Haarlem s Dagblad
!n het laatste huis
van de wereld
Nuffield's Millioenen.
Heit belangrijkste
Ook Haarlem heeft onderaardsche gangen.
Kapconcours.
Toon Dupuis overleden
55e Jaargang No. 16660
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor
Courant-Uitgaven en Algem. Drukkerij N.V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37, Postgirodienst 38810,
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
TelefoonDirectie 13082, Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Donderdag 14 October 1937
Abonnementen per week f 0.25. p. maand
f 1.10. per 3 maanden f 3.25. franco per
post f3.55. losse nummers 6 cent per ex.
Advertentiën1-5 regels f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regel.
Regelabonnementstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60, elke
regel meer f 0.15. Groentjes zie rubriek.
Zooals men weet zijn den laat-
sten tijd door mevrouw N. Klein
Sprokkelhorst met de wichelroede
o.a. te Gouda en te Delft belang
rijke ontdekkingen gedaan over
het bestaan van onderaardsche
gangen. Omdat ook te Haarlem
vage legenden loopen over het be
staan van zulke gangen, heeft
Haarlem's Dagblad mevrouw Klein-
Sprokkelhorst uitgenoodigd naar
hier te komen.
Hedenmorgen is zij dit onder
zoek begonnen. De beschikbare
tijd was kort, maar toch kon ge
constateerd worden, dat er hier
ook inderdaad onderaardsche gan
gen zijn.
De bijzonderheden daarover
vindt men in dit artikel.
Hedenmiddag en morgen wordt
het onderzoek voortgezet_
EEN veilig lijkende carrière plot
seling afgebrokeneen
duistere toekomst.... welke
weg moet worden ingeslagen? Dan
herinnert het jonge echtpaar zich
het ouderlijke huis, „het laatste
huis van de wereld"^ De bescha
ving, het electrisch licht, de koel
kast, de taxi's, de bioscopen wor
den vaarwel gezegd en de twee
jongemenschen trekken weg naar
dat verre, vrijwel onbekende
eiland Boeroe, één der Molukken.
Mevrouw B. Vuyk, die dit
avontuur heeft aangedurfd, zal in
een serie artikelen in ons blad van
haar ervaringen vertellen. Zij werd
11 Febr. 1905 te Rotterdam geboren,
begon reeds op de H. B. S. met
schrijven, publiceerde o.m. in
„Eigen Haard" terwijl in 1932 „Vele
Namen" van haar hand als cahier
van „De Vrije Bladen" verscheen
Dit jaar is een boek van haar uit
gekomen „Duizend eilanden".
Heden plaatsen wij het eerste
artikel van de reeks, waarin de
bekende schrijfster haar indrukken
van haar komst en verblijf op
Boeroe boeiend en onopgesmukt
weergeeft
De Engelselie automobielfabrikant Morris,
die sinds eenige jaren in den adelstand is ver
heven en sindsdien Lord Nuffield heet, is weer
met zijn millioenen gaan strooien en opnieuw
is de goudregen neergedaald op zijn uitverko
ren universiteit: Oxford. Ditmaal heeft hij
één millioen driehonderdduizend pond ster
ling cadeau gedaan, hetgeen in Hollandsche
guldens, volgens de tegenwoordige koers,
neerkomt op ongeveer twaalf millioen. Na
tuurlijk kent hij zijn medemenschen te goed
om hen absolute vrijheid te laten in de be
stemming dezer gelden. Deed hij dat, dan zou
er een dusdanig geschil over ontstaan dat men
daar eerst een paar jaar aan zou moeten be
steden, waarna het in zulke dingen onvermij
delijke compromis tot een niemand bevredi
gende oplossing zou leiden. Het is trouwens
niet Lord Nuffield's doel „in de ruimte" wel
daden aan de wetenschap te bewijzen. Hij
heeft zijn'eigen denkbeelden omtrent de groo-
te lijnen, waarin de wetenschap zich als die
nares der menschheid moet ontwikkelen en
daarom geeft hij in hoofdtrekken de bestem
ming van zijn millioenen aan en noemt in de
voorwaarden van zijn schenking tevens de
colleges, die met de uitvoerende macht belast
moeten worden. Maar alweer kent hij zijn
medemenschen te goed om hen tot in détails
van de uitvoering te gaan binden. Deed hij
dat, dan zou men daarover gaan vallen, de
bijzaken tot hoofdzaken opblazen en een strijd
ontketenen over de vraag, of mén de schen
king eigenlijk wel onder deze voorwaarden
aanvaarden zou. Den Haarlemmer moet het
bijvoorbeeld wel treffen dat hij een nieuw
universiteitsgebouw, waarvoor hij den grond
al gekocht heeft, gesticht wenscht te zien
„volgens de beste tradities van Oxford's ar
chitectuur" maar geen bepaalden architect
aanwijst. Ieder Haarlemmer van middelbaren
leeftijd zal zich herinneren hoeveel critiek
den anoniemen schenker van onzen Stads
schouwburg ten deel viel omdat hij de keuze
van een met name genoemden bouwkunste
naar als voorwaarde stelde. Lord Nuffield
ontwijkt dit gevaar, en vele andere. Hij zegt
zelfs in zijn uitvoerig aanbod aan den Vice-
Kanselier van de Universiteit, „dat hij zijn
voorwaarden niet stelt omdat hij op eeniger-
lei wijze de Universiteit aan een bepaalde ge
dragslijn wil binden in zaken waarin zij veel
bevoegde® is dan hijzelf", en dat hij van zins
is haar groote vrijheid te laten in de wijzi
ging van détails.
