De Bilt voorspelt:
CYSBERT JAPICX.
VRIJDAG IS FEBRUARI 1938
HAARD EM'S DAGBLAD
Moet caféhouder, die radio laat
spelen, auteursrechten betalen?
In vele landen zegt men:
ja.
Interessante kwestie voor den Hoogen Raad.
'S-GRAVENHAGE 17 Februrai. Over de
geheels wereld wordt thans een strijd gestre
den tusschen componisten en caféhouders
over de auteursrechten van muziekstukken,
welke in cafés door middel van de radio ten
gehoore worden gebracht.
Ook in ons land is deze strijd aangebonden
en wel door den componist Frans Lehar, die
een caféhouder te Rotterdam in rechten
aansprak vanwege het reproduceeren van
zijn muziekwerk „Der Czarewitsch".
De kantonrechter te Rotterdam ontzegde
de componist zijn vordering en de rechtbank
aldaar heeft in gelijken zin beslist. Lehar
toekende beroep in cassatie aan en in deze
kwestie werd Donderdag door ons hoogste
rechtscollege gepleit.
Voor Lehar trad op mr. F. J. de Jong, te
's Gravenhage.
„In bijna alle landen hebben de componis
ten hun processen gewonnen", deelde pleiter
aan het begin van zijn betoog mede, „alleen
in Duitschland en Italië zijn ze in het onge
lijk gesteld". Het is nu de vraag of de café
houder een uitvoering geeft in den zin van de
auteurswet. De rechtbank 'heeft beslist van
niet, want de muziek is reeds uitgevoerd door
het orkest in de studio van de omroepvereeni-
g'ing. Pleiter is het hiermede niet eens. Éen
kunstwerk, dat openbaar gemaakt is, kan ze
ker nog eens uitgevoerd worden. Vergelijk
bijv. een tooneelstuk, dat eerst als boek uit
gegeven, daarna opgevoerd wordt.
Als men de caféhouder niet aansprakelijk
acht voor de auteursrechten krijgt men bijv.
deze bezwaarlijke consequentie: als men af
stemt op een land, waar Nederlandsche wer
ken niet beschermd worden (Rusland, Ame
rika) kan men hier te lande zonder auteurs
recht deze werken ten gehoore brengen, wan
neer de stations van die landen Nederland
sche muziek uitzenden.
Voorts moet men de zaak sociaal-econo
misch zien. De radio vervangt de vroegere
pianola of gramofoon, waarvoor de caféhou
der wel auteursrecht betaalde. Zooals reeds
meegedeeld, heeft de buitenlandsche recht
spraak vrijwel algemeen bepaald, dat de
caféhouder auteursrechten moet betalen.
Pleiter lichtte dit aan de hand van de ju
risprudentie toe.
Voor de caféhouder trad op mr. E. J. Eg
berts te Amsterdam.
Pleiter betoogde, dat de auteurswet er van
uitgaat, dat een kunstenaar een vergoeding
voor zijn geestelijken arbeid toekomt. Maar
als hij ten aanzien van zijn rechten een be
paalde beslissing' gegeven heeft, is hij daar
aan gebonden en moet hij de consequenties
daarvan dragen.
Zoo moet een schrijver dulden, dat zijn
boek in een leesbibliotheek door iedereen ge
lezen wordt, een kunstenaar, wiens werk dient
om in het openbaar tentoongesteld te worden,
dat men afbeeldingen van dat werk maakt.
Zoo is het ook met den componist, die erin
toegestemd heeft, dat zijn werk door de radio
zal worden uitgezonden. Overigens meende
pleiter, dat de caféhouder het werk niet open
baar maakt, maar alleen de gelegenheid, wel
ke een radiostation biedt om een muziekuit
voering te hooren, vergemakkelijkt.
Pleiter meende daarom, dat de caféhouder
niet tot betaling der auteursrechten kan wor
den veroordeeld.
De procureur-generaal zal op 3. Maart a.s.
conclusie nemen.
Woningstichting „Vooruitgang"
Engeland wist af van het onder
houd Hitier—Schuschnigg.
