Haarlem's Dagblad
Artis in Nood.
7 Januari.
Het Haarlemsche
Electriciteitsbedrijf.
Het belangrijkste
55e Jaargang No. 16731
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor
Courant-Uitgaven en Algem. Drukkerij N.V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodienst 38810.
DrukkerijZuider Buiten Spaarne 12.
Telefoon: Directie 13082,Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Vrijdag 7 Januari 1938
Abonnementen per weck f0.23. p. maand
f 1.10. per 3 maanden f 3.25. franco per
post f3.55. losse nummers 6 cent per ex.
Advcrtenticn: 1-5 regels f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regeL
RegelabonnementstarieveD op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60. elke
regel meer f 0.15. Groentjes «e rubriek.
De geldelijke nooden waarin onze verreweg-
voornaamste Nederlandsche dierentuin ver
keert hebben sterk de aandacht getrokken,
vooral toen het al zoover gekomen bleek dat
een deurwaarder zich derwaarts begaf. Maar
tot dusver zijn er blijkbaar geen krachtige
georganiseerde pogingen ondernomen om het
Genootschap Natura Artis Magistra uit zijn
nood te bevrijden. Ik lees wel ingezonden
stukken in Amsterdamsche bladen waaruit
blijkt dat Amsterdammers het bestaan van
Artis als een zaak van nationaal belang be
schouwen. Eén is er zelfs die voorstelt de gel
den voor de Amsterdamsche feestviering bij
de geboorte van een Koningskind maar liever
voor dit doel te bestemmen en ze in een fonds
te storten dat den naam van het Konings
kind zou moeten dragen. Want zoo'n feest is
toch maar voor een paar dagen, schrijft hij.
Deze Artis-aanhanger is natuurlijk in zijn
geestdrift wat te ver gegaan; de mensch is
niet zoo nuchter dat hij een dergelijke feest
viering opoffert aan het behoud van een die
rentuin en dat is maar goed ook.
Intusschen schiet men met al de lofspraken
op Artis niet veel op. Men kan het den mooi-
sten en belangrijksten dierentuin ter wereld
noemen hetgeen overigens onjuist is en te
wijten moet zijn aan gebrek aan kennis om-
kent enkele andere dierentuinen en de be
langen die het voor de wetenschap heeft tot
in de wolken verheffen, maar daarmee redt
men het niet. Ook niet met het betoog, dat
de Nederlanders buiten Amsterdam er toch
ook zooveel aan hebben.
Wij zijn namelijk van oudsher van Amster
dam gewend, dat het voor zijn eigen belan
gen weet op te komen. En dit is ongetwijfeld
in de allereerste plaats een Amsterdamsch be
lang. Als men in de hoofdstad Artis wil red
den zal men daar dus ten snelste een comité
voor moeten vormen en gelden bijeen moeten
gaan brengen. Wordt de zaak goed aangepakt,
dan zullen zeker de kopstukken van Amster
dam's handel en industrie niet nalaten hun
steun te verleenen aan de redding van een van
de grootste attracties der hoofdstad. Blijkt
vanwege den nood der tijden dat de Amster
damsche inzameling niet voldoende kan op
brengen. dan zal in andere centra des lands
ook wel steun verworven worden. Is dat noo-
dig, dan zal het spoedig genoeg blijken. Maar
het komt mij voor dat het initiatief in elk ge
val van Amsterdamsche zijde moet komen en
ik geloof niet dat men al te veel zal kunnen
verwachten van Den Haag. dat nu eenmaal
bittere ervaringen heeft met zijn eigen
maar veel minder belangrijken dierentuin.
