POLEN, LIT AU EN EN WILNA.
VACANTIE1937
Vier Duizend Spaansche kinderen
in veiligheid.
Hoe Engeland hen verzorgt.
VRIJDAG 18 JUNI 1937
HAARLE U'S DAGBLAD
7
Haarlem's Dagblad GRATIS naar
Uw vacantieverblijf in Nederland.
Ten gerieve van onze abonnés zullen
wij „Haarlem's Dagblad" één week zon
der verhooging voor portokosten naar
hun vacantieadres zenden.
Blijft U langer dan een week dan
kost elke dag meer slechts lVs cent
voor portikosten boven den gewonen
abonnementsprijs.
De voordeelen hiervan zijn
le. U blijft óók in Uw vacantie op de
hoogte van het gebeuren in Uw
woonplaats en de geheele wereld
daarbuiten.
2e. Doordat Uw abonnement blijft door
gaan, behoudt U het recht op een
eventueele uitkeering uit de aan
ons blad verbonden hooge Gratis
Ongevallen Verzekering.
Een en ander geldt alléén voor vacantie-
adressen in Nederland.
DIRECTIE
„HAARLEM'S DAGBLAD".
Altijd slechte spijsvertering.
Nu geen klachten meer.
„Ik had veel last van de maag, tengevolge
van slechte spijsvertering, waardoor ik altijd
lusteloos en moe was. Sinds eenigen tijd
gebruik ik nu geregeld de „kleine dagelijksche
dosis" Kruschen. Zoodra het opraakt krijg ik
weer hoofdpijn en als ik het dan weer neem,
is de hoofdpijn weer weg. Voordat ik Kru
schen nam durfde ik haast niets eten. maar
nou eet ik weer alles." J. N. D. te B.
De zes minerale zouten in Kruschen sporen
Uw inwendige organen tot betere werking
aan, waardoor Uw voedsel snel en volledig
wordt verteerd. Hierdoor wordt voorkomen, dat
voedselresten in het organisme achterblijven,
welke lasten of pijnen veroorzaken. Moeheid
en lusteloosheid zullen tot het verleden be-
hooren. In plaats daarvan krijgt ge een ge
voel van opgewektheid, levenslust en volkomen
gezondheid. Kruschen Salts is verkrijgbaar bij
alle apothekers en erkende drogisten a 0.40,
f 0.75 en 1.60 per flacon. Let op, dat op het
etiket op de flesch, zoowel als op de buiten
verpakking de naam Rowntree Handels Mij.,
A'dam, voorkomt.
(Adv. Ingez. Med.)
GEDENKTEEKEN VOOR H. M. DE
KONINGIN-MOEDER TE WASSENAAR.
Zaterdag a.s. wordt te Wassenaar een ge-
denkteeken onthuld voor wijlen H.M. de Ko
ningin-Moeder. Dit gedenkteeken is het werk
van den beeldhouder prof. L. O. Wencke
bach te Noordwij kerhout. Het monument
brengt niet een standbeeld, doch een eere-
teeken voor H. M.
De vierkante zuil, waaruit het gedenktee
ken bestaat, wordt bekroond door een groep
van twee kinderen, een jongen en een meis
je, die als schildhouders, hulde brengen aan
het wapen van H.M. Koningin Emma en het
Nederlandsche wapen, door deze te bekran
sen met bloemslingers. Hierbij is gedacht aan
het vele, dat H.M. tijdens haar leven voor de
kinderen heeft gedaan.
Op de voorzijde der zuil is een portret en
basreliëf ontworpen, terwijl op de andere 3
zijden respectievelijk een koningskroon, een
t.b.e.-kruis en het wapen van Wassenaar zijn
aangebracht.
Men d"~' ons nog mede. dat bij de onthul
ling op "dagmiddag a.s. delegaties van
alle seh te Wassenaar aanwezig zullen
zijn en aan de kransleggïng zullen deelne
men.
REEDS
|[4sonf 60 JAAR
Iindeman GELEDEN
werd NOORWEGEN
als toeristenland door
ons reisbureau „ontdekt".