Lord Nuffield's denkbeelden over de ont
wikkeling van den wetenschappelijken arbeid
te Oxford zijn al bij vroegere schenkingen aan
den dag getreden. Toen deed hij zich kennen
als een tegenstander van de eenzijdige specia
lisatie in wetenschappelijke opleiding en werk,
dié sinds het laatste deel van de. negentiende
eeuw zoo sterk gegroeid is, het sterkst wel
licht in Duitschland maar ook in Engeland, in
ons land, in het algemeen in geheel Europa.
Hij is lang niet de eenige die daartegen heeft
gewaarschuwd. Maar zijn millioenen veroor
loofden hem de eenzijdige specialisatie met
daden te bestrijden en hij stelde enorme fond
sen beschikbaar voor onderzoekingen door
menschen die een synthetische studie der
natuurwetenschappen zouden maken, die
wetenschappen dus in hun onderling verband
brengen en daardoor naar zijn verwach
ting nieuwe wegen vinden.
Synthese, dat is de verbinding van enkel
voudige elementen tot een samenhangend ge
heel, schijnt inderdaad Lord Nuffield's ideaal
te zijn, en is dat niet zeer begrijpelijk in een
man die zijn carrière gemaakt heeft als auto
mobielfabrikant? Zijn huidige schenking be
treft in hoofdzaak de schepping van een
studiecentrum voor sociale wetenschappen,
waar gegradueerden in andere vakken hun
studies zullen kunnen voortzetten. Hij ver
wacht van deze instelling „een toevloed van
nieuwe krachten voor de industrie" die, tot
zijn leedwezen, tot dusver op haar leidende
posten te weinig gestudeerde menschen telt.
Lord Nuffield schrijft dit o.a. toe aan het be
staan van een diepe klove tusschen het werk
der wetenschappelijke onderzoekers en de
practische toepassing daarvan. Deze kloof wil
hij overbruggen deze enkelvoudige elemen
ten wil hij verbinden tot een samenhangend
geheel. Hij wil ook naar Oxford deskundigen
uit de practijk brengen om samenwerking met
hen te verkrijgen in de theoretische bestu
deering van maatschappelijke vraagstukken.
Onder deze vraagstukken rangschikt hij na
tuurlijk ook economische en politieke aange
legenheden. Hij wil de theoretici op het terrein
der huidige beschaving in samenwerking
brengen met den zakenman, den politicus, den
rijksambtenaar, tenslotte met „den gewonen
man en de gewone vrouw". Het is een een-
voudig-klinkende en logische gedachte, die
toenadering tusschen wetenschap en levens-
practijk, maar niettemin beoogt zij een doel
dat niet alleen met schenkingen te verwezen
lijken is.
Lord Nuffield is kennelijk een verstandig
man met een zeer veelzijdige belangstelling en
een goede dosis menschenkennis. Daarom zal
hij zich, eer hij zijn officiëele aanbod deed,
wel terdege in diepgaande besprekingen ver
gewist hebben van de bereidwilligheid van de
leiders van het Engelsche wetenschappelijke
leven om deze richting te kiezen. Traditie,
vooroordeel, liefde voor het handhaven van
„de ivoren toren", een algemeen heerschend
besef dat de zuivere wetenschap een bevol-
kings-élite vormt die slechts tot op zekeren
HEDEN: 14 PAGINA'S.
Het woord is aan....
DE KELDER ONDER DE KOSTERSWONING DER GROOTE KERK. Dit is
vermoedelijk de toegang geweest tot de onderaardsche gangen,.
pag.
Ook Haarlem blijkt onderaardsche gan
gen te bezitten. i
De beeldhouwer Toon Dupuis is over
leden.
De ramp van de „Specht" is veroor
zaakt door het breken van een drijf
stang in de linkermotor. 3
Dc bemanning van de T. 16 heeft bij het
ongeval van de T. 13 geen hulp kun
nen bieden. 3
De Munt gaat 720 millioen centen voor
Indië maken. 3
De niet-inmengingscommissie komt Za
terdag bijeen. 4
De Japanners hebben een belangrijk
punt bezet, n.I. de hoofdstad van Soey-
oean. 4
Een dronken zeeman is te Hillegom van
f 700 beroofd. j
Jubilarissen van de N. Z. H. T. M. 7
ARTIKELENENZ.
