 Dansmuziek. 11.50 Berichten. 12.00-
12.20 Dansmuziek.
RADIO PARIS, 1648 M.
7.20 en 8.20 Gram.pl. 11.20 Nationaal orkest.
2.50 Gram.pl. 4.20 Paseal-orkest. 5.50 en 6.20
Gram.pl. 8.20 Zang. 9.20 Harmonie-orkest en
koren. 11.0512.35 Dansmuziek en populair
concert.
KEULEN. 456 M.
5.50 Orkestconcert. 11.20 Gevar. concert. 1.35
Gram.pl. 3.20 Omroep-klein-orkest. 5.25 Om-
roepkwintet. 8.30 Gevar. programma. 9.50
11.20 Vroolijk programma.
BRUSSEL, 322 31.
12.20 Gram.pl. 12.50 Klein-orkest. 1.30 Salon
orkest. 1.50 Gram.pl. 2.23 Max Alexys' orkest,
3.20 Gram.pl. 4.20 Omroeporkest. 5.20 Dansm-u
ziek. 6.20 Kamermuziek. 7.20 Piano-recital,
8.20 Symphonieconicer-t en zang. 10.30 Dans
muziek. 11.2012.20 Gram.pl.
BRUSSEL, 484 M.
12.20 Gram.pl. 12.50 Salon-orkest. 1.30 Klein-
orkest. 1.50 en 2.20 Russische muziek. 2.35
Gram.pl. 3.35 Max Alexys' orkest. 4.35 Kamer
muziek. 5.35 Omroeporkest. 6.35 Gram.pl. 8.20
Operetteuitzending. 9,20 Koor- en orkestcon
cert. 11.2012.20 Dansmuziek.
DEUTSCHLANSENDER, 1571 31.
7.30 Gevarieerd programma. 9.20 Berichten,
9.50 Cello en piano. 10.05 Weerbericht. 10.20
12,15 Dansmuziek.
Spanje als de eeuwige martelaar.
Sir Austen Chamberlain, Britsch oud
minister van buitenlandsche zaken en
financiën, geeft in dit artikel zijn mee
ning over de positie, waarin z.i. de de
mocratie in Europa verkeert. Wij plaat
sen deze beschouwing, die wij overigens
geheel voor rekening .van den schrijver
laten als een bijdrage tot verruiming
van het inzicht van onze lezers in een
belangrijk politiek vraagstuk.
.,De wereld veilig te maken voor de demo
cratie." Is de ij delheid der menschelijke wen-
schen, en ik kan er aan toevoegen, de dwaas
heid van leuzen, ooit wel met meer ironie ge
ïllustreerd dan door het contrast tusschen
deze phrase en de geschiedenis van de na-
oorlogsche jaren? Van de groote mogendheden
handhaven alleen Engeland, de Vereenigde
Staten en Frankrijk hun democratische tra
dities. Voeg er de Scandinavische landen, Bel
gië. Zwitserland en Nederland aan toe en de
lijst der hedendaagsche democratische con
stituties is uitgeput. Elders is het parlemen
taire stelsel ineengestort. Wij leven in de
eeuw van de dictatuur.
Sir Austen Chamberlain.
Het kan voor ons, die onze parlementaire
idealen en onzen liberalen en democratischen
staatsvorm niet hebben opgegeven, van belang
zijn eens te overdenken wat er de oorzaak
van geweest kan zijn, dat de hoop op een
nieuw Europa, bestaande uit vrij-geregeerde
en pacifistische landen, te niet werd gedaan
Ik twijfel niet aan de toekomst van de par
lementaire regeering van mijn eigen land.
Zij is te diep geworteld in de Britsche zeden
en tradities om door welken dictator ook. hetzij
van Links of van Rechts, te worden wegge
vaagd. Toch is het voor onze eigen veiligheid
goed gewaarschuwd te zijn, want een „ge
waarschuwd man geldt voor twee" en voor een
juist begrip der buitenlandsche kwesties is
het noodig behoorlijk ingelicht te zijn. zoo
dat we kunnen begrijpen wat in andere lan
den gebeurt en gebeurd is en daarover ons
oordeel kunnen vormen.