De door ons naar dit land georgani
seerde reizen zijn het resultaat van
tientallen jaren ervaring!
Vraagt om het zoo juist verschenen
fraaie boekje
NOORSCHE REIZEN,
dat kosteloos verkrijgbaar is.
REISBUREAU LINDEMAN
Offic. Agente der Noorsche Spoorw.
Barteljorisstraat 3 Telefoon 12679
(Adv. Ingez. Med.)
Ernstig auto-ongeval nabij
Heerenveen.
Drie zwaar gewonden.
Donderdag is nabij Nieuwebrug (gemeente
Heerenveen) een personenauto uit Leeuwar
den, die een vrachtauto wilde passeeren te
gen een tegemoetkomende vrachtauto gere
den.
De bestuurder van de personenauto verloor
daarbij de macht over het stuur, zoodat de
wagen in den berm vloog.
In de geheel vernielde auto lagen drie per
sonen, de heeren Bontekoe vader en zoon.
uit Huizum en de chauffeur S. Beimer.
De bejaarde heer Bontekoe was er ernstig
aan toe: hij had de schouders en beide bee-
nen gebroken. De zoon werd ernstig aan het
hoofd gewond. Beiden zijn na voorloopig be
handeld te zijn, door de doktoren Roepen uit
Heerenveen en Niemeijer uit Tjalleherd,
met een ziekenauto uit Heerenveen naar het
Diaconessenhuis te Leeuwarden vervoerd.
De chauffeur, die een gebroken been en
hoofdwonde had opgeloopen, is naar het zie
kenhuis te Heerenveen overgebracht. Mare
chaussee en politie hebben een onderzoek in
gesteld. Vrij zeker heeft de zoon van den heer
Bontekoe aan het stuur gezeten, terwijl de
chauffeur achterin zat.
De vrachtauto van den heer Broersma uit
Heerenveen, die eveneens in den berm terecht
kwam, werd grootendeels vernield. De chauf
feur van dezen wagen is er gelukkig goed af
gekomen.
Hoe Wilna in Poolsch bezit kwam.
Bij zondere correspcn den tie)
Van de bijna twee en half millioen inwoners
van Litauen wonen er ruim honderdduizend
in de hoofdstad Kaunas. Deze honderdduizend
zijn erg trotsch op hun vriendelijke, witte stad
aan den oever van de Memel en de vreemde
ling vindt er een warm en gul onthaal. Be
halve de Polen. Want de Litauers zijn boos op
dezen grooten buurman, die op een goeden
dag zijn grenspalen op Litausch gebied zette
en Wilna annexeerde.
Het is een droevige historie, in meer dan
één opzicht. Toen de Duitschers in 1917 het
land bezetten, had een nationale raad, de zoo
genaamde Tarba, in Wilna de onafhankelijk
heid van Litauen uitgeroepen, waarmede de
Duitschers zich in Januari 1918 accoord ver
klaarden en in Maart daaropvolgend ver
klaarde ook keizer Wilhelm zijn instemming
met dit plan, temeer daar onder den invloed
van de bezettingstroepen aan Duitschland
verschillende concessies werden gedaan. Wilna
werd tot hoofdstad uitgeroepen? Na den wa
penstilstand trokken de Duitschers zich echter
terug en in Januari 1919 werd Litauen door
de Russische revolutionaire troepen her
overd. Polen verjoeg in April de Russen weer
uit Wilna en hield de stad" en het gebied in de
omgeving ervan door haar eigen troepen be
zet, vooral omdat de nieuwe PooLsche staat
meende, dat gansch Litauen eigenlijk tot haar
gebied behoorde, omdat het voor 1795 er mede
vereenigd was geweest. Toen Rusland en Li
tauen op 12 Juli 1920 vrede sloten, gaven de
Russen hun vroegeren vijand niet slechts
Wilna en omgeving terug, doch ook het gebied
bij Suvalki, dat bij het einde van den wereld
oorlog aan Polen was toegewezen, zonder dat
men ook maar de moeite had genomen om
dit aan de Litausohe regeering te doen we
ten. Daar Litauen echter niet veel wijzer werd
van het theoretisch bezit van deze twee ge
bieden, die nog steeds in Poolsche handen wa
ren, bevatte het vredesverdrag nog twee no
ta's, waarin aan Rusland toestemming werd
verleend om in den strijd togen Polen door
Litausch gebied te trekken. Twee dagen daar
na reeds, op den veertienden Juli, verjoegen
de bolsjewistische strijdmachten de Polen uit
Wilna', en met wapperende geel-groen-roode
vlaggen trokken de Litauers weer hun hoofd
stad binnen. De vrede was daarmede echter
nog niet hersteld. In Augustus keerden de
kansen en moesten de Russen terugtrekken,
waarbij het tot schermutselingen tusschen
Poolsche en Litausche troepen in de omgeving
van Suvalki kwam.
