Haarlem's Dagblad
Terrorist in Rotterdam om
het leven gekomen.
Opklaring.
Vermoedelijk geen bomaanslag.
ten wettige fftiddaq
Nieuwe haring.
tets Theeschenkerij
55e Jaargang No. 16847
Uitgave Ixturens Coster, Maatschappij voor
Courant-Uitgaven en Algem. Drukkerij IV. V.
Bureaux: Croote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplcin 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
TelefoonDirectie 13082, Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14S25. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EIS ROBERT PEEKEBOOM
HoofdredacteurROBERT PEERF.BOOM
Dinsdag 24 Mei 1938
Abonnementen per weck f0.25. p. maand
f 1.10. per 3 maanden f 3.25. franco per
poat f3.55. losse nummer» 6 cent per ex.
Advertentiën1-5 regels f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclame» f 0.60 per regel.
Regelabonnementstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-t regel» f 0.60, elke
regel meer f 0.15. Groentjes de rubriek.
De Tsjechische hemel is vandaag aardig
opgeklaard en Europa herademt een beetje.
Niet dat heel Europa in angst zat voor een
Europeeschen oorlog, maar sommige men
schen werden toch wel erg benauwd En die
herademen nu en hopen maar dat de Man in
Berchtesgaden de ingeving zal krijgen, dat hij
zich niet gewapenderhand van Tsjecho-Slo-
wakije meester moet maken. Wij weten im
mers allen, dat het van zeer groote beteekenis
is welke ingevingen Adolf Hitler krijgt. Dit
schijnt tegenwoordig wel de kern der interna
tionale vraagstukken te zijn.
Deze omstandigheid maakt het evenwel niet
gemakkelijk, de zaken juist te beoordeelcn.' En
het is merkbaar dat velen dit ondervinden.
Vandaar ook dat er af en toe zulke rare pa
niekerige dingetjes gebeuren, zooals Zondag
middag die aftocht van een heele verzameling
Engelsche en Fransche families uit Berlijn.
Zij bestelden een extra-trein en togen naar
hun vaderlanden. Misschien zijn ze nu alweer
terug.
Aan de diplomatieke onderhandelingen, die
thans te Berlijn gevoerd worden, is eigenlijk
geen touw vast te knoopen. Het is duidelijk
dat de Engelschen, door middel van hun ge
zant Sir Neville Henderson, zich uitsloven om
den vrede te handhaven en dat de Franschen
zich daarbij hebben aangesloten. Dat hebber.
Chamberlain en Halifax gisteren in het
Lager- en het Hoogerhuis bevestigd. Zij heb
ben zich kalmeerend uitgedrukt en verklaard
dat zoowel Praag als Berlijn de Engelsche be
middeling waardeeren. En de beide Huizen, dit
bedaard aangehoord hebbende, zijn zoo ver
standig geweest zich van debatten te onthou
den, die in de nog steeds geladen sfeer de een
of andere vonk hadden kunnen doen over
springen. Zoo is de indruk dus heel goed ge
bleven: Engeland bemiddelt, met instemming
van Frankrijk, en Praag en Berlijn zijn ar
allebei dankbaar voor. Als het zoo doorgaat
blijven we allemaal leven.
Maar wat er precies gebeurt wordt niet
onthuld. Wat Engeland en Frankrijk werkelijk
als argument doen gelden, en met welk gevolg,
weten we niet. En ik geloof dat het maar goed
is ook, dat dit geheim blijft. Want sinds we
zoo'n eind teruggewandeld zijn in de historie
dat alles weer op grond van staatsprestige be
oordeeld wordt alsof er geen andere normen
en overwegingen bestaan schijnt alleen de
geheime diplomatie practisch uitvoerbaar.
Zoodra men iets openbaart waaruit blijkt dat
de een of ander iets heeft toegegeven, of
eenige toenadering getoond, wordt dat luid
keels tot zwakheid-van-zijn-staat bestempeld.