Britsche regeering bereid tot gemeenschappe
lijk optreden, maar zal niet het initiatief
In antwoord op een vraag van Attlee zelde
Eden gisteren in het Lagerhuis, dat hij zekere
inlichtingen had ontvangen over de Oosten-
rijksch-Duitsche overeenkomst, doch aange
zien de partijen tot nu toe nog geen enkele
verklaring hebben gepubliceerd, kon hij nog
geen gedetailleerde verklaringen afleggen. De
Britsche regeering volgt de ontwikkeling met
groote aandacht en de Britsche ambassadeur
te Berlijn heeft instructies ontvangen de rijks-
regeering te wijzen op het belang, dat de Brit
sche regeering stelt en altijd heeft gesteld in
Oostenrijksche aangelegenheden. Eden voegde
hieraan toe, dat hij hoopte spoedig, misschien
reeds Vrijdag, een verklaring te kunnen afleg
gen. Hij zette uiteen dat de Britsche gezant te
Weenen op de hoogte was gesteld van de be
legde bijeenkomst van Schuschnigg en Hitier.
Dat was op 11 dezer, dus aan den vooravond
der bijeenkomst zelve.
In antwoord op een verdere vraag van Attlee
over de Britsche houding nopens de integriteit
en onafhankelijkheid van Oostenrijk zeide
Eden, dat de Britsche regeei'ïng bereid is tot
overleg.
In antwoord op een vraag van Chur
chill zeide Eden, dat Engeland steeds
bereid is met anderen op te treden
doch niet te gelooven, dat het op den
weg van Engeland ligt het initiatief te
nemen.
Eden zeide tenslotte, dat zijn re
geering in overleg is getreden met de
Fransche regeering.
AGENDA.
VRIJDAG 18 FEBRUARI
Stadsschouwburg: Groninger Vereeniging
„Gruno". De Koekoek. 8 uur.
Gebouw Protestantenbond, Berkenstraat:
Vergadering Christelijk Historische Unie. 8 u.
Firma Gerzon, Groote Houtstraat: Dickens-
markt. 2.30—5.30 en 810.30 uur.
Krelagehuis, Leidschevaart: Tentoonstelling
Winterflora, 1010 uur.
Palace Filmac: 115 uur: Doorloopend 50
minuten wereldnieuws.
Rembrandt Theater: Benjamino Gigli in
Moederlied. Op het tooneel: Joe Petersen. 2.30
7 en 9.15 uur.
Luxor Sound Theater: Saratoga met Clark
Gable en Jean Harlow. 2.30, 7 en 9.15 uur.
Frans Hals Theater: De Indische graf tem
pel II: Monument eener groote liefde. 2.30, 7
en 9.15 uur.
Cinema Palace: Uitstel van executie. 7 en
9.15 uur.
Spaarne Theater: Politie-auto Nr. 17 en Joe
Brown. 8 uur.
ZATERDAG 19 FEBRUARI
Stadsschouwburg: Louis Davids en Henriette
Davids in Amsterdam Follies.
Firma Gerzon, Groote Houtstraat- Dickens-
markt. 2.30—5.30 en 8—10.30 uur. Des middags
en des avonds Marionettentheater.
Palace Filmac: 11—5 uur: Doorloopend 50
minuten wereldnieuws.
Bioscoopvoorstellingen 's middags en des
avonds.
Geschil over betaling van administratie
kosten.
De woningbouwvereenigingen en -stichtingen
hier ter stede eischten vroeger van de nieuwe
bewoners altijd een waarborgsom, welke in de
meeste gevallen vijf en twintig gulden bedroeg
van welk bedreig jaarlijks 4 pet. rente werd
verstrekt. Sinds eenigen tijd werd de storting-
van de waai-borgsom door verschillende wo-
ningbouwvereeniginegen niet meer geëiseht
en werd aan de bewoners welke deze som ge
stort hadden, de f 25 terugbetaald, welke
maatregel geschiedde in overleg met de ge
meente, Evenwel nog niet alle vereenig'in-
gen hebben een dergelijk besluit genomen,
ondanks het feit dat van de zijde der bewo
ners hiertoe alle mogelijke aandrang bij het
bestuur werd uitgeoefend, zooals bij de wo
ningstichting „Vooruitgang", welke stichting
alleen al in het Slachthuiskwartier meer dan
100 woningen heeft staan. Reeds hebben de
bewoners zich gewend tot B. en W. dezer ge
meente, teneinde de bemiddeling van het col
lege te verkrijgen, opdat ook bij „Vooruit
gang" de bewoners op gelijke wijze worden
behandeld als bij de andere vereenigingen.
Het bestuur bleek nl. niet bereid, medewer
king te verleenen.
