Feestlied.
m
Wm
Mijlpalen in de historie van het
Huis van Oranje
y't fj i
De geboorte van Prinsen en Prinsessen
HXAR HEM'S DAGBEAD
Naar aanleiding van de blijde ge
beurtenis in de Koninklijke Fa
milie, geven wij in onderstaand
artikel eenige bijzonderheden
over de geboorte van Prinsen en
Prinsessen uit het Huis van
Oranje.
P 24 April 1533 schreef de Graaf van
Nassau in zijn dagboek: „Anno etc.,
XXIII off dornstag den XXIIIJ
Aprilis had die wolgeborne Juliana
von Stolberg etc., greffin und frau zu Nassau
Catzenelnbogen und Dietz, züschen zweyen en
dreyen, doch allernechts dreyen uhren mor
gen vormittags im schloss Dillenbergk ein
kyndlein menschlichs Geschlechts der na
me sol Wilhelm heissen zur Welt geboren".
Hiermee was door den vader de geboorte
aangekondigd van zijn zoon Willem, die later
de grondlegger zou worden van de dynastie
der Oranjes in Nederland. Zijn vader en moe
der waren, na beiden reeds het echtelijk geluk
gesmaakt te hebben, in 1531 in het huwelijk
getreden. Hieruit werden, behalve Willem, nog
7 dochters en 4 zonen geboren, terwijl de
huiselijke kring nog vergroot werd door neven
en nichten, die in de familie der Nassaus op
genomen werden. Het huwelijk van de ouders
van Willem was zeer gelukkig en beiden legden
zich met zorg op de ontwikkeling en de opvoe
ding van hun talrijke kinderen toe.
De hofschool te Dillenburg
Op het kasteel de Dillenburg werd een
groote hofschool ingericht, waar de kinderen
van leeraren, door. den Graaf van Nassau met
zorg uitgezocht, onderwijs kregen. Dit was
buitengewoon veelzijdig; niet alleen werden
de schoolvakken lezen, schrijven en rekenen
onderwezen, maar ook kregen de kinderen les
in plant- en dierkunde, waartoe ze met hun
leeraren wandeltochten in de heerlijke omge
ving van het kasteel maakten. Voorts waren er
talrijke dieren, zooals paarden, honden,
vreemde vogels en zelfs een aap voor den jon
gen prins op het kasteel bijeengebracht. Aldus
was de jeugd, van Prins Willem van'Nassau
buitengewoop gelukkig, maar toch begon
ook voor hem spoedig de ernst des levens. In
Juli van het jaar 1544 werd hij verrast door
den dood van zijn neef, René van Chalons, die
zijn landje Oranje, in het Zuiden van Frank
rijk,, aan hem vermaakte. Hiermee was de
blijde'jeugd van den' Prins feitelijk al afgeloo-
pen want nu moest hij aan het hof Karei V
te 'Brussel komen; daar deed hij aanvankelijk
als page diénst, maar tevens werd hij opge
voed om naderhand zijn verantwoordelijke
betrekking als Prins van.Holland en Zeeland
te kunnen aanvaarden.
Zoo gelukkig als de gebooorte van zijn klein-
zoönWillem II was, zoo droevig was de geboor
te van zijn achterkleinzoon Willem III, den
lateren Koning-Stadhouder van Engeland en
Holland.
Met een geweldige pracht en praal werd de
geboorte van Willem II gevierd op 26 Mei
1626. Hij was de zoon van Stadhouder Frede-
rik Hendrik, die de jongste zoon van den
Prins van Oranje was. Aanvankelijk had men
veel moeite gehad Frederik Hendrik tot een
huwelijk te bewegen, waar hij niet van dezen
knellenden band hield.. Toen hij evenwel
kennis gemaakt had met een' van de hofda
mes van het BoheeJtsche Hof, Amalia van
Solms, begon hij er anders over te denken en
in 1625 trad hij met haar in het huwelijk.
Groot was zijn blijdschap, toen hij in Mei
1626 bericht kreeg, dat zijn vrouw hem een
zoon, Willem II, geschonken had.
Alom werd de mare met trompetgeschal en
vroolijk klokgelui begroet, terwijl de helle
bardier, die het bericht van de geboorte aan
den voorzitter der Staten-Generaal over
bracht. met drie dubbele gouden rijders be
loond werd. Met groote plechtigheid werd het
kind, de jonge aanstaande stadhouder en
opvolger van zijn vader, ten doop gehouden
door zijn grootmoeder de koningin van Bohe-
men. De vreugde in het land was geweldig,
in het geheele land werd feestgevierd, de
dichters wijdden er hun mooiste gedichten
aan.
