De Erasmus-tentoonstelling.
PHrrrëfn
<S. H. OORD
Q.'tft&arttmfta
.N
Nog geen nieuws omtrent
de SCHJ 79.
Radio Gramofoon Specialist
HOLLAND-NOORWEGEN
13046
^WEERBERICHT
VRIJDAG 30 OCTOBER 1936
HAAREK M'S D A G B E A D
2
Het spec, adres voor alle 1e kl. merken
VULPENNEN en VULPOTLOODEN is
ZIJLSTRAAT 90 HAARLEM TEL. 11161
(Adv. Ingez. Med.)
Het gala-concert der
H. O. V.
In de Stadsbibliotheek en Leeszaal.
Eduard Flipse.
Zooals bekend, zal het eerste gala-concert
tier H.O.V., tevens eerste ledenconcert der
Dinsdagavond-serie, onder leiding staan van
Eduard Flipse, den energieken leider van het
Rotterdamsch Philharmonisch Orkest. Flipse
heeft dit orkest geheel van den grond af op
gebouwd. terwijl hij tevens de oprichter is van
het Rotterdamsch Philharmonisch Koor, dat
eveneens Dinsdagavond naar Haarlem zal
komen en dan zal medewerken aan de uit
voering van het bekende werk ,i'Evocation'
van Alb. Roussel.
Met dit werk heeft Flipse voor korten tijd
een groot succes behaald, toen hij de uitvoe
ring daarvan leidde in Amsterdam met het
Concertgebouw-orkest. Voor dezen winter
heeft Flipse een uitnoodiging, met zijn koor
dit werk in Parijs uit te voeren.
Flipse dirigeerde verscheidene malen het
Concertgebouw-Orkest en leidde verder or
kesten te Parijs, Düsseldorf en Antwerpen.
Voor dezen winter heeft Flipse nog uitnoodi-
gingen, om in Warschau, Helsingsfors en
Boedapest te dirigeeren.
35-JARIG BESTAAN BOND VAN SLAGERS
GEZELLEN.
Ter gelegenheid van het 35-jarig bestaan
van den Nederlandschen Bond van Arbei
ders in de slagers- en aanverwante bedrij
ven zal door de af deeling Haarlem op Maan
dag 2 November in het gebouw Rosenhaghe
een feestavond worden belegd. De feestrede
zal worden uitgesproken door den heer P. M.
van Noorden, voorzitter van het hoofdbe
stuur der jubileerende organisatie. Verder
zal medewerking verleend worden door het
trio „The Lucky Match" en Willem van
Iependaal.
SOLLICITATIE RIJKSVELDWACHTER.
De Commissaris van Politie verzoekt ons ter
kennis van belanghebbenden te brengen, dat
in verband met het inmiddels in werking
getreden Capltulanten-reglement in 1936
geen onderzoek rrieer zal worden gehouden
naar de geschiktheid van sollicitanten voor
de betrekking van Rijksveldwachter. In ver
band hiermede zullen verzoeken ook reeds
ingediende om tot dit onderzoek te worden
toegelaten, niet in behandeling kunnen wor
den genomen. Omtrent een mogelijk in 1937
te houden onderzoek zal tijdig mededeeling
worden gedaan.
kunt U nog profiteeren van onzen
GROOTEN VOORRAAD
VAKKLEEDING EN ONDER
GOEDEREN 'egen Lage Prijzen
SPECIAALZAAK
VA K If t E DING MA8A?yN
PA AJtl AAA STEEG 1. TEL: 11141
(Adv. Ingez. Med.)
AGENDA
Heden:
VRIJDAG 30 OCTOBER
Gem. Concertgebouw: Optreden van de
„Wiener Sangerknaben", 8.15 uur.
Palace Filmac: 115 uur: Doorloopend 50
minuten wereldnieuws. Nieuw programma.
Luxor Sound Theaier: Drie harten op een
ijsschots, met Robert Montgomery, 2.30. 7 en
9.15 uur.
Rembrandt Theater: Onder twee vlaggen,
met Claudette Colbert, 2'.30, 7 en 9.15 uur.