Voor Amsterdam zelf lijkt mij de zaak
uiterst belangrijk. Onze hoofdstad is voor een
klein land als het onze wel groot in omvang,
maar in vergelijking met andere hoofdste
den niet zeer rijk aan attracties voor den
dagjesman uit de provincie. Natuurlijk zijn
daar menschen bij die zich al zeer vergenoe
gen met het aanschouwen van de drukte van
een groot centrum en er is een minderheid
die zich verlustigt in de onvolprezen schoon
heid der grachten en van andere gedeelten
Oud-Amsterdam. Maar de meerderheid wil
bepaalde attracties, wil bijzondere dingen die
het thuis niet kan zien of bezoeken. In dit
opzicht is het verval van het tooneel, dat het
ernstigst is juist in Amsterdam, al een leelijk
ding voor de hoofdstad. Van bioscopen kan
de provinciale bezoeker evengoed thuis ge
nieten en straks gaat Utrecht dank zij het
initiatief-Fentener van Vlissingen een schouw
burg bouwen zooals Amsterdam niet kent. Het
heeft in lange tijden geen nieuw theater van
indrukwekkenden omvang gebouwd be
halve voor de film. Natuurlijk bezit het zijn
groote musea en zijn Concertgebouw-orkest
maar in Haarlem, Den Haag en Utrecht
b.v. krijgen we dat orkest in eigen omgeving
zoo vaak te hooren dat de meeste muzieklief
hebbers daarvoor niet speciaal naar Amster
dam trekken.
De hoofdstad is gehandicapt tegenover
andere hoofdsteden doordat zij niet de resi
dentie van het Hof en de zetel van het par
lement is en door haar gebrek aan natuur
schoon. Het Vondelpark is heel aardig voor
de Amsterdammers, maar de meeste bezoe
kers-van-buiten kijken het nauwelijks aan
omdat zij in eigen omgeving veel meer en
mooier gewend zijn. De restaurantsnu
ja, er zijn vele goede, maar buitengewoon is
het nu ook weer niet. Om kort te gaan: Am
sterdam is lang geen wereldstad. Als ik zelf
niet zeven jaar in wereldsteden gewoond
had zou ik mij misschien wat optimistischer
uitdrukken. Maar nu zeg ik: het lijkt er
niet op.
Het verlies van Artis zou daarom des te
zwaarder zijn. Wij hier in Haarlem zouden het
betreuren, vanwege de traditie en de voort
zetting daarvan. Maar Amsterdam zelf zou het
veel dieper hebben te betreuren. Voor zijn
vreemdelingenverkeer is het een der aller
grootste attracties.
R. P.
Tsining zonder strijd prijsgegeven.
HANKAU, 7 Januari (Reuter-A.N.P.) De
troepen van generaal Han Foe Tsjoe hebben
Tsining ten noordwesten van Kweite zonder
strijd verlaten, niettegenstaande de opdracht
de stad tot iederen prijs te behouden.
Te Hankau heeft dit optreden van Han Foe
Tsjoe verontwaardiging gewekt en de generaal
wordt openlijk veroordeeld zich zwak te heb
ben getoond tegenover de Japansche troepen.
Zeven Januari heden
Ik denk aan een jaar geleden,
Groen en vlaggen overal,
Blij oranje allerwegen,
Dag van zon, na dagen regen.
Jubeltonen zonder tal.
Heel een volk vervuld van vreugde,
Grooter, dan van jaren heugde.
Bron van nieuwen levensmoed;
Na een tijd van vele smarten,
Nieuwe glans in tal van harten.
Door een Haagschen bruiloftsstoet.
Zeven Januari heden
Weder is een jaar vergleden.
Bij 't begin van 't nieuwe jaar,
Wenschen de millioenentallen.
Dat geluk ten deel mag vallen
Aan het prinselijke paar.
't Grootst geluk, dat in het leven
Aan een echtpaar wordt gegeven,
Wacht den bruigom en de bruid
Van vandaag een jaar geleden
En heel spoedig al na heden,
Gaan opnieuw de vlaggen uit.
P. GASUS.
Haarlem's Bloei.
De subsidie der gemeente Haarlem.
Naar aanleiding van de uitvoerige beschou
wing omtrent den financieelen toestand van
..Haarlem's Bloei", waarbij werd medege
deeld, dat Gedeputeerde Staten van Noord-
Holland bezwaar hebben gemaakt tegen het
beschikbaar stellen van het geheele bedrag
door de gemeente groot f 5000, doch daaren
tegen accoord zijn gegaan met f 2500, ont
vangen wii de mededeeling. dat verschillende
raadsleden hierover het woord zullen voeren
bij de behandeling van de begrooting 1938,
daar men de beslissing van Gedeputeerde
Staten onbegrijpelijk vindt.