In het bijzonder heeft het groote ont
stemming verwekt dat het bestuur ook niet
bereid is de rente van de gestorte waarborgsom
aan de bewoners uit te keeren, doch deze ren
te ook dit jaar wederom als z.g. administratie
kosten in haar bezit blijft houden. Terwijl
de bewoners in een woning wonen, door de
gemeente toegewezen, (welke bewoners in een
dergelijk geval buiten het storten van de
waarborgsom vallen of andex-s deze moeten
storten niet bij het bestuur van „Vooruit
gang" maar bij den Incassodienst en er dan
wél de rente van uitgekeerd krijgen), nu van
het bestuur van „Vooruitgang" de mededee-
ling ontvingen, dat zij boven het huurbedrag
ook administratiekosten moeten gaan beta
len. waardoor de ontstemming nog is toege
nomen.
Jail Luy cken-a vond in do
Doopsgezinde Kerk.
Donderdagavond heeft ds. J. M. Leendertz
in de Doopsgezinde Kerk een lezing gehouden
over den dichter-etser Jan Luycken.
Er zijn slechts weinigen zoo begon ds.
Leendertz die Jan Luycken meer dan bij
naam kennen. Hij hield zich altijd op den
achtergrond en trok zich van het hem om
ringende leven weinig aan, heel anders dan
bijv. Vondel, die Intens medeleefde met het
tijdsgebeuren.
Aanvankelijk was dit niet het geval. De
vrome sfeer die er heerschte in het huisgezin
van vader Caspar had geen vat op den jongen
Luycken. Hij werd leerling-kunstschilder en
leidde met een schare kunstbroeders een vroo-
lijk en ongedwongen leven. Hieruit ontstond
ook zijn eerste dichtbundel, de Duytse Lier.
Bij deze gedichten vinden wij veel gekun
stelds, dat doet denken aan de Rederijkers,
maar toch ls er veel moois in,.waaruit een zui
ver gevoel spreekt.
Op zijn 23e jaar, in 1672, een jaar na het
verschijnen van de Duytse Lier, is hij ge
trouwd. Hij heeft toen zware slagen te verdu
ren gehad: van de vijf kinderen die zijn vrouw
hem geschonken had. waren er twee reeds
spoedig overleden. Ook zijn vrouw stierf zeer
jong; de drie andere kinderen heeft Jan
Luycken ver overleefd.
Is dit de oorzaak geweest van de totale ver
andering van levenshouding? Of kwam hij
door nieuwe vrienden tot de geestelijke om
wenteling die in hem plaats greep?
Wij weten weinig van hem uit deze jaren
van zijn leven. Maar in 1678 verscheen een
nieuwe dichtbundel, „Jesus en de Ziel", en de
gedichten hieruit worden gedragen door een
groote liefde voor God, een verrukking die ge
tuigt van een geheele vernieuwing van zijn
ziel.
Het wereldlijke leven heeft dan voor hem
afgedaan. Hij gaat een ascetisch leven leiden
en sluit zich aan bij de beweging van den
Duitschen mysticus Jacob Böhme. Wel geeft
Luycken ons in zijn „Het Menschelijk Bedrijf"
verrassend juiste kijkjes op het dagelijkseh
leven, maar tenslotte leeft hij alleen maar
voor zijn God en in het verlangen naar de
Eeuwigheid.
Het spreekt vanzelf, dat zijn latere gedich
ten hij bleef schrijven tot zijn dood (in
1712) toe niet altijd zoo gespannen konden
blijven, natuurlijk moest hij ook dikwijs in
herhalingen vervallen, maar in die vele bun
dels die hij in zijn later leven heeft geschre
ven zijn nog altijd zeer mooie gedichten, die
behoor en tot de juweeltjes van geloof spoëzie.
In het tweede gedeelte van zijn lezing be
sprak ds. Leendertz het verband tusschen de
etskunst van Jan Luyken hij was de beste
etser van zijn tijd en zijn poëzie.
Spr. illustreerde zijn lezing met het voor
lezen van een aantal gedichten.
Het Doopsgezind Zangkoor onder leiding van
den heer Jac. Zwaan zorgde voor een passen
de omlijsting door het zingen van liederen van
Julius Röntgen en Jac. Zwaan op gedichten
van Jan Luycken. Mevr. Leendertz—Hoog uit
Wageningen zong, ter vervanging van Ans
Stroink, die verhinderd was op te treden, een
speciaal voor deze gelegenheid door deix heer
Jacob Bijster, organist van de Doopsgezinde
gemeente, gecomponeerd lied naar Luycken's
,De Morgenstond".
JAARVERSLAG HAARLEMSCHE HULPBANK.
Aan het verslag van den toestand en de
werkzaamheden der Haarlemsche Hulpbank
over 1937 is het volgende ontleend.