Tragiek..
Hoe treurig was in tegenstelling daarmee
de geboorte van den zoon van Willem II, Wil
lem III. „Den 14den November 1650, wesente
Maandagh avondts omtrent quartier uyr voor
negen, heeft de princes royal een jonge prins
gebaert". Aldus teekende Frederik Schoon,
kamerdienaar van Willem II, de geboorte van
Willem III aan. In de drie weken, daaraan
voorafgaande, was er heel wat gebeurd. Op
28 October van dat jaar was de Prins, Wil
lem II, 's morgens al heel vroeg in Den Haag-
aangekomen. daar hij zich reeds te Dieren
niet goed gevoeld had.. Toen hij thuis kwam,
bracht hij eerst een bezoek aan zijn vrouw,
Prinses Maria Stuart, maar ging vervolgens
dadelijk naar bed. Al spoedig bleek, dat hij
de kinderpokken had, een ziekte, die vroeger
veelvuldig voorkwam. Ook met het oog op de
prinses, die in blijde verwachting was, wer
den allerlei voorzorgsmaatregelen genomen,
voor het geval dat de prins mocht komen te
overlijden. De prinses mocht hierin echter
niet gemoeid worden, daar dit voor haar toe
stand niet gewenscht was. Op 6 November
nam de ziekte plotseling een zeer ongunstige
wending, zoodat men zelfs nog aan vergif
tiging dacht en reeds 's avonds om negen uur
overleed hij.
Eerst acht dagen na den dood van zijn
vader zag het nieuwe prinsje het levens
licht Iedereen was diep onder den indruk
van den plotselingen dood van den prins en
men voelde zijn heengaan als een zwaar ver
lies, vooral de weduwe, Maria, maar ook de
moeder van den overleden prins, Amalia van
Solms. De eerste jeugd van Prins Willem III
was niet gelukkig, daar reeds onmiddellijk na
zijn geboorte een strijd tussehen zijn moe
der en grootmoeder ontbrandde, over de
sLoopplechtifiheid en over hal voogdijschap.
Bij de doopplechtigheid in de kerk deden zich
onstichtelijke tooneelen voor, daar men niet
wist, wie het kind dragen moest. Na lang
twisten en ruziemaken was men het over de
formatie van den stoet eens. Maar de opwin
ding in de kerk was zoo groot, dat de dominee
zijn preek moest bekorten en men in het ge
heel geen aandacht betoonde. Toch was er
belangstelling voor de nieuwe telg van Oranje.
Ook over den naam van het kind konden de
moeder en de grootmoeder het niet eens wor
den. £ijn moeder, zelf een Engelsche prinses
wilde, dat hij Karei gedoopt zou worden, net
als de Engelsche koningen, maar zijn groot
moeder, Amalia van Solms, kon niet toelaten,
dat de naam Willem uit de familie der Oran
jes zou verdwijnen.
Ook het voogdijschap van den prins vormde
een punt van geschil. Zijn moeder Maria
wenschte zelf het voogdijschap te aanvaar
den, maar zijn grootmoeder, de heerszuchtige
Amalia van Solms meende, dat het beter aan
een raad toevertrouwd zou zijn. Aldus leefde
het aanvankelijk zeer zwakke kind, dat voort
durend aan erge hoofdpijnen leed, in een zeer
onaangenamen strijd tussehen zijn moeder
en grootmoeder. Meestal woonde hij heel stil
op het slot Teylingen of op kasteel Honse-
laersdijk, terwijl ook zijn opvoeding in de eer
ste jaren niet erg goed was. Alles ging precies
op de klok, nooit was er eens een verande
ring in zijn leven, zoodat zijn jeugd volkomen
kleurloos en eenzaam was. Hier kunnen wij
nog even aan toevoegen, dat met Prins Willem
III de rechte lijn der Oranjes uitstierf, daar
hij geen kinderen had. In 1652 was een doch
ter van Frederik Hendrik, Albertine Agnes
gehuwd met Willem Frederik, vorst van Nas-
sau-Dietz, stadhouder van Friesland. Een
achterkleinkind van dit echtpaar erfde nu bij
den dood van Willem III diens titel en goed
en volgde op als Willem IV.
Hij was dus een zijtak van het Huis van
Oranje.
Droevige jeugd.....