De bladen van de tegenpartij zullen wellicht
zoo slim zijn dit na te laten, maar goedkoope
sensatiekranten in vele andere landen heffen
dadelijk een luid geblèr aan en de toestand
verergert meteen. Dit stomme, onverantwoor
delijke gedoe is een vloek van onzen tijd. 'Het
is het soort ezelachtigheid dat alleen in staat
is een lawaaiig nieuwtje te waardeeren en niet
verder vooruit kan kijken dan hoogstens vier
entwintig uurZulke journalistiek is een
vergif en een voortdurend gevaar voor het nu
eenmaal erg slecht georganiseerde, ja volko
men verwarde Europa.
Het incident met de twee boeren te Eger
schijnt zijn sensatie-waarde ook nog eenigs-
zins te behouden. Hitier heeft trouwens een
krans gestuurd naar hun begrafenis en daar
kan wie dat aardig of gepast of verantwoord
vindt weer allerlei aan vastknoopen. Maar
eer er parallellen met 1914 worden getrok
ken zou ik toch willen doen opmerken dat de
aanleiding voor den Europeeschen oorlog toen
werd opgeleverd door den moord op den
aartshertog Franz Ferdinand, Oostenrijksch
troonopvolger, en zijn gemalin Sophie Von
Hohenberg. Twee boeren op een motorfiets
zijn weer iets anders. Er zijn trouwens van
19141938 heel wat boeren op motorfietsen
nabij allerlei grenzen doodgeschoten, als ze
wilden smokkelen en niet stopten bij een
sommatie.
Zoo'n geval is niet goed genoeg als directe
aanleiding voor een Europeeschen oorlog.
Laten we ons daar dus niet bezorgd over
maken.
Het duurt nog een paar weken eer de
Tsjecho-Slowaaksche gemeenteraadsverkie
zingen voorbij zijn. Wij zijn dus nog niet van
de onrust af. Maar laat u niet onnoodig alar
meeren. Er is heusch een heel goede kans dat
het goed afloopt.
HOEWEL nog steeds een geheimzinnig waas hangt over de vreese-
lijke explosie, welke gistermiddag te ruim twaalf uur op den
Coolsingel te Rotterdam hééft plaats gehad, meent men thans
toch uit verschillende gegevens te mogen concludeeren, dat de man,
die bij de ontploffing om het leven is gekomen, lid is geweest van
een terroristenbende, welke haar zetel vermoedelijk in Praag heeft.
De man heeft öf een helsche machine vervoerd öf een hoeveelheid
explosieve stof, welke ontijdig ontploft is. Men weet niet, of hij op
weg was een aanslag te plegen, of alleen explosieve stof vervoerde,
om 't naar een andere plaats over te brengen, maar wel meent men te
mogen veronderstellen, dat geen aanslag op Nederlanders werd
beoogd. Ook houdt men rekening met de mogelijkheid, dat te Rotter,
dam een affaire tusschen buitenlanders moest worden beslecht.
De werkloosheid te Haarlem.
Weer. een goede weck.
In de afgeloopen week verminderde het aan
tal werkloozen te Haarlem met 81. Er zijn er
nu nog 5092.
Het getal werkloozen te Haarlem is nu 264
minder dan op denzelfden tijd in 1937. 1035
minder dan in 1936 en 231 minder dan in 1935.
Voorloopig is er geen kans dat wij ook onder
het aantal van 1934 komen, want daar zijn
wij nu nog 680 boven.
Als de komende weken nieuwe ver
minderingen brengen, is er kans. dat
Haarlem weer voor liet eerst sinds
langen tijd onder het aantal van 5000
werkloozen komt.
De Rotterdamsche politie stond aanvanke
lijk voor niets dan raadselen, waarvan zij er
nu wel een aantal heeft opgelost, doch welke
zij nog lang niet alle heeft kunnen ontwarren.
