DE KONINKLIJKE TREIN
EEN RIJDEND
HOE ONZE PRINSES
E'
MINIATUURPALEIS
ZATERDAG 3 SEPTEMBER 1938
HXAREËM'S DAGBEAD
20
Dc Koningin met prinses Juliana, die in Zeeuwsch costuum is gekleed.
door Prof. R. CASIMIR
bijzonder hoogleeraar in de
opvoedkunde en empirische
zielkunde aan de Univer
siteit te Leiden.
TOT HAAR TOEKOMSTIGE
TAAK WERD VOORBEREID
schiedenis stonden o.a. op het program. Ver
schillende hoogleeraren gaven het.
TT oen de Prinses 18 jaar was, was zij vol-
gens de Grondwet de aangewezen regen
tes en troonopvolgster. De Koningin hield
aan het diner, te dier gelegenheid gegeven,
een treffende rede, waarop Zij zeer gewerkt
had. Zij maande Haar dochter aan om te
leeren op Haar manier gelukkig te zijn. Zij
installeerde zelf Haar dochter als Lid van den
Raad van State. Was, wat gelukkig niet ge
beurd is, de Prinses tot den troon geroepen
op dien leeftijd, zoo zou zij een algemeen
oriënteerende opleiding genoten hebben, die
het Haar mogelijk maakte, Haar taak te
vervullen.
Koningin Emma, die de werkelijkheid altijd
moedig onder de oogen heeft gezien, had ook
steeds op zoodanige inrichting van het on
derwijs aangedrongen.
Maar nu kon naast dezen geconcentreer-
den arbeid een tijd van verruiming en expan
sie volgen. De Prinses werd student, werd lid
van de Studentenvereeniging, werd er bij
Haar naam genoemd, nam deel aan een de
batingclub onder leiding van Prof. Huizinga
en woonde in een villa te Katwijk. Natuur
lijk werd zij bewaakt, maar zoo kiesch mo
gelijk. Haar secretaris woonde naast Haar en
kon Haar met raad terzijde staan, maar zij
had een onbekommerd leven; zoo vrij en
zelfstandig, als Haar positie gedoogde. Zij was
studente maar studeerde ook. Zij volgde ver
schillende colleges, legde met goed gevolg
eenige tentamens af. Haar studie werd be
sloten met Haar promotie: Zij werd doctor
honoris causa. De plechtigheid vond plaats
in de senaatskamer en de Prinses, zeer gevoe
lig voor de eer, antwoordde met woorden van
danlc en wees er op, dat Zij veel geleerd
had wat voorbereiding was voor Haar toe
komstige taak. Een promotiediner vond
plaats ten paleize.
De opleiding, die de Koningin Haar dochter
had gegeven ter voorbereiding harer toe
komstige taak kon als afgeloopen worden be
schouwd, nu deze afgestudeerd, gepromo
veerd en in het genot van een eigen inkomen
was. Nu kon de Prinses zelfstandig optreden,
Haar eerste repressentatieve daad, die Zij
zonder bijzijn van Haar ouders verrichtte, was
de onthulling van het Ot en Sien monument:
ter eere van de nagedachtenis van Jan Ligt-
hart en Scheepstra opgericht.
Er zijn, voor zoover mij bekend, weinig
vorstenopvoedingen geweest, waarin het be
ginsel der activiteit en spontaneïteit zoo op
den voorgrond traden, waarin zoo harmo
nisch vereenigd waren de vrijheid en de lei
ding, de expansie en de concentratie, de ver
schillende zijden der opvoeding: de voorbe
reiding tot het ambt. de vorming der per
soonlijkheid, de handhaving eener verheven
traditie en de aanpassing aan den modernen
tijd.
Maar het allerbeste opvoedingsmiddel, dat
de Koningin heeft aangewend, onbewust en
onbedoeld, is het voorbeeld, dat Zij heeft
gegeven in de vervulling Harer hooge taak op
een wijze, die elk Nederlander tot dank en
eerbied stemt. Dit levende, aanschouwelijke,
dagelijksche onderricht was -zeker de beste
voorbereiding, grondslag en aanvulling beide
van al het opzettelijke onderwijs.