Polen bracht de kwestie voor den Volken
bond en door diens tusschenkomst werd op 7
October een wapenstilstand geteekend. waar
bij nieuwe grenzen werden Vastgesteld, die
Wilna echter in het bezit van Litauen lieten.
Op 10 October zouden deze van kracht wor
den, doch op den dag daarvoor, 9 October, na
men semi-onafhankelijke troepen onder bevel
van generaal Zeligowski ook de huidige
maarschalk Smigly-Rydz bevond zich daarbij
de stad in. De Poolsche regeering verklaar
de zich niet verantwoordelijk voor deze ver
dragsschennis, doch Wilna bleef in Poolsch
bezit. Teekenend voor den toenmaligen Pool-
sohen dictator, Pilsoedski, is de houding, die
hij later innam, toen hij aftrad. Hij riep de
gezanten der geallieerden bijeen, verscheen in
uniform en met de rijzweep in de hand en zei
„Toen ik nog leider van de Poolsche regeering
was, heb ik ontkend verantwoordelijk te zijn
voor de bezetting van Wilna. Welnu, mijne
heeren, thans ben ik ambteloos burger en kan
ik mij de luxe der eerlijkheid veroorloven: ik
ben er wél verantwoordelijk voor. Ik heb na
melijk zelf de plannen er voor uitgewerkt."
Deze anecdote is van verschillende zijden be
vestigd, o.a. door den toenmaligen Franschen
gezant te Warschau.
Litauen vond het grapje echter niet zoo leuk
en wendde zich tot den Volkenbond om zijia
recht te krijgen. Het hielp echter niets: de
Bond gaf vele goede raadgevingen en stelde
vast, dat Polen op 9 manieren het handvest
had geschonden. Maar Wilna bleef Poolsch
en in Februari 1923 brachten de heeren van
de Wierzbowa de zaak voor de Conferentie
der Ambassadeurs, die een maand daarna in
arren moede maar toegaf en Polen het offi-
cieele recht op Wilna toekende.
Dit is het droevige verhaal dat de minister
van buitenlandsche zaken van Litauen, Lozo-
raitis, mij vertelt.
„Men heeft hier een spreekwoord, dat zegt,
dat de beste huisvrouw die is. waarover men
het minst hoort spreken. In dit opzicht kun
nen wij ons land tot deze categorie rekenen,
want behalve in Polen is nergens de pers
vijandelijk tegen ons gestemd. Integendeel.
Door de edelmoedige gratieverleening van on
zen president zijn bijvoorbeeld de nationaal-
socialisten bijna allen begenadigd en dit
heeft men in Duitschland zeer gewaardeerd.
Ook met Rusland onderhouden wij de beste
betrekkingen, handels- en andere verdragen
van samenwerking zijn tusschen onze beide
landen afgesloten. Slechts met Polen kunnen
wij geen vriendschap sluiten, zoolang het niet
alleen ons rechtmatig toekomend gebied in
bezit houdt, maar daarenboven nog de Li
tauers, die thans binnen Poolsche landsgren
zen wonen, onder een ondragelijke terreur
doet lijden. Zoo zijn ook in dit jaar weer ver
schillende Litausche organisaties in Wilna en
omstreken verboden. Hun bezittingen werden
in beslag genomen en de leiders ervan tot ge
vangenisstraf veroordeeld. Litauen heeft
steeds haar relaties met andere machten op
de basis van recht en vrede trachten te hand
haven en wij zullen dan ook zelfs nu nog niet
nalaten om te pogen met Polen tot een goede
verstandhouding te komen. Doch wij blijven
op onze hoede en wij zullen zeker niet dulden
dat men ons andere gebieden zal trachten te
ontnemen. En soms moeten wij wil den indruk
krijgen, dat het daarom te doen is".