Ik heb juist eenin Londen verschenen
boekje gelezen van professor Allison Peers,
hoogleeraar in de Spaansche taal aan de
Universiteit te Liverpool; het is getiteld „De
Spaansche 'tragedie 1930'36". Het is inder
daad een tragische geschiedenis, die liij ver
haalt met een onpartijdigheid, welke men bij
de bespreking van dergelijke gebeurtenis
sen zelden aantreft. Het is zóó onpartijdig,
dat het moeilijk is er zijn eigen politieke sym
pathieën uit af te leiden, ofschoon ik, alleen
naar dit boek geoordeeld, zou zeggen, dat hij
aan de zijde staat van die voortreffelijke
groep liberaal-georiënteerde literatoren, die
in Spanje zoo veel gedaan heeft bij de voorbe
reiding van de revolutie en-de vernietiging der
monarchie. Want al kan hij erkennen, dat het
dictatorschap van Primo de Rivera aanvanke
lijk met instemming door het Spaansche volk
werd begroet, al toont hij eerbied voor 's Ko-
nings moed, vaderlandsliefde en de grootmoe
digheid in zijn houding op het oogenblik van
zijn afstand, toch gaan professor Peers' sym
pathieën niet uit naar de monarchie en nog
minder naar de dictatuur, maar meer naar
-"ZACHT VAN SMAAK - PRU5 70 ct
(Adv. Ingez. Med.)
ONZE DACELIJKSCHE KINDERVERTELLINC
D,e sneeuwpop trekt zich van Sim's dreigement niets aan. Rustig
staat hij-af te wachten tot het ballenbombardement begint. Thijs
en Sim gaan op een afstandje staan en maken een grooten voorraad
sneeuwkogels gereed. „Nou," roept Thijs, „daar gaat hij. Wie 'm het
eerste raakt!" En gelijk vliegt een tweetal ballen naar den sneeuw
pop toe.
Ze zijn nog maar even bezig, als Thijs plotseling met een bezorgd
gezicht naar de lucht kijkt. Pikzwart ziet het er uit. Ook Sim is alles
behalve op zijn gemak!
Door SIR AUSTEN CHAMBERLAIN.
de denkbeelden, die tot uitdrukking werden
gebracht door de stichters van den „Bond
voor den dienst der Republiek", in hun mani
fest van Februari 1931, waarin zij verklaar
den: „dat de monarchie thans in het laatste
stadium van ontbinding verkeerde en plaats
moest maken voor een eerlijken nationalen
regeeringsvorm een republiek, die „dyna
mische la-acht met discipline zou vereenigen
en alle Spanjaarden zou uitnoodigen deel te
nemen aan de geweldige onderneming van den
wederopbouw der Spaansche historie."
Wat is het resultaat van deze hooggestem
de verwachtingen en verheven voornemens
geweest? In het laatste hoofdstuk van prof.
Peers' boekje, dat veelzeggend met „Chaos"
betiteld werd, vinden we de les:
Professor Peers zegt, dat wij tot iederen
prijs de verleiding tot het vaststellen der
verantwoordelijkheid moeten weerstaan,
maar hij somt op: „Met den groei van het
aantal oogenschijnlijk verspreide opstanden
tot een revolutie en den overgang van de re
volutie in de bloedigste en felste van alle
burgeroorlogen komt deze geschiedenis van
Spanje's Tweede Republiek tot een tragisch
eindeDe Tweede Republiek is, in ieder
opzicht, dood". En verder: „Slachting en con
tra-slachting schijnen de eenige perspectie
ven, Het rhythme der reactie heeft zijn snel
heid opgevoerd tot het rhythme zelf verlo
ren ging in de warreling en het geraas van
den oorlog. Mannen vliegen elkaar naar de
keel. Beschaving heeft plaats gemaakt voor
chaos. En er is één „martelaar der republiek"
boven alle anderen Spanje".
Dit is de kortste conclusie van de tragi
sche vertelling, die prof. Peers doet.
Te veronderstellen, zooals enkele sprekers
op de Labourconferentie blijkbaar gedaan
hebben, dat de huidige regeering te Madrid
de kampioene voor vrijheid en democratie
is, is even ver bezijden de waarheid als het
zelfde karakter in de regeering van
Sovjet Rusland te zien. Geen van beide heb
ben iets voor ons ter navolging. De strijd in
Spanje kan, welke zijde ook wint, slechts uit-
loopen op dictatuur en een dictatuur van het
proletariaat heeft even weinig eerbied voor
persoonlijke of politieke vrijheid als een dic
tatuur van Rechts. De leiders van de Brit
sche vakvereenigingen koesteren noch voor
de eene noch voor de andere eenige sympa
thie.
Als er één waarheid is, die meer dan eenige
andere door de geschiedenis bevestigd wordt,
dan is het 't feit, dat revoluties haar eigen
ouders verslinden, zooals Saturn us zijn eigen
kinderen verslond. Zij, die de revoluties ma
ken. loopen de grootste kans onder de eerste
slachtoffers te vallen.
