Haarlem's Dagblad
Climax.
Na de feesten.
De N.v. Dans Academie J. G. MARTIN ZONEN
Schagchelstraat 29 te Haarlem, Telefoon 10806
Frankrijk eensgezind
als gevaar dreigt.
Het belangrijkste
56e Jaargang No. 16940
Uitgave Louren» Co9ter, Maatschappij voor
Courant-Uitgaven en Algem. Drukkerij N,V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplcin 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
Telefoon: Directie 13082,Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Maandag 12 September 1938
Abonnementen per week f 0.25. p mnnnd
f 1.10. per 3 aiaundcn I 3.25 franco pe*
post f3.55. losse nummers 6 ceni per ex.
Advertcnliën 1-5 regels f 1.75. elke regel
meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regeL
Regciabonnemcntslarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60. elko
regel meer f 0.15. Groentjes zie rubriek.
De in Europa heerschende spanning is van
daag tot een climax gestegen in afwachting
van de rede, die Adolf Hitler vanavond om 7
uur 20 op het partijcongres te Neurenberg zal
houden. Ten hoogste heerscht de spanning in
Neurenberg zelf, want de daar verzamelde af
gevaardigden weten evenmin waar zij aan
toe zijn als hun landgenooten en als de an
dere volken die met hen den heksenketel
Europa bewonen. Maar in Londen, waar het
Britsche kabinet vanmorgen bijeen is geko
men, in Frankrijk, waar men de diplomatieke
leiding van Downing Street volgt en overi
gens al zijn binnenlandsche geschillen schijnt
te hebben vergeten, in de andere hoofdsteden
ook is de spanning niet veel minder. In Praag
zelf doet president Benesj al het mogelijke
om de bevolking rustig te houden, hetgeen
niet eenvoudig kan zijn met demonstreerende
Sudeten-Duitschers die kreten als „Ein Volk,
ein Reich, ein Führer" aanheffen.
De spanning is zeer groot en daarom alleen
reeds is het noodzakelijk om tot spoedige op
lossing van het hangende Tsjecho-Slowaak-
sche vraagstuk te geraken. Men kan opwin
dingen als deze niet lang riskeeren. Indien de
in het nauw gedreven Praagsche regeering
den toestand niet langer zou kunnen beheer-
schen, indien burgeroorlog in het land zou
uitbreken, zou dat de lont kunnen zijn die het
Europeesche kruitvat tot uitbarsting bracht.
Dit is, op het moment, een groot gevaar.
Niettemin kan men hopen dat deze dag een
gunstige wending brengt. Door Hitler is
blijkbaar aangestuurd op een resultaat der
onderhandelingen vóór hij zijn rede zou uit
spreken. Indien vandaag nog een overeen
komst zou bereikt kunnen worden, die de
Sudeten-Duitschers beter gezegd: Berlijn
bevredigde, en die Hitier als een diploma
tieke overwinning zou kunnen aankondigen,
zou vanavond plotseling de gansche bedrei
ging van Europa kunnen verdwijnen.
Merkwaardig is de onzekerheid omtrent
eikaars werkelijke bedoelingen, die in Lon
den en Berlijn heerscht. Is de Engelsche re
geering van meening dat Duitschland Tsjecho
Slowakije inderdaad zal aanvallen als het
zijn zin niet krijgt? Dat weet men niet. Vol
gens nuchtere verstands-redeneeringen zou
men moeten zeggen: de Duitschers zullen dat
niet doen, want zij loopen alle kans tegenover
een ontzaglijke Engelsch-Fransch-Russische
overmacht te staan, terwijl Poolsche steun
voor hen niet te verwachten schijnt en Ita-
liaansche steun een twijfelachtige zaak is.
Evenals in den oorlog van 1914-1918 zouden de
Italianen denkelijk den loop van zaken gaan
afwachten eer zij partij kozen.
Maar de mogelijkheid moet in Engeland
overwogen zijn dat de ware economische toe
stand* van Duitschland dusdanig benard is
dat het tot wanhoopsmaatregelen geneigd zou
kunnen zijn.