Een van de eerste raadselen, welke opgelost
zijn, is die van een hoed, welke men op het
trottoir tegenover de bioscoop „Lumière" had
gevonden, en waarin de letters P. W. voor
kwamen. Al spoedig bleek deze hoed het
eigendom te zijn van één der bij deze ramp ge
wonden. de heer P. Westra, wonende aan de
Noordmolenstraat, die met een wervelfractuur
in het ziekenhuis aan den Coolsingel is opge
nomen. Een tweede pesoon. de heer W. Pats.
uit de Van Oldenbameveltstraat, die met den
heer Westra naar een reclame van het theater
Lumière stond te kijken de heer Westra is
reclameteekenaar en had dus begrijpelijke be
langstelling voor reclames .heeft een hoofd
wond en een hersenschudding opgeloopen en
eveneens in het ziekenhuis aan den Cool
singel opgenomen.
Daar de heer Pats na de ontploffing riep:
„Mijn vriend is dood", dacht men aanvankelijk,
dat hij bij den man hoorde, die bij de ontplof
fing om het leven was gekomen. Later bleek
echter spoedig, dat hij met zijn uitroep den
heer Westra had bedoeld.
Bij de vele verschillende getuigenverklarin
gen was ook vaak sprake van een koffertje,
dat het slachtoffer bij zich zou hebben gehad,
maar naarmate het onderzoek vorderde kwam
men tot de overtuiging," dat zij, die van een
koffertje spraken, zich vergisten en dat waar
schijnlijk bedoeld is de groote gele actetasch
van den heer WeStra, welke men later heeft
teruggevonden en welke slechts reclametee-
keningen bevatte. Men helt thans naar de
meening over, dat de gedoode man heelemaal
geen koffertje bij zich heeft gehad, en dat, in
dien hij een helsch werktuig heeft vervoerd,
hij dit nagenoeg onverpakt in de linkerhand
heeft gedragen.
Men maakt dit op uit het feit, dat den ter
rorist een der beenen bij den romp werd afge
slagen en dat de linkerhand totaal uiteenge
reten werd, terwijl de rechterhand vrijwel on
beschadigd bleef, zóó dat men er zelfs vinger
afdrukken van heeft kunnen nemen. Ook zijn
hoofd is bij de explosie niet geschonden, zoodat
men er, nadat het van bloed en damp gerei
nigd was, een foto van heeft kunnen nemen.
De doode had blond haar, was van middel
matige postuur en van middelmatigen leef
tijd.
Nog een kwestie.
Dan was er de kwestie Tiben. Deze vertelde
de politie dat hij al een paar dagen door
iemand zou zijn gevolgd.
Daar de heer Tiben tal van avonturen achter
den rug heeft, meende men eerst aan zijn ver
klaringen waarde te moeten hechten, maar la
ter bleek, dat Tiben zulk 'n merkwaardige be
schrijving gaf van de explosie, dat het waar
schijnlijk werd, dat hij er heelemaal niet bij
geweest was. Het feit, dat Tiben op den Cool
singel woont, wekte bij de politie de veronder
stelling, dat hij op het geluid van de ontplof
fing is komen toeloopen en toen het verhaal
daar heeft opgedischt. Dit wordt bovendien
nog gestaafd door het feit, dat. voor zoover
thans is na te gaan, het slachtoffer pas Zon
dag, misschien zelfs pas Maandagmorgen in
ons land is gekomen en er dus van dagenlang
volgen van den heer Tiben geen sprake
kon zijn.
Het staat vast, dat niemand het
slachtoffer heeft zien gooien. De ver
onderstelling van een bomaanslag
komt dus te vervallen. Men houdt
thans ook rekening met de veronder
stelling, dat men te doen heeft met
een ongeluk met ongeoorloofd ver
voerde explosieve stoffen.
In het bijzonder denkt men daarbij aan
een flcschje met zeer licht ontvlam
bare vloeistof of iets dergelijks.
Deze explosieve stof zou dan bij on
geluk tot ontploffing zijn gekomen,
hetgeen den vervoerder het leven heeft
gekost.
Op den man is een pas gvonden, ten name
van Joseph Novack. die in 1882 in Duitschland
geboren zou zijn. De foto op den pas klopt,
maar de vreemdelingendienst schijnt gegronde
redenen te hebben aan de echtheid van den
pas te twijfelen.