Kroonprins Mïchaël aan boord van den Roc-
meenschen torpedojager „Regina Maria", welk
schip op de Zwarte Zee door een storm over
vallen werd. Een Engelsehe sleepboot heeft
den oorlogsbodem, waarvan de machinekamer
reeds onder water stond, veilig in de haven
van Constandza gebracht.
Toch een wilde staking in
IJinuiden.
Meerderheid der zeevisschers besluit niet
naar zee te gaan.
Hedenmorgen vond in Thalia in
IJmuiden een vergadering plaats van
de zeevisschers, die door ongeveer 300
personen werd bezocht.
In deze vergadering, die eenige uren
duurde, is gestemd over het voorstel of
men al of niet naar zee zou gaan.
De uitslag was, dat 160 stemmen
werden uitgebracht tegen en 125 vóór
varen, terwijl 8 stemmen ongeldig of
blanco waren.
Aangezien de vergadering was be
legd buiten de organisatiebesturen om
kan van een wilde staking gesproken
worden.
Eenige trawlers vandaag naar zee.
Zooals verwacht w zullen heden
eenige trawlers naar zee vertrekken.
De eerste, die inmiddels reeds is uit
gevaren, is de Reiger IJM van de
„Marezaten", die door eenige
andere booten van dezelfde reederij
en van andere reederijen gevolgd zal
worden.
Nader vernemen wij nog, dat ook
de Dolfijn IJM 103 en de Hoop IJM
46 zijn vertrokken.
Gestadige
Als een journalist naar het Electriciteitsbe-'
drijf aan den Harmenjansweg trekt, omdat hij
iets meer wil weten van daar gevangen wol-
handkrabben en hij komt daar juist als in
teressante proeven met een nieuwen stoom
ketel genomen worden, wenscht hij zich zelf
geluk met dat buitenkansje.
Het Haarlemsche Electriciteitsbedrijf
komt de crisis uitstekend door. Er kan
van een gestadigen groei gesproken
worden. Ook in 1937 is de omzet weer
met ongeveer 7 pCt. gestegen; een
toeneming die allereerst gezocht moet
worden in het feit, dat de industrie
meer is gaan afnemen hetgeen wijst
op eenige herleving van de be
drijvigheid! maar ook het gebruik
van electriciteit in de huishouding
neemt geregeld toe.
Uit de pas verschenen Haarlemsche Begroo-
ting voor 1938 blijkt weer bij vernieuwing, dat
ten bate van de gemeentekas een groote winst
uit het G.E.B. wordt gehaald.
Deze uitnemende resultaten zijn natuurlijk
alleen mogelijk geweest door er voor te zorgen,
dat het bedrijf in alle opzichten modern in
gericht blijft. Technisch en economisch moet
alles wat er in zit óók worden uitgehaald.
De groei van het bedrijf maakte het nu weer
noodzakelijk een nieuwe stoomketel te bouwen.
De niet-technische lezer zal er zich misschien
over verwonderen dat een electriciteitsbedrijf,
dat er in geslaagd is in de industrie alle
stoomketels als oud-roest aan den kant te
zetten, zelf stoomketels laat plaatsen Ter ver
duidelijking zij evenwel opgemerkt, dat tot
heden geen electriciteit opgewekt kan worden
zonder kracht die de turbine drijft. Die kracht
moeten de stoomketels leveren.
Het G. E. B. had drie groote moderne stoom
ketels staan en twee kleinere van ouderen
datum. De groei van het bedrijf eischte nu.
dat er een vierde groote werd bijgebouwd.
Deze nieuwe ketel is door Stork geleverd.
