Haarlem's Dagblad
Zal Haarlem in het jaar 2000
200.000 zielen tellen?
De Redding van Artis.
Csardas.
A
Toestand der Prinses
blijft gunstig.
Het belangrijkste
S5e Jaargang No. 16755
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor
Courant-Uitgaven en Algem. Drukkerij N.V.
Bureaus: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
Telefoon: Directie 13082,Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
A dm in. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM HoofdredacteurROBERT PEEREBOOM
Vrijdag 4 FeKrnari 1938
Abonnementen per weck f 0.25. p. maand
f 1.10. per 3 maanden f 3.25. franco per
post f3.55. losse nummers 6 cent per er.
Advertentiën; 1-5 regels f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regeL
Regelabonnementstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60, elke
regel meer f 0.15. Groentjes zie rubriek.
Men is in Amsterdam actief geworden ten
aanzien van Artis. Een comité is gevormd
en aan het werk getogen. Het staat voor een
niet geringe opgaaf want het bedrag, noo-
dig om Artis uit zijn financieelen nood te
redden en daarmee te voorkomen dat het
„aan den paal komt" loopt in ieder geval in
de tonnen. En de eerste ton is thans nog
lang niet bereikt.
Maar wel is al gebleken, dat velen den
best-voorzienen, wetenschappelijk-belang-
rijksten en oudsten dierentuin van ons land
willen behouden en daar wat voor over heb'
ben. En aangezien die belangstelling zich
niet tot Amsterdam bepaalt, waar tot dus
ver inderdaad veel voor het reddingswerk
wordt bijgedragen, gaat men ook buiten de
hoofdstad comités stichten. In de eerste
plaats zal dat gebeuren in Kennemerland en
in het Gooi, die dan toch na Amsterdam de
meeste bezoekers aan den dierentuin leve
ren. En het is te hopen en te verwachten dat
de belangstelling in deze streek zich niet be
perken zal tot ouders-met-jeugdige-kinde-
ren maar zich uitbreiden tot allen tot wier
jeugdherinneringen Artis behoort. Als dat
gebeurt is er geen twijfel aan dat de tonnen
bijeengebracht worden en de obligatiehou
ders tevreden gesteld. En als het gered mocht
worden hetgeen nu toch in elk geval een
hoopvolle zaak schijnt zal men het bin
nen afizienbaren tijd moeten laten verhuizen
naar „den buitenkant".naar het Am-
sterdamsohe Boschplan-in-uitvoering. Die
afzienbare tijd zal nog wel eenige jaren lang
zijn, want men zet een open polder niet een-
twee-drie in een opgehoogd en begroeid ter
rein om, maar in zaken-als-deze moet ook
met vooruitzienden blik gehandeld worden
en dienen de noodige voorbereidingen te
worden gemaakt. Zekerheid dat men daar
mee beginnen kan zal er niet zijn eer de
reddingsactie voor Artis is voltooid.
Het overbrengen van den dierentuin naar
een veel grooter en gansch anders ingericht
terrein zal hem pas tot een volslagen nieuw
succes kunnen voeren. Het is niet te betwisten
dat een nieuwe tijd nieuwe eischen is gaan
stellen ook op dit gebied. De groote dieren
parken in het buitenland en de kleinere in ons
land, die door particulieren geëxploiteerd wor
den en blijkbaar goed kunnen bestaan, zijn er
het bewijs van. Men wil de dieren in de rüim-
te zien, in (betrekkelijke) bewegingsvrijheid.
Het is zeker mooier en indrukwekkender, het
zal de meesten onzer ook beter bevredigen om
dat die opsluiting in nauwe hokken ons
hindert.
Er is weliswaar ook een andere kant aan
deze zaak, want de ervaringen met dierenpar
ken hebben bewezen dat het sterftecijfer daar
hooger is dan in de dierentuinen van het type
Artis tengevolge van meer blootgesteld-zijn
aan het klimaat, grooter gevaar van infectie
en onderlinge gevechten maar loopt ook de
mensch niet liever wat meer risico in de vrij
heid dan wat langer te leven in opsluiting? De
wetenschappelijke beteekenis van Artis eischt
wellicht geen verhuizing naar een dierenpark,
de moderne ivenschen van het groote publiek
doen dat zeker wel.
En in afwachting van deze toekomst zal
men, als eenmaal de veiling van dieren, ter
rein en gebouwen voorkomen en het voortbe
staan dus verzekerd is, in de Plantage ver
standig handelen als men een lage tarieven
politiek gaat voeren en die door een handige
reclame steunen. Ik heb den indruk gekre
gen dat ook een moderner financieel beleid
heel wat betere resultaten voor het Genoot
schap Natura Artis Magistra had kunnen af
werpen. In Amsterdam schijnt men dat ook
Wel in te zien.