Het aantal leeners bedroeg 693 (tegen 655
in 1936). het uitgeleende bedrag was f 148.980
(tegen f 143.890 in 1936). Er werd één voor
schot gegeven van boven f 500, verreweg de
meeste (495) varieerdeix tusschen f 100 en
f 300.
Aan personeel van de gemeente Haarlem
werd in 11 gevallen een voorschot verleend tot
een totaal bedrag van f 1940. Door tusschen-
komst en op aanbeveling van het Haarlem
sche Borgstellingsfonds werd aan 52 perso-
nen, op de gewone voorwaarden der instelling,
een voorschot verleend tot een totaal bedrag
van f 5270.
Uit deze cijfers meent het bestuur, althans
vooi'loopig, de coxxclusie te mogen ti'ekken, dat
de totandkoxning van het Haarlemsche Borg-
stellingsfondsin een behoefte blijkt te voor
zien. Aan 52 kleine neringdoenden! in 1936
aan 13) kon toch door de Hulpbank hulp
worden verleend, hetgeen zonder het onder
zoek en de bemoeiingen van het Borgstellings
fonds niet mogelijk zou zijn geweest.
Besloten werd, uit de winst ten bedrage van
f 2803,13 il/2% aan de leden-aandeelhouders
uit te keeren.
Het reservefonds bedraagt nu, na een do
tatie van f 415,33, 18% van het kapitaal, n.l.
f 8814, 06.
Meest matigen Noordoostelijken wind,
licht tot half bewolkt, weinig of geen
neerslag, tempei-atuux om het vries
punt des nachts, overdag iets zachter.
BAROMETERSTAND
Hoogste 782.2 m.M. te Lerwick.
Laagste 757.0 m.M. te Vardö.
De hooge drukking neemt nog steeds zoowel
naar het Noorden als naar het Zuiden in om
vang toe, een kleine secundaire depressie gaf
weer eenige windverheffing hier te lande. De
Noordoostelijke depressie dringt over de
Oostzee door, een nieuwe volgt uit het hooge
Noordwesten. In Scandinavië komt plaatselijk
slechts lichte dooi voor, overigens heeft de
geheele omgeving der Oostzee dooi. Van
Noord-Scandinavië tot de Golf van Riga
waaien stormachtige Noox-d westelijke tot
Noordelijke winden. In Duitschland komt
plaatselijk nog matige vorst voor met mist in
het Oosten en Zuiden, het gebied van matige
vorst in Frankrijk nam af. In de bovenlucht in
Duitschland en ons land is de temperatuur
weer gestegen en tot boven 2000 meter boven
nul graden. In Zwitserland zijn de toppen nog
zeer helder met 7 tot 10 graden voi'st. In
Frankrijk is in het Zuiden overal windstil
weer met vrij zware bewolking en plaatselijk
regen. Over de Britsche eilanden waait een
Ooostelijke tot Zuidoostelijken wind, in Ierland
nog krachtig met betrokken lucht zonder
neefslag van beteekenis.
De aanvoer van vrij warme lucht via IJs
land en Scandinavië zal de dagtemperatuur
nog doen stijgen, terwijl des nachts de tempe
ratuur maar weinig onder het vriespunt zal
dalen.
BAROMETERSTAND
Vorige stand 768 m.M.
Stand van heden 770 m.M.
Neiging: Vooruit.
Opgave van:
Fa. A. FEDERMANN, Opticien
Gr. Houtstraat 37 Tel. 11059
HOOG WATER TE ZANDVOORT:
Zaterdag vim. 5.55 uur; n.m. 18.12 uur.
Strand berijdbaar van 11.0016.15 uur.
Belangrijke telefoonnummers:
Politie: 11850.
Brandweer: 15333.
Ongevallendienst (Brandweerkazerne)
Ged. Oude Gracht: 14141.
HEEMSTEDE
VOORBEURS TE AMSTERDAM
De vast stemming voor crediet Siperrmarkeii
was het meest opvallende feit op de wissel
markt van hedenmorgen. Na de aanhoudende
zwakke stemming der laatste weken meende
men thans een ingrijpen van Duitsche zijde te
bespeuren. Althans, zoowel de effecten- als de
crediet speirmarken golden 7 5/8, de crediet
sperrmarken liepen l>/2 punt op tot 10. Overi
gens bood de wisselmarkt geen bijzondere as-
specten. De handel was van geringe afmetin
gen en het egalisatiefonds, welke prijs 8.96 3/4
bedroeg, zag zich bij eenzelfden koers op de
markt, niet toegewezen. Het pondstexiing be
woog zich den geheelen morgen op dit punt,
dat dus iets lager is dan het peil van gisteren,
toen officieel 8,97 genoteerd werd. Dollars wer
den vernomen op 1.78 3/161/4 en bleven la
ter 3/16. Da- Fransche franc gold 5.8687.
