Gouden Geluiden
DE ONDERAARDSCHE GANGEN
IN HAARLEM EN OMGEVING.
Onderaardsche gangen bij oude Kasteelen.
DO NT DERDAG 21 OCTOBER 1937
HAARLEM'S DAGBLAD
2
Prof. Ir. Chr. K. Visser uit Delft
zegt: „het is absoluut zeker dat
wij hier de ingangen hebben".
Woensdagmiddag heeft mevrouw N. Klein
Sprokkelhorst met haar wichelroede het on
derzoek naar onderaardsche gangen voortge
zet. Als belangstellende was daarbij tegen
woordig Prof. Ir. K. Visser uit Delft, lid
van Monumentenzorg.
Eerst bleven wij nog in Haarlem. Het
hoofd van de openbare voorbereidende school
in de Jansstraat (het gebouw nabij de School
steeg met 't aardige oude poortje) had ons
medegedeeld, dat zij aanwijzingen meende te
hebben dat in dat gebouw wel iets interessants
te ontdekken viel, temeer nu het onderzoek
van mevrouw Klein Sprokkelhorst de vorige
week had uitgewezen dat er twee gangen van
de Groote Kerk (via de Jansstraat en de Sme-
destraati naar de Janskerk moeten loopen.
In den tuin was een groote zandbak waarin
onlangs een zandstorting geconstateerd was
doordat een deksel van een daar verborgen
put was ingezakt. Bovendien waren er groote
këlders onder het gebouw waar vroeger een
klooster gestaan heeft.
De directeur van Openbare Werken Ir. M.
'H. Maas verleende zijn medewerking om dit
onderzoek mogelijk te maken.
Een der gangen loopt, naar de wichelroede
aanwees, onder die put. De put die van oud
maaksel is zou een ingang tot de gang ge
weest kunnen zijn, maar Prof. Ir. Visser vond
dit toch niet meer dan een veronderstel
ling.
Interessant waren de ontdekkingen
die wij in de kelders van dit oude
kloostergebouw in de Jansstraat deden
Er werd een nis gevonden waarin
een steenen trap afdaalt, die even
wel even onder den keldervloer was
dichtgemetseld.
Hier hebben wij, zoo zei Prof. Ir.
Visser met de meeste stelligheid een
ingang tot de onderaardsche gang.
Dit zei hij in verband met de zeer bij
zondere situatie ter plaatse. Alle gewelven en
ook de bedoelde nis met trap zijn van zeer
oude steenen gemetseld, zoogenaamde „kloos
termoppen" (een bijzonder groote steen
soort). Het eigenaardige was, dat die nis pas
door de aanwezigen gezien kon worden, nadat
mevrouw Sprokkelhorst de plek had aange
geven met de wichelroede. De donkere kelder
werd namelijk alleen verlicht, door een elec-
trische looplamp die te voren nog niet in de
omgeving van de nis geschenen had. Dit was
dus een zeer sterke bevestiging van de aan
wijzingen der wichelroede-loopster.
Prof. Ir. Visser, die in technische vraag
stukken bij oudheidkundige onderzoekingen
gen een deskundige is, verzekerde, dat hier
met zeer weinig kosten de ingang kan worden
opengemaakt, temeer omdat aangenomen kan
worden dat de gang op die plaats kan wor
den bloot gelegd, zonder dat men last heeft
van het grondwater.
op last van den eigenaar van het Oude Slot,
den heer Beels van Heemstede, wonende te
Haarlem, dichtgegooid omdat hij het ge
vaarlijk vond, dat kinderen daarin speelden.
De bewoner van het Oude Slot, de litte
rator en schilder M. H. J. Erens, vertelde, dat
hij zich den tijd herinnert dat nog in die
gangen geloopen werd.
„Ja", zoo zei de dochter van den heer
Erens, ik heb er zelf als kind nog in ge
speeld. Je daalde een trapje af en kon dan
een heel eind in de gangen loopen. Ik ben
er zeker wel 8 a 10 Meter ver in geweest. Er
stond geen water in. Als kinderen vonden
wij het nog al eng.
Ook in het gedeelte van het Oude Slot dat
nu den heer Erens tot woning dient (mooie
oude kamers!) werd een ingang tot de on
deraardsche gang ontdekt, welke nu even
wel is dicht gemetseld.