Dat het een „knaap" is, kan alleen reeds ge
constateerd worden uit de kosten: ongeveer
180.000 gulden! Een eisch van de economie is.
dat de ketel per uur 36.000 K.G. stoom levert
van 400 graden Celcius. Maar nu werd een
proef genomen of de ketel ook de 40.000 K.G.,
door de fabriek gegarandeerd, kan leveren.
Juist toen wij kwamen wees de meter de
40.000 K.G. aan.
Natuurlijk is zoo'n enorme hoeveelheid sterk
verhitte stoom alleen mogelijk door het bran
den van een enorm vuur. De ketel, waarvan
wij hier een foto geven, maakt op den leek
den indruk van een buiten gebruik gestelde
stampmachine.
Niets doet namelijk vermoeden, dat
daar binnen een groote oven is, waar
in een vuur brandt van 1400 graden
Celsius. Maar als de man die de ma
chine drijft even de kijkgaten opent,
ziet men een intens wit vuur dansen.
Zoo sterk is de gloed, dat er gekleurde
glazen hangen om de oogen te be
schermen voor verblinding.
Aan den buitenkant is de ketel zoo koud,
dat men er de hand tegen kan houden zon
der dat men bang behoeft te zijn brandblaren
te krijgen. Het is voor ieder duidelijk dat tus-
schen de ijzeren wanden en het vuur andere
materialen verwerkt zijn, want ook ijzer zou
bij zoo'n enorme hitte smelten. Wie bij zoo'n
oven komt, denkt aan het verhaal van Daniël,
en den oven van Nebukadnezar, waarin de
drie jongelingen geworpen werden en welke
oven zoo heet gestookt werd, dat de mannen
die het vuur stookten, van de hitte verzeng
den. Maar de oven in het G. E. B. behoeft niet
zoo bediend te worden. Alles gaat automatisch,
de aanvoer van de kolen, het storten van de
kolen in den oven, zelfs het gelijk verdeelen
van het vuur over de roosters. Tenslotte ko
men de slakken, waarin geen enkel verbran
dingsproduct meer is overgebleven, aan den
achterkant uit den ketel.
Bediening vereischt de ketel dus weinig; een
groot aantal wijzers en peilglazen laat zien
hoe het daar binnen verloopt en slechts af en
toe moet even worden ingegrepen.
De ketel verdampt 40 M3. water per uur.
De stoom, die uit den ketel oprijst, heeft
„slechts" een hitte van pl.m. 280 graden Cel
sius. Om die tot 400 graden op te voeren moet
de stoom nog door buizen gevoerd worden
die zeer sterk verhit zijn.
De nieuwe stoomketel.
groei en moderniseering.
De oven verbrandt per uur onge
veer 3600 k.g. kolen. Een huiskamer-
haard heeft aan 1 k.g. per uur genoeg
voor het onderhouden van een flink
vuur. De oven verslindt dus 3600 maal
zooveel. En dan wordt de brandstof
nog economischer aangewend, o.a.
door het aanblazen van het vuur door
onder de roosters wind toe te voeren.
Op onze foto ziet men kruiwagens met ko
len voor den ketel staan.Dit aanvoeren en sto
ken met de hand geschiedde alleen bij de be
proeving, omdat precies de hoeveelheid ver
stookte kolen gewogen moest worden om te
constateeren dat de machine niet meer kolen
verbruikt dan gegarandeerd is.
Natuurlijk is alles zoo gemaakt, dat zoo
weinig mogelijk kolen verbruikt worden. Om
de economie zooveel mogelijk te bevorderen
wordt de vliegasch die in de schoorsteenen
wordt opgevangen nog in de oven gegooid. Ge
hoopt wordt dat daarin nog zooveel brand
stof zit, dat enkele procenten op de kolenre-
kening bespaard kan worden. Eén procent be-
teekent immers al 30 K.G. kolen per uur!
Om de nieuwe ketel te plaatsen was het
noodig, dat het ketelhuis gereorganiseerd werd.
Ei' is nu plaats om in de toekomst (wanneer
zal het bedrijf zoo gegroeid zijn dat ook die
noodig is'P.i nog zoo'n groote ketel naast de te
genwoordige te bouwen.
