Nobelprijs.
EENVOUDIG ARBEIDER
MILLI0NAIR.
Hei BekutQtijkste
54e Jaargang No. 16380
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- er Feestdagen
Zaterdag 14 November 1936
HAARLEM S DAGBLAD
Directie: P. W. PEEREBOOM
en ROBERT PEEREBOOM.
UITGAVE LOURENS COSTER MAATSCHAPPIJ VOOR
COURANT-UITGAVEN EN ALGEMEENE DRUKKERIJ N.V.
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM.
ABONNEMENTEN: per week 0.25, per maand ƒ1.10, per 3 maanden
f 3.25, franco per post ƒ3.55, losse nrs. 0.06. Geïllustreerd Zondagsblad:
per week 0.05, p. maand 0.22, p. 3 mnd. 0.65, franco p. post f 0.12'A.
Bureaux: Groote Houtstraat 93 Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 12
Telefoon Nos-: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600
Drukkerij: 10132,12713 Administratie: 10724, 14825 Postgiro 38810
Bijkantoor: Soendaplein 37, Haarlem-Noord, Telefoon 12230.
ADVERTENTIëN 15 regels 1.75, elke regel meer 0.35. Reclames
ƒ0.60 per regel. Tarieven regelabonnementen op aanvraag. Vraag en
aanbod 1—4 regels 0.60. elke regel meer 1 0.15. Onze Groentjes zie
hoofd rubriek.
Gratis Ongevallenverzekering voor betalende abonnés. Levenslange ongeschiktheid 600.-, Overlijden 600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog f 400.-, Duim 250.-, Wijsvinger 150.-, Elke andere vinger f 50.-, Arm- of Beenbreuk 30.-,
Idem voor Abonnés op het Geïllustreerd Zondagsblad: Levenslange ongeschiktheid 2000.-, Overlijden f 600.-, Verlies van Hand, Voet of Oog 400 -. Verlies Duim 75.-. Verlies Wijsvinger f 75.-. Verlies andere vinger f 30.-.
Alles indien het gevolg van een ongeval en volgens gratis ten kantore van dit blad verkrijgbare voorwaarden.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
ZESTIEN BLADZIJDEN.
HAARLEM, 14 November.
De Strijd in Spanje.
Merkwaardigerwijze schijnt er een wijzi
ging in den strijd om Madrid te zijn inge
treden. Het aanvallende leger van generaal
Franco heeft kennelijk gedurende de afge-
loopen week geen vorderingen gemaakt, er
is op dit oogenblik geen sprake meer van een
snelle verovering van de stad en de opper
bevelhebber der witten heeft de ontstellen
de aankondiging gedaan, dat hij Madrid
desnoods „wijk voor wijk verwoesten zal".
Een dergelijk vernietigingsproces zou na
tuurlijk langen tijd in beslag nemen, te lan
ger omdat gebleken is, dat beide partijen
maar over een zeer beperkt aantal vliegtui
gen beschikken. Een stad die 900.000 inwoners
kan herbergen, van wie blijkbaar, het groot
ste deel bereid is zich tot het uiterste in de
gebouwen verschansd te verdedigen, zullen
Franco's onderbevelhebbers, de generaals
Mola en Varela, niet in enkele weken kun
nen vernietigen.