Op het slachtoffer zijn ook verschillende pa
pieren gevonden, meest afrekeningen van ho
tels, gelegen in plaatsen in Griekenland. Oos
tenrijk. Frankrijk Duitschland en Italië, daar
om veronderstelt men met een internationa
len terrorist te maken te hebben. Waarschijn
lijk Tsjech van geboorte
Er zijn nog eenige getuigen gekomen, die
hebben medegedeeld, dat zij op de Kruiskade
een man hebben gezien., wiens signalement
overeenkomt met dat van het slachtoffer. Hij
was toen in gezelschap van een tweeden man.
Zij zijn den Coolsingel opgegaanmaar daar
hebben zij afscheid van elkaar genomen.
In verband hiermede acht men het
waarschijnlijk, dat de man voor dezen tweeden
vreemdeling het pakje heeft moeten vervoe
ren en Novack aldus een schakel is geweest in
een wijdvertakten smokkelhandel.
Om de identiteit van het slachtoffer alsnog
vast te stellen, zijn naar alle mogelijke plaat
sen telegrammen en foto's van vingerafdruk
ken van het slachtoffer afgezonden
Naar den tweeden vreemdeling wordt even
eens een onderzoek ingesteld. In de buurt van
de plaats, waar de explosie zich heeft voorge
daan. zijn een Mexicaansch en een Duitsch
geldstuk gevonden.
De Coolsingel is in den loop van den mid
dag voor het verkeer vrijgegeven. De plaats
van het ongeluk is nog met hekken afgezet
en staat onder politiebewaking.
Het theater Lumière heeft Maandagavond
nog geen voorstellingen mogen geven in ver
band met een aan te brengen hulpplafond.
De stukjes blik, die ten slotte zijn gevonden,
acht men afkomstig van de vernielde fittingen
en lampbeschermers van het theater Lumière.
Het regeeringsjubileum van de
Koningin.
6 September algemeene nationale feestdag.
's-GRAVENHAGE, 24 Mei. De
regeeringspersdienst meldt:
Naar wij vernemen heeft de regee
ring besloten, voor zoover het rijks
personeel betreft, den dag, waarop het
regeeringsjubileum van H.M. de Ko
ningin zal worden gevierd Dins
dag 6 September a.s. te verklaren
tot algemeenen nationalen feestdag.
voor Uw kinderen
met de dieren
De eerste nieuwe is er weer.
Genaamd het Hollandsch zeebanket.
Voor smullers is er eens te meer
Een lekker hapjein het vet.
De jonge haring heeft gestoeid
In 't zoute water tot voor kort,
Nu is hij plotseling gegroeid
Zoodat hij tot een „waT'visch wordt.
De school is voor hem uitgegaan,
Voordat hij daarin had geleend,
Hoe zich een haring in 't bestaan,
Tegen den sluwen rnensch verweert.
De eerste nieuwe is er weer.
Genaamd het Hollandsch zeebanket,
Het zwom zoo lustig op en neer.
Maar het ontkwam niet aan het net.
Nu is hij in den dood verstrakt.
Na 't leven, dat maar net begon,
Met broeders op elkaar gepakt,
Als nou, als haring in een ton;
Om straks over de tong te gaan,
En smeuïg, pittig, malsch en koud.
Neemt hij zijn afscheid van 't bestaan,
Omdat de mensch zoo van hem houdt.
De eerste nieuwe is er weer.
Genaamd het Hollandsch zeebanket,
En straks wordt het met alle eer
Weer in een smulgraf bijgezet.
P. GASUS.
Het woord is aan
De verpleging in (le Haarlemsche
ziekenhuizen.
Toeneming van het aantal patiënten voor
rekening der gemeente.
Het blijkt dat het aantal patiënten dat in
de Haarlemsche Ziekenhuizen geheel of ge
deeltelijk voor rekening der gemeente Haar
lem verpleegd wordt in de laatste jaren is
toegenomen.