In de eerste maanden na den wereldoorlog
heerschte het begrip „catch as catch can" ook
in de verhoudingen tusschen de staten. Li
tauen heeft het aan den lijve ondervonden,
doch het heeft er ook van geleerd. Kort na
haar treurige ervaringen met Wilna nam ook
Litauen haar toevlucht tot „directe actie" en
nam met geweld het Memelgebied, waarbij een
Fransch garnizoen in Memel het onderspit
moest delven. Dit geschiedde in 1923. toen de
geallieerden op het punt stonden tot de Roer
bezetting over te gaan, en zoodoende kreeg
Litauen zijn zin wat het Memelgebied betrof.
Vergelijkingen tusschen pot en ketel, die bei
den zwart zijn, zijn hier dan ook niet geheel
misplaatst.
Belangrijker dan de theoretische kwesties
zijn echter de menschen zelf. Wat geschiedt er
met de bewoners van de op deze wijze verkre
gen gebieden? Hoe leven de Litauers in Wilna
en de Duitsohers in Memel? Omdat te ervaren
heb ik beide steden bezocht.
K. ANDR.
Nadruk verboden. Alle rechten
voorbehouden)
PERSONALIA
Aan het Amsterdamsche Conservatorium is
geslaagd voor het einddiploma de heer A. F. de
Braai te Haarlem. De hoofdvakken waren
zang en piano.
De heer De. Braai is dirigent van het Ger.
Gem. Koor „Door Zang Vircndschap" hier ter
stede.
Maar wie het kamp nu in de derde week van
haar bestaan bezoekt, vindt alles merkwaardig
vlot en goed geregeld. Zelfs het eten verloopt
kalm r— nu de ergste honger is gestild en ze
er aan gewend zijn geraakt, dat er iederen
dag weer opnieuw voldoende te eten is. In het
begin schrokten ze haastig en nerveus, want
gewend aan schrale rantsoenen, raakten ze
overstuur in de aanwezigheid van groote hoe
veelheden voedsel en haastten zich om een
tweede en derde portie te bemachtigen, uit
angst dat er voor langen tijd niet veel meer
te krijgen zou zijn. En ergens in een tent was
een schuchter jongetje van een jaar of vijf
zes, die nog steeds z'n pakje boterhammen be
waart, dat z'n moeder hem in Bilbao had mee
gegeven met, de opdracht er goed op te passen
en ze te houden en niet weg te geven
Het is typeerend voor de sympathie, die in
Engeland voor deze oorlogskinderen heerscht,
dat verscheiden firma's groote hoeveelheden
voedsel, kookgerei en kleeding en schoeisel be
schikbaar hebben gesteld. Op de uren van
kleedinguitdeeling staan rijen kinderen, som
migen zóó tragisch, anderen zóó rijp-bruin en
vroo'lijk voor de tent te wachten. En niets
wordt zoo kostbaar gevonden als laarzen en
echte regenjassen. Op den dag, waarop ik in
het kamp ronddoolde, scheen de zon zoo warm,
dat zelfs Spaansche kinderen crème op ge
zicht en armen smeerden, omdat de Engelsche
zon hun huid te fel brandde en ondanks
dat liepen er jongens rond, die over al hun
kieeren regenjassen en rubber laarzen droe
gen: een te kostbaar bezit om ook maar een
oogenblik uit de onmiddellijke nabijheid te
verliezen.
Een lange pijp met op geregelden afstand
Prof. dr. W. Mengelberg, die Donderdagavond met het Concertgebouw Orkest
heeft medegewerkt aan het groote weldadigheidsfeest „Weenen aan de Vecht"
op kasteel Nyenrode, werd met bloemen gehuldigd.
Zij.... heeft verstelwerk onderhanden; hij... zorgen?