Bij voorbaat beveel ik het werk van het co
mité voor Kennemerland in de belangstel
ling en steun van onze lezers aan. Wij moeten
helpen Artis te redden.
R. P.
Geen bommen meer op open
steden.
Toezegging- van Barcelona.
Het Spaansche ministerie van de
fensie te Barcelona heeft den vlie
gers der luchtmacht opdracht ge
geven geen verkenningsvluchten te
ondernemen en sleohts bombarde
menten uit te voeren aan de fron
ten.
Dit besluit is genomen, nadat het voorstel
der Spaansche regeering betreffende de
bombardementen van open steden, bij de re
geeringen van Frankrijk en Engeland een
gunstig onthaal gevonden had.
Tengevolge van den hoogen stand van de Seine is een groot gedeelte van de
Parijsche Wereldtentoonstelling, die thans afgebroken wordt, onder water gezet.
Belangrijke gegevens uit Statistieken.
Ongeveer een half jaar geleden hebben wij
reeds uitvoerige bijzonderheden gepubliceerd
over een studie die Ir. Fr. Ottevanger van
Openbare Werken gemaakt heeft over den
loop der bevolking van Haarlem. Dit rapport,
waarvan slechts een klein aantal exemplaren
bestaat, is thans door B. en W. aan de raads
leden ter rondlezing gegeven, zoodat wel ver
wacht mag worden dat het bij de behandeling
der gemeente-begrooting ter sprake zal ko
men. Het rapport geeft ons aanleiding op en
kele quaesties die daarin aan de orde gesteld
worden dieper in te gaan.
Ir. Ottevanger heeft, naar men zich herin
neren zal, een berekening gemaakt over den
groei van Haarlem.
Haarlem, dat nu 135.000 inwoners
telt, zal, naar verwacht wordt, in het
jaar 2000 ten minste 195.000 inwo
ners hebben en ten hoogste 250.000,
Als het meest waarschijnlijke wordt
220.000 aangenomen.
Natuurlijk is dit niet anders dan een wis
sel op de toekomst, hetgeen trouwens heel dui
delijk blijkt uit de groote marge die bij de
voorspelling genomen is. Haarlem zal ook wel
in de komende jaren groeien, maar het is
juist van het allergrootste belang te weten
in welk tempo dit. gaat. Daarom zijn ook wij
aan het rekenen gegaan, ons baseerend op de
Statistische Gegevens der gemeente Haarlem.
In hoofdzaak moeten wij ons daarbij bepalen
tot de jaren 19281936, omdat Haarlem in
1927 sterk vergroot is door de Annexatie.
De groei van Haarlem verliep als volgt:
31 Dec.
aantal inwoners
stijging
1927
113.305
1928
il5.497
2192
1929
117.165
1668
1930
119.846
2681
1931
122.390
2544
1932
124.855
2465
1933
126.740
1885
1934
129.128
2388
1935
131.257
2129
1936
133.309
2052
„Een vuurzee op den Oceaan".
RIO DE JANEIRO, 4 Februari. De Ita-
liaansche vlieger Stoppani, die hier is aan
gekomen, heeft in een onderhoud met een
der bladen medegedeeld: „ik merkte een mo
torstoring op en begreep, dat het moeilijk
zou zijn naar Natal terug te keeren, daar
het vliegtuig 10.000 liter brandstof aan boord
had. Wij trachtten te dalen, terwijl wij de
benzinetanks gedeeltelijk leegden. De ben
zine moet echter in brand zijn geraakt, door
dat zij in aanraking kwam met uit den mo
tor ontsnappende vlammen. Zoo ontstond er
een vuurzee op den Oceaan, waardoor ook
ons vliegtuig vlam vatte".
Stoppani had zelf ook brandwonden; hij
had zijn leven te danken aan het feit, dat
hij herhaaldelijk onder water gedoken is.
In deze 9 jaar bedroeg de totale toeneming
der bevolking 20.004 of gemiddeld 2223.
Bij het beoordeelen van deze stijging moet
evenwel een splitsing gemaakt worden tus-
schen aanwas der bestaande bevolking (surplus
tusschen geboorte en sterfte) en uitbreiding
(doordat zich meer personen te Haarlem ves
tigden dan uit Haarlem naar elders ver
trokken.)