Een van de gevangen Wolhandkrabben.
Op het G. E. B. is een toeleidingskanaal dat
in contact staat met het Noorder Buiten
Spaarne, omdat in het bedrijf zeer veel water
verbruikt wordt. In den laatsten tijd zijn daar
vrij veel wolhandkrabben gevangen. Een der
grootste, die oingeveer een breedte heeft van
25 c.M., is op sterk water gezet.
Het blijkt dus dat de wolhandkrab nog al
veelvuldig' in het Spaarne voorkomt. Het dier
is voor den vischstand een bedreiging.
Een zeldzaam jubileum.
50 jaar in dienst bij dezelfde zaak.
De heer W. A. H. van der Vaart zal 10 Ja
nuari a.s. een in dezen tijd zeer zeldzaam ju
bileum vieren. Op dien datum namelijk her
denkt hij den dag waarop hij vóór 50 jaar bij
de bekende firma J. van der Laan, Rivier-
vischmarkt alhier, in dienst trad.
Een halve eeuw bij dezelfde firma, dat is
zeker wel een jubileum, waarbij wij een oogen-
blik mogen stilstaan. Als 24-jarige kwam de
heer van der Vaart, die in Amsterdam werd
geboren, als winkelbediende bij de firma van
der Laan in dienst. Sindsdien is hij onafge
broken aan deze zaak verbonden geweest en
steeds heeft hij met ijver zijn taak vervuld.
De verbouwing van de zaak in 1906 evenals
de ontwikkeling van den vischhandel heeft
de heer v. d. Vaart meegemaakt.
Natuurlijk heeft de jubilaris zich in dezen
langen tijd vele vrienden en kennnissen ver
worven.
Maandag zal dit jubileum dan ook niet onop
gemerkt voorbijgaan.
Des morgens za! de jubilaris van huis wor
den gehaald en door mevrouw van der Laan
worden toegesproken en ook den verderen
dag zal 't aan belangstelling wel niet ontbre
ken.
Bestuursleden maakten snoep
reisjes van fondsgelden.
Politie heeft thans ingegrepen.
De politie te Enschedé heeft tegen vier
voormalige bestuursleden van het Nieuw Am
bachtsliedenziekenfonds aldaar en tegen den
bode-administrateur van dat fonds proces ver
baal opgemaakt wegens verduistering van
ruim veertienhonderd gulden.
Gebleken is, dat van het vroeger aan dat
ziekenfonds verbonden uitkeeringsfonds, dat
geliquideerd is, een belangrijk bedrag is over
gebleven, waarvan de bestuursleden diverse
uitstapjes bekostigden. Daarna verdeelden zij
de resteerende gelden onder elkander en ver
brandden alle bescheiden.
Een der bestuursleden is inmiddels overle
den. De bode-administrateur heeft het geld
wel aangenomen, maar het nog denzelfden
avond in de kas teruggestort. De ledenverga
dering heeft hem gehandhaafd, doch de be
stuursleden' werden vervangen.
De verduistering was mogelijk, doordat er
weinig contact was en de leden de vergade
ringen bijna nooit bezochten.
GERHARD JANNINK OVERLEDEN.
Te Enschedé is op 64-jarigen leeftijd, na
een langdurige ziekte, overleden de heer Ger
hard Jannink, commissaris van de N.V. Tex
tielfabriek Gerhard Jannink en Zonen en
vroeger lid van de firma Jannink.
De overledene was een der bekendste Twent-
sche textielfabrikanten en had zitting in on
derscheidene vereenigingen en corporaties. Hij
was o.m. voorzitter van de fabrikanten-ver-
eeniging te Enschede.
Het woord is aan
George Elioff:
Onze gedachten zijn vaak
slechter dan wij zijn.
Wethouder A. G. Boes.
Heeft het voornemen in 1939 af le treilen als
raadslid en wethouder.
Naar aanleiding van een uitlating over zijn
aftreden in 1939 als wethouder van onderwijs
van Haarlem hadden wij een kort onderhoud
met den heer A. G. Boes.