Hier werd dus alles wat mevrouw
Sprokkelhorst met haar wichelroede
had aangewezen door de feiten en de
verklaringen van betrouwbare getui
gen bevestigd.
Prof. L. Visser verzekerde, dat als de heer
Beels van Heemstede toestemming tot een
onderzoek wil geven het openmaken van de
gangen niet meer dan enkele guldens zal
kosten, terwijl er geen gevaren toestaan, dat
het grondwater daarbij parten kan spelen.
Epn lezer had ons ook verteld, dat die gang
van het Oude Slot te Heemstede nog verder
door moest loopen naar het Zuiden. Aller
eerst naar de ruïne van het kasteel „Dever"
dat even voorbij Lisse aan den Rijksweg
staat.
Ook daarheen ging onze tocht.
In den toren van deze ruïne werd door
mevrouw Sprokkelhorst een gang geconsta
teerd, die in de richting Heemstede en Sas-
senheim loopt.
Daardoor was dus het vermoeden ver
sterkt, dat er
ook een onderaardsche gang bestaan
heeft van het Kasteel te Heemstede
naar het Kasteel Dever te Sassen-
heim.
Een ingang daarvan hebben wij tot heden
niet kunnen vinden, maar ons onderzoek
kon, omdat het reefis donker begon te wor
den, niet lang duren.
„Ik hoop nog jaren lang klant te
kunnen blijven. Ik ben dit reeds
40 jaar.'
O'veen. Mevr. M. C. D.-V.
Een artikel van vertrouwen bij een
adres van vertrouwen. OOK U slaagt
zeker bij
COIDSCHMEDINC
GROOTE MARKT.
PIANO'S RADIO MUZIEK.
Ons magazijn is tot 8 uur geopend,
Zaterdags tot 10 uur.
(Adv. Ingez. Med.)
AGENDA.
Heden:
DONDERDAG 21 OCTOBER
Groote Kerk: Orgelbespeling 3—4 uur.
Palace Filmac: 11—5 uur: Doorloopend 50
minuten wereldnieuws.
Luxor Sound Theater: ,.De laatste dagen
van Pompeji", 2.30, 7 en 9.15 uur.
Rembrandt Theater: „De groote illusie
met Erich von Stroheim en Pierre Fresnay,
2.30, 7 en 9.15 uur.
Frans Hals Theater: „Go West young man"
met Mae West, 2.30, 7 en 9.15 uur.
Cineone Theater: „Seizoen in Pontresina",
skifilm met Sepp Rist, doorloopende voor
stellingen van 1.305.30 en 711 uur.
Cinema Palace: „Prins en Bedelknaap",
7 en 9.15 uur.
Teyler Museum, Spaarne 16. Geopend op
werkdagen van 11—3 uur, behalve 's Maan
dags. Toegang vrij.
VRIJDAG 22 OCTOBER
Gem. Concertgebouw: Feestuitvoering
gouden jubileum Bond van Gem. Zangver-
eenigingen. 8 uur.
Palace Filmac: 11—5 uur: Doorioopend 50
minuten wereldnieuws.
Bioscopen, nieuw programma.
Het Oude Slot te Heemstede in zijn glorietijd.
Bloembollencultuur.
In de Woensdagavond in café Brinkman,
Plein, gehouden vergadering der afd. Haar
lem van de Algemeene Vereeniging van
Bloembollencultuur stelde de voorzitter, de
heer J. M. C. Hoog, de aanwezigen op de
hoogte van het doortastend optreden van
het bestuur, waardoor het mogelijk is gewor
den een cursus voor bloembollenteelt te doen
houden. De leden betuigden hun instemming
het hetgeen ten deze is geschied.
In verband met drie vacaturen in het
hoofdbestuur wegens periodieke aftreding,
besloot de vergadering in de plaats van den
heer C. H. Kramer candidaat te stellen
op aanbeveling van de afdeeling Heemstede
den heer Th. Hoog, lid der firma C. G.
van Tubergen, te Haarlem. In de volgende
vergadering zal een besluit worden genomen
ten opzichte der andere vacaturen.
De heer Hoog aanvaardde deze candida-
tuur.