Anderzijds twijfelt men in Berlijn (en in
Neurenberg) blijkbaar aan de werkelijke be
doelingen van Engeland. Men gelooft niet
dat het Frankrijk te hulp zou komen als dit,
tengevolge van een Duitsche agressie tegen
Tsjecho-Slowakije, volgens zijn verdrags-ver-
plichtingen Praag te hulp kwam. Misschien
twijfelt men in Berlijn zelfs aan Frankrijk's
daadwerkelijken steun voor Praag.
In deze omstandigheden moet men wel
vurig hopen dat de missie-Runciman de
Praagsche regeering tot zelfs de uiterste con
cessies zal weten te bewegen. De Times heeft
onlangs de mogelijkheid van een Tsjecho-
Slowaakschen gebiedsafstand aan Duitsch
land geopperd. Daar is groot rumoer door
ontstaan en de Engelsche regeering verloo
chende het artikel onmiddellijk. Het werd als
een ontactische daad in de sfeer-van-loven-
en-bieden door vele Engelsche en andere bla
den gehekeld. Maar intusschen waren er in
de Fransche pers stemmen, die de Times bij
vielen. En geen wonder! Zoo zijn er ook
overal menschen te vinden die voor een volks
stemming in het Sudeten-jDuitsche gebied
voelen. En zou dit niet verreweg de beste op
lossing zijn? Niet voor den economischen toe
stand van Tsjecho-Slowakije, maar tot redding
van Europa van een ramp? In dit blad is altijd
een anti-oorlogs-standpunt ingenomen, in
overeenstemming trouwens met het Kellogg
Pact. Wlnu, is deze aangelegenheid een zaak
die de hooge bedoelingen van dat Pact waar
deloos maakt? Integendeel.
De Sudeten-Duit^phers, VA millioen in aan
tal, wenschen blijkbaar op dit oogenblik niet
allen annexatie door Duitschland, maar wel
zelfbestuur. Indien zij dit bij volksstemming
onder onpartijdig toezicht ik herinner aan
het plebisciet in het Saar-gebied konden
bevestigen zou men hun zelfbestuur moeten
geven. Of desnoods de inlijving bij Duitsch
land van de provincies, waar zij in de meer
derheid zijn. Dit zou Tsjecho-Slowakije eco
nomisch zeer verzwakken. Het zou hulp en
steun van anderen noodig hebben.
Maar welke toekomst heeft het met de
Sudeten-Duitschers? En is niet alles beter dan
een Europeesche oorlog? Tusschen drie kwa
den moetende kiezen zou men toch in Praag
wel tot de slotsom dienen te komen Het
grootste kwaad is de oorlog, het tweede een
onzeker, voortdurend-bedreigd bestaan met
een ontevreden minderheid in den lande,
dat zoowel tot buitenlandschen als tot burger
oorlog kan leiden, het minste kwaad is dan
nog gebiedsafstand.
Een Engelsche en een Fransche regeering
die op het critieke oogenblik den vrede nog
willen redden zouden Praag tot deze keuze
kunnen bewegen. Tenslotte is er al zooveel
't Feestgedruisch is in den lande alom weer
verstomd.
Het festijn, zoozeer genoten, is weer
afgeloopen
En een nieuwe tijd van ingespannen
werken komt,
Tijd van nood en zorgen, maar ook van
vertrouwend hopen.
Levend blijft voor jong en oud nog de
herinnering,
Die wij aan dit schoone feest van land
en volk bewaren,
Stil gekoesterd in de harten als een
kostbaar ding.
Dat zijn glans zal houden in een lange
reeks van jaren.
Veertig jaar regeeringstijdperk zijn
voorbijgegaan,
Nieuwe jaren zullen komen met hun
nieuwe zorgen,
't Vorstlijk Huis dat in ons landje aan het
hoofd blijft staan,
Zal ons ook haar trouwe leiding in die
jaren borgen.
Maakte men de vlaggen en de wimpels
weer aan kant,
Heeft men dan de feestverlichting weder
laten dooven,
Onverflauwd glanst in de harten in het
gansche land:
't Was Oranje, 't is Oranje, 't blijft
Oranje Boven.
P. GASUS.
Mededeeling
bericht hiermede, dat de uren voor inschrijving en be
sprekingen betreffende clubs en lessen Seizoen 1938/39,
zullen aanvangen op Donderdag 15 September
van 1112, van 25 en van 79 uur.
(Adv ingez Wen
Bouw van 100 woningen.
In het Amsterdamsche kwartier.