Met dat al opent de aankondiging van
Franco een gruwelijk perspectief, niet alleen
vanwege het groot aantal noncombattanten,
waaronder natuurlijk tallooze vrouwen en
kinderen, die slachtoffer van den dolzinnigen
burgeroorlog worden maar ook om de bedrei
ging van zulk een stad, herbergend zoovele
kunstschatten en om het doodbloeden van
Spanje zelf. Een der voormannen van de
Spaansche universitaire kern, de Madariaga,
heeft gezegd, dat het een generatie zou du
ren dertig jaar dus eer Spanje zich van
deze ramp zou hebben hersteld. Dit schijnt
een matige taxatie, als de strijd zulke vor
men gaat aannemen als thans. Logisch moet
men daaruit wel afleiden dat voor de buiten-
landsche machten, die zich ter eene of ter an
dere zijde voor den burgeroorlog interesseer en,
In deze ontwrichte natie toch inderdaad geen
bondgenoot van eenige beteekenis te vinden
zal zijn. Spanje's koloniaal bezit zal wellicht
de grootste attractie worden en „belooft" in
de toekomst allerlei nieuwe complicaties op te
leveren, vooral omdat de bevolking dezer ko
loniën zelf ook niet onverschillig tegenover
den loop van zaken kan blijven. Zooals iedere
oorlog is ook weer deze Spaansche burgerstrijd
een treffend voorbeeld hoe de mensch, in
massa's voortgedreven terwille van verschil
lende bestuurs-ideologieën in dit geval aan
weerszijden een gansche verwarde collectie
het korte menschenleven verknoeien kan en
de toekomst van zijn kinderen bederven. Wie
dan ook tenslotte als overwinnaar uit dit on
zinnige bloedbad te voorschijn moge treden,
hij zal een verarmd, uitgeput, verbitterd en
gedemoraliseerd volk moeten leideneen
volk dat een groot deel van zijn krachtigste en-
beste elementen verloren zal hebben en dat
een belangrijk deel van de staatszorg aan zijn
verminkten en krankzinnigen zal moeten wij
den.
Gebleken is dat vele honderden jonge bui
tenlanders van allerlei nationaliteit aan beide
zijden meevechten. De meesten hunner doen
dit klaarblijkelijk niet uit politieke overtuï-
gfing men is trouwens zelden bereid zijn
leven vrijwillig in de waagschaal te stellen
voor de politieke conflicten in een vreemd
land maar uit een soort „zucht naar
avontuur". Ik heb dezer dagen een aanbie
ding afgeslagen van een tiental oorlogsschet-
sen van een jongen Hollander, die vier maan
den met de „milizia", dus aan regeeringszijde,
had meegevochten. Blijkbaar had hij die zijde
gekozen omdat het hem daar „interessanter
leek".
Men pleegt tegenwoordig aan te nemen dat
niemand voor den oorlog voelt. Ik zou den
menschen, die dit zoo gladjes aannemen, willen
vragen wat zij dan eigenlijk denken van de
beweegredenen van deze honderden vrijwilli
gers. Vaderlandsliefde is bij dergelijke vreem
delingen, die er geen been in zien maar wat
te gaan meeschieten en medemenschen om
zeep te helpen, toch wel volstrekt uitgesloten.
Welk motief drijft hen dan eigenlijk? Het spijt
mij, dat ik geen ander kan vinden dan lust in
oorlog, vernietigingsdrang en het treft dat
zooveel menschen dit blijkbaar onder de be
titeling „avonturier" nog wel aanvaardbaar
vinden ook. Natuurlijk verspelen deze lieden
hun nationaliteit door in een vreemd leger
dienst te nemen. Het is goed dus even over
deze verschijnselen na te denken en zich af te
vragen of inderdaad „iedereen tegen oorlog
is" als er bovendien nog zooveel menschen zijn
die zooiets tolereeren ook.
R. P.
VERGIFTIGINGEN TE HERZOGENRATH.
In een klooster te Herzogenrath, dat een
liefdadigheidsinrichting is, een weeshuis, waar
ook ouden van dagen verpleegd worden, zijn
deze week een aantal personen na het eten
van gehakt onwel geworden. Twee oude lieden
zijn aan de gevolgen overleden. Uit het onder
zoek is gebleken, dat bij de bereiding van het
gehakt eendeneieren zijn gebruikt, die al be
trekkelijk oud waren.
(De Nederlandsche professor P.
Debye, hoogleer-aar te Berlijn,
heeft den Nobelprijs voor Schei
kunde gewonnen.)
Wij zijn er lang al aan gewend,
Dat Nederlanders prijzen winnen,
Hun namen, iedereen bekend,
Schieten ons met gemak te binnen
Of zij nu Senff of Kagchelland,
Van Vliet of Mastenbroek ook heeten,
Zoo dikwijls staan zij in de krant.
Dat je hun naam niet zult vergeten.
Maar eensklaps komt een nieuwe naam,
Als winnaar van een prijs naar voren,
De drager van een grooten faam,
Van wien ik voor het- eerst moest hooren.