Wij geven hier de aantallen over de laatste
4 jaar:
Jaar
1934
1935
1936
1937
le kwartaal 1938
totaal aantal
verpleeedagen
112416
117.493
135.408
133.687
34.496
Sinds 1935 is het aantal verpleegdagen zeer
sterk opgeloopen. Algemeen wordt gemeend,
dat de langdurige crisis daartoe heeft bijge
dragen. Als in de overige drie kwartalen van
1938 hetzelfde aantal patiënten wordt opge
nomen, wordt het..totaalcijfer .over dit jaar
weer belangrijk hooger dan in 1936 en 1937
(namelijk 139.356 verpleegdagen).
Het is daardoor te verklaren dat de uit
gaven voor de ziekenhuisverpleging in den
laatsten tijd vrij belangrijk naar boven ge-
loopen zijn.
In den loop van 1937 wezen wij reeds óp de
omstandigheid dat het aantal verpleegdagen
van patiënten geheel of gedeeltelijk voor ge
meenterekening in het St, Elisabeths Gasthuis
dalende was, terwijl het voor de andere zie
kenhuizen steeg.
Hier geven wij een staatje over de laatste
(Adv. ingez. Mea.j
jaren:
Diacones
Maria
Jaar
Gasthuis
senhuis
stichting
1934
38562
27697
36103
1935
43411
30147
30974
1936
46533
33391
42121
1937
41242
36756
44079
le kw.
1938 11469
9811
10792
Het opmerkelijke is, dat het aantal ver
pleegdagen in het Diaconessenhuis en in de
Mariastichting geregeld naar boven geloopen
is. Alleen bij het St. Elisabeths Gasthuis is na
1936 een belangrijke achteruitgang gekomen
Dit is voor de Haarlemsche gemeentefinan-
ciën een quaestie van beteekenis. Men weet,
dat hier de vrije ziekenhuiskeuze bestaat. De
patiënten ook zij die op gemeentehulp aan
spraak maken mogen dus zelf hun zieken
huis kiezen. De gemeente betaalt dan de ver-
pleegkosten. Maar omdat de gemeente boven
dien het tekort op de exploitatie van het Gast
huis moet betalen is het uit financieel oogpunt
gewenscht dat het Gasthuis zoo economisch
mogelijk geëxploiteerd wordt.
1938 laat zich evenwel iets anders aanzien.
Als de overige 3 kwartalen hetzelfde beeld
vertoonen wil dat zeggen, dat het aantal ver
pleegdagen voor het Gasthuis belangrijk hoo
ger wordt dan in 1937. Het Diaconessenhuis
staat dan ook nog voor en kleinen vooruit
gang, maar voor de Mariastichting wordt het
een achteruitgang.
La Bruyère:
Hij die op een goeden dag
manmoedig weet af te zien
óf van een grooten naam, óf
van groot gezag, óf van een
groot fortuin bevrijdt zich
daarmee ineens van heel wat
moeiten heel wat slapeloozc
nachten en soms: heel toat
misdaden.
De opstand in Mexico.
President Cardenas tril de ge heele
regeering van San Luis Potosi
afzetten.
Opstandige beweging naar andere
Mexicaansche staten overgeslagen.
MEXICO-STAD. 24 Mei (D.N.B.
President Cardenas heeft den senaat
in bijzondere zitting bijeengeroepen
om de geheele regeering van den staat
San Luis Potosi af te zetten, daar zij
uitsluitend uit aanhangers van gene
raal Cedillo bestaat. In de bood
schap van den president tot den se
naat wordt gezegd dat Cardenas vóór
het uitbreken van den opstand het
optreden van den generaal, die zijn
macht ten eigen bate wilde versterken,
had geduld, omdat hij steeds nog ge
hoopt had, dat Cedillo zijn houding
zou wijzigen.
Het dagblad La Prensa verneemt, dat het
parlement van den staat San Luis Potosi op
15 Mei een besluit heeft genomen, waarbij de
politiek van Cardenas ongrondwettig wordt
verklaard en de staat bij proclamatie mede
deelt van zijn verplichtingen jegens de cen
trale regeering ontheven te zijn.