[een waterkraan, loopt dwars tusschen de rijen
tenten door en hier wordt de 'lieve lange dag
gewasschen en geboend. Dat is de verklaring
voor de keurig schoone jurkjes, de net gekamde
haren, want wasschen is blijkbaar hun lust en
hun leven en sindsdien heeft een vriend
mij verteld, dat er in Spanje evenveel liedjes
zijn over „het witte overhemd", als in Holland
over ;de zee. Hoofden worden onder de kraan
gehouden, jurken en ondergoed gewasschen en
vakkundig aan de lijn gehangen, haren ge
kamd en overhemden ingezeept en over de
houten banken gewreven, die als zitbanken wa
ren bedoeld, maar algemeen voor waschdoel-
einden worden gebruikt. En de allerjongsten
doen het even vakkundig en met evenveel
ernst als de meest volleerde Spaansche wasch-
schouw. Zoo ernstig, dat ze zelfs vergaten om
gefotografeerd te worden!
De eind-indruk is tenslotte: een kamp vol
kinderen, die dank zij Engelsch organisatie
vermogen aan direct levensgevaar zijn ont
snapt, die in hun nieuwe omgeving en in el-
kaar's vaak vroolijk gezelschap veel vergeten.
Maar af en toen kijkt er één stil voor zich uit,
dwaalt verlaten rond, kruipt terug op een ma
tras in den overdag verlaten tentwant ze
blijven ondeelbaar verbonden met vaders en
moeders en de strijd die in Spanje zich af
speelt.
Vr. SILLEVIS.
P.S. Het was oorspronkelijk de bedoeling ,de
kinderen, na enkele weken over verschillende
instellingen in het land te verspreiden, waar
zij tot het eind der burgeroorlog zouden blij
ven. Sinds zich echter enkele typhus-gevallen
hebben voorgedaan, is de quarantaine verlengd
en is grootere financieele hu'lp noodig. Giften
kunnen worden gezonden aan: National Joint
Committee for Spanish Relief, 35, Marsham
Street, London, S.W. 1.
CREMATIE DR. J. L. ANDREA.
In grooten eenvoud heeft gistermiddag in
het crematorium op Westerveld de crematie
plaats gehad van het stoffelijk overschot van
Dr. J. L. Andrea, oud-directeur der gemeente
lijke H. B. te Leiden, overleden alhier.
Aanwezig waren Dr. J. C. Schalkwijk, de te
genwoordige directeur der gemeentelijke H. B.
S. te Leiden, de heer L. Oppedijk te Santpoort,
oud-leerling van den overledene aan de H.B.S.
te Sneek, Dr. J. P. Cannegieter, Ned. Herv.
predikant te Oudshoorn en anderen.
Er werd niet gesproken. Nadat de kist was
gedaald onder 't spelen van het Largo van
Handel, heeft een zoon voor de belangstelling
bedankt.
DE HAARLEMSCHE MANEGE.
Maandag a.s. hoopt Willem van Werven
stalknecht aan de manége het feit te herden
ken dat hij 35 jaar in dienst van de Manége
is. Des avonds om helf negen is er gelegen
heid hem te felïciteeren in de foyer van de
manége.
R.K. KERK.
De Bisschop van Haarlem heeft benoemd
tot Kapelaan te Haarlem (OJL. Vrouw van
Zeven Smarten) den weleerw. heer L. A. M.
van Teylingen.
LONDEN, Juni.
Terwijl Bilbao brandt en breekt onder
Franco's bombardementen leven 4000 van haar
kinderen in den veiligen vrede van Engeland's
zachtgroene, glooiende velden.
Dank zij het initiatief en den invloed van
een Nationaal Comité tot Hulpverleening is op
korten termijn in de buurt van Southampton
een groot kamp ingericht, waar thans sinds
enkele weken duizenden kinderen de onrust en
de gruwelen eener burgeroorlog te boven ko
men.
Jongens doen hun eigen wasch.