De Nobelprijs voor de Chemie
Is dezer dagen toegewezen
Aan onzen landgenoot Debye,
U hebt het in de krant gelezen
Ik zal me niet in dit verband,
In vergelijkingen begeven,
Al liggen die dan voor de hand
Ik laat ze nu maar ongeschreven.
'k Wil dien professor te Berlijn,
Alleen mijn diep respect betuigen,
Door stil. en daarmee in zijn lijn,
Te zijner eer het hoofd te buigen.
P. GASUS.
HET NIEUWE BOEK
|0 VAN AMMERS KüLLER leverbaar bii de
de sans-culotten (1792-1795)
Boekh. v. CITTERT Zn. SjTÜ
(Adv. Ingez. Med.)
Het Haarlemsche Gemeente-
personeel.
Een verlaging van wachtgelden.
Naar wij vernemen hebben B. en W. van
Haarlem bij het Georganiseerd Overleg een
voorstel aanhangig gemaakt tot verlaging van
wachtgelden die de gemeente aan personeel
uitkeert dat voor den pensioen-gerechtigden
leeftijd den gemeentedienst heeft verlaten.
Zooals men weet zijn verleden jaar de
jaarwedden van het gemeentepersoneel ver
laagd. Het is nu de bedoeling om de wacht
gelden die gebaseerd zijn op de oude hoogere
salarissen en loonen in overeenstemming te
brengen met de thans bestaande bepalin
gen.
Mannenkoor „Die Spaerne-
Sanghers".
Het concert van 18 November.
Het concert van bovengenoemd mannen
koor zal plaats hebben op Woensdag 18 No
vember a.s. Het programma vermeldt mee-
rendeels noviteiten en wel vóór de pauze
Oude Volksliederen van Lieven Duvosel en in
het tweede deel werken van Caplet, Verdi,
Délibes en Fr. Riga. Een afwisselend pro
gramma. te zingen door het Mannenkoor,
het Haarlemsch Vrouwenkoor, dat weder zijn
medewerking verleent, en beide koren als ge
mengd koor. Een mooi en afwisselend pro
gramma dat door zijn stijlvolle samenstel
ling en zijn gezonde climax niet zal nalaten
den goeden naam van dirigent en koren te
bevestigen.
Het vorstelijk huwelijk.
De route van den koninklijken stoet.
's-GRAVENHAGE, 14 November.
Bekend wordt gemaakt, dat op 7 Januari
1937, den huwelijksdag van H.K.H. Prinses
Juliana en Z.D.H. Prins Bernhard van Lippe-
Biesterfeld. de koninklijke stoet de onder
staande route zal volgen:
Van het paleis Noordeinde langs het
Noordeinde. de Heulstraat. den Kneuterdijk,
den Vijverdam, het Buitenhof (rechtsom),
de Gravenstraat, de dagelijksche Groen
markt. naar den hoofdingang van het stad
huis tegenover de Nieuwstraat.
Vervolgens van dienzelfden hoofdingang
rechtstreeks naar den ingang van de Groote
of St. Jacobskerk, gelegen tegenover de
kantoren van het dagblad „De Residentie
bode" aan de Riviervischmarkt.
Tenslotte van dezen ingang der kerk langs
de Riviervischmarkt, de Torenstraat, de Bil-
derdijkstraat, de Vondelstraat, de Eland
straat, het Piet Heinplein (rechtsom), de
Anna Paulownastraat, de Laan Copes
van Cattenburch, het Nassauplein, de Java-
straat. de Alexanderstraat, het Plein 1813
(rechtsom), het verdere gedeelte van de
Alexanderstraat, de Parkstraat, de Oranje
straat en de Paleisstraat terug naar het pa
leis Noordeinde.
Bij de bepaling van deze route is in het
belang van het publiek rekening gehouden
met de wenschelijkheid smalle verkeerswe-
sen en waterkanten te vermijden, terwijl de
niet-bebouwde ruimten aan de Torenstraat
en de Vondelstraat en ook het Alexanderveld
de gelegenheid bieden tot het plaatsen van
ruime tribunes, die aan het verkeer en de
opstelling van het publiek niet in den weg
staan.