Ook andere familieleden van het' Huis
Oranje hebben hun jeugd beschreven. Zoo
bijvoorbeeld Prinses Wilhelmina van Pruisen,
de vrouw van Willem V. Over haar jeugd
schreef Wilhelmina als volgt: „Ik was een
schuw huilerig kind; reeds op mijn derde
jaar werd ik van mijn ouders gescheiden.
Daar ik zeer aan hen gehecht was, deed mij
dat veel leed. Nu kreeg ik een eigen gouver
nante met wie ik een eigen huishouden te
regelen kreeg. Ik mocht mij gelukkig prijzen,
wanneer ik éénmaal per dag met de roede
getuchtigd werd, meest gebeurde dit echter
twee of drie maal per dag en zelfs is het mij
eemaal overkomen, dat ik vijf maal afgeran
seld werd. Als ik toegaf aan een vlaag van
drift, had mijn gouvernante, freule von
Redern, iets anders bedacht om mij te straf
fen. Dan moest ik naast haar komen staan,
terwijl zij aan haar schrijftafel bezig was
haar correspondentie af te handelen. Ik
moest blijven staan, totdat mijn driftbui voor
bij was en vaak stond ik er na middernacht
nog. Als freule von Redern mijn opvoeding-
had moeten voltooien, geloof ik, dat zij mijn
karakter niet verbeterd, maar verbitterd
had". Tot zoover de Prinses zelf.
Reeds van jongs af aan nam zij zich voor,
dat de opvoeding van haar kinderen anders
zou zijn en werkelijk heeft zij haar plannen
ten uitvoer kunnen brengen. Op jeugdigen
leeftijd trad zij in het huwelijk met Prins
Willem V van Oranje, een goed, zacht, maar
slap man. Hoewel de Prins in staatszaken on
beduidend was, bleek hij toch voor zijn vrouw
en kinderen een uitstekend echtgenoot en
vader te wezen, prinses Wilhelmina zat met
kracht achter de ontwikkeling en opvoeding
van haar kinderen heen, daarbij op aardige
en hartelijke wijze door haar echtgenoot bij
gestaan. Zij hadden drie kinderen, Prinses
Louise, Prins Willem en Prins Frederik, die
zij steeds tezamen lieten spelen. Van haar
eigen jeugd had Prinses Wilhelmina immers
geleerd, hoe vreeselijk het was, van de ande
ren afgescheiden te worden. Het meisje was
de speelkameraad van haar twee jongere
broers. De Prinses stelde hooge eischen aan
de ontwikkeling van haar kinderen, zoodat
zij zorgde voor een geregelde studie en te
vens voor lichamelijke ontwikkeling. De
jeugd van den lateren koning Willem I van
Nederland mag, met recht door de uitsteken
de zorgen van zijn moeder, gelukkig genoemd
worden.
Koningin Emma
Hoe zonnig en gelukkig was ook de jeugd
van onze geliefde koningin Emma. Op 2
Augustus 1858 werd zij geboren als derde
kind van George Victor van Waldeck Pyr-
mont en Prinses Helena van Nassau op slot
Waldeck. Zij bracht daar een heerlijken tijd
door, omgeven door haar vijf zusters en
broeder. De kinderen werden opgevoed in
een gezellige huiselijke en godsdienstige om
geving, waar zij bescheidenheid leer
den. Koningin Emma heeft daarover later
zelf wel iets verteld: „Ik zal u van onze op
voeding vertellen. Deze was zeer eenvoudig.
We adden jarenlang een Engelsche gouver
nante, die zeer sociaal voelde en ons sprak
over arbeidsverhoudingen, sociale instellin
gen, het leven van de fabrieksarbeiders, die
toen meestal nog zeer treurig waren. Ze gaf
ons niet alleen les, maar trachtte ook sfeer in
het onderwijs te brengen, iets, waarvoor een
kind meestal zeer gevoelig is. De indrukken,
die eens een kind in zijn jeugd opdoet, wor
den vaak de richtsnoer voor zijn later leven.
Het stadje, waar wij woonden, was maar
heel klein, slechts 2000 inwoners. Er woon
den veel ambtenaren en voorts was er een
goede school. Thuis leerden wij misschien
iéts minder schoolkennis, maar onze belang
stelling voor sociale dingen was levendig. Een
diepe indruk maakte op Emma het overlijden
van haar oudste zuster, die aan tering leed.
Daaruit is waarschijnlijk later haar belang
stelling voor zieken ontstaan, waaraan wij
thans in Nederland nog de Emma-stichting
te danken hebben.
