Spraakmiddel.
Aanbieding van een
Nationaal Huwelijksgeschenk.
Hef Haarlemsche
Bioscoop-conflict.
Hei Bebuqtiiltste
54e Jaargang No. 16366
VerscKünt dagelijks, EeKalve op Zon- en Feestdagen
Donderdag 29 OctoBer 1936
HAARLEM S DAGBLAD
Directie: P. W. FEEKEBOOM UITGAVE LOURENS COSIER MAATSCHAPPIJ VOOR
en ROBERT PEEREBOOM. COURANT-UITGAVEN EN ALGEMEENE DRUKKERIJ N.V. Hoofdredacteur: ROBERT
Directie: P. W. PEEREBOOM
en ROBERT PEEREBOOM,
UITGAVE LOURENS COSTER MAATSCHAPPIJ VOOR
COURANT-UITGAVEN EN ALGEMEENE DRUKKERIJ N.V.
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM.
ABONNEMENTENper week 0.25, per maand 1.10, per 3 maanden
3.25, franco per post ƒ3.55, losse nrs. 0.06. Geïllustreerd Zondagsblad:
per week 0.05, p. maand f 0.22, p. 3 mnd. 0.65, franco p. post 0.72J4.
Bureaux: Groote Houtstraat 93 Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 12
Telefoon Nos-t Directie 13982 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600
Drukkerij: 10132,12713 Administratie: 10724, 14825 Postgiro 38810
Bijkantoor: Soendaplein 37, Haarlem-Noord, Telefoon 12230.
ADVERTENTIëN 15 regels f 1.75, elke regel meer f 0.35. Reclames
ƒ0.60 per regel. Tarieven regelabonnementen op aanvraag. Vraag en
aanbod 1—4 regels 0.60. elke regel meer ƒ0.15. Onze Groentjes zie
hoofd rubriek.
Gratis Ongevallenverzekering voor betalende abonnés. Levenslange on
Idem voor Abonnés op het Geïllustreerd Zondagsblad: Levenslange
Alles indier
geschiktheid f 600.-, Overlijden f 600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog 400.-, Duim 250.-, Wijsvinger f 150.-, Elke andere vinger f 50.-, Arm- of Beenbreuk 30.-,
ongeschiktheid f 2000.-, Overlijden f 600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog f 400.-, Verlies Duim f 75.- Verlies Wijsvinger f 75.-. Verlies andere vinger f 30.-.
het gevolg van een ongeval en volgens gratis ten kantore van dit blad verkrijgbare voorwaarden.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
TWAALF BLADZIJDEN.
HAARLEM, 29 October.
Nationaal Geschenk.
Evenals in 1901 bij het huwelijk van H.M.
de Koningin geschiedde zal ook bij het huwe>
lijk van H.K.H. Prinses Juliana een nationaal
geschenk van het Nederlandsche volk worden
aangeboden. Er zijn daartoe nationale, pro
vinciale en in enkele gevallen plaatselijke co
mités gevormd. Vandaag plaatsen wij een
communiqué waarin, behalve o.a. mededee^
lingen over den aard van dit geschenk, ver
meld wordt dat voor de inzameling de hulp
van de Nederlandsche Dagbladpers is inge
roepen en gaarne toegezegd. Het spreekt van
zelf dat ook wij ons onmiddellijk bereid hebben
verklaard en dus giften van onze lezers in
onvangst zullen nemen en in de courant ver
antwoorden.
Het doel van deze inzameling beveelt zich
zelf reeds zoozeer aan dat het onnoodig is er
breedvoerige recommandaties aan te verbin
den. De geestdrift, tot uiting gekomen bij de
verloving van Prinses Juliana, heeft al duide
lijk het bewijs geleverd dat men dit plan met
warmte zal ontvangen en helpen verwezen
lijken. Het nationale geschenk zal niet alleen
in ons land maar ook daarbuiten een extra
demonstratie zijn van de eenheid van ons
volk en de algemeene blijdschap over deze
groote gebeurtenis in de Koninklijke Familie.
