Haarlem's Dagblad
Chamberlain terug naar Londen
In Afwachting.
Spoedig een tweede
onderhoud met Hitier
Omte$ mt Uet
Btiiscke kabinet
Pauze in de crisis
door Chamberlain's
reis
Snelheidsrecord.
§6e Jaargang No. 16911
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor
Courant-Uitgaven en Algem. Drukkerij N.V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
Telefoon: Directie 13082, Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEER EBOOM EN ROBERT PEEREBOOM
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Vrijdag 16 September 1938
Abonnementen per week f0.25. p maand
f 1.10 per 3 maanden f 3.25 franco pet
post f3.55. losse nummers b cent per
Advertenlicn 1-5 regels f 1.75. elke regd
meer f 0.35. Reclame* f 0.60 per regeL
Regelabonneraentstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.6O. elke
regel meer f 0.15. Groentjes rie rubriek.
Drie uur lang hebben de Britsche premier
Neville Chamberlain en de Duitsche Führer
en Rijkskanselier Adolf Hitler te Berchtes-
gaden geconfereerd. Vanmorgen is Chamber
lain naar Londen teruggekeerd. Hij heeft zich
met voldoening uitgelaten over den toon van
de gedachtenwisseling, maar natuurlijk niet
verteld wat zij inhield. Want vanmiddag zou
hij eerst zijn rapport in den Engelschen ka
binetsraad gaan uitbrengen. Misschien hoo-
ren we vanavond meer. Intusschen regent
het natuurlijk geruchten en veronderstel
lingen. In Engeland had men blijkbaar ver
wacht dat de premier langer te Berchtesga-
den zou blijven, in Frankrijk dat het gesprek
langer dan drie uur zou geduurd hebben, in
Berlijn vindt men het juist mooi dat de Brit
sche premier zoo spoedig weer vertrokken is,
omdat dit bewijst dat hij de noodzaak van
snel handelen erkent. En intusschen heeft
Chamberlain zelf gezegd dat hij binnen en
kele dagen, misschien over een week, een
tweede bespreking met Hitier zal hebben.
Laat ons niet te veel waarde aan al de ge
ruchten hechten en intusschen begrijpen
dat snel handelen ongetwijfeld gewenscht is.
Wellicht niet met het oog op een Europee-
schen oorlog het is zeer wel mogelijk dat
dit opperste gevaar op dit oogenblik al ver
dwenen is, al weten wij er niets zekers van
maar wel ten aanzien van de mogelijkheid
van burgeroorlog in het zoozeer verdeelde
Tsjecho-Slowakije. De Praagsche regeering is
bezig meer reserves op te roepen. Maar niet
alleen de bevolking, ook het leger moet sa
mengesteld zijn uit al de verschillende na
tionaliteiten. Het is niet duidelijk hoe groot
een leger zou zijn, uitsluitend uit Tsjechen
samengesteld. De Tsjechen vormen slechts
43 pCt. van de bevolking. Het is evenmin dui
delijk in hoeverre de organisatie mogelijk
maakt, alleen de Tsjechen op te roepen en in
te deelen. Maar het is wel duidelijk dat de
Slowaken, Hongaren, Polen en Roethenen,
die allen evenals de Sudeten Duitschers auto
nomie of wel terugkeer naar hun oorspron
kelijke staatsverband wenschen, geen be
trouwbare elementen in een regeerings-leger
kunnen zijn.
Van meer dan één zijde is de waarschijn
lijkheid naar voren gebracht, dat Hitier
„scherpe eischen" zal hebben gesteld. Ja, het
is moeilijk aan te nemen dat hij in zijn ge
sprek met Chamberlain minder dan de auto
nomie van de provincies, waarin de Sudeten-
Duitschers in de meerderheid zijn, zal hebben
gevraagd. Na zijn voorgaande uitlatingen om
trent het zelfbeschikkingsrecht der volken,
overigens een liberaal en democratisch prin
cipe, is het niet denkbaar dat hij daarvan
maar afgestapt zou zijn. De vraag is veeleer:
in welke mate en op welke wijze? En de vol
gende vraag: hoe zullen Frankrijk en vooral
de Praagsche regeering te bewegen zijn tot
een oplossing, die alle partijen bevredigt?