De vermeerdering van de bevolking werd in
deze 8 jaar (gunstig of ongunstig) beïnvloed
door de volgende factoren:
meer ge-
geboren gestorven vestigddaiv
vertrokklen
1928
1929
1930
1931
1932
1933
1934
1935
1936
Er werden dus in die 9 jaar 9731 meer men-
schen geboren dan er stierven.
In het tijdvak 19281936 vermeer
derde de bevolking van Haarlem dus
met 9731 zielen doordat er meer ge
boorten waren dan sterfgevallen,
terwijl er zich 10407 personen meer
vestigden dan vertrokken.
Er is dus te Haarlem nog een vrij belang
rijk geboorte-overschot. Maar toch is ook
hier het geboortecijfer zeer sterk gedaald.
Uit het gemeenteverslag over 1902 diepen
wij op, dat toen op een bevolking van 66377
zielen 1924 kinderen geboren werden. In die
34 jaar is het geboortecijfer dus per 1000 ge
daald van 29 tot 16.7.
Prof. Mr. H. W. Methorst, directeur-gene
raal van het Centraal Bureau voor de Sta
tistiek in Nederland heeft onlangs nog ge
constateerd. dat er nog steeds een daling
van het geboortecijfer in ons land wordt
2272
1029
945
2074
1159
753
2198
1102
1581
2141
1144
1683
2183
1057
1344
2140
1070
814
2203
1052
1237
2168
1090
1053
2219
1164
997
Totaal 19.598
9867
10407
waargenomen, waaruit wordt afgeleid, dat
in 1945 geen geboorte-overschot meer zal
verkregen worden. Daarna komt, naar hij
verwacht, een periode dat de bevolking in
aantal zal verminderen omdat er meer sterf
gevallen dan geboorten zullen zijn.
Thans worden uit elk huwelijk gemiddeld
VA kind per huwelijk geboren, in de vorige
eeuw was dit ongeveer 4j4 a 5 kind.
Als het verschijnsel dat Prof. Methorst
voor ons heele land verwacht ook te Haarlem
wordt geconstateerd, zal na 1945 de aanwas
der bevolking uitsluitend verkregen moeten
worden door meer vestiging dan vertrek. Het
surplus dat daardoor gemaakt wordt zal dan
zelfs voor een gedeelte - moeten dienen om
den achteruitgang van de bevolking op te
vangen.
Houdt Haarlem een vestigingsoverschot
van iets meer dan 1000 zielen per jaar, dan
zal in het jaar 2000 een zielental van onge
veer 200.000 bereikt worden.
In den laatsten tijd zijn de menschen van
de statistiek doordrongen geworden van de
juistheid dat men bij het beoordeelen van
den groei van de bevolking niet alleen moet
letten op het aantal geboorten, maar veel
meer op het aantal mannen en vrouwen die
tot een huwbaren leeftijd zijn gekomen, want
daaruit ontstaat immers het nageslacht. Er
is gebleken dat er dan andere uitkomsten
verkregen worden.
Men zou immers oppervlakkig zeggen dat
als de bevolking van een stad in 9 jaar met
20.000 zielen vermeerdert het aantal bewoon
de huizen met ongeveer 5000 moet gestegen
zijn. (Een gezin berekend op 4 personen).
Maar nu blijkt uit de Statistische Gege
vens dat het aantal woningen te Haarlem in
de afgeloopen 9 jaar bedragen heeft:
Aantal woningen
te Haarlem
1928:
29274
1929:
29704
1930:
30445
1931:
31771
1932:
32814
1933:
33483
1934:
34784
1935:
35717
1936:
36401
Daaruit blijkt dus dat het aantal woningen
in die 9 jaar met niet minder dan 6127 is toe
genomen.
Wel is waar is het percentage der leegstaan
de woningen nu iets hooger dan in 1928, maar
dit wordt bij de berekening te niet gedaan door
De dans die van een kalme vreugd,
Tot razernij in eer en deugd,
Aan heel een volk kon schenken;
De Csardas bestaat honderd jaar.
Dat Is een feit, voor den Hongaar,
Om dansend te herdenken.
't Zigeunerstrijkje zet hem in.
Met zacht gewieg aan het begin,
Men danst nog ingetogen,
Allengs voert men het tempo op,
De snelheid stijgt per slot ten top,
Het warrelt voor de oogen.
De Csardas zet het hart in gloed,
Brengt vuur in het Hongaarsche bloed,
Doet zwarte oogen vonken;
De Csardas en Tokayerwijn
Het nationaal Hongaarsch festijn,
Maakt menschen vreugdedronken.