Wü hopen en verwachten dat de giften
vooral in zeer grooten getale zullen binnen
komen. Dat de zorgen, waaronder zoovelen
gebukt gaan, hen zullen nopen tot beperking
van hun gift weet en begrijpt iedereen. Er
zijn duizenden menschen die slechts een klei
nigheid ook voor dit doel zullen kunnen be
stemmen, eenvoudig omdat zij niet meer mis
sen kunnen.
Wij willen er wel in het bijzonder toe op
wekken dat men spoedig zijn bijdragen
geeft. Dat is in het belang der inzameling en
bevordt de snelle ontwikkeling van een zaak
die tenslotte heel wat organisatie vereischt.
Bovendien zal het voordeel zijn dat men
tijdig het resultaat der totale inschrijving
kent en dus den aard van de te geven ge
schenken precies zal kunnen vaststellen en
de uitvoering er van bespoedigen.
Zooals men uit de gedane mededeelingen
zal zien, zijn de couranten niet de eenige in
zamelaars van giften. Ook de penningmees
ters van de vele comités hebben zich beschik
baar gesteld.
Wij verwachten een uitstekend resultaat
van deze inzameling en zullen geregeld ver
antwoordingen van ontvangen giften publi-
ceeren.
De gedachte een jacht te geven het zal
een schip zijn voor de vaart op de binnen
wateren bestemd zal zeker veler sympathie
hebben, omdat dit eerstgenoemde geschenk
zoo kenmerkend Hollandsch van aard is.
Wij openen thans de inschrijving bij dit
dagblad in de verwachting, reeds zeer spoedig
een lange lijst van bijdragen te kunnen ver
melden.
R. P.
Gemeentelijke heffingen voor
Radio-distributie.
De stand van zaken te Haarlem.
Door den minister van binnenlandsche zaken
is een brief aan de gemeentebesturen gezon
den waarin gezegd wordt dat bezwaren zijn
geuit tegen de gedragslijn van verschillende
gemeenten wat betreft het heffen van vergoe
dingen van radio-distribuanten. Hij meent
dat die heffingen dikwijls van dien aard zijn
dat de ontwikkeling der radiodistributie zou
kunnen worden belemmerd. Het is naar de
minister zegt niet in overeenstemming met de
Gemeentewet, dat de distribuant in de ver
gunningsovereenkomst verplicht wordt aan de
gemeente een vergoeding te betalen; zoo'n
vergoeding kan slechts geheven worden krach
tens een gemeentelijke belastingverordening.
Het ligt dan ook in het voornemen van den
minister geen nieuwe machtigingen voor radio-
distributie te verleenen, noch bestaande mach
tigingen na het afloopen van den termijn
waarvoor de machtigingen werden verleend,
te continueeren, wanneer de gemeentelijke
vergunning tot het hebben van radiodistribu-
tiegeleidingen en van andere voorwerpen on
der, op of boven den voor den openbaren
dienst bestemden gemeentegrond een bepaling-
bevat, volgens welke de radiodistribuant ver
plicht is een jaarlijksche vergoeding aan de
gemeente te betalen. Andere betalingen dan
die, welke een uitvloeisel zijn van een gemeen
telijke belastingverordening, mogen in dit
verband van den radiodistribuant niet worden
gevorderd.
Wij hebben geïnformeerd hoe de stand van
zaken te Haarlem is. De gemeente heeft den
distribuanten verplicht 20 cent per maand
per aangeslotene te betalen (dus f2,40 per
jaar). De verleden jaar gemaakte overeen
komst, die door het rijk werd goedgekeurd, is
aangegaan voor 5 jaar. Eerst na het verstrij
ken van dien termijn zal het gemeentebestuur
dus de vraag onder oogen moeten zien hoe j
verder in deze aangelegenheid moet worden
gehandeld. 1
(Er is een chemisch 'preparaat
uitgevonden, dat de uitwerking
hee^t, verlegen menschen in ge
zélschap spraakzaam te maken.)
