Duitscliland en de
Koloniën.
Haagsche molen.
Opstandige Kampong op
Borneo.
Het belangrijkste
55ë JXARGXNG No. T6633'
Verscfujnï ïïa'o-eïïjlcs', Eeïïaïvë op Zon- en Feestdagen.
MAANDAG T3 SEPTEMBER 1937
HAARLEM S DAGBLAD
Directie: P. W. PEEREBOOM en ROBERT PEEREBOOM
Uitgave Lourens Coster Maatschappij voor
Courant-Uitgave.en Algemeene Drukkerij N.V.
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
ABONNEMENTEN per week 0.25, per maand 1.10, per 3 maanden
3.25, franco per post 3.55, losse nrs. 0.06. Geïllustreerd Zondagsblad:
per week 0.05, p. maand 0.22, p. 3 mnd. 0.65, franco p. post 0.721/*.
BureauxGroote Houtstraat 93 DrukkerijZuider Buiten Spaame 12
Telefoon Nos.Directie 13082 Hoofdredactie 15054 Redactie 10600
Drukkerij: 10132, 12713 Administratie 10724, 14825 Postgiro 38810
Bijkantoor: Soendaplein 37, Haarlem-Noord, Telefoon 12230
ADVERTENTIëN1—5 regels 1.75, elke regel meer 0.35. Reclames
ƒ0.60 per regel. Tarieven regelabonnementen op aanvraag. Vraag en
aanbod 14 regels 0.60, elke regel meer ƒ0.15. Onze Groentjes zie
hoofd rubriek.
Gratis Ongevallenverzekering voor betalende abonnès. Levenslange ongeschiktheid 2000.overlijden 400.verlies van hand, voet of oog 200.beide leden duim 100.één lid duim 50.alle leden wijsvinger 60.
één of twee leden wijsvinger ƒ25.alle leden anderen vinger ƒ15.één of twee leden anderen vinger 5.arm- of beenbreuk ƒ30enkelbreuk ƒ15.polsbreuk ƒ15.A ,c
Nog afzonderlijke verzekering voor afoonnés op het Geïllus treerd Zondagsblad. Alles indien het gevolg van een ongeval en volgens gratis ten kantore van dit blad verkrijgbare voorwaarden. HEDEN14 JrALrlJNIA b.
Tot de kwesties die Europa benauwen en in
onrust houden behoort Duitschland's opvat
ting ten aanzien van zijn vroegere koloniën.
Hitier heeft zich daar Zondag in een gesprek
met de te Neurenberg vertoevende buitenland-
sche journalisten weer eens over uitgelaten.
Hij heeft aan het einde van het gesprek ver
klaard dat men aan zijn woorden niet de be-
teekenis van nauwkeurig-geformuleerde po
litieke verklaringen moest hechten. Hieruit
volgt dat men zich tot de algemeene strek
king dient te bepalen. Die schijnt belangrijk
in zooverre, dat Hitier een vredelievenden toon
deed hooren. Hij zeide dat de koloniale kwestie
evenals de andere geregeld zal worden, maar
dat zij geen kwestie van vrede of oorlog is.
Het is een kwestie van Rede en hij is ervan
overtuigd dat de Rede zal overwinnen. Later
merkte hij op dat hij geen imperialistische
plannen heeft en dat men Duitschland geen
onwaarschijnlijke en gevaarlijke dingen moet
toeschrijven. Het heeft veel te doen: Hitier
zei het een en ander o'ver groote tentoonstel
lingen en over de voorgenomen verfraaiing
van Berlijn, die 20 jaar zal kasten.
Het koloniale onderwerp verdient evenwel
bijzondere aandacht. Eerst sprak Hitler in
deze connectie over de moeilijkheden van de
levensmiddelenvoorziening, die pas geregeld
zullen kunnen worden als Duitschland zijn
koloniën terug heeft. Later, naar aanleiding
van een vraag van een der journalisten, zei
hij dat de koloniale kwestie niet alleen een
commercieele zaak maar ook een eerezaak is
en voegde daaraan toe: „Wij vragen onze oude
koloniën en geen andere". Hij zei ook nog
iets over de noodzaak van samenwerking tus-
schen de koloniale mogendheden.