De totale route is ongeveer 5 K.M. lang.
WORDT
De rijke tante uit Amerika.
Fantastische geschiedenis
te Beverwijk.
Op een wijze, die aan een roman of
aan een van de bekende Amerikaan-
sche blijspelen doet denken, heeft de
Fortuin dezer dagen een ingezetene
begunstigd door hem plotseling van
eenvoudig arbeider in een conserven-
fabriek tot millionnair te bombar
deeren.
Reeds langer dan vier jaren werkte in de
conservenfabriek van Gebr. Duyn. alhier, een
Duitsch arbeider. K. genaamd. Deze man
verscheen Vrijdagmorgen ten kantore van
den directeur om hem verlof te vragen on
middellijk naar Duitschland te kunnen ver
trekken, omdat hij deelgenoot geworden was
in een erfenis van 18 millioen dollar, die
een tante van hem in Amerika had nagelaten.
Hij zou in deze erfenis aandeel hebben voor
een bedrag van 3!/2 millioen gulden. Hij
staafde zijn bewering met de noodige bewijs
stukken en hij beschikte reeds over veel geld
dat zijn advocaat hem reeds als voorschot
had toegezonden. De heer Duyn, die over de
mededeelingen van zijn arbeider min of meer
verbijsterd was en die nog altijd niet kan be
grijpen, dat Fortuna in zijn fabriek een
begunstigde had uitgekozen, kon moeilijk an
ders doen dan het verzoek van den man in
te willigen.
De geluksvogel is gisteren onmiddellijk naar
Duitschland vertrokken om de zaak met zijn
advocaten te regelen. Hij heeft echter be
loofd binnen 14 dagen naar Beverwijk terug
te zullen komen om hier f»rde op zijn zaken
te stellen en zijn patroon nader omtrent een
en ander in te lichten. Zijn overhaast vertrek
onttrok hem tevens aan de nasporingen van
degenen, die omtrent deze gelukkige gebeur
tenis wel eens iets naders wilden weten. Het
fantastische verhaal deed de ronde op de
groentemarkt en de tuinders en kooplieden
hielder. zich geruimen tijd meer met het ver
haal van den millionnair bezig dan met het
verhandelen van de producten, die zij had
den aangevoerd.
Wij laadden gisteravond nog een onder
houd met den heer Duyn, die de „schrik" nog
steeds niet te boven was. Hij kon ons nog
slechts mededeelen, dat deze erfenis-zaak ook
reeds eenige jaren geleden aan de orde is
geweest. De schat kon toen niet worden ver
deeld. omdat naar enkele erfgenamen nog
nasporingen moesten worden verricht. Hoe
wel de heer Duyn. evenals ieder ander aan
vankelijk twijfelde aan de waarheid van dit
fantastische verhaal, moest hij aan den an
deren kant toch wel in de waarheid geloo-
ven. in de eerste plaats omdat hij zijn arbei
der had leeren kennen als een eerlijk en
geloofwaardig mensch en vervolgens, omdat
de stukken, die werden overgelegd, twijfel uit
gesloten lieten.
Abessynië spoedig geheel in
Italiaansch bezit?
Daarna zouden Engeland, Frankrijk en
Amerika tot erkenning overgaan.
LONDEN. 13 November (A.N.P) Nu de be
trekkingen tusschen Engeland en Italië ver
beterd zijn, hoopt Italië zoo spoedig moge
lijk geheel Abessynië in bezit te kunnen ne
men. aldus meldt de Daily Telegraph uit
Rome. Men is van meening, dat, wanneer dit
eenmaal geschied is. Engeland, Frankrijk en
de Vereenigde Staten niet langer zullen aar
zelen om de souvereiniteit van Italië over
dat land te erkennen.
Maarschalk Graziani, de onderkoning en
opperbevelhebber, heeft een plan opgesteld
voor de bezetting van alle gebieden, die nog
onder het bewind der stamhoofden staan.
De regentijd is geëindigd en hij is thans be
zig met de uitvoering van zijn plan.