Ten opzichte van eventueele voorstellen
voor de a.s. algemeene vergadering kwamen
enkele aangelegenheden ter sprake, die bij
nader overleg evenwel enkel door de afge
vaardigden bij de rondvraag ter tafel zul
len worden gebracht. In de eerste plaats het
denkbeeld om overheidsmaatregelen te doen
nemen ter bestrij-ding van handel in ondeug
delijke bloembollen. Verder zal gewezen
worden op de zeer onaangename zaal waar de
algemeene vergaderingen worden gehouden,
waarin het gesprokene slecht verstaanbaar
is en waar belangstellende leden nauwelijks
een plaats kunnen verkrijgen.
Vervolgens werd aandacht gewijd aan de
besprekingen bij de afdeeling Heemstede ter
zake der beursbelasting en het zoo noodig op
het oude peil brengen der contributie. Ten
deze zal afgewacht worden het prae-advies
van het hoofdbestuur, ofschoon betreurd
werd, dat door die contributie-verlaging de
inkomsten van menige afdeeling aanzienlijk
minder zijn geworden.
Ten slotte zal bij de rondvraag ter sprake
worden gebracht de klacht van een belang
stellend lid, die geen enkel voordeel heeft van
beursbezoek, doch de keuringen alleen tegen
betaling mag bijwonen. Aanbevolen zal wor
den een zoodanige maatregel te nemen, dat
aan deze klacht wordt tegemoet gekomen.
In de volgende afdeelingsvergadering zal
gelegenheid gegeven worden een vijfde lid
in het bestuur te kiezen. Voorloopig werd
reeds als candidaat aangewezen dr. ir M. D.
Dijt.
Besloten werd gebruik te maken van het
aanbod der land- en tuinbouwkundige af
deeling der Coöp. Kunstmestfabriek Vlaar-
dingen voor het houden eener lezing en
het vertoonen van een bedrijfsfilm over mo
derne inzichten in de bemestingsvraagstuk
ken. doch dan uitsluitend ten opzichte van
bloembollenteelt. Getracht zal worden deze
lezing te doen geschieden in samenwerking
met omliggende afdeelingen, ten einde de
kans van slagen te bevorderen.
Aanwijsingen daarover Woensdagmiddag
verkregen door het ondersoek
van Haarlem 's Dagblad.
In de oude kelders van het yroegere kloostergebouw in de Jansstraat.
Hierop trokken wij naar Heemstede naar
het Oude Slot, nabij den Meerweg. Wij had
den van lezers aanwijzingen ontvangen dat
ook hier onderaardsche gangen moesten zijn.
Tegenover mevrouw Sprokkelhorst en ons ge
zelschap hebben wij daarover angstvallig ge
zwegen, maar lieten haar in de Javalaan, waar
alleen moderne huizen staan en niets wijst op
een bouwwerk van eeuwen geleden, zoe
ken. Het gezelschap en ook mevrouw Sprok
kelhorst die ter plaatse onbekend was, keken
verwonderd. Wie zou hier nu onderaardsche
gangen zoeken? Al zeer spoedig ontdekte zij
daar tot haar eigen verwondering drie
gangen. Onze vriendelijke lezers die deze tip
gegeven hadden, bleken het dus bij het goede
eind te hebben gehad.
Daarop volgde een onderzoek op het ter
rein van het Oude Slot zelf, dat geheel in
boomen verscholen ligt.
Op het terrein waar vroeger het
Kasteel van Heemstede gestaan
heeft, werden ook de drie gangen
door mevrouw Sprokkelhorst met
haar wichelroede gevonden. Eén ging
in de richting van het Seminarie
(vroeger een klooster), één naar de
oude Ned. Hervormde Kerk aan het
Wilhelminaplein en één naar de rich
ting Bennebroek.
De pachter van de boerderij op het Oude
Slot kwam er bij en vertelde dat hij zeker
heid had. dat de gangen loopen op de pun
ten die mevrouw Sprokkelhorst had aange
geven. Even voorbij de monumentale brug,
dus op de plek waar vroeger het kasteel ge
staan heeft, is in 1918 de ingang tot de gang
De nis van deze kelders waarin een trap is die
vroeger naar de onderaardsche gang leidde.
