Balanseeren.
spp
u
an BS
Aanslag op maarschalk
Graziani.
Een uitzetvoorde Baby?
VAN WEERT - Gierstr.
Het Behu^Hkste
54e Jaargang No. 16461
Verscbiint dafreliilc. bebalve op Zon- en Feestdagen
Zaterdag 20 Februari 1937
HAARLEM S DAGBLAD
Directie: P. VV. PEEREBOOM
en ROBERT PEEREBOOM.
UITGAVE LO&IKENb COSIER MAATSCHAPPIJ VOOR
COURANT-UITGAVEN EN ALGEMEENE DRUKKERIJ N V
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM.
ABONNEMENTEN: per week 0.25, per maand 11.10, per 3 maanden
f 3.25, franco per 'post /3.55, losse nrs. 0.06. Geïllustreerd Zondagsblad:
per week f 0.05, p. maand f 0.22. p. 3 mnd. f 0.65, franco p. post f 0.7254
Bureaux: Groote Houtstraat 93 Drukkerij: Zuider Buitenspaarne 12
Telefoon Nos-: Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600
Drukkerij: 10132, 12713 Administratie: 10724. 14825 Postgiro 38810
Bijkantoor: Soendaplein 37, Haarlem-Noord, Telefoon 12230.
ADVERTENTIëN 1—5 regels t1.75, elke regel meer T 0.35 Reclames
0.60 per regel Tarieven vegelabonnementen op aanvraag Vraag en
aanbod 1—4 regels 0.60. elke regel meer f 0.15. Onze Groentjes zie
hoofd rubriek
Gratis Ongevallenverzekering voor betalende abonnês. Levenslange ongeschiktheid f 600.overlijden 1 400.—, verlies van hand. voet of oog 200.—, beide leden duim f 100.één lid duim J 50.- alle leden wijsvinger J 60.—
één of twee leden wijsvinger ƒ25.—, alle leden anderen vinger 15.één of twee leden anderen vinger 5.—, arm- of beenbreuk 30.enkelbreuk 15.polsbreuk 15.—
Nog afzonderlijke verzekering voor abonnés op het Geïllustreerd Zondagsblad Alles indien het gevolg van een ongeval en volgens gratis ten kantore van dit blad verkrijgbare voorwaarden.
DIT NUMMER BESTAAT UIT
ZESTIEN BLADZIJDEN
HAARLEM, 20 Februari.
Multatuli
Gisteren was het een halve eeuw geleden
dat Eduard Douwes Dekker, wiens wenken on
der het pseudoniem Multatuli (veel heb ik ge
leden.) hem onder Nederlands grootste schrij
vers hebben gerangschikt, in het Duitsche diorp
Niedier-Inigelheim overleed, op 67-jarigen leef
tijd. In 1860, toen hij dus 40 jaar was, had de
oud-assistent-resident van Lebak zijn ,,Max
Havelaar" gepubliceerd, zijn eerste boek en
tevens het werk dat hem den hoogsten roem
heeft gebracht.
Multatuli had dit werk volstrekt niet als
roman bedoeld, hij heeft zelfs altijd orutkernd
dat het een roman was. Niettemin veroverde
het zijn groote plaats als klassiek in onze let
teren en werd de schrijver, die als agitator
instede van litterator bezield was, de eerste
gro-ote vernieuwer van de Nederlandsche let
terkunde, voorlooper als zoodanig van de
Tachtigers.
Inmiddels had ook de agitator een zwaren
knuppel in het Nederlandsche hoenderhok ge-
worpen. De Indisch ambtenaar Douwes Dekker,
eerst tweede commies bij de Algemeene Reken
kamer, daarna controleur 2e klasse op Suma
tra's Westkust, was in 1856 tot assistent-
resident van Lebak (Java) benoemd. Hij vond
daar zeer ernstige misstanden in het lands
bestuur en klaagde den regent aan wegens
knevelarij van den inland,er en ander machts
misbruik. De resident van Bantam negeerde
niet alleen zijn aanklacht maar toonde er bo
vendien zijn misnoegen over. Douwes Dekker
richtte zich toen tot den Gouverneur-Gene
raal Duymaer van Twist en vorderde dat deze
den resident van Bantam zou bevelen, een
onderzoek naar de gedragingen van den regent
in te stellen. Hij kreeg opnieuw een afkeuring
te slikken, werd zelfs ontheven van zijn func
tie en overgeplaatst maar Ngawi en mam daar
op zijn ontslag. Het volgende jaar vertrok hij
naar Nederland, waar de autoriteiten even
eens weigerden naar hem te luisteren. Dit alles
leidde tot de vlammende aanklacht die „Max
Havelaar, of de Koffyveilingen van de Neder
landsche Handelmaatschappij" werdeen
vlammeraanklacht tegen de misstanden in
Indië en tegen den zelfgenoegzamen geest van
de Batavus Droogstoppels (Makelaar in Koffy,
firma Last Co.) die in Nederland heersehte.