Dit woord „eerezaak" bevat vermoedelijk
de kern van Duitschland's streven naar terug
gave van zijn oude koloniën. Zooals indertijd
een vermaard Nederlandsch koloniaal spe
cialist, prof. dr. B. Schrieke, in artikelen in
dit blad uiteenzette en met cijfers aantoonde
waren de oude Duitsche koloniën finaneiëel
„een strop". Duitschland legde er jaarlijks
geld op toe. Dat is in vele landen ten aanzien
van vele koloniën het geval. Ook nu nog. Ne
derlandsch Oost-Indië behoort feitelijk tot de
uitzonderingen. Suriname daarentegen kost
ook geld. Prof. Schrieke vestigde er in zijn ar
tikelen tevens de aandacht op dat het kolo
niale gebied der staten slechts een zeer klein
percentage van de wereldproductie aan grond
stoffen voortbrengt. De souvereine staten
produceeren veel meer; de Vereenigde Staten
en Rusland zijn b.v. enorme producenten van
grondstoffen. Een recent Volkenbondsrapport
stelt prof. Schrieke volkomen in het gelijk en
taxeert de grondstoffen-productie der kolo
niale gebieden opdrie procent van de
totale wereldproductie.
Rest de eerezaak, waarvan Hitier sprak. Wie
was ook weer de man die zei, dat de wereld
problemen niet door nuchter verstand maar
door gevoelsoverwegingen beheerscht worden?
Het was in elk geval een zeer helder en er
varen man die het zei en Hitler's uitlating-
geeft een van de vele bewijzen van de juist
heid van zijn stelling.
Vooral de dictatoriaal-geregeerde staten zijn
uiterst gevoelig op het punt van hun prestige
en onder hen is Duitschland ongetwijfeld de
over gevoeligste. Het heeft velerlei nadeelen
van het Verdrag van Versailles van zich kun
nen afwentelen, doordat het ze eenvoudig te
niet deed en de ex-overwinnaars wel berusten
moesten, omdat zij er niet voor wilden gaan
vechten. Gelukkig niet, mag men daar bij-
Het koloniale verlies kan evenwel slechts
goed gemaakt worden door medewerking van
andere speciaal Engelsche zijde. Ne
derland heeft daar geen invloed op. Het is
geen mandataris over ex-Duitsch koloniaal
gebied, hetgeen maar goed is ook. Maar als
onze meening als koloniale mogendheid werd
gevraagd en Duitschland zou samenwerking
der koloniale mogendheden toezeggen, zou
het wellicht zeer verstandig zijn ons voor te
ruggave der Duitsche koloniën te uiten.
Die eerezaak is in de ietwat-ingewikkelde
practijk des levens ten allen tijde belangrijker
dan de commerciëele. Hoe reageerde Nederland
intertijd zelf toen een nuchtere pas afgetreden
gouverneur van Suriname voorstelde, deze on-
voordeelige kolonie maar liever te verkoopen?
Men wou er niets van weten.
Het is voor velen wellicht moeilijk deze
dingen te aanvaarden, want men zegt zoo
vaak en zoo vlot dat geld alles beheerscht.
Maar het is niet waar. Lang niet alles. En
zeker niet in de internationale verhoudingen.
R. P.
(Op het Buitenhof te den Haag
is Zaterdag de daar opgestelde
molen van de Meer-Werk-Actie
electrisch in beweging gébracht.)
In 't hartje van de Residentie,
Waarvoor het Buitenhof toch geldt,
Staat, als een soort incongruentie,
Sinds kort een molen opgesteld.
Wat doet een molen, zult u vragen,
Tusschen de huizen op een plein,
En 'dan nog wel in 's-Gravenhage,
Waar molens weinig gangbaar zijn.
Het antwoord daarop is: die molen
Staat als een symbool daar, slank en sterk,
Waarmee het pleit wordt aanbevolen,
Der Haagsche Actie voor meer werk.
Eerst Zaterdag werd het je ware,
Toen hij aan 't draaien is gebracht.
Zij 't niet door echte molenaren
En niet met Haagschen wind als kracht.
Wij weten niet hoe door die actie,
De Haagsche maal-tijd worden zal,
Maar hopen, dat zij satisfactie
En brood voor velen brengen zal.