Na een heerlijke jeugd was het onbezorgde
leventje van Prinses Emma echter afgeloo-
pen. Aan de zijde van een veel ouderen man,
koning Willem III van Nederland, kreeg zij
heel wat zware en verantwoordelijke plichten
te vervullen. Temeer, daar de dynastie in
den tijd van haar huwelijk wankelde. Reeds
dadelijk na haar huwelijk in 1878 kwam de
tijding van het overlijden van den broer van
den Koning, Prins Hendrik.
Nog grooter was de slag, toen het volgende
jaar 1879 het bericht kwam, dat de oudste
zoon van den koning, de erfprins, 39 jaar
oud, heengegaan was. Des te grooter was
dan ook de vreugde in 1880, toen de Staten-
Generaal het officieele bericht de wereld
konden insturen, dat de Koningin het leven
aan een prinses geschonken had. De vreugde
van het volk weer te geven, is onmogelijk.
Hoog sloegen de golven van vreugde en geest
drift over het Lage Land. Nieuw gebladerte
was ontloken aan den ouden Oranje-boom.
Allerwegen werd de geboorte gevierd, want
sterk was de indruk, dat de toekomst nu iets
goeds zou brengen. Duitsche verwanten kwa
men bloemen brengen aan het bed van de
kraamvrouw en de vreugde werd nog veel
grooter, toen de Koningin, in een fraai sleep-
Met
O -
Dra
Aan
de Rood-Wit-
ver - al waar
gen het ver
het Vor'-sten
Blau - we vlag
men - schen zijn
o - ver zee
huis ver - pand 1
Hoort het buld-ren
Ie - der lacht en
En de wind ver
*tZal voor 't klein PRIN-SES-JE
i^vcd
JUICHEND
1.
non-nen
Hol land sta nu op de bres
2.
luk-kig
Ner-gens twee-dracht, haat of nijd
3.
ver-der
Brengt het heel de we - reld rond
4.
wa-ken
't Blijft het trouw in vreugd en smart
Löva
•PLECHTIG
1. Zet je hart en oo - ren o-pen
2. Zóó zal Ne - der - land steeds blij-ven.
3. En men prijst een volk ge - luk - kig
4. 't Legt in die twee klei - ne hand - jes
Eén en vijf - tig Een PRIN - SES
Eén in sa - men - hoo - rig - heid!
Dat daar - in z'n vreug - de vond.
Blij ont-roerd z'n Neêr - lands hart
Prinses Wilhelmina van Pruisen (17511820),
de energieke vrouw van Willem V.
kleed van blauw fluweel, haar kind zelf ten
doop hield voor den hofprediker, ds. Koets
veld.
De jeugd van Wilhelmina
Met innige belangstelling volgde men den
groei en de ontwikkeling van het kleine prin
sesje, op wier schouders weldra de geheele
dynastie der Oranje's zou rusten. Immers, in
1884 overleed de eenig overgebleven zoon van
den koning, Prins Alexander. In 1884 namen
toen de Staten-Generaal de wetsontwerpen
aan, waarbij Koningin Emma werd aange
wezen als Regentes en als Voogdes over haar
dochtertje. Over de eerste levensjaren van
Prinses Wilhelmina legde zich al spoedig, als
een gouden zonneschijn, de liefde van het
volk. Overal waar Emma met het Prinsesje
verscheen, steeg de volksjubel ten hemel en
er groeide in ons volk een groote aanhan
kelijkheid. En het was, of het Nederlandsche
volk nog nader kwam tot zijn prinses, nog
nader ook tot zijn koningin, toen in 1890 de
oude grijze koning stierf en de troonopvolg
ster ook in waarheid Koningin geworden
was. Toen stond aan den voet van de Troon,
een tienjarig, blond kind: de Prinses, de
Troonopvolgster. Hiermee was de blijde jeugd
van Prinses Wilhelmina afgeloopen. Was zij
eigenlijk reeds van af haar vierde jaar, na
den dood van haar oom, voor het aanstaande
koningschap voorbereid, nu maakte men er
nog meer haast mee, want immers, op haar
achttiende jaar zou zij officieel als Ko
ningin gekroond moeten worden en vóór
dien tijd had zij nog heel wat te leer en, wat
een toekomstige Koningin weten moet.
Dagen van spanning
Op de geboorte van Prinses Juliana heeft
Koningin Wilhelmina lang moeten wachten.