't Is wonderlijk, wat al wordt uitgevonden,
En niet het minst op dit speciaal terrein,
Hoe onze ouders 't zonder stellen konden,
Dat zal me altijd wel een raadsel zijn
Nu is er weer een nieuw succes verkregen,
Een wonderbaarlijk chemisch preparaat,
Bent u soms in gezelschap ook verlegen?
Een enkle pil maakt, dat u vlotweg praat.
Ik zeg een pil, maar ik heb niet gelezen,
Of het in dezen vorm wordt geserveerd,
Spraakwater kan het ook natuurlijk wezen,
De kwestie is maar, wat het spul presteert.
Verlegen zijn en niet te durven spreken
Wanneer je in een groot gezelschap bent,
Dat hoort wel tot de lastige gebreken,
Uit eigen ondervinding mij bekend.
En kan men zich van dezen last bevrijden,
Door 't nemen van een slok of van een slik,
Dan komen er voor velen nieuwe tijden,
Verlost van menig pijnlijk oogenblik.
Maar met dat al zie ik toch ook bezwaren,
In druk gebruik van 't nieuwe preparaat.
Er wordt, als ik mij eerlijk mag verklaren,
Naar mijn besef al veel te veel gepraat.
Het lijkt slechts mooi, als dan de erg brutale
Tezelfdertijd ook iets te slikken krijgt,
Dat hij op zijn beurt eens in alle talen
In d' algemeene conversatie zwijgt.
P. GASUS,
De bioscoop aan de Parklaan
heeft weinig kans.
Welke beslissing van den Bioscoop
bond te verwachten is.
Eenige dagen geleden hebben wij mede
gedeeld, dat de heer G. Canis, exploitant
van het Spaarne-theater in de Kleine Hout
straat, door den architect P. L. Bloemsma te
Amsterdam plannen heeft laten uitwerken
voor den bouw van een bioscoop-theater aan
de Parklaan. (Tusschen den Kruisweg en
den Jajisweg, op de plaats waar nu de ga
rage van den heer Slot is). De heer Canis
had daartoe de medewerking van den Neder-
landschen Bioscoopbond ingeroepen, want
ook voor de verplaatsing van een bioscoop
moet toestemming verkregen worden.
Wij vernamen dat de commissie voor nieu
we zaken van den Bioscoopbond in beginsel
reeds een beslissing in deze zaak genomen
heeft. Daar deze nog geformuleerd moet
worden zal het nog wel eenige dagen duren
voor de uitspraak bekend wordt.
Wij hebben evenwel reden om te
veronderstellen dat de beslissing af
wijzend zal zijn.
Bij de beoordeeling van zulke verplaatsin
gen wordt o.a. overwogen of de andere bios
copen daardoor meer concurrentie zouden
ondervinden. Ook wordt de vraag onder
oogen gezien of er behoefte bestaat aan de
bioscoop in haar nieuwen vorm.
Deze economische overwegingen zullen
voor de bedoelde commissie uit den Bios
coopbond belangrijke factoren geweest zijn.
De vier groote bioscopen te Haarlem (Rem
brandt, Cinema, Luxor en Frans Hals) heb
ben tezamen ongeveer 3000 zitplaatsen. Het
komt nooit voor dat er plaats te kort is.
Slechts een enkelen keer, als een „trek"-film
loopt, is één bioscoop uitverkocht, maar dan
is het in de andere theaters meestal min
der vol. In de vergaderingen van de com
missie (er zijn er niet minder dan vier ge
houden!) hebben de directeuren van de ge
noemde bioscopen dan ook de stelling ver
kondigd, dat
te Haarlem door de bestaande biosco
pen voldoende in de behoeften van
het publiek wordt voorzien.
De volgende berekening is te maken:
De vermakelijkheidsbelasting (20 pet.) heeft
voor de 5 Haarlemsche bioscopen in 1935
f 106.000 opgebracht. Aan toegang plus be
lasting werd dus ontvangen f 636.000. Indien
aangenomen wordt dat elke bezoeker gemid
deld 50 cent betaalt, wil dit dus zeggen, dat
er 1,272,000 bezoekers zijn geweest.