Marken 72.23—26, Brussel onveranderd 30.34
35, Zwitserland 41.501/o51 y2. De disagio's
voor den Franscheh franc waren een kleinig
heid ingekrompen, op 7 en 23 ets. voor resp.
1 en 3 m/.andsch note/.-ring.
De vaste stemming van Wallstreet liet niet
na een betere tendens' teweeg te brengen in
het voorbeurs-effectenverkeer alhier, 0
Zoowel de locale als de Amerikaansche
waarden kwamen in vergelijking met gisteren
op iets hooger peil, maar de affaire, welke
over het algemeen nog'niet tot uitgebreidheid
kwam, beperkte zich tot enkele leidende
Yankeefondsen.
VELSEN
„Behoud Tusschenwijk!
T>5
Papierfabriek stelt haar gebied
voor wandelaars open.
Maar eerst zullen nieuwe wandelpaden
worden aangelegd.
In verband met het adres van het Comité
„Behoud Tusschenwijk" te Wijk aan Zee, dat
gisteren in ons blad onder de rubriek „Onze
Lezers aan het woord" werd opgenomen en
waarin werd geageerd tegen de bedreiging
van het duinlandschap vernemen wij van
welingelichte zijde het volgende.
Inderdaad zijn de "N.V. Ver. Kon. Papier
fabrieken der fa. Van Gelder Zonen en de
N.V. Kon. Ned. Hoogovens en Staalfabrieken
eigenaresse geworden van het landgoed
„Tusschenwijk".
Voorts vernamen wij, dat bij de directie dei-
Papierfabriek reeds vele verzoeken, om in het
door haar gekochte gedeelte te mogen wan
delen, zijn binnengekomen.
De directie der Papierfabrieken heeft het
voornemen op deze aanvragen gunstig te be
slissen. Aangezien het gedeelte, dat de Pa
pierfabrieken zal toebehooren nog niet van
wegen is voorzien wordt het vooralsnog be
zwaarlijk geacht, om reeds direct na de over
dracht, welke nog moet geschieden, dit ter
rein voor wandelaars open te stellen. Den
plantengroei zou hierdoor zeer ernstige scha
de kunnen worden toegebracht, hetgeen niet
bevordex-lijk is voor een aan te leggen wan
delpark.
De Boschweg van Rooswijk naar Wijk aan
Zee met zijn mooie duinpanorama's en niet
te vergeten het z.g.n. Gaasterboschje langs
den duinrand blijft eigendom van de Hoog
ovens. Deze mooie toegangsweg naar Wijk
aan Zee zal als openbare weg voor het publiek
wel geopend blijven.
Nieuwe wandelwegen.
Wat het door de Papierfabrieken aange
kochte terrein betreft, kunnen wij nog rnede-
deelen, dat na de overdi-acht wandelwegen
daarin worden aangebracht, zoodat tegen den
tijd, dat vele wandelaars zich naar buiten
zullen begeven, de aan te leggen wegen zoo
ver gevox-derd zijn, dat deze als zoodanig ge
bruikt kunnen worden
Waarmede vaststaat, dat in elk geval niet
het geheele landgoed ..Tusschenwijk" afge
sloten zal worden, doch dat men zelfs tracht
om zooveei mogelijk van het bosch en duin-
schoon te bewaren, hetgeen zeker ten zeerste
op prijs gesteld moet worden.
DE HEER C. A. M. JONCKBLOEDT 60 JAAR.
Vandaag viert de heer C. A. M. Jonckbloedt
zijn 60ste verjaardag. Dat hij zich in den loop
der jaren vele vrienden heeft gemaakt is op
dezen dag overduidelijk gebleken.
Talrijke bloemstukken wei-den x-eeds in de
morgenuren gezonden, o.a. van het Gemeen
tebestuur van Heemstede, van de R.K. mid-
denstandsvereeniging; „de Hanze", van de
RR. bouwvakpatroons te Haarlem, van de
Regenten van huize St. Bavo en van de Eerw.
zusters van dit huis, van het Comité tot ont
wikkeling en ontspanning van Werkloozen en
van vele vrienden.