Frans Hals Theater: Verzwegen zonde,
met Kay Francis, 2.30. 7 en 9.15 uur.
Cinema Palace: De geliefde Vagebond, met
Maurice Chevalier, 7 en 9.15 uur.
Teyler's Museum, Spaarne 16. Geopend op
werkdagen van 113 uur. behalve 's Maan
dags. toegang vrij.
ZATERDAG 31 OCTOBER
Stadsschouwburg. WilsonspleinFritz Hirsch
Operette ..Sissy"
The Harlem Kings, Gebouw Kegelbond,
Tempeliersstraat: Soirée dansante.
Indische Vereeniging, gebouw „Dreefzicht":
Feestavond rijsttafel 58 uur, dansavond
8.30 uur.
Palace Filmac: 11—5 uur: Doorloopend 50 i
minuten wereldnieuws.
Bioscoopvoorstellingen "s middags en des
avonds
Haarlem zal na Rotterdam en Gouda
zijn Erasmus-tentoonstelling hebben
in de z.g. Statenzaal van het Prin
senhof.
In passender omgeving dan in het
gebouw waar vóór vele eeuwen de
monniken leefden, waar nog klooster
gangen, kloostertrap en eeuwenoude
binnenplaats aan de Middeleeuwen
doen terugdenken, in een biblioteek-
gebouw, waar incunabelen en met
prachtige miniaturen versierde oude
handschriften van het verleden ge
tuigen terwijl de moderne boekerij aan
de wereld der toekomst helpt bouwen,
een instelling, die dienares wil zijn van
de geestesbeschaving en distribuante
van geestesproducten uit heden en ver
leden, in passender omgeving kan
Erasmus moeilijk herdacht worden.
Erasmus' persoonlijkheid,
Erasmus! Geboren in 1466, leeft hij in de
kentering der tijden, in de eeuw van de uit
vinding der boekdrukkunst, wanneer het hu
manisme steeds meer in de plaats treedt van
de door Erasmus gehate scholastiek en de
renaissance de Gothiek overwint en waarin
Europa op theologisch, wijsgeerig, kunst- en
natuurwetenschappelijk gebied zich losscheurt
van de voorstellingen der Middeleeuwen.
In dien tijd is Erasmus geworden het geeste
lijk centrum van Europa, wiens kennis en
oordeel de kringen van theologen, wijsgeeren,
kunstenaars en staatslieden jarenlang be-
invloeden en beneerschen, een man van een
i voor zijn tijd enorme veelzijdigheid, vrijzin-
nigheid en van een vooruitstrevendheid, die
ver boven zijn eigen tijd verheven waren.
I Is het wonder dat de wereld in dezen tijd
van gebrokenheid en stukgeslagen idealen
behoefte heeft aan de herdenking van iemand,
in wien lang in vele landen, als in den schep
per van een nieuwen tijd en als een vernieu
wer van een voorbije wereld werd geloofd?
Erasmus, die de richtlijnen aangeeft in de
nieuwe geesteswereld, wier geboorte nabij is!
Erasmus, in zijn levensopgang boven de kij
vende partijen en toch een der hunnen.
Erasmus in al zijn doen en laten een mensch,
wien niets menschelijks vreemd is, die zich
wereldburger voelt, waar hij ook op zijn voort
durende reizen vertoeft en dan ook aan
Zwingli in 1522 schrijft: Ego mundi cives esse
cupio, communis omnium, vel peregrinus
magis; ik wensch wereldburger te zijn, aller
landgenoot, of liever, tegenover ieder vreem
deling.
Erasmus vol tegenstrijdigheden, de eeuwig
rustelooze, die altijd den vrede, de verzoening
en de bemiddeling predikt en altijd opnieuw
gedwongen is te strijden tegen zijn vijanden
op theologisch, staatkundig en humanitair ge
bied. Een mensch, die van zijn 40e jaar af zich
al moe voelt' van den levensstrijd en met
zwak en ziek lichaam tot zijn laatste dagen
gedwongen is aan dien strijd deel te nemen.