(Nadruk verboden).
grootste gedeelte van dei^ tijd werd gegeven
door mevrouw v. d. Reyden. Zij leerde naast
degewone vakken van het lager onderwijs, ook
handenarbeid beoefenen en vrouwelijke hand
werken. Godsdienstonderwijs gaf de Konin
gin in deze periode zelf. Een uitgebreider
zangklas werd geleid door Catharina van
Rennes; ook op stemvorming en uitspraak
werd daarbij gelet.
Zoo ontving de Prinses een algemeen vor
mend onderwijs, gelijk elk kind, naar de
nieuwe methoden der activiteit. Zij leerde
vroeg, niet met bloote woorden genoegen te
nemen en werd opgewekt tot activiteit en
zelfstandigheid. Zij was niet alleen, zij werd
in een gemeenschap opgevoed,
jpfc aarna kwamen eenige jaren, waarin on-
der leiding van Prof. Dr. J. H. Gunning
Wzn. voorbereidend Hooger Onderwijs werd
gegeven door verschillende ervaren docenten.
Latijn, Nederlandsch, geschiedenis, aardrijks
kunde, wis- en natuurkunde, de moderne ta
len werden onderwezen. Ook hier weer stond
aanschouwelijkheid en activiteit op den voor
grond. Het onderwijs in natuur- en schei
kunde werd gegeven in de lokalen van het
„Nederlandsch Lyceum"; het gebouw en de
lokalen werden zoowel door de ouders als
door Koningin Emma bezocht. In dezen tijd
werd individueel onderwijs ontvangen, maar
de omgang met tijdgenooten bleef niet ach
terwege. Reizen, bijwonen van representa
tieve plechtigheden, eigen lectuur gingen ge
paard met het onderwijs. De lectuur werd wel
met overleg en zorg maar niet eenzijdig ge
kozen: op deze wijze kwam de Prinses ii
aanraking met volkskringen, die zij niet door
omgang leerde kennen. Zoo, om een voor
beeld te geven, las zij „Afke's Tiental" van N.
van Hichtum, dat in een arm Friesch gezin
speelt. Nadat dit onderwijs was afgeloopen,
kreeg de Prinses Hooger Onderwijs in de vak
ken, die Haar speciaal te pas zouden komen:
Nederlandsch, Staatswetenschappen, Ge-
Pro/. R. Casimir.
VAN oude tijden af heeft de opvoeding
der vorsten de bijzondere belangstel
ling getrokken. Deze opvoeding moest
noodzakelijk haar eigen karakter dragen. Im
mers leeft de vorst in bijzondere omstandig
heden, die sommige maatregelen buitensluit,
andere daarentegen mogelijk maakt, die voor
den gewonen burger omgekeerd gemakkelijk
te nemen of bijna onbereikbaar zijn. Voor de
vorstin, van wie vrijwel vaststaat, dat zij eens
tot de kroon zal worden geroepen, is haar toe
komstige levenstaak aangewezen: zij volgt
niet haar eigen aanleg, zij doet geen keuze:
zij wéét, wat Zij worden zal. En eindelijk
moet de toekomstige draagster van de kroon
leeren met menschen vair allerlei slag en
leeftijd om te gaan; het wezenlijke in de
uitingen te onderscheiden en de ware motie
ven der menschen te verstaan en toch boven
en buiten het alledaagsche strijdgewoel te
zijn. Zij zal moeten leeren, zich zelve een
strenge tucht op te leggen, in het beheer-
schen harer aandoeningen en in de keuze
harer woorden. Het kan niet anders, df onze
Koningin heeft het een belangrijk deel van
haar taak geacht onze Prinses-troonopvolg
ster voor te bereiden voor de vervulling van
het Koningschap.
Van den aanvang af heeft zij nauwlettend
acht geslagen op de lichamelijke verzorging.
Zij voedde de prinses zelf eenmaal deelde
de troonrede mede, dat Zij door moederplich
ten verhinderd was, de Kamers zelf te
openen. Zij zorgde angstvallig, dat geen be
smetting de Prinses kon bedreigen, en deed
haar deelnemen aan gymnastiekoefeningen,
die de Prinses ook later niet heeft verwaar
loosd. Ook fietsen en schaatsenrijden en ten
nissen behoorden tot het programma der
lichamelijke oefeningen. In al de jaren van
Haar leven heeft de Prinses slechts onbetee
kenende ongesteldheden gekend.