De N.V. Bredero's Bouwbedrijf teUtrecht wil
van de gemeente Haa Tem 13130 M2. grond aan
de Ten Kate-, de Gem nestet- en de van Koets
veldstraat koopen voor f 10.500 om op dien
grond honderd woningen te bouwen.
B. en W. stellen den raad voor daartoe te
besluiten, onder voorwaarde, dat er alleen
woonhuizen zullen worden gebouwd.
Kinderverlamming.
Een geval te Hillegom.
Te Hillegom heeft zich Zaterdag een geval
van kinderverlamming voorgedaan.
Het kind is naar het Acad. Ziekenhuis te
Leiden overgebracht.
Op last van den burgemeester zijn voorloo-
pig tot en met Zaterdag 17 September alle
lagere scholen, de kleuterscholen en Kinder
bewaarplaatsen gesloten. Ook de consultatiebu-
reaux zullen geen zitting houden. Alleen de
U. L. O.-scholen blijven geopend.
De voorzijde van het nieuwe Zusterhuis van het Diaconessenhuis, dat Donderdag
a.s. officieel door den burgemeester zal worden geopend.
van het ongelukkige verdrag van Versailles
geschrapt. Dit is een neteliger, gevaarlijker
object dan al zijn voorgangers. Ma.ar als men
den vrede wil redden, moet „prestige" dat niet
belemmeren.
Niemand weet op dit oogenblik wat Hitier
vanavond zal zeggen. Kondigt hij geen op
lossing van het gesclil aan, dan zal hij den
kelijk toch ook wel geen strijd proclameeren
en in dat gev^l dus in min of meer vage
termen spreken. Dit zou voortzetting van den
gespannen toestand beteekenen, met al de ge
varen van dien.
Mocht deze situatie morgen heerschen dan
rijst voor mij de vraag of Nederland bij de
andere kleine naties met name bij de Scandi
navische volken, de Belgen en de Zwitsers,
niet een onmiddellijk initiatief zou kunnen
nemen tot het aanbieden van gemeenschap
pelijke bemiddeling, zoowel aan de betrok
ken groote mogendheden als aan Tsjecho-
Slowakije. Een dergelijk aanbod 'zou beter
door de staatshoofden der kleine naties dan
door de regeeringen gedaan kunnen worden.
Het zou diepen indruk maken en wellicht
slagen. Zou men zulk een poging onbeproefd
mogen laten?
R. P.
Prins Arthur of Connauglit
overleden.
Engeland's verdienstelijke „on-officieele
ambassadeur".
LONDEN, 12 September. Hedenmorgen is
na een langdurige ziekte Prins Arthur of Con-
naught in zijn woning te Belgrave Square
overleden. De prins had zijn 55ste levensjaar
bereikt. Hij was een neef van den koning en
gold naast den ex-prins van Wales als de beste
„niet-officieele ambassadeur van Engeland"
en als een der belangrijkste leden van het
Huis Windsor. (United Press).
MEISJE ONDER AUTOBUS DOODGEREDEN.
Zaterdagmiddag is het zevenjarig meisjes
J. N. C. Geluk, wonende aan de Brielsche-
laan te Rotterdam op den rijweg vlak bij de
ouderlijke woning onder een autobus geraakt.
Het kind was, toen het uit de ouderlijke wo
ning kwam, eerst op den rand van het
trottoir blijven staan, maar stak daarna plot
seling over, terwijl er een paar achter elkaar
rijdende autobussen voorbij gingen. Hierbij
geraakte zij onder de achterwielen van een
der autobussen en werd op slag gedood.
WEEKBERICHT
Coöp. „Vooruitgang" Ü.A., Haarlem.
Appelmoes v. goudreinetten p. 1/1 bl. 25 ct.
Roomboter per pond 75 ct.
Suiker per pond 22 ct.
Slaolie per flesch a 6lj> maatje 45 ct.
Pindakaas per pot 12 y2 ct.
Lucifers per pak 4Vfe ct.
Nieuwe Capucijners per pond 13 ct.
Bak- en Braadvet per pond36 ct.
Koffie per half pond 10y2 ct.
Fijn gekr. Speculaas p. half p. 15 en 20 ct.
MET DIVIDE ND BONS.
(Adv. Ingez* Med.)