Danst Hongarije hem alleen?
Ik meen te mogen zeggen: neen,
De wereld danst hem mede;
Zij danst hem wild op een vulkaan,
Zelfs, volgens enklen, naar de maan,
En zonder rijm of rede.
de omstandigheid dat er nu nog al gevallen
van samenwoning voorkomen.
De statistiek toont dus aan, dat er op dit
oogenblik meer personen van een huwbaren
leeftijd zijn dan jonge kinderen.
De sterke toeneming van den woningbouw
komt nog sterker uit als wij berekenen dat de
10407 menschen die van elders hier kwamen
slechts 2600 huizen ter bewoning moesten
hebben, Er zijn dus voor de Haarlemmers in
die 9 jaar 3527 huizen gebouwd hoewel de be
volking door het geboorteoverschot slechts met
9731 zielen vooruitging.
Een uitbreiding van de bevolking is voor een
stad van buitengewone beteekenis.
Letten wij allereerst op den woningbouw.
Als wij die 6127 nieuwe huizen die in de
laatste 9 jaar gebouwd zijn gemiddeld rekenen
op een bouwkosten van f 2000 per woning, dat
wil dan zeggen een totaal bedrag van niet
minder dan f 12.254.000.
Als de 3500 in dien tijd gehuwde paren ge
middeld f 1000 uitgeven voor de aanschaffing
om zich te installeeren beteekent dit de be
steding van f 3.500.000, die voor een zeer groot
gedeelte aan den middenstand ten goede komt.
Er zijn evenwel nog meer factoren die hier
bij van beteekenis zijn. Daarop zullen wij in
een volgend artikeltje de aandacht vestigen.
Spanning in Kanton gestegen.
Chïneesche forten onder vuur genomen.
SJANGHAI, 4 Februari (Reuter
A.N.P.) Kanton ontwaakte vanoch
tend in een sfeer van spanning en on
zekerheid. Soldaten patrouilleerden
door de straten, de bajonet op het
geweer. In de geheele stad zijn de tele
fonische verbindingen verbroken.
Uit Hongkong wordt gemeld, dat volgens on
bevestigde berichten te Kanton de staat van
beleg is afgekondigd in verband met een po
ging tot omverwerpeing der provinciale re
geering van Kwangtoeng. Bij deze poging
zouden volgelingen van Tsjen-Tsji-Tang, die
in den zomer van 1936 tegen Tsjang-Kai-Sjek
in verzet kwam. betrokken zijn.
Japansche vliegtuigen verschenen in den
loop van den ochtend boven de stad. Zij bleven
kruisen, terwijl de granaten van het lucht
doelgeschut ontploften. De vliegtuigen bom
bardeerden de stad evenwel niet en bewaarden
hun projectielen blijkbaar voor den spoorweg.
Alle auto's die de stad binnenkomen, wor
den doorzocht. Men verneemt thans, dat Woe-
Teh-Tsjen, oud-gouverneur van Kwangtoeng
en oud-burgemeester van Sjanghai, van wien
beweerd werd, dat hij in zijn woning gevan
gen gehouden werd, slechts beschermd wordt
door een militaire wacht. Woe ontkende in een
jesprek met Reuter, dat er oneenigheid in
Kanton heerscht. Hij deelde mede, dat de for
ten aan de Bocca Tigris vandaag driemaal ge
bombardeerd zijn. Ook de markt te Fatsjan is
onder vuur genomen. Daarbij werden vijftig
menschen gedood en vele gewond.
Een Britsch schip meldt, dat vanochtend
in den mond van de Parelrivier vijf Japansche
oorlogsschepen gezien zijn. Later werd kanon
vuur gehoord uit de richting van de forten aan
de Bocca Tigris. Vermoed werd, dat de forten
en de oorlogsschepen elkaar beschoten.
ZUID-OOST-CHINA I
A
SZETSJWAN H0£
VA.'
/V'-^.KIANGSOE
«T5JEM&TOE
SJOENGK
hankaiT
C~5| 14KU 6
A '-^TSJE-
Ij'T c h°Enan/
Sr ;p*oK,ui .;ïr?jovG
4- j FoeTsjou
/FOEKIE,
.KlHGjOEAW X", /jSjAMGTSjl
x KWANGSl <\r' Smrtbjtw-
SuHTSJOO" XA^TSjAOTSjOl:
TA, rU •«WHIMS W>»T0U
- -■ - J*
^LlEMT-biou? ACAO HdUGkoWb
ZUID CH/NEE5CHE ZEEz
I
Het woord is aan
Voltaire:
Het lot van een land heeft
vaak afgehangen van de
goede of slechte spijsverte
ring van zijn eersten mi
nister.