Een warm pleidooi was het ook voor den Ja
vaan. De vertelling van Saïdja en Adinda
heeft talloozen ontroerd door haar prachtigen
eenvoud en misschien op den duur nog het
meeste gedaan om verbetering in de verhou-,
dingen in Indië te brengen. Maar de agitator
Multatuli vond aanvankelijk niet de minste
erkenning. Zijn poging om Tweede Kamerlid
te worden liep op een échec uit; zijn persoon
lijke aanvallen o,p vele leidende figuren be
zorgden hem veflie vij;andien. In litterairen kring
vond hij w-el erkenning; Jacob van Lennep
had hem geholpen de uitgave van de Max
Havelaar te bezorgen, mannen ais Vosmaer
en zijn uitgever Funke deden heel veel voor
hem. Maar als strijder voor vernieuwing en
verbetering bleef hij de miskende, waarbij zijn
persoonlijk leven in het geding werd gebracht
om hem te bestrijden. Hij hield Nutslezingen
en zwierf overal rond om zijn brood te ver
dienen en had een zeer moeilijk leven, niet
alleen door zijn armoede en door de wijze
waarop men hem bestreed, maar ook door zijn
eigen moeilijk karakter. Zoowel zijn eerste
vrouw, Everdine baronesse Van Wijnbergen
(Tine uit de Max Havelaar) als zijn tweede
Mimi Hamminck Schepel, wijdden haar leven
en haar vrouwelijke toewijding en opofferings
gezindheid aan dezen stormachtigen mensch,
die tot strijd en lijden geboren scheen.
Multatuli werkte hard; In de jaren 1862—
1874 schiep hij het uitgebreide oeuvre neer
gelegd in de vele bundels Ideeën, waarin de
groote stylist en brillante geest zich opnieuw
deed gelden ondanks veel gebrek aan zelf-
beheersching waar het de telkens weer uit
gesponnen eigen grieven betrof. Hoogtepunten
in dit werk waren de schepping van Woutertje
Pieterse en het in den vierden bundel opge
nomen tooneelstuk „Vorstenschool", waarvan
vier drukken verschenen eer het eindelijk tot
opvoering kwam. Het bleef veertig jaar lang
op het repertoire der Nederlandsche tooneel-
gezelschappen; actrices als Catharine Beers-
mans en Alida Tartaud—Klein vierden haar
grootste triomfen in de rol van Koningin
Louise.
In 1869 keerde Multatuli Nederland den rug-
toe en verbleef verder in Duitschland: eerst te
Mainz. daarna te Wiesbaden en gedurende zijn
laatste zes levensjaren te Nieder-Ingelheim,
waar hij nog veel maar over het geheel ge
nomen minder belangrijk werk schiep. Op den
19en Februari 1887 stierf hij er: een verbit
terd en ontmoedigd mensch, die stormen ont
ketend had die hemzelf overweldigden gelijk
Goethe's Zauberlehrlingdie nochtans groote
dingen bereikt had en tot de grootste figuren
Wij leven weder in den tijd,
Waarin men in de meeste zaken,
Aan niets zoo groote aandacht wijdt,
Als aan het jaarbalans opmaken.
De posten van het oude jaar,
Zijn nu toch wel volledig binnen
En onder 't motto: reken maar,
Kan 't cijferen nu goed beginnen.
Accountants zijn druk aan den gang,
Met boekingen en met getallen.
En directeuren zijn op stang,
Het kan nog mee- en tegenvallen.
Natuurlijk weten zij globaal
Wel ongeveer, hoe het zal wezen,
Toch leven zij, als telkenmaal,
Nog ietwat tusschen hoop en vreeze.
Ik wensch hun dezer dagen kracht,
Bij het inspannend bala'nseeren,
Als hun een batig saldo wacht.
Wil k hen bij voor„baat" filsiteeren.
Voor hen, die in den harden strijd
Toch nog. in geld, hebben verloren.
Blijft er, per saldo, 't troostend feit.
Dat er een nieuw verschiet gaat gloren.
P. GASUS.
Geeft Uw vrouw een flinke trap
Maar kijk uit, dat het stempel der Klompen-
Centrale er op staat.
Op 't Pleintje. Reitzstraat 1, Dr. Leydsstr. 10,
Telefoon 11784.