Erasmus' kritiek op Kerk en Middeleeuwsehe
theologie droegen niet weinig bij tot de ge
boorte van het Protestantisme, maar als hij
partij moet kiezen en de Protestanten hoop
vol het oog op zijn leiderschap vestigen, dan
verklaart hij zich steeds meer onomwonden
voor de Katholieke Kerk en haar leer. Vredes
apostel, fel bestrijder van den oorlog, tekst-
kriticus van het Nieuwe Testament, man van
nieuwe onvoedkundige ideeën, verdediger van
de rechten der vrouw, strijder voor de „bonae
litterae", bovenal moralist en man van fijnen
smaak.
En al zijn zielegrootheid verhindert niet,
dat hij klein is in zijn verhouding tot vriend
en vijand, dat hij zeldzaam wantrouwend is,
dat hij tegelijk moedig en uiterst bang is.
Daarom zijn er zooveel biografen van Eras
mus, die hem steeds weer van een anderen
kant belichten en zijn groote menschelijk-
heid tegenover zijn menschelijke kleinheid en
kleinburgerlijkheid naar believen kunnen uit
spelen.
Wat op de tentoonstelling
te zien is.
De tentoonstelling onzer Stadsbibliotheek
geeft met haar expositiemateriaal wel zeer
duidelijk blijk van de veelzijdigheid van
Erasmus en van de tegenstrijdige uitingen
zijns levens.
De werken van Erasmus zijn verdeeld in 2
groote groepen: A. het oorspronkelijk werk.
B. het door Erasmus uitgegeven werk van
klassieke schrijvers en van Kerkvaders.
Tot het oorspronkelijk werk behooren en
kele eigenhandige brieven van Erasmus. Voorts
is dit werk ingedeeld in: le. het jeugdwerk
en het beginwerk van Erasmus als letterkun
dige, 2e. het eerste humanistenwerk, 3e. poli
tieke geschriften, 4e. uitgave en verklaring
van het Nieuwe Testament. 5e. De strijd met
Luther, 6e. de samenspraken, 7e. de brie
ven, 8e. De godsdienstige en zedekundige
verhandelingen. 9e. de latere humanistische
en opvoedkundige geschriften.
't Gaat natuurlijk niet aan, de talrijke
Latijnsche Hollandsche, Fransche, Duitsche
en Engelsche uitgaven, die onder de verschil
lende genoemde groepen vallen, hier te noe
men, maar nog minder mogen wij over alle
zwijgen.
Tot de geschriften, die wij niet mogen voor
bijgaan, behoort „De contemptu mundi
epistola", de brief, waarin Erasmus de ver
achting voor de wereld en den lof van het
kloosterleven beschrijft, maar welken lof hij
in een slothoofd weer herroept. In de „Anti-
barbari" verdedigt hij de bonae litterae
tegen haar versmaders.
Het eerste groote werk van Erasmus is de
Adagia, een verzameling van meer dan 800
spreekwijzen en gezegden uit de schrijvers
der Oudheid, die in 1536 in het sterfjaar van
Erasmus is gegroeid tot 5151 adagia.
„Moriae encomium sive stultitide laus", „De
lof der zotheid" is wel Erasmus beroemdste
werk, een van de weinige boeken, die nog ge
lezen worden. De dwaasheid wordt hier voor
gesteld als de beweegkracht van alle leven
en de hoogste dwaasheid is ekstase. Dit be
roemde werk is door Erasmus zelf als scherts
bedoeld en door hem met geringschatting be
schouwd.
Over de opvoeding van den vorst schrijft
Erasmus de „Institutio principis christiani" en
draagt dit werk op aan Karei V.
Tegen den oorlog geeft Erasmus uit zijn
„Bellum", waarin hij den oorlogzuchtige den
oorlog voorstelt als „dulce inexpertis" „alleen
zoet voor degenen, die den oorlog niet ken
nen".
Het 2e anti-oorlogswerk, de „Querala pacis"
„De Vrede's klacht" schreef Erasmus na zijn
benoeming tot raad van Karei V.
Zelfs den Paus Julius II maant Erasmus
tot vrede en verwijt hem zijn oorlogszucht.