Talrijk waren ook reeds in de morgenuren
de velen die de heer Jonckbloedt persoonlijk
kwamen feliciteeren. Daaronder merkten wij
om. op wethouder dr. E. A. M. Droog, de ge-
meente-seoretax-is den heer N. Vos, den heer
Klein Schiphorst, namens den R.K. bond van
bouwvakpatroons in Nederland, den Regent
en sub-Regent van het seminarie Hageveld,
de heeren N. J. Nijman en E. vaiT Lent, voor
zitter en secretaris der afd. Heemstede van de
Hanze en vele vrienden en 'kennissen.
Ook mocht de jarige vele schriftelijke en
telegrafische gelukwenschen ontvangen.
Bij het 40 jarig bestaan der
Friesche Vereeniging.
Wijlen Di-. J. B. Schepers, een der oprichters
van „Gysbert Japicx" en jaren lang de ziel
der vereeniging.
Op 22 Maart zal Gysbert Japicx met een toe
passelijke revue in onzen Stadsschouwburg
haar 40-jarig bestaan feestelijk herdenken.
Wat dit „Frysk Selskip" voor vele Friezen in
Haarlem beteekent, weten alleen de „Ijanslue",
die de „gewoane en butengewoane gearkom-
ste" van Gysbert Japicx geregeld bezoeken.
Ik ben een oud-Harlinger en dus volgens de
Friezen eigenlijk maar een halve Fries, maar
dat neemt niet weg, dat ik mij op een avond
van Gysberc Japicx altijd min of meer op
eigen, dat is op Frieschen bodem voel. Er
heerscht op die „gearkomste" een sfeer, welke
moeilijk te omschrijven is en die men in geen
enkele gewestelijke vereeniging zelfs niet
bij de Groningers en de Zeeuwen zal vinden.
De Friezen zijn het meest democratische volk
in ons land het onderscheid tusschen u en
jij kent men in de Friesche taal bijvoorbeeld
niet en op de avonden van Gysbert Japicx
weet men van standsverschillen dan ook niets
af. Het dienstmeisje heeft er evenveel te ver
tellen als haar „mevrouw", de tramconducteur
is ex- de gelijke van den doctor in de letteren,
want in Gysbert Japicx behooren allen tot één
groote familie, het Friesche gezin. Men is ex-
verbonden door een sterken, hechten band:
de liefde voor het eigen land. In Gysbert
Japicx vindt men iets van dat eigen land te
rug, voelt men zich temidden van Friezen op
Frieschen bodem, al staat de Stadsschouwburg
dan ook op het Wilsonsplein te Haarlem. Men
moet de Friezen op de gearkomste hun eigen
„sankjes" de Friesche liederen uit volle
borst hooren zingen, om te beseffen, wat zulke
avonden voor hen beteekenen.
Zij, Jie 40 jaar geleden Gysbert Japicx heb
ben opgericht, werden daartoe gedreven door
hun groote liefde voor Friesland. Zij hebben
begrepen, hoe de Friezen meer dan anderen
behoefte gevoelden om eikander in eigen
omgeving te onamoeten en nu en dan weer
Fx-ies te zijn met de Fi'iezen.
„Ik kan moeilijk zeggen, wat Gysbert
Japicx voor mij is geweest", zei mij de heer F.
Broersma, de eenige van de oprichters, die dit
40-jarig feest van zijn vereeniging, waarvan
hij ook vele jaren voorzitter was, meemaakt.
„Ik heb er vriendschappen gesloten voor heel
mijn leven en ik weet, dat dit met vele Fx*iezen
het geval is".
Er is over dit feest een zware schaduw
gevallen, doordat Dr. J. B. Schepers, de man,
die den stoot heeft gegeven voor de oprich-
ting van Gysbert Japicx en er jaren lang de
ziel van was, juist vóór de viering van dit
8ste lustrum is gestorven. Wat Dr. Schepers
voor Gybert Japicx heeft gedaan, is bijna niet
te zeggen. „Hij was de stuwkracht van de
vereeniging", zoo zei mij de heer Broersma.
„Hij was de man, voor wien Gysbert Japicx
niet alleen het centrum was, waar de Friezen
elkander moesten vinden, maar die ook de
cultureele beteekenis van de vereeniging'
dat is het doel om de Friesche taal, de lit
teratuur en de geschiedenis van Friesland in
eere te houden en te bestudeeren nooit uit
het oog vex-loor. Hij heeft zich met inzet van
heel zijn persoon aan Gysbert Japicx gegeven.
Zijn eenvoud, zijn oprechtheid en zijn bemin
nelijke zachtheid maakten, dat ieder in de
vereeniging hem hoogachtte niet alleen, maar
ook van hem hield en dat zoo velen zijn heen
gaan als een persoonlijk verlies hebben ge
voeld. Het is wel héél, héél jammer, dat Dr.