VEILIGHEID VOOR ALLES.
(Adv. Ingez. Med.)
Radiodistributie, Haarlem.
Iemand met een eigen toestel,
Heeft des zomers veel gekraak.
Maar met onze distributie
Is het altijd in den haak.
NIEUWE GRACHT 5 TELEFOON 10010
(Adv. Ingez. Med.)
in onze Nederlandsche letteren is blijven be-
hooren.
In dit nummer schrijft J. H. de Bois over
het ter gelegenheid van de Multatuli-herden-
king pas verschenen werk „Multatuli en de
Zijnen" van dr. Julius Pee; ik vestig de aan
dacht van den lezer op deze beschouwing.
In 1910, ter gelegenheid van het 50-jarig be
staan van de Max Havelaar, werd het Multa-
tuli-museum gesticht in de Universiteitsbi
bliotheek te Amsterdam.
R. P.
De ventvergunningen te
Haarlem.
Er zijn er thans 800 uitgereikt.
B. en W. van Haarlem dieelen in de memorie
van antwoord anedie, diait er thans 800 ventver-
gtunntingen zijn uit.gereitet.Een grens wordt daar
bij niet betrekking tot het aantal jaren, dat
iemand in bepaalde artikelen handel moet
hebben gedreven, niet gesteüd. Wel wordt door
een commissie onderzocht of een aanvrager
békend staat als bonafide venter, c.q. voortaan
het vaste beroep van venter wil uitoefenen. Die
commissie verzamelt gieigevens over de vraag
of het gewensoht is de aangevraagde ventver
gunning te geven.
De automobielverlichting.
Een keuring.
Door de Vereeniging voor Veilig Verkeer.
Haarlem en Omstreken, zal in de eerste week
van Maarh een keuring van automobielver-
lichting worden georganiseerd.
Deze keuring zal worden gehouden des
avonds van 7 tot 9.30 uur dn het voormalige
veilinggebouw aan den Kleinen Houtweg
Zij wordt, gehouden naar aanleiding van de
nieuwe voorschriften van de Motor- en Rij-
wielwet. en van het Motor- en Rijwielregle
ment. De keuring geschiedt gratis.
Haarlemsche Vereeniging
voor Schoolmondverzorging.
Thans definitief opgericht.
Wii kunnen thans mededeelen, dat de
Haarlemsche Vereeniging voor sohool-mond-
verzorging definitief is opgericht, nadat de
toetreding van verschillende plaatselijke ver-
eenigingen een feit was geworden. Deze ver-
eenigingen zijn die van tandartsen, onder
wijzend personeel, ziekenfondsen, ouder-com-
missies. bestuurdersbonden, e.d. Elk dezer
plaatselijke vereenlgingen zal in het volle
dige bestuur der opgerichte vereeniging een
vertegenwoordiger aanwijzen, terwijl een
voorlooDig bestuur van 7 personen is ge
vormd, "dat de verdere voorbereidende werk
zaamheden zal ter hand nemen.
Voorzitter van het voorloopig bestuur is:
Dr. W. B. Smit. directeur van den Gemeen
telijken Geneeskundigen en Gezondheids
dienst. terwijl net secretariaat voorloopig zal
worden bekieed door den heei G. Brouwer.
Orionweg 46. Haarlem-Noord.
VRAAGT DE COLLECTIE 1937.
KROON - BEHANGSELS.
GROOTE HOUTSTRAAT 179 b. d. Houtbrug.
(Adv. Ingez. Med.)
Voor NOVANA RECLAME' naar.
'h ilte.u,*zcUu,i&
GEN. CRONJéSTRAAT 116.
Onderkleeding voor jongens en meisjes tot 14 j.
Padvindersvereenigingen
bereiken een accoord.
Gezamenlijk aan het werk voor
de Jamboree.
Aaneensluiting voor een proeftijd van
drie jaar.
De gezamenlijke besturen van de Nederland
sche Padvinders Vereeniging en de Padvin
ders ve reenïging „Nederland" (N. P. V. en P. V.
N.) welke laatste zich, gelijk men weet, sedert
een drietal jaren, ten gevolge van een ver
schil van opvatting in zake de padvindersbe
lofte, heeft afgescheiden, wordt ons het vol
gende medegedeeld:
Met voldoening berichten wij, dat
tusschen de besturen onzer vereeni-
gingen een overeenkomst is gesloten,
waardoor een aaneensluiting voor een
proeftijd van drie jaren is bereikt.
Deze overeenkomst wordt voorop ge
zet, dat de N. P. VI zich, wat de belofte
betreft, geheel stelt op het standpunt,
dat is vastgelegd in haar statuten.