Heden, Donderdag, gaan wij verder, want
wij hebben noginteressante gegevens over
het verder doorloopen van de gang in Zui
delijke richting. De bijzonderheden verzwij
gen wij daarover om zekerheid te hebben,
dat onze wichelroede-loopster geen enkele
aanwijzing van buiten kan krijgen en zuiver
uit eigen initiatief moet handelen. Dit ver
hoogt natuurlijk de waarde van de controle
op haar mededeelingen.
Wij hebben ook nog aanwijzingen ontvan
gen dat er een gang moet loopen van Haar
lem naar het Oude Slot te Heemstede maar
die hebben wij nog niet kunnen controleeren.
INBRAAK IN DE OVERTONSTRAAT.
Door een groentehandelaar in de Overton-
straat werd Woensdagmorgen aan de politie
kennis gegeven, dat in zijn zaak was ingebro
ken. Uit de winkella werd een bedrag van
129 gestolen. De recherche ging oo onder
zoek uit en hield spoedig een 16-jarigen jon
gen aan, die aanvankelijk ontkende. Later gaf
hij echter toe, dit geld gestolen en in een
boschje bij het Huis te Zaanen verstopt te
hebben. Hier werd het inderdaad gevonden,
De jongen werd in bewaring gesteld.
Het Oude Slot te Heemstede en
Déver bij Lisse.
'n VULPEN'van DANTUMA,
Zonder weerga.
VULPENSPECIALIST
ZIJLSTRAAT 90, HAARLEM, TELEF. 11161
(Adv. Ingez Med.)
WATER.
WAAR VROEGEQ
HET KASTE El.
STOhD.
INGAINQ
TOT DE
OI1DERAARD5CHE
CAHGE.N
DROOGGELEGDI
SLOTqiRACtlT
NAAR DÉVEC
het oude kasteel
op LISSE
VROEGERE
BIJCiEBOUV® V1
ZZd-T
LAE
MAAR DE MED.tiERV KERK
OPtlET WILHELMIMAPLEIM TE
tlFENSTEDE-
drooq-1gelec.de
1 elotgirag-ht
SLOTLAAN
-resten vaneem
torem
MET INGANG
TOT DE GAMQEN
NAAR tl ET
semenarie (vroeger
.HET OUDE CLDOSTER)
De situatie op het terrein van het Oude Slot te Heemstede.
Elders in dit nummer deelen wij mede, dat
bij het Oude Slot te Heemstede onderaard
sche gangen bestaan. Dit is geen veronder
stelling meer, maar zekerheid. Betrouw
bare getuigen hebben medegedeeld, dat in
1918 de ingangen tot die gangen zijn dicht
gemaakt. Voordien hebben verschillende men-
schen in de gangen geloopen. Bij de ruïne
van Déver bij Lisse zijn door mevrouw N.
Klein Sprokkelhorst met haar wichelroede
ook gangen aangewezen.
Wij geven thans van beide kasteelen eeni-
ge bijzonderhden.
Het oude slot te Heemstede.
Het Slot of Huis te Heemstede stond op
geringen afstand van het dorp. Het eerste
kasteel dat daar werd gebouwd, werd in 1394
opbevel van Hertog Albrecht van Beieren
verwoest, omdat de bewoner, Heer Jan van
Heemstede had deelgenomen aan den moord
op Aleida van Poelgeest, een vriendin van
den Hertog. Later weer herbouwd, werd het
Huis te Heemstede tijdens de Hoeksche en
Kabeljauwsche twisten tot driemaal toe met
den grond gelijk gemaakt. In 1460 werd het
door Jan van Heemstede opnieuw herbouwd,
waarbij niets gespaard werd, om het tot een
van de fraaiste kasteelen van Holland te ma
ken.
Door den tand des tijds aangetast, werd het
slot omtrent hét midden der 17e eeuw door
den toenmaligen eigenaar, Ridder Adriaan
Pauw geheel gerestaureerd. Het was een
grootsch vierkant gebouw, waarop een ronde
en een achtkante toren prijkten, dat midden
in een ronden vijver stond, die uitkwam in
het Haarlemmermeer. Een fraaie op zes bogen
steunende brug verleende toegang tot het
slot. dat door fraaie wandeldreven, mooie
tuinen en een ruimen boomgaard omringd
was. Op het voorplein bevonden zich prach
tige antieke beelden.