Schepex-s het 40-jarig feest van zijn vereeni
ging niet meer heeft mogen beleven".
En ja, toen ik de lijst der gewone gear
komste zoo eens doorliep, begreep ik, wat Dr.
Schepers voor Gysbert Japicx heeft, gedaan.
Op hoeveel vereenigingsavonden heeft niet
lezingen en voordx-achten gehouden, nu eens
van zuiver cultureele beteekenis, dan weer van
louter „Kortswiil", waarvan de Friezen zoo-
veel houden. Wel mocht de heer Broersma zeg
gen, dat Dr. Schepers de ziel vaxx Gysbert
Japicx is geweest.
Van de geschiedenis van Gysbert Japicx
heeft de heer Broersma het een en ander
verteld, dat vele Friezen zeker belang zal in
boezemen.
Het aantal leden was in het begin vrij wat
minder grootdan tegenwoordig en 't waren
voornamelijk onderwijzers en onderwijzeres
sen, die zich bij Gysbert Japicx aanslo
ten.
Reeds eenige maanden na de oprichting'
en wel in Februari '98 had de eerste „buten-
gewoaixe gearkomste" plaats in de Kroon
het tegenwoordige Rembrandt Theater op de
Groote Markt waarop het „selskip" Friso
uit Amsterdam „Falske Frjeonen" Val-
sche Vrienden tooneelspel van J. P. de
Vries speelde. Maar nog geen jaar later gaf
Gysbert Japicx reeds met eigen krachten
eveneens in de Kroon haar eerste voorstel
ling en wel van de blijspelen „Yn e Frouljue
fortiisd" In de vrouwen verstrikt en
„Sabeare Dokter" de zoogenaamde Dokter
en liet ook voor het eerst het zangkoor
valide vereeniging zich hooren. Nadat jaar
er is geen seizoen voorbijgegaan, waarop het
selskip Gysbert Japicx niet één of meer too-
neelopvoeringen gaf.
Toch kon men in het begin nog niet zei
de heer Broersma van een vaste speelkern
spreken zooals nu. Het spel is vooral in d®
laatste jaren onder regie van spelleiders als
de heeren Metz, de Groot en Oosterbrug
op veel hooger peil gekomen. Over de voor-
stellingeix van vroeger kan ik niet meespre
ken, maar wel weet ik, dat de opvoeringen
van Gysbert Japicx die ik in de laatste 15
jaar vrij geregeld héb gevolgd, zich onder
scheiden door een eigen sfeer en dikwijls van
een zuiver en voor liefhebbers zelfs zeer knap
realisme zijn, wanneer de stukken zooals
meestal het geval is in het boerenmilieu
spelen.
Heel wat stukken zijn in den loop der jaren
door Gijsbert Japicx gespeeld. Schuitmaker
en Oanne behooren tot de meest gespeelde
schrijvers, (maar ook zag ik op de lijst der
opgevoerde stukken een blijspel in 3 bedrijven
„Natur giet boppe de Lear" vermeld van
G. J. van der Zwaag, die in ons land meer be
kend is geweest als het socialistisch kamer-
land van „geen man en geen cent" dan als
tooneelschi'ijver.
Zoo nu en dan kwamen ook „selskippen"
van buiten voor de leden van Gijsbert Japicx
spelen. Zoo traden de Friezen uit Amstex-dam
herhaalde malen hier op en gaf „It Grouster
Toanielselskip" een opvoering' van „De Jild-
stumper", een Friesche bewerking van Moliè-
re's L'Avare door Waling Dijkstra.
Molière is trouwens ook door Gysbert Japicx
zelf gespeeld. Le Bourgeois Gentilhomme werd
in een bewerking van F. E. Halibertsma
onder den titel „Japik Buterblom" gespeeld
en Tartuffe zag men als „Oebele Gluper"
bewerkt door Waling Dijkstra op het too
neel. Opmerkelijk is het, dat de blijspelen
van Molière in deze bewerkingen alle op het
platteland spelen en zoowel Tartuffe, Har pa-
gon als Monsieur Jourdain op het Friesche
tooneel steeds heereboer zijn.