De P. V. N. erkent Staatsraad J. J.
Rambonnet als hoofdverkenner. De
P. V. N. behoudt gedurende den proef
tijd haar eigen inwendige formatie.
In de P.V.N. kunnen zij, die bezwaar hebben
tegen de volledige belofte, gedurende den
proeftijd met de verkorte belofte volstaan.
Het bestuur der P.V.N. verklaart zich overi
gens bereid, gedurende den proeftijd er toe
mee te werken, dat in de P.V.N.-troepen zoo
veel mogelijk de volledige belofte wordt af
gelegd.
Na afloop van den proeftijd bestaat voor
beide partijen de vrijheid tot een definitieve
aaneensluiting al of niet te besluiten.
Beide partijen vertrouwen evenwel, dat dan
eventueele verschilpunten op bevredigende
wijze zullen kunnen worden opgelost.
Bij de besprekingen is voor beide partijen
als het gewenschte einddoel gesteld, weder te
komen tot één nationale padvindersvereeni-
ging onder één leiding.
Ken zeer verheugend resultaat is
deze overee?ikomst, waardoor o.a. is
bereikt, dat alle Nederlandsche Pad
vinders thans eensgezind de Wereld-
Jamboree kunnen tegemoet zien en
hun krachten kunnen inspannen voor
het welslagen daarvan.
De P.V.N.-padvinders zullen als een deel van
het Nederlandsche contingent daaraan kun
nen deelnemen.
EEN „LUCHTVAARTSTAD" IN NEW
JERSEY
Vincent Bendix. president van de „Bendix
Aviation Company" heeft gisteravond mede
gedeeld, dat binnenkort in New Jersey voor
een bedrag- van drie millioen dollar een
..luchtvaartstad" gebouwd zal worden, die
een vliegtuigenfabriek. een motorenfabriek,
een laboratorium, een gebouw voor de ad
ministratie en een gebouw voor algemeene
zaken zal omvatten.
De Bloemendaalsche glazen.
Actie tot terugkoopen.
,.Een aardig dorp is Bloemendaal,
En 't heeft een slanken toren.
Men kan er 't eerst den nachtegaal
En 't laatst den lijster hooren".
IE 83 -IB
m i
1-.25
kSBr „AHWA
i
r
r
V-
F'
1
5
u U
J
J_
I
iflp
T 1
r
1 i
-
Zoo zong een der dichterpredikanten, die
in de mooie gemeente Bloemendaal heeft
gestaan. Velen kennen dat intieme kerkje,
dat het vorige jaar driehonderd jaar heeft
bestaan. Dat jubileum is toen gevierd met
het bijeenbrengen van een som gelds, die het
mogelijk zou maken de oude, prachtige glas-
in-loodramen weer terug te koopen. Bij den
bouw van het kerkje in 1616 hebben ver
schillende steden in Holland, ook zelfs de
Staten, ramen geschonken, die in een vorige
eeuw door een kerkbestuur dat daarvoor
niets voelde, verkocht zijn! De tegenwoordige
predikant ds. J. C. van Dijk. aarzelde niet om
in zijn gemeenteblad deze daad met „vanda
lisme" te bestempelen. Het tegenwoordige
geslacht heeft meer waardeering voor het in
stand houden van zulke waardevolle erf
stukken. Zoo heeft de tegenwoordige pen
ningmeester-kerkvoogd. de heer C. Bierens de
Haan zich veel moeite gegeven de ramen
terug te koopen en twee ervan zijn enkele
jaren geleden weer in het kerkje aangebracht.
Enkele bevinden zich ook in de groote zaal
van het Stadhuis in Haarlem, en die zijn
helaas niet te koop! Maar nu is er gelegen-
•heid om weer vier stuks terug te koopen, en
de Commissie voor de Herdenking van het
300-jarig bestaan van het kerkje, uit enkele
jonge gemeenteleden bestaande, zag in dit
jubileum een mooie gelegenheid, gelden bijeen
te zamelen om tot aankoop van deze vier
ramen over te gaan. Enkele leden der com
missie, dé heeren H. van Kempen, architect
B.N.A. en Dick Boer, redacteur van Focus,
hebben een reis gemaakt naar het kasteel
Heeswijk in Brabant, waar zich thans de
ramen bevinden. Zij zullen op een gemeente
avond verslag uitbrengen over die reis door
middel van lichtbeelden, en zij zullen ook
enkele fraaie kleurenfoto's van de ramen, bij
die gelegenheid gemaakt,, projecteeren.