Om 't standpunt duidlijk te bepalen:
Wij hopen dan maar dat, in 't kort,
De Hagenaar erom zal malen
En toch niet malend ervan wordt.
P. GASUS.
Een doode en vier gewonden
De Oi/evdekte. IxMtLstxuren
worden 28 SEPTEMBER GEOPEND.
CONSTANDSE, Koninginneweg 61 A, Tel. 16766
(Adv. lngez. Med.)
Diploma's met valsche liand-
teekeningeii?
De Haarlemsche politie stelt een
onderzoek in.
Naar wij vernemen is bij de Haarlemsche
politie een klacht ingekomen tegen een hou
der van een opleidingsinstituut te Haarlem
met de beschuldiging dat de diploma's die
door hem worden uitgereikt, aan geëxamineer-
den namen zouden vermelden van examina
toren, die de candidaten niet geëxamineerd
hebben en die ook geen machtiging zouden
;even hebben hun namen op die diploma's
zetten. Zelfs wordt beweerd dat er thans
nog een naam wordt gebruikt van een trans-
lateur van een rechtbank die al 5 jaar geleden
overleden is.
De politie deelde ons mede, dat haar onder
zoek in deze zaak nog niet is afgeloopen, om
dat de bedoelde examinatoren elders wonen.
Er kan dus nog niet gezegd worden of de fei
ten van de ingediende klacht juist zijn.
Een al te goedkoope fiets.
Leidenaar stal haar in Rotterdam.
Zondagmiddag omstreeks twaalf uur bood
een jongeman aan een wachter bij een bouw
werk in Haarlem-Noord een vrijwel nieuwe
fiets te koop aan. De wachter ging hierop in,
gaf 10 plus zijn oude fiets en werd daardoor
eigenaar van het nieuwe karretje.
Toen de jongeman verdwenen was, vond
de kooper toch, dat hij wel heel weinig voor de
fiets betaald had. Hij kreeg achterdocht en
begaf zich naar het politiebureau, waar men
met veel belangstelling naar hem luisterde en
onmiddellijk besloot een onderzoek in te stel
len.
Aangezien de jongeman in de richting Vel-
sen was vertrokken, stelde de Haarlemsche
politie, in samenwerking met haar Velsensc.he
collega's daar ter plaatse een onderzoek in,
waarbij men den gezochte inderdaad in een
café aantrof, waar hij gearresteerd werd.
Bij zijn verhoor bekende de man, een 20
jarige rijwielhandelaar uit Leiden, de fiets Za
terdag in Rotterdam te hebben weggenomen.
De arrestant is eerst naar Haarlem en vervol
gens naar Rotterdam overgebracht.
VAN VERDUISTERING VAN EFFECTEN
VERDACHT.
's-GRAVENIHAGE, 13 September. Heden
ochtend arresteerde de Haagsche politie den
metselaar K. S., die verdacht wordt van ver
duistering van effecten ter waarde van f 5000.
De arrestant is op het hoofdbureau inge
sloten.
BAZAR „MEERLEBOSCH"
De Speeltuinvereniging „Meerleboscli'
houdt op Zaterdag en Zondag, 18 en 19 Sep
tember a.s. in haar Verenigingsgebouw,
einde Nachtegaalstraat, Haarlem- Noord, een
„Bazar".
De opbrengst van deze bazar dient ter be
strijding van de kosten voor het a.s. winter-
clubwerk en voor vernieuwing van gebouw,
tuin en tuintoestellen.
Met buitengewone toewijding heeft een
damescomité deze bazar verzorgd en zoowel
léden als buurtbewoners en vele winkeliers
en fabrieken hebben een groot aantal nut
tige en fraaie voorwerpen en lekkernijen ge
schonken. Bovendien zijn aan deze bazar vele
attracties verbonden en er zal voor muziek
gezorgd worden.
De bazar wordt geopend op Zaterdag 18
September a.s. des middags te vier uur en is
verder op Zaterdag en Zondag tot des avonds
elf uur geopend.
Veldpolitie en militairen naar de
plaats van het verzet vertrokken.
BANDJERMASIN, 13 September.