Voor een nieuwe uitgave van het Nieuwe
Testament wijdde Erasmus zich aan de stu
die van het Grieksch om den Griekschen tekst
te kunnen onderzoeken.
Enkele jaren daarna geeft hij zijn .Pa
raphrases" uit op de boeken van het Nieuwe
Testament. De kritiek op zijn Nieuw Testa-
mentischen arbeid beantwoord Erasmus met
de „Apologiae", waarin hij zich fel keert
tegen tal van theologen van zijn tijd. die hij
ten rechte en soms ten onrechte als zijn bit
terste vijanden beschouwt, in het bijzonder
den Engelschman Edward Lee.
De laatste twintig jaren van Erasmus' leven
worden vergiftigd door de steeds feller wor
dende strijd tusschen de aanhangers der
Katholieke Kerk en haar bestrijders.
Erasmus schrijft verhandeling na verhan
deling over theologische kwesties en na ja
renlange weigering om tegen Luther partij te
kiezen, geeft hij uit „De libero arbitrio dia
tribe" „Verhandeling over den vrijen wil" die
door Luther beantwoord wordt met „De servo
arbitrio", „Over den slaafschen wil".
Naast „De lof der zotheid" is aan deze ge
neratie nog zeer bekend ,,De samenspraken",
„Colloquia" het meest gedrukte, gelezen en
veroordeelde werk van Erasmus.
Ongelooflijk veel brieven heeft Erasmus
geschreven en veel daarvan is bewaard in
zijn „Epistolae", het beroemde Deventer brie
venboek. dat minuten van Erasmus' brieven
en enkele door Erasmus zelf geschreven noti
ties bevat, zal op de tentoonstelling aanwezig-
zijn
Erasmus' zedekundige geschriften.
Tot de vrome en zedekundige geschriften
behooren nog „De immensa Dei misericordia"
„Over de oneindige barmhartigheid Gods",
„Lingua", een zedekundige verhandeling over
de macht der menschelijke tong en vooral .De
praeparatione ad morte", „Over de voorberei
ding tot den dood" verschenen in 1534. dus 2
jaar vóór Erasmus stierf. Van de opvoedkun
dige werken zij ten slotte nog genoemd „De
peris ir.stituendis" en „De civilitate morum
puerilium", een werkje, dat in het Hollandsch
van 1530 vertaald werd onder den titel „Goe
de manieriücke seden".
Na de brieven en boeken zien wij op de
tentoonstelling tal van portretten van Eras
mus en zijn vrienden, zijn drukkers en en
kele beroemde tijdgenooten.
Een prachtig uitgevoerd bronzen beeldje,
voor deze gelegenheid afgestaan door jhr.
mr. J. W. G. Boreel van Hogelanden, oud
burgemeester van Haarlem, een copie van het
Erasmus' standbeeld te Rotterdam, trekt de
aandacht en leidt even van de zware Latijn
sche folianten af.
Honderden eeuwenoude drukken en gloed
nieuwe uitgaven van dezen tijd, ook belang
rijke tijdschrift-artikelen vinden hun plaats
op de tentoonstelling en naast het werk van
Erasmus. liggen de talrijke boeken van Eras
mus' biografen van wie we hier slechts enke
len noemen: Allan, Huizinga, Molkenboer, de
Ligt, Pineau, Zweig. Ook de talrijke voor
drachten over Erasmus in 1936 gehouden,
ontbreken niet. En naast boeken en portret
ten vindt men verschillende penningen, inge
zonden o.a. door de Kon. Fabrieken van Be-
:er.
De groote medewerking van verschillende
bibliotheken en Erasmusbewonderaars onder
vonden, maakte een .belangrijke tentoon
stelling, als in Haarlem, zal worden gehou
den, mogelijk.
Daar Erasmus nog na 4 eeuwen voor zeer
velen onzer een wonderrijke figuur is, wiens
„Opera omnia" ons met stille verbazing en
eerbied vervult, zal de herdenking van zijn
len en streven voor onze oude Stads-Biblio-
theek zeker tal van stadgenooten brengen
naar de Statenzaal van het Prinsenhof.
P. V. DE WIT.
Ook een scheepsramp bij
Egmond.