R. P.: Nuffield's millioenen. j
TijdgenootenSluyters. 3
Beb Vuyk: In het laatste huis van de
wereld. 7
J. B. Schuil over Robbedoes getrouwd. 8
Schaakrubriek g
Voor de Vrouw. 12
De Burgerlijke Stand van Haarlem is op
genomen op XT
(Te Amsterdam zal dezer dagen
een groot internationaal kapcon
cours plaatsvinden)
Schoten ze me maar te binnen.
Ach, dan schreef ik bij elkaar,
Dichterlijk gekrulde zinnen
Over het gekrulde haar.
Over Figaro's prestatie.
Kunstig en deskundig knap,
En de kroon op alle gracie,
Van de vrouw onder de kap.
Dezer dagen komen helden
Van friseertang en van kam,
Zich uit tal van landen melden,
Ter concours in Amsterdam.
't Wordt een reeks van kunstenaren,
Allen haarfijn voorbereid,
Met de handen in de haren,
Aangetreden voor den strijd.
Geen, moet ik er bij vertellen,
Zit zijn concurrent in 't haar,
Allen komen met modellen,
Passend bij een kunstenaar.
Ik weet niet, of ik ga kijken
Naar dat lokkend lokconcours,
Want, al laat ik het niet blijken,
Op dit punt ben ik jaloersch.
Als ik ze zie krullen plooien,
Met veel kunst en overleg,
Denk ik aan mijn eigen tooi en,
Neen, ik blijf er, denk ik, weg.
P. GASUS.
afstand genaderd kan worden schijnen even
zoovele hindernissen te vormen, die „genomen
moeten worden". Misschien eigent de Britsche
mentaliteit zich daar gemakkelijker toe dan
b.v. de Nederlandsche het zou doen. In elk
geval is het een belangrijke onderneming en
men zal er buiten Engeland groote belangstel
ling voor hebben. Blijkt dat de Brit er een
voorsprong mee verwerft dan zal men hem
willen navolgen. Lr elk geval is het merk
waardig dat een dergelijke nieuwe koers wordt
ingeslagen aan een zoo oude universiteit als
die van Oxford.
Een deel van Lord Nuffield's nieuwe schen
kingen is bestemd voor uitbreiding der natuur
kundige laboratoria, alweer ten dienste van
haar adviezen voor de practijk, en voor de
medische faculteit.
Na de aankondiging van zijn jongste plan
nen heeft Lord Nuffield aan de Britsche pers
medegedeeld dat hij „nu een pauze gaat hou
den in het uitgeven van millioenen". Net' als
de Fransche Volksfront-regeering dat heeft
gedaan, maar om een andere reden. Zijn
millioenen zijn niet op, zooals in Frankrijk
het geval is; hij wordt evenwel overstelpt met
bedelbrieven uit alle deelen der wereld.
Ze komen binnen in een tempo van een
paar honderd per dag. Op dit punt had onze
Haarlemsche schouwburg-schenker meer
vooruitzienden blik dan hij, want hij bleef
anoniem en men kon hem dus alleen „uit de
verte" attaqueeren. Lord Nuffield wordt het
leven zoo lastig gemaakt, dat hij een pauze
moet aankondigen om rust te vinden. Zij
moge hem ten deel vallen.
R. P.
ZAK BIJBEL BOND.
Op Dinsdagavond 19 October zal, op uit-
noodiging van de Alg. Evangelisatie ds. Emile
Boeke spreken over het onderwerp: De zak
bijbel, een regen van zegen. Deze bijeenkomst
wordt gehouden in de Broederkei-k, Park
laan 34.
Kleediug-, Schoeisel- en
Dekkingf onds.
De spaarders voor KLEEDING,
SCHOEISEL en DEKKING KRIJGEN
STRAKS DUBBEL het gespaarde bedrag
terug, maar ter overbrugging van den
eersten tijd wordt van U een bijdrage
gevraagd. Stort deze op het gironummer
van den gemeente-ontvanger No. 13556
met vermelding Bestemd voor de K. S.
D.-inzameling".
E. F. Kossmann:
Zeg den menschen wat ge
wilt, en ze weten het al.
Vraag den menschen wat ge
wilt, en ze toeten het niet.
Een door Haarlem's Dagblad begonnen onder
zoek met de wichelroede toont het aan.
Mevr. Klein-Sprokkel-
horst loopt met de
wichelroede in de
Groote Kerk.