Te Addis Abeba verklaart men. dat onder
de inheemsche bevolking in het noorden orde
en rust heerscht.
De werkloosheid te Haarlem.
Gaat het lichten
Een week geleden wezen wij reeds op en
kele hoopgevende verschijnselen op de Haar
lemsche arbeidsmarkt, die na den val van
den gulden geconstateerd kunnen worden.
Het aantal werkloozen liep nog wel op
een verschijnsel trouwens dat zich eiken
winter voordeed maar in een veel langza
mer tempo.
Nu zijn wij in de afgeloopen week
precies op hetzelfde aantal blijven
staan, terwijl wij verleden jaar niet
minder dan 118 werkloozen naar
boven gingen.
Op dit oogenblik zijn er nog 6629 werk
loozen. Wij zijn nu nog 167 boven het aantal
van verleden jaar, maar daarbij moet men
bedenken, dat wij er in eind Februari 1936
1100 boven waren.
De week 1419 November 1935 gaf een stij
ging van 157 werkloozen. Als nu de komende
week (1621 November) een daling van 10
brengt, zijn wij precies op hetzelfde aantal
van verleden jaar.
Dat keerpunt zou zeer belangrijk zijn, want
dan is aan te nemen, dat de teruggang zich
zal voortzetten.
Ambulanceleden als
gevangenen.
Zij zullen over de Spaansche grens worden
gezet.
LONDEN. 13 November (Havas-A.N.P.) Het
departement van buitenlandsche zaken heeft
een telegram gezonden aan Sir D. M. Ste
venson te Glasgow, die de organisator is
geweest van de Schotsche ambulance, waar
van twee leden. Boyd en Macmahon, kort
geleden door de opstandelingen aan het
front van Madrid gevangen zijn genomen.
Het telegram luidt: „De autoriteiten van
Burgos hebben den ambassadeur er van in
kennis gesteld, dat Boyd en Macmahon op
het oogenblik goed behandeld worden en in
vrijheid zullen worden gesteld op een grens
plaats, welke zij zelf zullen hebben geko
zen".
Het nationaal huldeblijk.
Haarlem's aandeel.
Naar wij vernemen heeft het bestuur van
het hier ter stede opgerichte Comité in zijn
vergadering van 11 November j .1. uitvoerige
besprekingen gehouden teneinde te komen
tot een zoo nationaal mogelijk, d.w.z. tot een
zoo algemeen mogelijk samenwerken van alle
Ingezetenen. Om dit te bereiken is het vol
gende besloten:
1. Het verspreiden in slechts beperkten om
vang van circulaires, een en ander met het
oog op de buitensporig hooge kosten, die
centrale verspreiding zou meebengen.
2. Om ook de kleinere bedragen op een ge
makkelijk en vlotte manier te kunnen innen,
is het bestuur voornemens controleboekjes uit
te geven, inhoudende kleine kwitanties ten
bedrage van 10, 25 ct. of f 1. Het Comité
roept voor een zoo ruim mogelijke ver
spreiding hiervan de hulp in van ieder, die
ervoor voelt mede een werkzaam aandeel te
hebben aan het Nationaal geschenk voor onze
geliefde Prinses. De adressen waar deze boek
jes verkrijgbaar zijn, worden nader bekend
gemaakt.
3. Om ten slotte ieder in de gelegenheid te
stellen zijn gave. hoe klein ook. te offeren
stelt het bestuur zich voor op een nader aan
te geven dag in December die de groote in
zamelingsdag zal worden, op verschillende
punten in het centrum der stad lokalen aan
te wijzen waar stortingsbussen zullen staan.
Tevens zal ieder dan in de gelegenheid wor
den gesteld zijn handteekening te plaatsen
in het later aan HJLK.KJH.H. aan te bieden
album, ook indien storting reeds vroeger
plaats had.
Giftten kunnen gestort worden ten kan
tore Guépin en Van der Vlugt, Spaarne 56.
of op het gironummer No. 2292 van Guépin
en van der Vlugt.
Vrijdagavond in de
pauze van het H.O.V.-
concert, had in de
foyer de huldiging van
den heer G. Schmidt
plaats. De heer
Schmidt en zijn echt-
genoote met het be
stuur der H. O. V., so
listen en den dirigent.