De vier groote Haarlemsche bioscopen ge
ven eiken dag 3 voorstellingen, zoodat zij in
een jaar (gerekend bij 3000 plaatsen) 3,285.000
bezoekers kunnen plaatsen. Zij hebben er
minder dan 1,272,000 gehad, want van dit aan
tal gaan de bezoekers van het Spaarne-thea -
ter nog af. Geregeld is dus niet veel meer dan
1/3 van het aantal plaatsen bezet.
Het Spaarne-theater heeft thans een eigen
publiek. Als dit zou worden vervangen door
een theater aan de Parklaan in den geest
van de vier genoemde bioscopen zouden de
laatste daarvan nadeel ondervinden.
Wij vernamen nog, dat de leden van de
commissie van den Bioscoopbond de 5 Haar
lemsche bioscopen bezocht hebben om ziel"
op de hoogte stellen van de plaatselijke om
standigheden.
Als de heer Canis over eenige dagen de be
slissing ontvangt kan hij als die (zooals wij
veronderstellen) afwijzend is daarvan in be
roep komen bij het bestuur van den Neder -
landschen Bioscoopbond*
De aard van het geschenk.
De samenstelling der Comité's.
Oproep aan het Nederlandsche Volk.
Aan H.K.H. Prinses Juliana
en Z.D.H. Prins Bernhard
van Lipp eBiesterfeld.
Het woord is aan....
Rudyard Kipling:
't Is knap, maar is het
Kunst?
Het Algemeen Comité richt zich hierbij tot het Nederlandsche volk
voor het verkrijgen van de medewerking van allen aan het Nationaal
Geschenk, dat zal worden aangeboden ter gelegenheid van het
huwelijk van Hare Koninklijke Hoogheid Juliana, Prinses der Neder
landen, Prinses van Oranje-Nassau, Hertogin van Mecklenburg, en
Zijne Doorluchtige Hoogheid Bernhard, Prins van LippeBiester/eld.
In al zijn geledingen heeft het Nederlandsche volk eene overweldi
gende en ontroerende vreugde getoond bij het vernemen van de
heuglijke tijding. De liefde en trouw jegens het Huis van Oranje
traden opnieuw in een helder licht. Van tal van zijden klonk reeds
aanstonds, spontaan en hartelijk, de wensch om deze gevoelens van
vreugde, liefde en trouw in een huwelijksgeschenk tot uitdrukking te
brengen. Dezen wensch te verwezenlijken, is het doel van het Comité.
Het Prinselijk Paar heeft zich uitgesproken voor één nationaal
geschenk. Aan deze uitspraak zij hier herinnerd.
Onder goedkeuring van Prinses en Prins bestaat het voornemen een
jacht voor het bevaren van de binnenwateren aan te bieden. Daaren
boven ligt het in de bedoeling, het noodige te verrichten voor mo
derniseering en inrichting van het Paleis, dat het Prinselijk Paar zal
gaan bewonen, dan wel voor bouw en inrichting van een passend
landhuis. Een beslissing omtrent dit tweede geschenk kon niet aan
stonds worden genomen.
De gelegenheid tot het storten van bijdragen is bij het meerendeel
der dagbladen opengesteld. Daarnaast bestaat die gelegenheid
bij de penningmeesters van de Provinciale Comité's, van
de Comité's in Amsterdam, Rotterdam en 's-Gravenhage en van de
plaatselijke Comité's, die onder de auspiciën van de Provinciale
Comité's zijn of zullen worden opgericht.
Er is een zeer uitvoerig eere-comité benoemd, verder werden een
algemeen-, een uitvoerend- en een werkcomité samengesteld. Het
secretariaat van het algemeen comité is gevestigd Velperbinnen-
singel 5, te Arnhem.