Haarlem is een oude stad. Het is in het sche
merend verleden verborgen gebleven wan
neer het gehucht gebouwd is waaruit de la
tere stad gegroeid is. De oudste vermelding
van Haarlem, of gelijk het daar heet Haralem,
komt voor in een blaffert of lijst van Utrecht-
sche kerkgoederen die het Nedersticht bezat
in de 9de eeuw. Het heeft evenwel toen nog
eenige eeuwen geduurd voor de stad een om
walling kreeg.
Hedenmorgen ving mevrouw KleinSprok
kelhorst haar onderzoek aan in de Groote
Kerk. De koster, de heer G. A. Luitingh, is een
goed kenner van dit trotsche bouwwerk. Hij
vertelde, dat er wel eens beweerd is, dat er.
een onderaardsche gang moet geloopen heb
ben van de Groote Kerk naar de kerk op het
Begijnehof en het oude Bisschoppelijk Paleis
in de Jansstraat, maar aanwijzingen dat die
De beeldhouwer T0011 Dupuis is in
den afgeloopen nacht op 60-jarigen
leeftijd in zijn woning te Den Haag-
plotseling overleden.
Dupuis was een man van interna
tionale bekendheid. Het aantal wer
ken, dat hij tijdens zijn lange loop
baan als beeldhouwer heeft gewrocht
is buitengewoon groot.
(Adv. Ingez. Med.)
onder huizen der Riviervischmarkt (het ma
gazijn „de Roode Kat" van den heer
Roemers).
Het was aan te nemén dat ook te Haarlem
ondergrondsche gangen bestaan hebben en
vermoedelijk zelfs gedeeltelijk nog bestaan.
Het onderzoek dat mevrouw N. KleinSprok
kelhorst uit Zeist een van de bekendste per
sonen uit ons land wat het loopen met de
wichelroede betreft o.a. te Gouda en te
Delft heeft ingesteld, wettigt de veronder
stelling dat in den grond van de meeste oude
steden interessante dingen uit het verleden
verborgen liggen.
Te Haarlem bestaan eenige legendes over
onderaardsche gangen. Veel houvast bieden
die evenwel niet, terwijl ook in de oude histo
rische boeken daarover heel weinig vermeld
staat, alleen vonden wij in een boek over het
Beleg van Haarlem van Eclama een passage;
dat oudtijds beweerd werd, dat er een onder
aardsche gang bestaan heeft van het Huis.
ter Cleef naar het Regulierenklooster (aan
den Schoterweg, ter hoogte waar nu de Regu
lierstraat gevonden wordt).
In de Groote Kerk
presai mmi rvHTy] eer»;
lyEEUW I4'EÊUW I5C£EUW 16'rtrUW
Een oude plattegrond der Groote Kerk.
Vervaardiger van vele
bekende werken.
veronderstelling op waarheid berustte, had
hij niet gevonden.
Wij geven hierbij een teekening van een
ouden plattegrond van de kerk, waarop staat
aangegeven in welke eeuwen de kerk gebouwd
is. Er was natuurlijk aanleiding om te zoe
ken in het oude Romaansehe gedeelte, dat
in de 13e eeuw gebouwd is.
Mevrouw KleinSprokkelhorst haalde haar
wichelroede voor den dag, ging loopen in de
zijbeuk die in de nabijheid der oude sacristy
ligt, zij concentreerde sterk haar gedachten
en al spoedig sloeg de wichelroede naar bo
ven. Het bewijs was daardoor geleverd, dat er
op dit punt inderdaad een gang was van on-
ongeveer ll/z meter breedte.
De koster bracht ons daarop in een kleine
kelder, die zeer vermoedelijk in den ouden
tijd toegang gegeven heeft tot deze onder
aardsche gang.
Het onderzoek strekte zich daartoe uit over
het koor, waar de gang eveneens werd aan
gewezen door de wichelroede, en later ook
aan de Noordelijke beuk. In die beuk splitste
de gang zich naar de wichelroede aantoonde
in tweeën. Op het terrein buiten de kerk zet
ten deze gangen zich voort. Een loopt naai
de zijde van de Jansstraat en een verdwijnt
De veronderstelling ligt voor de
hand, dat er aan de Noordzijde
der St. Bavokerk twee onderaardsche
gangen zijn geweest. Een liep blijk
baar naar het oude Paleis van den
Bisschop in de Jansstraat (thans
Bisschoppelijk Museum) en een naar
de kerk op het Begijnhof (thans
Waalsche kerk).
Het nadere onderzoek zal moeten uitma
ken of die gissingen inderdaad juist zijn.
(Vervolg op pag. 2.)
EUWE-ALJECHIN.
Kaarten voor de zesde partij te Haarlem
op Zaterdag a.s. zijn nog verkrijgbaar aan de
Tijdingzaal van Haarlem's Dagblad, Groote
Houtstraat 93 ad 1,per plaats.
Verkoop van 's ochtends 8 tot namiddags
6 uur.