Waren de „buitengewoane gearkomste" aan
het tooneel en gedeeltelijk ook aaai zang
gewijd, op de gewoane gearkomste werden
doorgaans lezingen of voordrachten gehou
den. Als eerste spreker op Gijsbert Japics
en wel in het jaar der oprichting' zag ik
vermeld „Mr. A. S. Miedema fen Harns". De
heer Miedema was toen nog gemeente-secre
taris van Harlingen. Na zijn vestiging te Haar
lem is hij een der meest actieve leden van
Gijsbert Japicx geworden hij is ook ette
lijke jaren voorzitter geweest en zijn naam
komt na dien van Dr. J. B. Schepers het meest
op de sprekei'slijst voor.
Ook de bekende Haarlemmer, wijlen Dr.
johan Winkler heeft verscheidene malen voor
de leden van Gysbert Japicx gesproken, even
als Dr. Buitenrust Hettema, van wien de
„skx'ieuwer", de heer J. J. Hoff eens in zijn
sappig Friesch schreef: „De sprelcker is net
al te goed by syn supe en boltsje; hij is i'or-
kolden, slim forkolden". De Hollandsche le
zers, die dit niet geheel begrijpen, moeten de
beteekenis maar eens aan een Fries vragen.
Over den heer J. J. Hoff moet ik hier nog
even iets schrijven. Hij was een der verdien
stelijkste leden uit de begin-periode van
Gysbert Japicx, maar ki*eeg het als onder
officier aan den stok met zijn superieur,
een zeer bekend en bij zijn ondergeschikten
gevreesd hoofdofficier te Haarlem uit de
negentiger jaren, die het niet kon zetten, dat
Hoff gedichten schreef onder den naam van
Jan fen'a Gaestmar en zich evenals Zijn
HoogEdelgestrenge op letterkundig terrein
bewoog. Het heeft den heer Hoff niet belet
met zijn wex-k door te gaan ondanks alle te-
genwerking en hij heeft zich later dank
zij den invloed van Gysbert Japicx ont
wikkeld tot een der meest wetenschappelijke
Fi'iesche taalkenners.
Eeh van de mooiste, misschien wel_ de
mooiste gearkomst van Gysbert Japicx is de
Fieter Jelles Joun op 6 Maart 1911 geweest,
op welken avond dien ik mij nog zeer
goed herinner, want het was de eenige avond,
dat ik Mr. Troelstra heb moeten „verslaan"
Pieter Jelles in de Kroon uit zijn eigen
weik zijn Rispinge heeft voorgedragen.
Dr. Schepers had met zijn sonnet, dat begon
met de woorden „Srneit wei dy politiek" den
dichter Pieter Jelles uit zijn tent gelokt en
aan een nobel en strijd tusschen Dr. Schepers
en Mi\ Troelstra dankten wij dien onverge-
telijken avond, waarop Pieter Jelles o.a. in
„It aide Doarp" het Friesche leven in al zijn
kleuren xnet zijn gezonden, Frieschen humor
en ook met zijn weemoed voor ons optoo-
verde..
Men zal het 40-jarig feest vieren zooals
ik reeds schreef met de opvoering van een
revue. Of op dien avond ook weer vele Friezin
nen in de oude Friesche dracht en met oorijzer
zullen verschijnen, zooals op de groote avonden
in het begin van Gysbert Japicx' bestaan? Er
is in die jaren veel veranderd, ook bij de Frie
zen. Het vijf- en tienjarig bestaan vierde men
nog op oud-Friesche wijze met „chocolade,
koeke, dumkes en krakelingen" en toen zaten
de heeren met lange Goudsche pijpen aan de
tafels rechts, de „frouljue" aan de tafels links,
zooals dat tolen ook nog in Friesland bij
voorbeeld op Nutsavonden gewoonte was,
waar de „bokken en de geiten" van elkaar ge
scheiden waren.
Doch ik vermoed, dat zulke avonden nu nog'
maar alleen door de ouderen, die het Friesland
van 40 jaar geledien hebben gekend, zouden
worden gewaardeerd. Dat men het thans zoekt
in een groot opgezette en. fraai aangekleede
revue, waarin het zangkoor, dat na tij den van
verval, thans onder leiding van den heler J.
Post weer bloeit, wel een belangrijk aandeel
zal hebben, is het bewijs, dat de dagen van
chocolade, dümkes en kx-akelingen en de lange
piipen voorbij is.
Maar toch, de onveranderlijke, echt Friesche
geest leeft nog bij de Friezen in Gysbert Japicx
al openbaart zich die thans op eenigszins an
dere wijze. Ik ben er van overtuigd, dat de
feestavond op 22 Maart ons daarvan het be
wijs zal leveren en vooral het bal. waarop de
oude Friesche dansen o.a. de „Skotsche
Tryie" nog altijd in eere worden gehouden.
J. R SCHUIL.