Het Provinciaal Comité voor Noord-Holland is als volgt samengesteld
Dhr. dr. A. Röell, Commissaris der Koningin in de provincie Noord-
Holland, eere-voorzitter; jhr. mr. J. W. G. Boreel van Hogelanden, te
Overveen, voorzitter; Mr. S. H. Vening Meinesz, te Aerdenhout, onder
voorzitter; 3. A. Fontein, te Haarlem (Spaarne 56, giro 2292), penning
meester; prof. mr. A. Anema, te Haarlem; mr. G. C. B. van der Feen de
Lille, te Alkmaar; dr Henri Polak, te Laren (N.-H.); E Luden, te Hilver
sum; R. W. P. Peereboom, te Haarlem; M. A. Reinalda, te Haarlem; H. C.
3. Sondaal te Haarlem; P. Stapel, te Hoogkarspel; mr J. N. 3. E. Heer-
kens Thijssen, te Haarlem; 3. A. E. Verkade, te Zaandam; 3. Versteeg Jr.,
te Monnikendam; C. Wijdenes Spaans, te Anna Paulowna; mr. A. 3.
Backer, te Haarlem, secretaris, p.a. Prov. Griffie, Dreef 3, te Haarlem.
Aan onze bureaux zullen gaarne giften door onze administratie in
ontvangst genomen worden. Zij zullen in ons blad verantwoord
worden.
UIT DE STAATSCOURANT
Bij K. B. is met ingang van 15 November
1936 benoemd tot burgemeester der gemeen
te Zwollerkerspel jhr. mr. G. A. Strick van
Linschoten, met toekenning van gelijktijdig
eervol ontslag als burgemeester der gemeente
Krabbendijke.
Doodelijk ongeluk op den
Jansweg.
Wielrijder tegen een autobus gevallen.
Woensdagmiddag kwart over vier reed de
30-jarige schilder J. B. E. L., wonende aan
den Rijksstraatweg, per fiets over den Jans
weg. Hij moest uitwijken voor een vracht
auto, die aan den rechterkant van den weg
stil stond. Bij het links uithalen slipte hij
over de tramrails, waardoor hij tegen een
in dezelfde richting rijdende autobus viel en
daarna met een smak op straat terecht
kwam. waar hij bewusteloos bleef liggen.
Hem werd door een juist passeerenden "dok
ter en leden van den Ongevallen dienst hulp
verleend, waarna hij per ziekenauto naar
het Sint Elisabeths Gasthuis werd vervoerd,
waar hij kort na aankomst ten gevolge van
zware inwendige kneuzingen overleed.
De autobus werd voorloopig in beslag ge
nomen; de remmen bleken behoorlijk te
functioneeren. De bestuurder heeft geen
'chuld aan dit ongeluk.
Lijk aangespoeld.
Niet van de S.C.H. 179 of 68.
Het lichtschip Elbe I, dat tijdens het jongste
noodweer met de uit 15 personen bestaande
bemanning in de diepte verdween. Het schip
had zijn ligplaats tusschen Cuxhaven en het
eiland Helgoland.
Woensdagavond laat, te ongeveer 11 uur,
is aan het Noordwijksche strand, tusschen
Zandvoort en Noordwijk, op 10 K.M. afstand
van laatstgenoemde plaats, een lijk aange-
poeld.
Vast staat, zoo vernemen wij van de Noord-
/ijksche politie, dat dit lijk, dat in zeer ver
gevorderden staat van ontbinding verkeer
de, noch van de SCH 179 noch van de SCH
68 afkomstig is.
Overigens zal de identificatie zeer moei
lijk zijn. daar het lijk slechts een leeren gor
del draagt.
De politie stelt een nader onderzoek in.
Welke beslissing zal de Kroon
nemen
Met belangstelling wordt afgewacht welke
beslissing de Kroon zal nemen op het Haar
lemsche raadsbesluit om de vermakelijkheids
belasting voor de bioscopen van 20 op 25 pet.
te brengen. Men weet, dat de Nederlandsche
Bioscoopbond heeft medegedeeld, dat als deze
verhccging wordt toegepast de Haarlemsche
bioscopen zulien worden gesloten om op die
wijze de gemeente te dwingen weer tot ver
laging te besluiten.