Binnen den ingana van het slot was een op
schrift geplaatst, dat de voornaamste lotge
vallen van het huis vermeldde. Van het in
terieur viel de groote ridderzaal, waarvan de
wanden behangen waren met oud wapentuig,
op door haar voorname schoonheid. Het slot
werd In 1810 voor afbraak verkocht en daar
na gesloopt. Terzelfder tijd werden ook de wa
pens, schilden en ander oud krijgstuig uit de
wapenzaal in veiligheid gebracht. De resten
van het slot, die in het jaar 1346 grooten-
deels omgeworpen en opgeruimd werden, zijn
thans eigendom van den heer Beels van
Heemstede, te Haarlem.
Het huis te Dever.
De ruine bij Lisse, ten Oosten van den ver
keersweg HaarlemDen Haag, is afkomstig
van het Huis te Dever (op de oprijlaan staat
Dé Ver) ook wel Huis te Lisse geheeten. De
oorsprong van den naam is moeilijk na te
gaan doch moet misschien gezocht worden
in een samentrekken van het woord De Ever,
een naam die ons minder vreemd in de ooren
klinkt.
Het huis Dever was oorspronkelijk vermoe
delijk de voorburg van een kasteel, waarvan
in 1622 op ongeveer 400 m. afstand funda
menten zijn gevonden. De bouwval bevat een
ellipsvormig keldergewelf.
In 1841 verkeerde het huis reeds in ver
vallen staat. Het was toen evenwel volgens
een beschrijving nog een ruim gebouw, met
een ommuurden voorhof en een halfronden
toren, rondom liggende in een breeden vij
ver, omgeven door veel lanen met hoog ge
boomte en fraaie singels.
De bouwval is thans eigendom van een
Duitschen baron, terwijl het omliggende ter
rein als bollenland gebruikt wordt.
De Bilt voorspelt:
Zwakken tot matigen wind uit Zuidelijke
richtingen, nevelig tot licht of half be
wolkt, weinig of geen regen, weinig ver
andering in temperatuur.
BAROMETERSTAND
Hoogste 769.8 m.M. te Boedapest.
Laagste 744.0 m.M. te Ingö.
THERMOMETERSTAND
Hoogste gisteren 57 F.
Laagste hedennacht 42 F.
Hoogste heden 45 F.
Het gebied van hoogen luchtdruk trok zich
verder naar het Oosten terug. De depressie in
het Noorden verplaatste zich Noordoostwaarts
maar is thans door een strookvormig gebied
van lagen luchtdruk dat over de Britsche eilan
den loopt verbonden met het lagedrukgebied
over Spanje. Noord-Scandinavië staat nog
onder invloed van de depressie. De wind is er
nog krachtig uit Zuidwest met regen. Op de
Britsche eilanden waaien meest zwakke ver
anderlijke winden met gedeeltelijk bewolkte
lucht en mist in het Zuidoosten. Ook op het
vasteland van West-Europa kwam vanmorgen
veel nevel of mist voor met windstilte of
zwakken wind. De temperatuur is in Zuid-
Frankrijk en Scandinavië boven normaal,
overigens was zij vanmorgen meest onder nor
maal. Alleen op IJsland en plaatselijk in
Duitschland daalde de temperatuur tot onder
het vriespunt.
Voor onze omgeving wordt voorloopig
nog weinig verandering in de weersge
steldheid verwacht, de bewolking zal
echter wellicht iets toenemen.
BAROMETERSTAND
Hedenmorgen 10 uur 760 m.M.
Stand van gister 764 m.M.
Neiging: Achteruit.
Opgave van:
CAREL v. HUIZEN, Opticien
KI. Houtstraat 13 Tel. 14112
Belangrijke telefoonnummers:
Politie: 11850.
Brandweer: 15333.
Ongevallendienst (Brandweerkazerne)
Ged. Oiide Gracht: 14141.
Spaar ogen en geld
met een bril van
van HuizenOpticien
Kl. Houtstraat 13, Telef. 14112
(Adv. Ingez. Med.)