Waarbij dan bedacht dient te worden dat in
Frankrijk, evenals in Engeland, reeds een
zeer sterke strooming merkbaar is geworden
ten voordeele van het zelfbeschikkingsrecht
der Sudeten en van de mogelijkheid van een
volksstemming, dat onder alle betrokken vol
ken een diepe afkeer van het voeren van
oorlog heerscht en dat Praag zelf een oplos
sing zal dienen te aanvaarden, waarbij het
staatsgezag in het land duurzaam uitvoer
baar is. De inzet van de kwestie is niet, wie
er vandaag gelijk heeft of kan krijgen, maar
welke mogelijkheden de toekomst nog biedt.
Tot degenen die straks wellicht uit den loop
van zaken zouden willen gaan afleiden dat
.Engeland het hoofd gebogen heeft" of dat
„Hitier maar weer een succes heeft behaald'
zou ik bij voorbaat willen zeggen dat zij met
deze redeneering zich zouden stellen op het
ouderwetsche standpunt van het staatspres-
tige, zonder verder na te denken. En dat zij
dan zouden vergeten dat de staat Tsjecho-
Slowakije een der lapwerk-mislukkingen van
den vrede van Versailles is geweest, een sa
menraapsel van vele nationaliteiten dat men
zelfs in 1919 al met een huivering zag ont
staan. Er zijn nu al verscheidene misbaksels
van het vredesverdrag, die even zoovele ge
varen inhielden, zonder oorlog opgeruimd.
Laat ons dankbaar zijn als de kaart van
Europa, herzien kan worden met wegneming
van allen wrok over Versailles zonder dat er
oorlog uit ontstaat. Over Elzas-Lotharingen
Is geen dispuut meer te wachten. Laat ons
hopen dat ook de koloniale kwestie in de be
sprekingen van Chamberlain en Hitier zal
worden geregeld. Als inderdaad op vreedzame
wijze al de fouten uit een vredesverdrag zou
den kunnen worden hersteld zou dat een
nieuw wereldwonder zijn. ons een grooten stap
nader tot den wereldvrede brengen en nieuwe
hoop voor Europa geven. Wij moeten trach
ten deze dingen in de groote lijn te zien, zon
der pro-dit of pro-dat, en niet tevoren maar
zeggen: „Die Hitier zal doorgaan met zijn
eischen en zijn onrust, ook als het onrecht
van Versailles hersteld is", want we zijn geen
profeten, we weten dat niet en de interna
tionale politiek ontwikkelt zich op den duur
al tij d anders dan zoo erg aannemelijk had
geschenen. Ons Europeesche en ook ons Ne-
derlandsche belang liggen ook niet in de
moeilijkheden, beproevingen en zorgen van
een groot volk als het Duitsche, maar ln zijn
welzijn.
Met dit alles wil ik niet zeggen dat de zaken
nu verder maar zoo vlot en gladjes in de rich
ting van Sudeten Duitsche zelfbeschikking
Het woord is aan.
VER het onderhoud op den Obersalzberg tusschen Hitier
en Chamberlain meldt het D. N. B., dat tusschen beide
staatslieden een omvangrijke en openhartige bespreking over
den toestand heeft plaats gehad.
Chamberlain vertrekt vandaag naar Engeland om met het
kabinet te overleggen. Hij keert echter spoedig voor een
tweede onderhoud met Hitier terug.
Men acht het te Berclitesgaden niet mogelijk, dat dit eerder
dan in het begin van de volgende week zal plaats hebben.
Het schijnt, dat dit tweede onderhoud zal plaats vinden te
Bad Godesberg a. d. Rijn, niet ver van Keulen, een geliefde
verblijfplaats van den Rijkskanselier.
Het bericht van Chamberlain's terugkeer is te Londen met
groote verwondering ontvangen. Echter meent men, dat het
alleen kan beteekenen, dat de premier een uiterst belangrijk
voorstel aan het kabinet heeft voor te leggen. Omtrent den
aard van het voorstel tast men in het duister.