Even plotseling als hij is opgekomen, is de
hevige storm, die twee dagen onafgebroken
onze kust geteisterd heeft, leed zaaide in vele
gezinnen en vele schepen op zee havende, weer
geluwd. Het was gisteren vooral in den mid
dag. prachtig weer en dit heeft velen er toe
gedreven, een wandeling te maken op een der
pieren, wat Woensdag nog geheel onmogelijk
was. daar reeds dicht bij het strand de golven
over de onwrikbare havenhoofden sloegen.
Deze belangstelling gold in hoofdzaak het
wraak van de SCH 68, waarvan thans, nu het
water in de buitenhaven kalmer is geworden,
de mast duidelijk zichtbaar is.
Naar wij vernemen, hebben assuradeuren
reeds een overeenkomst gesloten met van der
Tak's Berging Mij. om het wrak van den log
ger op te ruimen
Op verschillende plaatsen in de buitenha
vens spoelen voortdurend houten onderdee-
len aan; o.a. zijn aangespoeld een giek en een
aantal luiken. Ze werden door de vinders nabij
de Zuidersluis aan den wal gebracht en zijn
ter beschikking gesteld van de strandvonderij.
Nog een scheepsramp bij de kust?
De ter vissc'herij stoomende trawler
Beatrice IJM 118 heeft gerapporteerd
ter hoogte van Castricum, 1 mijl in zee
een wrak te zijn gepasseerd, waarvan
de masten boven water uitsteken.
Daar het wrak gevaarlijk ligt voor de
uit. en thuis stoomende visscherssche-
pen, zijn deze gewaarschuwd. De sleep-
boot Nestor van Bureau Wijsmuller is
gisteren tegen den avond uitgevaren
om een onderzoek in te stellen.
Te Egmond aan Zee is voorts een reddings
boei aangespoeld, waarop de letters L. T. 263
Concord stonden vermeld.
Uit de letters L. T. zou men kunnen opma
ken, dat het hier een Engelsch bootje betreft
uit de visschersplaats Lowestoft.
De „Nestor" is gisteravond tegen negen uur
onverrichterzake in de haven teruggekeerd.
Heden zou een nieuw onderzoek worden inge
steld, terwijl ook de reddingsboot van Egmond
aan Zee zou uitvaren.
Nog steeds geen zekerheid om
trent het wrak bij de brulboei.
Men heeft nog steeds niet vast kun
nen stellen van welk schip het wrak
afkomstig is, dat reeds eenige dagen
voor IJmuiden drijft. De loodsboot
heeft een nader onderzoek naar de
ligging ingesteld en hiervoor opge
geven 400 M. Z.O. ten O. van de licht-
brulboei, dus tusschen deze boei en het
Zuiderstrand. Men heeft geconstateerd,
dat aan den mast een deel van een
schip vastzit, terwijl men ook netten
heeft zien drijven, zoodat het wel vast
staat, dat hier een visschersvaartuig
verongelukt is.
Hedenmorgen zou door den rijkshavendienst
een nauwkeurig onderzoek worden ingesteld.
Een deskundige van de reederij Frank Vrolijk,
waartoe de haringlogger SOH 179 behoort zal
meegaan, om te trachten vast te stellen, of de
vrees, dat het wrak van dezen logger is, ge
grond is. Aangezien er op een der onderdeelen
een merk is gezien, neemt men aan, dat het
onderzoek wel resultaat zal opleveren en dat
aan de angstige onzekerheid spoedig een einde
zal komen.
Geen resultaat door den mist.
Hedenmorgen 9 uur is de „Breeveertien",
een dienstboot van de N.V. A. Volker's Maat
schappij tot het uitvoeren van openbare
werken alhier voor dit doel door de firma be
langeloos daartoe beschikbaar gesteld van
IJmuiden uitgevaren om een onderzoek in
te stellen naar het wrak, dat gedurende
eenige dagen voor IJmuiden ronddrijft. Ook
zou men ter plaatse een waarschuwingsboei
uitleggen, omdat het wrak in het vaarwater
ligt, gevaarlijk voor de scheepvaart.