Ik heb in het bijzonder de aandacht voor
den val der democratie in Spanje gevraagd,
omdat Spanje ons de laatste en bloedigste
der catastrofes verstrekt, die den democra
tischen regeeringsvorm over een zoo groot
deel van Europa vernietigt, maar heel wat
belangrijker dan de loop van den Spaan-
schen strijd zijn voor de Vrije Landen de
feitelijke ooi-zaken van den val der demo
cratie in Spanje zoowel als Italië. Duitsch-
land en elders in de kleinere staten. Er zijn
waarheden van grooter omvang en het is
goed die ter harte te nemen.
Een regeering valt, als zij ophoudt te re-
geeren. De zwakheid der „continentale" de
mocratie lag in de eerste plaats in de mis
lukking het verlangen naar controle van
volk en parlement in harmonie te brengen
met een krachtige en stabiele bewindvoering.
Zoo was het met de parlementaire regee
ring in Italië vóór Mussolini en in Duitsch-
land vóór Hitier. Niet minder was het 't ge
val met Portugal en Spanje, en we zouden nog
andere voorbeelden kunnen aanhalen. In vele
gevallen is gedeeltelijk het karakter der
constituties er verantwoordelijk voor geweest.
Bij hun pogingen om een theoretische per
fectie te bereiken maakten haar scheppers
haar onuitvoerbaar. Miss Headlam Morley
vraagt de aandacht voor het ongelukkige re
sultaat van de toepassing der evenredige ver
tegenwoordiging in haar studie van .,De nieu
we democratische grondwetten van Europa":
„In al deze landen is de partijstrijd hevig
en het aantal twistende partijen groot. De re
geering wordt gevormd door een coalitie van
een aantal onafhankelijke partijen. Als de
coalitie van breeden omvang is en de twis
tende groepen insluit, is er een voortdurend
gevaar voor innerlijke splitsing; het is bijna
onmogelijk een scheppende politiek te voe
ren; iedere maatregel. Iedere daad van de re
geering moet aan elk der coalitiepartijen ter
goedkeuring worden voorgelegd. Als de coali
tie klein is, is het gevaar voor tweedracht in
het kabinet minder acuut en kan de regee
ring een vastere politieke lijn volgen; daar zij
niet over de meerderheid in het parlement
beschikt, kan zij daartegenover deze niet
dwingen".
In Engeland heeft de Liberale Partij gedu
rende haar langdurige machtsperiode zich,
met enkele uitzonderingen, constant tegen
deze nieuwigheid verzet. Pas toen de partij
haar vooraanstaande nositie verloor, erkende
de Romp er een redmiddel in te zien. Haar
toepassing lijkt meer geschikt de grondwet
onmogelijk te maken dan het parlement te
versterken.
In de tweede plaats zal geen enkelen regee
ringsvorm, die niet diep in de gewoonten en
ht temperament van een natie geworteld ligt,
een lang leven beschoren kunnen zijn.
„De prijs der vrijheid is eeuwige waak
zaamheid". Geen enkele krampachtige poging
bij algemeene verkiezingen kan dienen tot
handhaving van de kracht of de gezondheid
der parlementen. Een actieve, levendige be
langstelling voor de nationale zaken, niet al
leen van enkele politici, maar van de groote
massa kiezers, is de ware adem van de demo
cratische regeering. zonder welke de democra
tie verwelkt en sterft. Geen regeering vraagt
voor haar welslagen meer van den gewonen
burger dan de parlementaire democratie vol
gens het Britsche model.
Ten derde, en dit wordt in het bijzonder
geïllustreerd door de Spaansche regeering,
zijn overleg en gematigdheid noodzakelijk voor
elken regeeringsvorm, die In laatste instantie
steunt op de algemeene en vreedzame berus
ting dooi ae geheele gemeenschap in de poli
tiek, die op dat oogenblik de goedkeuring
heeft van de meerderheid. Een zekere mate
van eerbied voor de gevoelens der minderhe
den is even noodzakelijk voor duurzaamheid
en stabiliteit als de onderwerping van dezelfde
minderheden aan den wil der meerderheid. Te
sterke en te snelle verandering is even ge
vaarlijk voor een vreedzamen vooruitgang als
de reactie zelve, want zij loopt uit op reactie,
zelfs als zij niet in een revolutie eindigt.
(Nadruk verboden.)., j