(Aneta-A.NP.) In een kampong in
de onderafdeeling Amoentaï, gele
gen in de Zuider- en ooster-afdee-
ling van Borneo, hadden zich een
hoiiderd-tal lieden verzameld met de
bedoeling om verzet te plegen. Zij
raakten hier slaags met den contro
leur van Tandjong (onderafdeeling
Amonetai), den commandant van de
veldpolitie, een districtshoofd, acht
man van de veldpolitie en twee re
chercheurs.
Bij het verzet werd een agent van
de veldpolitie gedood, het districts
hoofd zeer zwaar gewond, de com
mandant van de veldpolitie, zwaar
gewond en de controleur licht ge
wond. Een karabijn en patronen vie
len in handen der verzetslieden.
De assistent-resident van Kandangan (Z.
en O.-afdeeling van Borneo), de gewestelijk
militair commandant en een commissaris
van politie zijn vertrokken naar de plaats
van het verzet. Van Amoentai uit is veld
politie gezonden, van Kandangan één bri
gade en van Bandjermasin drie brigades mi
litairen, welke het verzetsgebied afzetten.
Instelling van dorpsgemeenten op
Suriname.
Verordening op eigen gezag en verantwoorde
lijkheid van den gouverneur.
PARAMARIBO, ill September.
(Aneta-A.N.P.)De gouverneur van
Suriname heeft op eigen gezag en
verantwoordelijkheid de verordening
tot instelling van dorpsgemeenten af
gekondigd.
De staten van Suriname, die het recht
daartoe aan den gouverneur betwis
ten, zullen zich tot de kroon richten.
Wij teekenen bij dit bericht aan, dat
anders dan in Nederlandsch-Indië tot nu
toe geen algemeene regeling in Suriname be
stond voor de bestuursorganisatie ten platte-
lande. Onder de districts-commissarissen is er
eigenlijk niets geregeld en zoo ontbraken bijv.
locale, communale organisaties. De tegenwoor
dige gouverneur wil hierin verandering bren
gen. Deze ontwierp dan ook een verordening,
waarin een regeling werd neergelegd, die op
verschillende punten bezwaren ontmoet heeft
in den boezem van de staten.
Of de verordening afgestemd werd en drin
gende omstandigheden een onverwijlde voor
ziening eischten, dan wel het ontwerp niet
binnen den door den gouverneur gestelden ter
mijn afgehandeld werd, blijkt niet, doch in
elk geval heeft de landvoogd thans gebruik
gemaakt van de hem in art. 101 der nieuwe
Surinaamsche staatsregeling gegeven bevoegd
heid om de verordening op eigen gezag vast
te stellen.
Vertraagde aanvoer van brand
stoffen te Haarlem.
Geen reden tot ongerustheid.
Wij vernemen dat in den laatsten tijd te
Haarlem vertraging gekomen is in den aan
voer van brandstoffen. Er zijn handelaars, die
een groot gedeelte van de zomerbestellingen
nog niet hebben kunnen uitvoeren. Dit komt,
naar zij ons verklaarden, omdat de Neder-
landsche mijnen achter zijn met het leveren
van de kolen. Sommige handelaars hebben nu
(bijna half September) nog niet de brandstof
ontvangen die zij al in Aungustus hadden
moeten krijgen.
Een handelaar zei ons: Wij zouden op dit
oogenblik niet in staat zijn al onze bestel
lingen uit te voeren, maar nu het koud gaat
worden, kunnen wij de menschen wel voor-
loopig met enkele Hectoliters helpen. Het
resteerende komt dan later".
Dus een nieuwe rantsoeneering?" vroegen
wij.
Het antwoord was: „Men zou het zoo kunnen
noemen, maar in wezen is het toch geen
rantsoeneering, want wij nemen immers be
stellingen tot onbeperkte kwantums aan om
dat wij er zeker van zijn, dat wij die ook kun
nen uitvoeren. Alleen zal de levering dan
voorloopig wat verdeeld moeten worden. Wij
zijn overtuigd, dat de mijnen het bestelde
kunnen en ook zullen leveren, want toen zij
onze bestellingen in den zomer aannamen,
waren de producties toch bekend en daarmede
is natuurlijk door de mijnen rekening ge
houden bij het sluiten van onze contracten.