Bittere teleurstelling was, na haar huwelijk
met Prins Hendrik van Mecklenburg-Schwe-
rin, eerst haar deel geworden. In deze pe
riode overviel haar een ernstige ziekte. In
angstige spanning vroeg men zich af, of nu
eindelijk, na vierhonderd jaar, de dynastie
der Oranjes zou uitsterven. Tot dat plotse
ling die schoone en onvergetelijke dag kwam,
waarop de mare door het land ging, dat de
Koningin in blijde verwachting was. Zou wel
ooit de geboorte van een vorstenkind met
zooveel vreugdevolle gevoelens zijn verbeid,
als toen de geboorte van het kleine Oranje
kind, dat de dynastie zou doen opleven van
een geslacht, waarvan de historie zoo innig
met ons volksleven is samengeweven? Dagen
van angstige spanning volgden, totdat ein
delijk op den morgen van 30 April, 's mor
gens om zeven uur bekend gemaakt werd,
dat de Koningin van een dochter bevallen
was. De vreugde in ons land kende wederom
geen grenzen. Eindelijk was dan het lang
verbeide koningskind gekomen.
Met groote zorg en bijgestaan door uitste
kende krachten heeft Hare Majesteit de op
voeding van haar dochter ter hand geno
men. Toch vergat zij daarbij nooit, dat het
Prinsesje ook recht had op een eigen jeugd.
Heel aardig zijn de anecdotes, die over het
eerste levensjaar van Juliana de ronde doen.
Op 21 Mei 1909 mocht het kleine prinsesje
voor de eerste maal op den arm van haar
verpleegster een luchtje in den tuin van het
koninklijk paleis scheppen. De schildwacht,
die op post stond, kende zijn plicht en sloeg
aan, toen het prinsesje voorbij kwam. De
verpleegster vertelde dit naderhand aan
Prins Hendrik, die dit zoo buitengewoon aar
dig en attent vond, dat hij den man bij zich
liet roepen. Als belooning mocht de schild
wacht kiezen tussehen een gouden horloge
met inschrift of een diamanten dasspeld.
Toen de Koningin eenige weken na de ge
boorte van haar kind een bezoek aan Sche-
veningen bracht, bood men haar tijdens den
rijtoer een mooie bouquet bloemen aan, met
het verzoek, deze aan de kleine Prinses te
willen overhandigen. Vriendelijk lachend aan
vaardde Hare Majesteit het geschenk, terwijl
zij naderhand nog eens per brief haar dank
bevestigd heeft. Ook is het begrijpelijk, dat
de Koningin wel eens een tijdje met het
prinsesje op het Loo in de heerlijke bosschen
ging doorbrengen. Dan mochten de kinderen
van Apeldoorn wel eens aan de wieg van het
koningskind komen, om er wat bloemen op
neer te leggen. En dan tenslotte nog een aar
dige bijzonderheid over een Friesch dorpje.
Bij de geboorte van de prinses, luidde de
koster de klokken van den toren zoo hard,
dat ze braken. De Koningin hoorde nader
hand van het ongeluk en echonk de ge
meente een nieuw stel klokken met een in
schrift er in, ter herinnering aan het merk-
waai'dige feit Dit alles getuigt sprekend van
de liefde van ons volk voor de Koninklijke
Familie en ook van de genegenheid van het
Huis van Oranje voor de Nederlanders.
De blijde boodschap
In het jaar 1937 heeft het Nederlandsche
Oranje-hart sneller en warmer geklopt dan
ooit te voren. Immers, in dit jaar werd de
aanhankelijkheid van ons volk aan het Huis
van Oranje zoo mogelijk nog grooter, nog
inniger, door de jongste gebeurtenissen. Hoe
groot toch was de vreugde, toen onze Prinses
in het huwelijk trad met Prins Bernhard,
die zich in korten tijd buitengewoon popu
lair had weten te maken, maar deze vreugde
werd nog overtroffen door de jubel, die er op
ging, toen de Prinses zelf door de radio aan
het Nederlandsche volk bekend maakte, dat
zij een blijde gebeurtenis tegemoet zag.
Niet alleen het feit van deze mede-
deeling, maar evenzeer de delicate en gevoel
volle wijze, waarop zij gebracht werd,
heeft ons land ontroerd. Zonder twijfel zal
het koningskind met groote liefde door het
Nederlandsche volk in zijn midden opgenomen
worden en zich kunnen verheugen in de war
me aanhankelijkheid van geheel Nederland.
M.»