Op de verstandelijke ontwikkeling werd
groote nadruk gelegd. De Prinses kreeg toen
Zij den schoolleeftijd had bereikt gezamenlijk
met enkele leeftijdgenooten, die met Haar
een klasje vormden, les naar de beginselen
van Ligthart, waar het onderwijs voor het
HM. de Koningin bracht 26 Mei 1910 een bezoek aan Haarlem. Op het bordes van het
Stadhuis, dat met bloemen, groen en fluweel smaakvol ivas versierd, onderhield de Ko
ningin zich met ver schillende autoriteiten.
Vijf salonrijtuigen staande in een
aparte loods van de Centrale Werk
plaatsen der Nederlandsche Spoor
wegen te Utrecht, worden met
zorg onderhouden, elk oogenblik
gereed voor gebruik.
(Van onzen specialen verslaggever).
EN sleutel draait in het slot, een zware
deur zwaait openDaar staan,
glanzend en schoon, de 5 salonrijtui
gen, die samen den Koninklijken
Trein vormen.
Acht en dertig jaar oudTerecht zegt de
man, belast met het onderhoud van dezen bij-
zonderen trein, het met trots. Want de rij
tuigen zien er zóó mooi uit, dat haast niet
aan te nemen is, dat H.M. de Koningin er zoo
Het Koninklijk gezin kort na de geboorte van
Koningin
H.K.H. prinses Juliana. Rechts wijlen de
-Moeder.
vele en vaak lange! reizen mede heeft
gemaakt. Het onderhoud in deze aparte loods
van de Centrale Werkplaatsen der Nederland
sche Spoorwegen te Utrecht mag dan ook
bijzonder geprezen worden, want de zoo mooi
blauw gelakte salonrijtuigen met de ge
kroonde W's en 't Nederlandsche Wapen ver
sierd, glimmen als de beroemde spiegel. En
zoo is het ook met het koper, het glas, ja met
alles.
Een spiegel gelijkDat is het uiterlijk
van dit waarlijk Koninklijk geschenk, dat
thans nog maar sporadisch op de lijnen ver
schijnt, maar dat toch altijd, zulk!s op wensch
van H.M. de Koningin, in het algemeen steeds
ter beschikkng moet zijn. Juist daarom wordt
er zooveel zorg aan de 5 rijtuigen besteed,
want omdat de trein betrekkelijk zelden in
gebruik is, kunnen kleine gebreken zich niet
openbaren. En er moet voorkomen worden,
dat onderweg iets zou gebeuren.
Mag de bijna 40 jaar oude trein uiterlijk
gezien worden, ook van binnen is dit rijdende
miniatuur-paleis een wonder van comfort,
luxe en gezelligheid. Ook nu nog
Vijf rijtuigen, waarvan „Salon I" feitelijk
bagagewagen was. Na de geboorte van H.K.H.
Prinses Juliana, voor wie geen slaapgelegen
heid in den trein was, werd daarin eerst
voorzien door een provisorische slaapplaats,
die in den grooten Salon gemaakt werd. De
ze toestand was echter allerminst bevredi
gend, zoodat Hare Majesteit den bagagewa
gen gedeeltelijk liet ombouwen tot slaapver
trek voor de Prinses. Een klein, sierlijk cabi
net met verschillende toiletbenoodigdheden
ontstond daardoor, betimmerd met het sobere
en eenvoudige pitch-pine. dit in tegenstelling
met de donkerkleurige, gepolitoerde houtsoor
ten in de andere rijtuigen. Ook een kleine,
complete badkamer met -douche en zij -
sproeiers werd achter het slaapvertrek van de
Prinses gebouwd.
„Salon II", wellicht het mooiste rijtuig....
Voorin het balcon met de openslaande deu
ren, de groote ruiten en een tweetal gemak
kelijke tabourets. Hier bevindt H.M. de Ko
ningin Zich meestal, wanneer Zij iemand
buiten den trein wenscht toe te spreken.