Deze gemeente-avond wordt gehouden
Maandag 22 Februari a.s. des avonds 8 uur
in het Jeugdhuis aan de Donkere laan te
Bloemendaal. Ongetwijfeld zullen vele ge
meenteleden en andere belangstellenden
dezen avond willen bijwonen.
Wêê
I
Het woord is aan
Bussy Rabutin
De afwezigheid is voor de
liefde wat de wind is voor
het vuurhij dooft het kleine
vuur, hij ivakkert. het groote
aan.
Graziani lichtgeneraal Aurelio Letta
ernstig gewond.
ROME, 20 Febr. (ilavas-A.N.P.)
Uit Addis Abeba wordt gemeld, dat
een aanslag gepleegd is op maar
schalk Graziani. den onderkoning
van Ethiopië. Graziani werd licht
gewond.
Generaal Aurelio Litta. die zich in
het gezelschap van Graziani bevono,
werd zwaar gewond.
Velserbrug defect geraakt.
Scheepvaartverkeer ondervindt belemmering.
IJMUIDEN, 20 Febr. Hedenmorgen vroeg
is de Velserbrug defect geraakt, doordat een
verbindingsas brak. Het scheepvaartverkeer
ondervindt dientengevolge belemmering. Aan
gezien de as vervangen moet worden, zal het
nog wel even duren alvorens de verkeersstoring
is opgeheven.
Nader vernemen wij. dat vermoedelijk ten
gevolge van slijtage de as is gebroken van
de krachtoverbrenging. Het ongeval ge
schiedde hedennacht half vier hij dichten
stand van de brug, waardoor deze niet ge
opend kon worden.
Men hoopt hedennacht 12 uur met het
herstellingswerk dat onmiddellijk met be
kwamen spoed ter hand werd genomen, ge
reed te zijn. Tot zoolang is dus de vaart ge
stremd. -
Op het oogenblik heeft het verkeer nog
weinig hinder, daar de zeeschepen tenge
volge van het stormweer toch niet uit kun
nen varen.
Schepen, die vanmiddag nog binnen moch
ten komen zullen echter niet direct naar Am
sterdam kunnen opvaren.
(Adv. Ingez. Med.)
De bekende hardlooper Tinus Osendarp lost het startschot voor den tweeden
Zesdaagsche te Rotterdam, welke Vrijdagavond is begonnen.
De Spaansche burgeroorlog: regeeringstroe-
pen melden vorderingen. pag. 4
Verschillende Tweede Kamerleden zijn het
niet eens met de houding van minister Ge-
lissen t.a.v. de baksteenindustrie en het
bakkersbedrijf te Amsterdam en Rotterdam
pag. 3
Vele Eerste Kamerleden hebben bezwaren
tegen de z.g. vestigingswet. pag. 3
B. en W. van Haarlem doen verschillende
mededeelingen over het verkeer te Haarlem
pag. 11
Grepen uit de Memorie van Antwoord van
B. en W. van Haarlem. pag. 11
B. en W. van Haarlem verwachten over 1937
nog weinig invloed van de depreciatie van
den gulden; zij achten een nieuwe annexa
tie gewenscht. pag. 11
Mevr. C. J. Cohen Tervaert-Kocli heeft af
scheid genomen als presidente van de afd.
Haarlem der Ned. Ver. van Huisvrouwen.
pag. 5
Bioscopen. pag. 8
ARTIKELENENZ.
R. P.: Multatuli. pag. 1
Kaarcl R. Pusta: Voor den vrede in Noord-
Europa. pag 4
Van onzen Stockholmschen correspondent:
Treinreis benoorden den Poolcirkel, pag. 5
Financieel-Economisch weekoverzicht: En-
gelands geweldige bewapening en haar fi-
nancieele gevolgen. pag. 5
Mr. J. H. van Gelderen: Haarlem's Bloei;
vreemdelingenverkeer voor Haarlem abso
luut noodzakelijk. pag. 5
Dr. IV'. G. N. van der Sleen: Bij Grey Öwl,
den Grijzen Uil. pag. 7
Jules Kanimeijer; Blijft fit! pag. 7
P. H. Kalf: Ervaringen van een taxi-chauf
feur. pag. 7
V. Brederode en Velsen. pag. 2
.1. H. de Bois: Litteraire Kantteekeningen.
pag. 8
B. Schuil: Geloof en wetenschap pag. 15
L de Jong: Gecombineerd concert pag. 15
Dr. M. Euwe: Nimzowitsch-variant baart nog
moeilijkheden. pag g
P. v. d. Hem: Na „Oslo" Zuid-Amerika.
pag. 3
H. D. Vertelling: „Patiëntje door nelen.
pag. 7