Hij deelde ons mede, dat het inderdaad zijn
voornemen is in 1939 af te treden als wethou
der. Trouwens zoo liet hij er op volgen
ik heb ook niet het plan mij bij de periodieke
raadsverkiezingen niet meer beschikbaar te
stellen als candidaat voor den raad. Ik zal
dan, als ik in leven blijf, 75 jaar zijn en dan
is in elk geval, naar mijn meening, de tijd ge
komen het werk aan jongere krachten over
te laten. Maar zoo liet de heer Boes er op
volgen het duurt nog bijna lJ/2 jaar, zoo
dat het geen zin heeft op de gebeurtenissen
te veel vooruit te loopen. Ik geef hier enkel
m ij n meening. het zou eens kunnen zijn, dat
zich bijzondere omstandigheden voordoen die
het voor mijn partij wenschelijk zouden ma
ken dat ik nog eenigen tijd zou aanblijven. Als
mijn gezondheid en krachten het dan zouden
toelaten zou ik moeilijk kunnen weigeren om
aan die stem gehoor te geven, maar ik ver
wacht zoo'n gang van zaken niet.
Tot zoover de heer Boes.
Wij herinneren er aan. dat de heer Boes
thans ongeveer 18 jaar zitting heeft in den
Raad. In 1934 werd hij tot wethouder van On
derwijs gekozen.
Strenge vorst op den Balkan.
De temperatuur is in Roemenië hiel
en daar gedaald tot dertig graden
onder nul. Alle rivieren zijn bevroren.
De scheepvaart op den Donau ligt
stil en op verscheidene plaatsen steekt
men de rivier met sleden over. Op tal
van plaatsen zijn de spoorwegverbin
dingen verbroken. Alleen gisteren zijn
zes personen door de felle kou om het
lever! gekomen.
Ook in geheel Griekenland, heerscht een
strenge koudegolf. De temperatuur is op som
mige plaatsen tot L7 graden onder nul ge
daald. De sneeuw ligt op sommige plaatsen
een meter hoog. Verscheidene dorpen zijn
door de sneeuw van de buitenwereld afge
sloten..
ebt U. wanneer U iets te vragen of
aan te bieden hadt, ook steeds een
„Groentje" in Haarlem's Dagblad ge
plaatst?
Zoo neen, dan hebt U niet altijd gebruik
gemaakt van de beste en goedkoopste
methode om Uw doel te bereiken.
HEDEN: 14 PAGINA'S.
pag.
Gestadige groei en moderniseering van het
Haarlemsche Electriciteitsbedrijf. 1
Bij Nieuw-Amsterdam is een auto te water
gereden; twee inzittenden zijn ver
dronken. 3
Door goed werk van de centrale voor fal
sificaties zijn ongeveer 20 leden van een
internationale vervalschersbcnde gear
resteerd. 3
De DC 3-toestellcn krijgen nieuwe zuigers. 3
De Japanners hebben gisteren verschei
dene steden in China gebombardeerd. 4
De dood van Julius Barmat. 4
De houding van Engeland tegenover den
oorlog in het Verre Oosten. 4
Donderdagavond is een bejaard man in de
Nieuwe Gracht te Haarlem gevallen en
aan de gevolgen overleden. 6
Twaalf en een half jaar nazorg. 7
ARTIKELEN, ENZ.
R. P.: Artis in nood. 1
J. B. Schuil over; Pompelmoes. 2
Prof. Karl Tiander; Stalin: de man met de
twee aangezichten. 2
R. P.: Ruiterlijke bekentenissen. 3
Van onzen correspondent te Stockholm:
De waanzinnige wedloop. 5
Van een bijzonderen correspondent: Co-
dreanu en zijn IJzeren Garde in Roe
menië. 6
H. D. Vertelling: Sigarettenpapier. 6
Jhr. dr. J. C. Mollcrus: Onze export van
groente en fruit. 7
Sport in 't Kort. 9
Voor de Jeugd
De Burgerlijke Stand van Haarlem Is op
genomen op 2.0