Voor het verslag van
onzen medewerker zie
men pag. 5.
Het woord is aan....
R. L. Stevenson:
Als uw moraal u somber
maakt, wees er dan van over
tuigd, dat zij niet deugt.
Naar de stratosfeer.
Nieuwe ballontocht van prof. Piccard.
ST,-CLOUD (Minnesota) De bekende
stratosfeerballonvaarder dr. Jean Piccard,
heeft medegedeeld, dat hij vandaag of mor
gen hier met een ballon zal opstijgen om een
tocht naar de statosfeer te maken. 1-Iij zal op
dezen tocli vergezeld worden door prof.
John Akerman van de Universiteit van
Minnesota.
Werkloosheid in groote
gemeenten daalt.
Hoopgevende cijfers.
Vorig jaar een aanzienlijke stijging.
Het Centraal Bureau voor de Statistiek ver
strekt in afwachting van het uitvoerige
maandoverzicht nopens de werkloosheid in
het geheele land reeds thans de vc-igende
cijfers betreffende de aantallen geheel werk
loozen, die op het einde van October bij de
gemeentelijke, arbeidsbeurzen in de zeven ge
meenten boven de 100000 inwoners als werk
zoekenden waren ingeschreven.
Amsterdam
Rotterdam
's Gravenhage
Utrecht
Haarlem
Groningen
Eindhoven
Aantal werkloozen
einde
Oct. 1936. Sept. 1936.
57.964
55.449
25 433
11.722
6.769
5.182
4.986
Totaal 163.745 167.505
Zooals uit bovenstaande cijfers
blijkt, daalde het aantal werkloozen
te Amsterdam (met 1867), Rotterdam
(1221), 's Gravenhage (352), Utrecht
(147), Groningen (177) en Eindhoven
(141), terwijl het te Haarlem steeg
(met 145); een totale vermindering
in de zeven gemeenten dus van 3760.
Opgemerkt zij, dat deze verminde
ring meer beteekenis krijgt als men
daartegenover stelt de stijging van
het-aantal werkloozen in de overeen
komstige maanden van 1935 met 4046
en van 1934 met 5598.
De Spaansche regeeringstroepen hebben gis
teren te Madrid een offensief ingezet.
pag. 4
Volgens berichten uit Tokio is de kans groot,
dat de ChineeschJapansche onderhande
lingen worden afgebroken.
pag. 4
Rumoerige vergadering in de Fransche Kamer
pag 2
Dr. Colijn en Mr. Oud verdedigen het regec-
ringsbeleid.
Dag 3
Nationaal Herstel wil een leening voor ver
sterking onzer defensie.
Dae 3
Het aantal werkloozen is in de afgeloopc—
week te Haarlem niet toegenomen.
pag. 1
Bioscopen.
pag. 8
ARTIKELEN ENZ.
R. P.: De strijd in Spanje.
pag. 1
Van onzen Brusselsehen correspondent: De
Lof van Vrede en Vriendschap.
pag. 4
Dr. M. Euwe: Schakers wier roem begint te
tanen.
pag. 6
Dr. W. G. N. van der Slcen: De Banff-Jasper-
Highway.
pag. 7
Jhr. dr. J. M. Mollerus: Van Monrovia naar
huis.
pag. 7
J. H. de Bois: Litteraire kantteekeningen.
pag. 8
Financieele Kroniek: Het succes der Neder
landsche Staatsleening.
pag. 9
J. B. Schuil: Het zilveren jubileum van de
H. T. C.
pag. 5
J. B. Schuil: Cabaret Edwin.
pag. 5
K. de Jong: Afscheidsconcert.
pag. 5
Amy Groskamp-ten Have: Een vrouw schrijft
pag. 2
Jules Kammeijer: Blijft fit!
pag. 7
P. v. d. Hem: Ezeltje «trekje....
pag. 3
H. D. Vertelling: Eens te vaak.
pag. 13
Damrubriek.
pag. 6
De Burgerlijke Stand van Haarlem is opge
nomen op pag. 14.