Het parlement heeft gedecreteerd, dat
alleen het leger van San Luis grondwettig is.
Het opperbevel werd opgedragen aan generaal
Cedillo. die machtiging kreeg over de open
bare geldmiddelen te beschikken om de cam
pagne tegen Cardenas te steunen.
Het parlement van San Luis heeft alle
andere staten der federatie opgewekt in ver
zet te komen tegen het bestuur van Cardenas.
Neef van generaal Cedillo gedood.
Hippolite Cedillo. een neef van den opstan-
digen generaal, werd naar Havas verneemt,
gedood bij een botsing in de buurt van het
dorp Lagunlta, dat in het Z.O. van den staat
San Luis is gelegen.
Vernomen wordt nog. dat de aanhangers
van Cedillo den spoorweg van San Luis naar
Tampico hebben afgesneden bij Guadalcazar.
op 100 K.M. ten N O. van San Luis.
De regeering heeft troepen naar Tampico
.estuurd om den spoorweg te beschermen.
United Press verneemt uit San Luis Potosi:
Niettegenstaande de Mexicaansche regeering
beweert, dat zij geheel meester van den toe
stand Is. is de opstand nu ook naar de staten
Tamaulipas, Vera Cruz en misschien ook naar
Guanajato overgeslagen. De autoriteiten be
weren. dat de opstand tot drie staten aan
grensgebied is beperkt. Echter wordt toegege
ven. dat de onderdrukking van den opstand
langen tijd in beslag zal nemen Daar het
generaal' Cedillo niet gelukt is grooten aan
hang te verkrijgen en- hij evenmin over
groote hoeveelheden munitie en wapenen
beschikt, veronderstelt men dat het niet tot
groote gevechten zal komen. Men veronder
stelt dat zijn tactiek op een guerilla-methode
berust. Daar zijn aanhangers getracht hebben
straatwegen en spoorlijnen te vernielen wor
den deze thans uitermate streng bewaakt. Het
verkeer is tot het allernoodzakelijkste beperkt.
De treinen tusschen San Luis Potosi en Tam
pico rijden onder geleide van gewapende
macht.
esJ oms bericht men ons, hoeveel succes
men met een Groentje in Haarlem's
Dagblad heeft gehad. Dat betcckent, dat
men verrast was.
Meestal bericht men het ons niet.
Dat beteekent, dat men het vooruit wel
wist.
HEDEN: 14 PAGINA'S.
Omvergeworpen wagens dienden op den verkiezingsdag in Tsjccho-Slowakije als
extra veiligheidsmaatregel in Seifhennersdorf aan de Tsjcchisch-Duitschc grens.
pag.
Bij de ontploffing te Rotterdam is vermoe
delijk een Tsjechisch terrorist om het
leven gekomen. 1
Maandagmiddag is het eeuwfeest van Artis
plechtig herdacht. 3
De Rembrandt tentoonstelling te Amster
dam is tot het volgend jaar uitgesteld. 3
De leider der Sudeten Duitschers Henlein
heeft een onderhoud gehad met Hodza. 4
In Engeland, Frankrijk en Polen wordt
ontspanning in den internationalen toe
stand geconstateerd. 4
Een belangrijke wegverbetering te Heem
stede en Aerdcnhout komt vóór Pinkster
gereed. 9
ARTIKELEN, ENZ.
R. P.: Opklaring. 1
Air. E. Elias: Waar blijft Mannie-Dag? 3
J. B. Schuil over; Zijne Eminentie doet
zaken. 9
G. J. Kalt; Fecstconccrt „Eensgezindheid"
Heemstede g
K. de Jong: Jubileumconcert „De Stem des
Volks". 9
Speciale correspondentie: Tsjecho-Slowa-
kije op den verkiezingsdag. 9
Onze enquête over voetbal-amateurisme 10
Damrubriek jq
Speciale correspondentie: Het vraagstuk
der Sudeten-Duitschers. 13
De Burgerlijke Stand van Haarlem is op
genomen op ij