NOODWEER RICHT ERNSTIGE SCHADE
.AAN IN NOORD ITALIë.
Hevige regens hebben in Noord-Italië ont
zettende verwoestingen aangericht. De brug
der spoorlijn TurijnLanzo. welke over de
Geronda ligt, werd door de sterk gewassen
rivier weggeslagen.
Albert Sarraut:
NOYON 11 September. Bij de in
wijding van een monument heeft de
Fransche minister van buitenland-
sche zaken, Albert Sarraut, een rede
gehouden waarin hij zeide: ,,Als het
volk zich in dienst van de grootheid
van 't land wil stellen, is in Frankrijk
niets onmogelijk. Als morgen het uur
van gevaar zou komen, zou Frankrijk
onmiddellijk weer even eensgezind
zijn als het was in vroeger jaren,
wanneer een buitenlandsch gevaar
dreigde. Laat het buitenland zich
daarin niet vergissen.
„De handhaving van den vrede zoo ver
volgde hij „vraagt van alle Franschen stof
felijke offers of doctrinaire offers. Wij moe
ten eensgezinder dan ooit rondom de regee
ring van nationale verdediging staan. Het
Fransche volk zal een homogene massa zijn,
waarbij zich ongetwijfeld de elementen van
wijsheid en gezond verstand die nog zoo
machtig zijn in de wereld, zullen scharen.
Daardoor zal de vrede eens te meer gered
worden."
Sarraut herinnerde in dit verband aan de
ondubbelzinnige waarschuwingen van Hali
fax en de rede van den Amenkaanschen ge
zant. Frankrijk, zoo zeide hij, blijft bereid
lederen staat de hand te reiken, welke nooit
verraden heeft, maar die ook nooit beefde.
Britsche regeeriii"; overlegt.
Kabinet vanmorgen bijeengekomen.
LONDEN, 12 September (Reuter-
A.N.P.) Voor den eersteu keer sedert
het zomerreces is het kabinet van
ochtend in Downingstreet bijeenge
komen.
Het doel der vergadering is in de
eerste plaats alle leden van het kabi
net in staat te stellen den toestand te
bezien in het licht der laatste be
richten uit het buitenland.
Zeer groote beteekenis kent men toe
aan de redevoering, die hedenavond
door Hitier op den Rijkspartijdag te
Neurenberg zal uitspreken. In den
loop der week zullen nog meer kabi
netszittingen worden gehouden.
Na de kabinetszitting van vandaag zal Lord
Delawarr zich per vliegtuig naar Genève be
geven, waar hij ongetwijfeld aan de hooge
commissarissen der dominions verslag zal
uitbrengen.
Als voorzorgsmaatregel heeft de politie van
daag Downingstreet voor het gewone publiek
afgesloten.
Stichting van een confectiefabriek
Op het vroegere terrein der Reiniging.
B. en W. stellen aan den Raad voor 1488 M2.
grond aan den Harmenjansweg (het vroegere
terrein der Reiniging) te verkoopen aan de
N.V. Ten Berge's Confectie Industrie, die op den
grond een fabriek met bovenwoning zal laten
bouwen.
Het woord is aan.
Wijnaendts Francken:
Waf men het liefst zou
willen vergeten, vergeet men
het moeilijkst.
Belgische regeering neemt
militaire voorzorgsmaatregelen.
Versterkingen naar de grens gezonden.
BRUSSEL. 12 Sept. (A.N.P.i Het dagblad
Gazette publiceert het volgend bericht:
Men weet. dat de internationale toestand de
Belgische regeering heeft genoodzaakt zekere
maatregelen te nemen, welke slechts be
schouwd kunnen worden als onmisbare voor
zorgen en niet als militaire besluiten, welke
de bevolking zouden kunnen verontrusten
Om deze reden hebben aan de Duitsch-Bel-
gische grens verscheidene troepenbewegingen
plaats gevonden, hieruit bestaande, dat in den
nacht van Zaterdag op Zondag artillerie-af-
deelingen die te Elsenbom in kwartier lagen,
naar hun garnizoenen zijn teruggezonden.