Vermoedelijk zit het dus alleeen in het tempo
van de afwerking va de orders. Misschien
heeftmen de leveranties aan het buitenland
laten voorgaan.
Wij zijn overtuigd, dat alles in de
komende weken in orde zal komen,
zoodat voor een kolen-tekort geen ge
vaar bestaat.
Mijn ervaring is dat de bestelde buiten-
landsche kolen hier beter zijn aangekomen
dan de binnenlandsche, maar het kan wel
zijn, het bij sommige collega's anders is.
Een andere handelaar deelde ons mede: „In
het begin van den zomer is in reclames van
verschillende collega's gezinspeeld op de wen-
schelijkheid, in verband met een mogelijke
schaarschte in den a.s. winter, tijdig de be
stellingen op te geven. Blijkbaar is daarop
door het publiek zoo gereageerd dat er veel
meer kolen in den zomer besteld zijn dan
andere jaren. Ook dit kan ten deele een ver
klaring zijn voor den achterstand die nu bij
het uitvoeren der bestellingen wordt gecon
stateerd".
Het is blijkbaar in andere steden niet gun
stiger dan te Haarlem. Dezer dagen is te Alk
maar een vergadering gehouden van de
brandstoffenhandelaars in Noord-Holland.
Van de 150 daar vereenigd zijn er 120 die nog
wachten op de uitvoering van bestellingen,
die zij reeds lang hebben opgegeven.
Bij een informatie (via den Regeeringspers-
dienst in Den Haag) deelde de directie van de
Staats mede, dat er dezen zomer door parti
culieren veel meer kolen besteld zijn dan in
andere jaren werd gedaan. Daarvoor zijn de
bestellingen van de brandstoffenhandelaars
aan de mijnen ook grooter geweest. De afwer
king van deze bestellingen gaat evenwel nor
maal, alleeen is er een vertraging van enkele
weken.
Er behoeft evenwel niet de minste
vrees voor schaarschte aan kolen te
bestaan. De mijnen zijn volkomen in
staat aan de behoeften te voldoen.
De productie der mijnen is over een geheel
jaar bereikend, zoodat het heel verklaarbaar
is, dat de expeditie wat achter komt als in
enkele maanden onverwacht groote bestel
lingen inkomen. Maar als nu een groot deel
van de menschen reeds zijn bestellingen voor
den geheelen winter opgegeven heeft, zal het
gevolg zijn, dat in de komende wintermaan
den weinig nieuwe bestellingen zullen inko
men,, zoodat dan veel minder geleverd behoeft
te worden.
Het woord is aan
Lord Halifax:
STRAATPREDIKING.
Van wege de Gereformeerde Evangelisatie
zal een straatprediking gehouden worden op
Dinsdag 14 September (des avonds te 8.15 uur)
op het Leidscheplein, met medewerking van
een zangkoor.
Populariteit is een misdrijf
van het oogenblik af, dat zij
ivordt gezocht; zij is alleen
een deugd als men haar
heeft, of men wil of niet.
Een
vaste betrekking
inbreker.
en toch
Zondagmorgen merkten bewoners van de
Nieuwe Meerlaan te Amstelveen op, dat een
jongeman een keukendeur van een alleen
staand huis, bewoond door den makelaar
Smeenk, die juist kort tevoren zijn woning had
verlaten, open rukte. Nadat de jongeman was
binnengegaan besloten drie bewoners hem te
volgen. Zij zouden juist een inspectietocht be
ginnen, toen de indringer de trap afholde en
het huis weer door de achterdeur wilde ont
vluchten. Er ontstond een hevige vechtpartij
tusschen den indringer en de drie mannen,
welke vechtpaht-ij tenslotte in een nederlaag
van eerstgenoemde eindigde. Bij onderzoek
bleek de man een kast te hebben geforceerd
en wat geld te hebben gestolen.
Op het politiebureau Nieuwe Amstel gaf hij
tenslotte toe bij een der Amsterdamsche ge
meentebedrijven als klerk werkzaam te zijn.
Hij bleek ook in het bezit van een collectie in
brekerswerktuigen te zijn.
Nieuwe reddingboot in gebruik
gesteld.