Nog heerscht er gespannen aandacht als
vliegtuigen over het kampeerterrein vliegen,
maar ze vluchten niet langer zooals in de
allereerste dagen angstig schreeuwend onder
het tentdoek. „Engelsche vliegtuigen", zegt een
goed-bedoelende vriendelijke dame, in gebrek
kig Spaansch tegen een jongen van een jaar
of twaalf die strak-turend de zwenkingen van
een vliegtuig volgt „werpen geen bommen".
Hij kijkt haar wat achterdochtig en dan mede
lijdend aan: „Waar zijn het dan vliegtuigen
voor?" bromt hij, met filosofischen weemoed.
De dame, die het heusch goed bedoelt, formu
leert een nieuwen zin: „Wij, in Engeland heb
ben moderne vliegtuigen." „Wij, in Bilbao,
ook", zegt vlug als een sprinkhaan een meisje
in een bloemjurkje.
Nog breekt af en toe in een tent een vecht
partij uit en slaan acht en tienjarigen elkaar
bont en blauw over een politieke oneenigheid,
ook al heeft de kamp-commissie de voorzorg
maatregel genomen om de kinderen van
Franco-gezinde ouders in een afzonderlijk
deel van het kamp onder te brengen.
Nog heerscht er groote opgewondenheid als
de omroeper bekend maakt, dat het laatste
nieuws uit Bilbao zal worden afgekondigt,
Waarop drommen gespannen kindergezichtjes
zich om de microfoon scharen.
Maar langzamerhand beginnen ze een beetje
te vergeten. Bilbao's luchtaanvallen worden
op den achtergrond gedrongen, naarmate ze de
grepen van dit nieuwe leven op groen gras en
onder zomerzon beginnen te ontdekken. Er
worden wat Engelsche woorden geleerd ge
noeg, om met behulp van een levendig gezicht
en een schat van welsprekende gebaren de be
zoekers om plaatjes uit sigarettendoozen te
vragen. „Mister, mister!" roepen ze van alle
kanten als ze een Engelsch bezoeker zien en
wijzen met een vleienden g-limlach op een si-
garettenplaatje, dat als voorbeeld dient, „yes?
yes?" Sommigen hebben zich onder hun over
hemd een heele serie triomphantelijk op de
borst geplakt. „Me? Me?" roepen anderen en
gaan met allerliefste gezichten in een fotogra-
phische houding staan steeds op zichzelf wij
zend: mij, mij? En dan tellen ze mijmerend
hun vingers: én voor moeder, één voor tante,
éénWil je me alsjeblieft vijf afdrukken
maken om naar huis te sturen
Ze zijn een onafhankelijk, zelfstandig stel,
van de allerkleinsten tot de twaalfjarigen toe.
vlug van begrip en vol ondernemingsgeest. Dat
maakt het makkelijker voor de kampleiders,
ze hoeven niet voortdurend bezig gehouden en
geholpen worden. Maar het maakt het lastiger
ook, want er moet eigenlijk altijd een oog in
het zeil worden gehouden. Vooral de eerste
dagen brachten veel verrassingen. Ondanks de
ligging van het kamp ver van eenig ver
voermiddel stroomde het kijklustigen, die
zich in het nauwe rijkbegroeide Engelsch-
landelijke laantje langs het kamp verdrongen,
en die de kinderen zoetigheden, geld en op
verzoek ook sigaretten toewierpen. Zoodat op
een middag enkele jongens werden vermist, .die
mijlen ver van het kamp terug werden gevon
den, lui wandelend, in diep gesprek en weelde
rig genietend van diepe sigaretten-halen.
Waarop besloten werd het laantje langs het
kamp door politie te laten afzettenHet
Leger des Hei'ls, dat de zorg voor vier honderd
kinderen overnam, had in haar tehuis in Lon
den met dezelfde problemen te kampen. Toen
de kinderen de eerste middag na hun aan
komt in den tuin werden gestuurd om te spe
len knoopten ze over den muur relaties met
buitenstaanders aan, waarop pennies in de
kinderhanden regenden, gevolgd door een uit
tocht van ondernemende jongens, die kans za
gen over den muur te klimmen. Waaraa ide
plaatselijke snoepwinkeltjes vrijwel uitver
kocht raakten.