Aan boord van de „Breeveertien" bevon
den zich de heer J. Seyffert, havenmeester
van het Noordzeekanaal, A. van Wijngaarden
van de firma Volker en G. Blok, employé van
de reederij Frank Vrolijk, aan welke reederij
de logger SCH 179 toebehoort, waarvan men
vreest, dat het wrak afkomstig is.
Het werd echter een vergeefsche reis, door
dat de mist het uitzicht zoozeer belemmerde,
dat men slechts een paar honderd meter ver
kon zien. Een half uur na het verlaten van
de haven moest de brulboei, in de nabij
heid waarvan het wrak gesignaleerd was,
zichtbaar zijn. Ofschoon de „Breeveertien"
een klein uur lang bleef rondvaren, leverde
het onderzoek geen resultaat op. Men vond
noch de boei, noch het wrak en onverrichter
zake is de „Breeveertien" daarom terugge
keerd.
K. L. M. verkoopt Fokkers.
Na den verkoop den laatsten tijd van eenige
Fokkervliegtuigen zullen thans weer twee
driemotorige Fokkers van de K.L.M. van
eigenaar verwisselen. Nu zijn het de Havik en
de Duif, beide F 12-toestellen, die heden naar
Engeland zullen gaan, waar de Crilley Air
ways ze aan hun vloot zullen toevoegen.
In totaal bezit de K.L.M. thans nog tien
Fokkervliegtuigen hier te lande en twee in
Curacao.
WISSELKOERSEN AMSTERDAM.
10.15 uur.
Londen 9.03V2.
Berlijn 74.35.
Parijs 8.59 1/4.
Brussel 31.16^.
New York 1.84
Groote Houtstr. 108 -Tel. 13046
HEBT U RADIO??
Is Uw Toestel in
orde voor de goede
ontvangst v. d.
Wedstrijd??
Zoo niet - bel dan
Wij rorgen voor alles! OH
(Adv. Ingez. Med.)
De Bilt voorspelt:
Meest matigen Zuidwestelijken tot Zui
delijken wind, nevelig tot zwaar be
wolkt, waarschijnlijk eenigen regen,
aanvankelijk zachter.
BAROMETERSTAND
Hoogste 774.2'm.M. te Toulouse.
Laagste 732.6 m.M. te Jan Mayen.
De depressie bij IJsland trok Noordoost-
waarts, verder in het Westen naderde een vol
gende. De hooge drukking heeft zich verder
over het vasteland uitgebreid en herstelde
zich in het Zuidwesten op den Oceaan. In
Zuid-Frankrijk en Zuidwest-Duitschland heeft
de heldere nacht de temperatuur hier en daar
tot onder het vriespunt doen dalen. Het is
daar windstil en op vele plaatsen mistig, maar
in de bovenlucht helder en droog.
De Britsche eilanden kwamen verder onder
invloed van de depressie, bij meest matige
Zuidwester winden is de lucht bedekt en hier
en daar valt motregen. Aan de Noorsche kust
waait een Zuidwesterstorm met regenbuien,
ook Zweden heeft bij minder wind op vele
plaatsen regen en in het Noorden sneeuw. In
Oost-Duitschland waait nog een matige Noor
der wind onder invloed van een aftrekkende
secundaire die in Weenen 60 m.M. regen
bracht en nu nog daar en in Polen regen
brengt.
Voorloopig is vast weer met een matigen
Zuidwesterwind en af en toe eenige regen te
wachten.
BAROMETERSTAND
Hedenmorgen 10 uur 765 m-M.
Stand van gister 767 m.M.
Neiging; Achteruitgang.
Opgave van:
CAREL v. HUIZEN, Opticien
Kl. Houtstraat 13 Tel. 14112.
HOOG WATER TE ZANDVOORT
Vrijdag v.m. 2.17 uur; n-m. 14.37 uur.
Strand berijdbaar van 7.1512.30 uur.
Zaterdag v.m. 3.02 uur; n.m. 15.19 uur.
Strand berijdbaar van 8.0013.15 uur.
AMSTERDAM
ROTTERDAM
UTRECHT