In kringen van den Bioscoopbond verwacht
men dat de beslissing der Kroon nog wel
eenige maanden zal uitblijven. De Bond
hoopt, dat de Kroon het Haarlemsche raads
besluit zal vernietigen o.a. op grond van de
overweging, dat op de bioscopen een extra be
drijfsbelasting wordt gelegd. Die verwachting
heeft in Bondskringen meer grond gekregen
door de omstandigheid, dat de minister on
langs een beslissing heeft genomen, waar
uit blijkt dat hij de vermakelijkheidsbelas
ting voor bioscopen ook als een bedrijfsbe
lasting ziet. Ergens in ons land verkeerde een
bioscoop in financieele moeilijkbeden. Toen
is door den minister bepaald, dat die bios
coop niet meer dan een bepaald bedrag aan
vermakelijkheidsbelasting behoefde op te
brengen.
In Bondskringen hecht men geen beteeke-
nis aan het bericht van ..Het Volk" dat over
leg gepleegd zou worden tusschen wethou
ders van acht der grootste gemeenten in ons
land om te komen tot een uniforme heffing
van vermakelijkheidsbelasting voor bioscopen
boven de 20 pet. Uit niets is gebleken, dat
onderdaad zulke onderhandelingen gevoerd
worden. Wij hebben reeds medegedeeld, dat
de gemeente Haarlem in elk geval buiten deze
besprekingen staat.
GALA-CONCERT H.O.V.
Aangezien blijkt, dat voor de gala-concerten
der H.O.V. een zeer groote belangstelling be
staat, heeft het Comité van Actie tot steun
aan de H.O.V. in overleg met het bestuur der
H.O.V. besloten, thans het 5de en extra-opera
concert definitief te doen doorgaan.
Betreffende dit opera-concert, dat op 23
Februari 1937 zal worden gegeven, kan nog
worden medegedeeld, dat behalve de Berlijn-
sche opera-zangeres Berte Stetzler, ook de
Haarlemsche alt-zangeres Ans Stroinck haar
belangelooze medewerking heeft toegezegd.
Het ligt in de bedoeling, dien avond een pro
gramma samen te stellen uit fragmenten en
aria's van bekende Duitsche en Italiaansche
opera's, zoodat velen zich voor dit concert
zullen interesseeren.
Goering lieeft in een te Berlijn gehouden
rede het „vierjarenplan" toegelicht.
pag. 4
De bekende Britsche vlieger Mollison is van
New York voor een Oceaanvlucht vertrokken
pag 4
Een scheepsramp bij Alexandrië heeft ver
moedelijk 50 slachtoffers geëischt.
pag. 4
De theeprijzen worden hooger.
oag. 4
Een familiedrama te Venlo heeft vijf slacht
offers geëischt.
Dag. 3
De Tweede Kamer heeft verschillende amen
dementen op de Pachtwet aangenomen.
oaa 3
De algemeene beschouwingen over de rijks-
begrooting 1937 zijn verschenen.
pag 3
De bioscoop aan de Parklaan te Haarlem
heeft weinig kans.
par. 1
De stichting van een comité „Haarlem's
Bloei" wordt overwogen.
pag. 2
In de toekomst een spoorwegtunnel bij
Velsen?
pag. 7
ARTIKELEN ENZ.
R. P. Nationaal Geschenk.
pag. 1
Een Hondenleven: Bezoek bij Donar.
pag 3
Jhr. dr. B. de Jong van Beek en Donk: Een
succes voor Geneve op de Internationale
zeeliedenconferentie.
pag. 4
3. B. Schuil: De schoolvoorstellingen.
Dag 11
K. de Jong- Kunst aan het Volk-
Dag 11
C. J. Groothoff: De strijd tegen Noorwegen.
Da a 11
Voor de Vrouw.
pag 10
De Burgerlijke Stand van Haarlem is opge
nomen op pag. 7.