De bereden artillerie uit Luik heeft des
nachts 60 K.M afgelegd. De karabiniers uit
Eupen en Malmédy waren Zondag den ge-
heelen dag geconsigneerd. Ten slotte zijn de
brigades van de rijkswacht, die langs de grens
zijn gelegen, eveneens krachtig versterkt,
niet om. zooals was gezegd den uittocht van
Joden uit Duitschland tegen te gaan, doch
als militaire maatregelen, welke naar het blad
herhaalt, slechts als voorzorg bedoeld zijn.
Ook maatregelen in Zwitserland.
BERN, 12 September (D.N.B.) Het Fede
rale departement voor militaire aangelegen
heden deelt mede: „Steimende op een machti
ging van den Bondsraad heeft het federale
departement voor militaire aangelegenheden
bepaald, dat vandaag, 12 September, als voor
zorgsmaatregel de mijnen moeten worden
geladen, om eventueel de spoor- en straat
wegen aan alle grenzen onbegaanbaar te ma
ken. De mijnen worden door de vrijwillige
grensbeschermingsafdeelingen bewaakt. De
bevolking moet zich aan. de door deze af-
deelingen gegeven bepalingen onderwerpen.
Het is verboden zich op te houden in de buurt
waar mijnen zijn geplaatst, deze te fotogra
feeren of te teekenen.
United Press meldt nog:
Ofschoon het Zwitsersch leger niet gemobi
liseerd is, is er een grooter aantal burgers on
der de wapenen, dan gewoonlijk n-.i dezen tijd
van het jaar. Twee regimenten zijn juist „af
gezwaaid" na jaarlijksche herhaling-oefenin
gen, terwijl vier andere gewonen dienst langs
de grenszones verrichten.
Bovendien zijn daaraan toegevoegd een
lichte brigade artillerie en ongeveer acht spe
ciale grenscompagnies, gestationneerd aan
de grenzen zelf.
HEDEN- 14 PAGINA'S.
LORD RUNCIMAN EN ZIJN STAF. Een foto van de Britsche bemiddelaars
in hun „hoofdkwartier". V. 1. n. r. zittend: Geoffrey Peto, Lord Runciman,
F. Ashton Gwatkin en J. Henderson. Staand D. Stephens en R. J. Stopford.
HAARLEM EN OMGEVING.
pag.
Plannen voor den bouw van een U.K. Jon
gensschool voor u.l.o. in Haarlem-Noord. 13
Zal de Haarlemmer Raad voortaan om de
drie weken vergaderen? 13
Stichting van een confectiefabriek aan den
Harmenjansweg te Haarlem. 1
Bouw van 100 huizen in het Amsterdam
sche kwartier te Haarlem. 1
Een geval van kinderverlamming te Hille-
B^en W. van Haarlem stellen den raad
'voor grond aan de Kleverlaan te koopen
voor den bouw van een nieuwe zwem
inrichting.
Bij den bouw van het nieuwe gebouw \oor
den Geneeskundigen Dienst te Haarlem
is de raming overschreden.
BINNENLAND.
Zaterdagmiddag is er een grootsch huldi-
gïngsfeest geweest in het Olympisch
stadion
De Prinses is door een lichten griepaanval
verhinderd near Soestdijk terug tc
keeren.
Voor rogge is sinds Zondag een denatura-
tievergocding ingesteld. 3
Duizenden hebben burgemeester Fortuyn
de laatste eer bewezen. 3
Te Kollum is een moeder van een tehuis
voor ouden van dagen door een dronke
man met messteken zwaar gewond. 3
BUITENLAND.
België en Zwitserland nemen enkele mili
taire voorzorgsmaatregelen. 1
De Britsche regeering blijft vertrouwen
op een minnelijke schikking van het
Sudeten Duitsche probleem, doch zal
1 zich indien noodig aan Fransche zijde
scharen.
Benesj heeft in een Zaterdagavond gehou
den radiorede de Tsjecho Slowaak-
sche bevolking tot kalmte aangemaand. 9
Redevoeringen van Goering en Goebbels
op den Rijkspartijdag te Neurenberg. 9
SPORT.
De nieuwe velden van B. M. II. C. zijn Zon
dag geopend. 5
Trekvogels winnen den Prins Hendrik-
beker 7
De ontwikkeling van het voetbalspel in
beeld. 7
ARTIKELEN.
R. P.: Climax
Langs de Straat: De Geknechte.
1
13
De Burgerlijke Stand van Haarlem is op
genomen op 4