BAARN, 4 Februari.
Dr. De Groot deelt mede, dat de
algemeene toestand van de
Prinses bij voortduring goed blijft.
DE GEBOORTEDAG VAN
PRINSES BEATRIX.
Op 31 Januari vijf kinderen in
Haarlem geboren.
Tot Donderdagmiddag bestond gelegenheid,
bij den Burgerlijken Stand te Haarlem aan
gifte te doen van de geboorte van kinderen
op 31 Januari.
Het blijkt nu, dat dit aantal vijf bedraagt,
namelijk drie jongens en twee meisjes. Het
zijn:
Willy Steeman, geboren n.m. 2 uur.
Ronna van Oort. n.m. 6.15 uur.
Willem Gustaaf Traast, n.m. 4.30 uur.
Martinus Frederikus Antonïus Wiggers v.m.
11.45 uur.
Kees Klute, n.m, 11.50 uur.
Zooals men weet is Prinses Beatrix 's morgens
te 9.47 uur geboren. Martinus Wiggers is er
dus het dichtst bijzijn ouders wonen Kogel
straat 9.
Nieuw scliip voor de Batavierlijn.
Opdracht van Wm. H. Müller voor
„De Noord".
Naar wij vernemen heeft Wm. II.
Müller en Co. N.V. te Rotterdam aan
de N.V. Industrieele Maatschappij
„De Noord" te Alblasserdam opdracht
versteekt tot het bouwen van een
nieuw passagiers- en vrachtschip voor
haar RotterdamLondendienst (Ba
tavierlijn)
Het ontwerp van het nieuwe schip is ge
maakt door ir. E. van Dieren, raadgevend
ingenieur te Rotterdam. Hoewel het nieuwe
schip in grootte en vervoercapaciteït weinig
afwijkt van de bestaande schepen van de
Batavierlijn, krijgt het schip een veel mo
derner voorkomen. terwijl het aan de hoog
ste eischen, die op het gebied van de veiligheid
aan passagiersschepen kunnen worden ge
steld, zal voldoen.
De machine-installatie zal worden geleverd
door Werkspoor N.V. te Amsterdam. Voor de
hoofdmachine is de keuze gevallen op een
drie-kruks compound-machine, voorzien van de
oliedrukkleppen-beweging, volgens systeem
Meier Mattern.
Aan de passagiersaccomodatie zal bijzon
dere zorg worden besteed en deze zal van de
modernste vindingen, die er op dit gebied be
staan, worden voorzien.
C. A. O. voor de bouwbedrijven
door alle patroons aanvaard.
Arbeiders-organisaties moeten volgende weck
beslissen.
De Nederlandsche R.K. Bond van Bouw-
patroons heeft in een Donderdagmiddag in
Krasnapolsky te Amsterdam gehouden verga
dering met 122 tegen 39 stemmen het landelijk
collectief arbeidscontract voor de bouwbe
drijven aanvaard.
Hiermede hebben de vier werkgeversbonden
zich met de nieuwe C. A, O. vereenigd.
De arbeidersorganisaties zullen zich de vol
gende week over het. contract uitspreken.
HEDEN: 14 PAGINA'S.
pag.
pag.
De toestand der Prinses blijft gunstig. 1
Zal Haarlem in het jaar 2000 200.000 in
woners tellen? 1
De C. A. O. voor de bouwbedrijven is door
alle patroons aanvaard. 1
In de Eerste Kamer zijn enkele pleidooien
voor goeden woningbouw gehouden. 3
Vijf kleine jongens hebben een hoeveel
heid buskruit tot ontploffing gebracht;
drie van hen zijn gewond. 3
Verscherpt optreden der Fransche oorlogs
schepen in de Middellandschc Zee. 4
De Japansche troepen rukken thans op
naar Pengpoe in de provincie Anwei. 4
ARTIKELEN, ENZ.
R. P.: De redding van Artis. 1
R. P.: Ruiterlijke Bekentenissen. 3
Jhr. dr. B. de Jong van Beek en Donk:
De „jubileumzitting" van den Volken
bondsraad. 4
Ko Zweeres: Overal speuren we reeds de
lente. 5
H. D. Vertelling: Het Spook. 6
Voor de Jeugd. u
Dr. N. S. Trivas: Hollandsch-Spaansche
kunst te Londen. 13
Dc Burgerlijke Stand van Haarlem is op
genomen op n