Een breede gang leidt naar den mooi be
timmerden salon, waarvan èn de meubilee
ring èn de stoffeering direct de aandacht op-
eischen. De wanden zijn met geborduurd
weefsel bekleed en de bijzondere verlichting
geeft het geheel een werkelijk aparte distinc
tie. Ook het plafond met de prachtige be
schildering en de enkele paneelen, schilder
stukken van Sluiterman, een diligence en een
trekschuit voorstellende, zijn waard om ver
meld te worden. Achter dezen salon, waar de
Koningin zoo gaarne vertoefde, liggen de
slaapvertrekken van Hare Majesteit en van
wijlen Z.K.H. Prins Hendrik, beide met af
zonderlijke toiletcabinets en gehouden in een
matigen, gedempten toon.
„Salon III'. In dit rijtuig bevindt zich de
eetsalon, ietwat eenvoudiger dan de groote
salon. Toch zijn stoffeering en betimmering
zeer mooi, juist doordat de eenvoud hier
overheerscht. Aan één zijde der eetkamer ia
nog een buffet, waardoor de spijzen opge
diend worden. In dit rijtuig bevindt zich ook
de buitengewoon gezellige rooksalon van wij
len Prins Hendrik, uitgevoerd in gebeeld
houwd eikenhout. Enkele gemakkelijke club
fauteuils, met leer bekleed en een met leer
bekleede zitbank vormen het meubilair. De
Prins was, wanneer hij niet elders geroepen
wasr vaak in zijn rooksalon te vinden.
Deze drie rijtuigen vormden oorspronkelijk
den trein, waarvan de smaakvolle inrichting,
nu, na bijna 40 jaar, nóg kan wedijveren met
welk modern materieel ook. Er zijn echter
later nog twee rijtuigen bij den trein gevoegd,
één met coupés voor het gevolg, de lakeien
en de andere bedienden en één waarin, naast
coupés voor het dienstpersoneel, de keuken
en de bijkeuken ondergebracht zijn. De keu
ken is er op ingericht om ook bewerkelijke
schotels gereed te maken. Het keukenperso-
neel beschikt dan ook over alle mogelijke in
grediënten en over een compleet eet- en
drinkservies.
Acht en dertig jaar geleden leverde de fir
ma Beynes den Koninklijken Trein af, tech
nisch zoo volmaakt mogelijk. De rijtuigen,
welke elk ongeveer 20 meter lang zijn, hebben
dan ook een gewicht dat met de meest mo
derne overeen komt. De ligging op de baan is
buitengewoon vast, terwijl er bij den bouw te
vens rekening mede gehouden is dat de trein
in het buitenland moet kunnen rijden. Het
remstelsel bijvoorbeeld past in dat van alle
buitenlandsche treinen, hetgeen ook met de
afmetingen het geval is.
De groote. buitenlandsche reizen der Ko
ninklijke Familie naar Noorwegen, Italië en
Zwitserland, zijn altijd voortreffelijk verloo-
pen. Vaak bleef de Koningin dan 's nachts in
den trein over, hetgeen eveneens geschiedde,
wanneer zij een deel van ons land bezocht,
waar voor logeeren minder goed gelegenheid
was.
In en kort na den oorlogstijd heeft H.M. de
Koningin veel met den trein gereisd en er me
nigmaal in overnacht. Daarna is het gebruik
langzamerhand verminderd, zoodat de trein
bijna nooit meer compleet in gebruik is. Voor
al de keukenwagen gaat nog maar zelden mee.
Ondanks het feit dat de Koninklijke trein,
die eens nabij Schalkwijk in de provincie
Utrecht gederailleerd is, gelukkig zonder dat
dit ernstige gevolgen had. nog maar spora
disch in bedrijf is, blijft hij toch een groote
merkwaardigheid. Niet alleen omdat hij een
zoo kostbaar geschenk is geweest, maar ook
omdat hij, gebouwd in een tijd dat er niet
zulke hooge eischen gesteld werden, deson
danks nog immer opvalt en aller blikken tot
zich trekt. En dat is, in een tijd dat moderne
en comfortabele treinen als iets normaals
worden beschouwd, stellig merkwaardig....
1
(Nadruk verboden).