Bij het restaurant „Meerrust" te Warmond
is Zaterdagmiddag in gebruik gesteld een
nieuwe reddingboot der Noord- en Zuid-
Hollandsche Reddingmaatschappij de „Abra
ham Fock", bestemd voor het station Hollum
op Ameland. Bij deze plechtigheid waren o.m,
tegenwoordig leden van de familie Fock. o.a.
de oud-gouverneur-generaal van Ned.-Indië
mr. D. Fock, de gep. vice-admiraal C. Fock, de
gep. kapt. luit. ter zee C. A. Fock e.a. Voorts
leden van het hoofdbestuur der reddingmaat
schappij o.w. de voorzitter, de heer Tegelberg,
en de secretaris de heer H. Th. de Booy. De
schipper van de nieuwe reddingboot, Botte
Ney, was uit Hollum overgekomen voor de
plechtigheid.
De voorzitter der N.Z.H.R.M. meende, dat
men de reddingmaatschappij niet van helden-
vereering mag beschuldigen, wanneer thans
na ruim honderd jaren een der oprichters
wordt herdacht. Spr. herinnerde aan het beleid
van de eerste bestuurderen, in het bijzonder
van Abraham Fock, die vele jaren penning
meester en later voorzitter is geweest. Finan
cieel wordt nu meer van de N.Z.H.R.M. ge
vraagd dan vroeger, maar de natie is steeds
bereid tot steun en de maatschappij heeft ge
lukkig geen zorgen. Spr. dankte den bouw
meester en de directie der Kromhoutfabrieken
en hij bood den heer Van Dijk. die toezicht
heeft'gehouden, ret sjoeldje der maatschappij
aan.
Mevr. van WoerkomFock onthulde daarna
den naam van de reddingboot, die vervolgens
door den heer Tegelberg aan schipper Botte
Ney werd overgedragen.
Namens de familie dankte de oud G.G. van
Ned. Indië, mr. D. Fock. de reddingmaatschap
pij voor het feit, dat zij een voorvader heeft
willen eeren.
De „Abraham Fock" is een teakhouten mo-
torstrandreddingboot. de vijfde van dit type
voor de N.Z.H.R.M. gebouwd bij de firma Taat
te Katwijk aan Zee. De boot is lang 10.30 M.,
breed 3.15 M. en diep 0.50 M. en is voorzien van
een Kromhout Heracles benzinemotor van 30
P.K. met reductiekoppeling. De maximum
snelheid bedraagt 6.8 zeemijlen per uur. De
boot is onzinkbaar door een groot aantal ko
peren luchtkisten, welk onder het dek zijn aan
gebracht.
De Engelsche minister van Oorlog, Leslie HoreBelisha, moest bij de
manoeuvres ook een modern oorlogswapen zelf beproeven.
pag.
In een Kampong op Borneo zijn verzets
lieden met de veldpolitie slaags geraakt. 1
De Haarlemsche politie stelt een onder
zoek in naar diploma's met valsche
handteekeningen. 1
Gedoofd achterlicht kost twee menschen
het leven. 3
De patrouillediensten in de Middelland-
sclie Zee geregeld. 4
De toestand van oud-president Masa-
rijk is verergerd. 4
Te Parijs hebben Zaterdagavond twee
ernstige bomaanslagen plaats gehad. 4
Het Ned. Olympisch Comité bestaat 25
jaar. 5
Het Nederlandsch cricket-elftal verliest
van Chapman's elftal. 5
Sociaal-gederailleerden weer in het ga
reel; reclasseeringsconferentie te Haar
lem. 11
Een commentaar op de match tegen
Chapman's Elftal. 13
ARTIKELEN, ENZ.
R. P.: Duitschland en de Koloniën 1
K. de Jong: Beiaardconcert. 2
J. B. Schuil: De Christusspeler. 2
G. J. Kalt; „The croaking Nightingales" 2
v. O.: Derde Internationale „Focus" Foto-
salon te Amsterdam. 2
Dr. E. van Raalte: De overeenkomst van
Nyon 3
Van onzen Parjjschen correspondent:
Rembrandt als teekenaar en graveur. 4
De Burgerlijke Stand van Haarlem is op
genomen op. i t