N Duitsche politieke kringen ziet men in het vertrek van Chamber
lain het bewijs, dat de premier zich rekenschap geeft van den
grooten ernst van den toestand. Men is van oordeel dat, indien
Chamberlain besloten had, langer te Berchtesgaden te blijven, deze
houding in zekeren zin den indruk van getalm zou hebben gewekt.
Chamberlain, zoo zegt men, heeft door zijn besluit getoond, dat hij
inziet, dat onmiddellijk gehandeld moet worden. Het feit, dat hij nog
naar Duitschland terug komt, wordt ais een gunstig teeken uitgelegd.
CHAMBERLAIN zag er bij zijn
terugkeer naar zijn hotel uiterst
vermoeid uit en toen hij de menigte
die zich bij het hotel had verza
meld, groette, scheen hij diep in
gedachten verzonken. Hij trok zich
direct in zijn appartementen terug.
Hij vroeg onmiddellijk een tele
foongesprek met Londen aan.
De zeer optimistische gevoelens,
die men in het begin van den dag
in perskringen te Berchtesgaden
koesterde, maakten later op den
avond plaats voor pessimisme, doch
het communiqué, waarin gezegd
wordt, dat nieuwe besprekingen
zullen worden gevoerd, heeft
zoo meldt Reuter de hoop in alle
kringen eenigszins doen herleven.
(Zie ook pag. 5).
Britsche premier zal ook de
Fransche regeering raadplegen
Hitier zou pressie op
Praag van Londen
en Parijs verlangd
hebben
BEROHTESGADEN, 16 September (van den
specialen United Press-correspondent Webb
Miller). Na een conferentie van ongeveer
2i/2 uur met Hitier, waarbij slechts de tolk dr
Schmidt aanwezig was, is de Engelsche pre
mier hedenmorgen per automobiel naar
München teruggekeerd om per speciaal
zullen verloopen. Dat is niet te verwachten.
Er zullen nog heel wat moeilijkheden moeten
overwonnen worden eer men uit den doolhof
is. Maar Chamberlain's moedig en nobel
initiatief heeft een nieuwe hoop gegeven, die
ons vandaag allen vervult en die zeer goede
uitkomsten voor Europa kan brengen.
R. P.
Conversie leening Bloemendaal.
Voordeel van 5000.in 6 jaar.
De gemeenteraad van Bloemendaal ver-
eenigde zich Donderdagmiddag (na een ge
heime zitting, op verzoek van den heer Pos
thumus Meyjes met het voorstel van B. en W.
vervroegd af te lossen, op 15 December a.s.,
het nog uitstaande bedrag van f 78.000 van de
414 pet. geldleening van 1933. oorspronkelijk
groot f 203.000, aangegaan bij raadsbesluit van
19 October 1933.
Ter aflossing dier leening zal de gemeente
tegen parikoers en een rente van 2 pet. 's jaars
door bemiddeling tegen een provisie van 1 '8
pet. opnieuw leenen.
De nieuwe leening zal een looptijd hebben
van 6 jaar. zijnde gelijk aan den nog restee-
renden looptijd der af te lossen geldleening.
Het financieel voordeel van bovenbedoelde
conversie bedraagt gedurende die 6 jaren in
totaal ongeveer f 5000.
Eyston's absolute snelheidsrecord
per auto is alweer verbeterd door
John Cobb, die op de zoutvlakte
van Salt Lake City ruim 560 KM.
per uur bereikte.)
Vijfhonderdzestig kilometer,
Een goed gesmeerde bliksemschicht,
Zoo deed John Cobb het weer wat beter
Dan Eyston naar ons wordt bericht.
Nu gaat vrind Eyston 't weer probeeren,
Legt die er weer een schepje op,
Om op te scheppen voor de heeren.
Ik ben toch sneller dan John Cobb?
Maar Cobb is ook nog niet tevreden.
Dit is nog niet voldoende snel.
Heeft hij vierhonderd mijl gereden,
Dan eerst, verklaart hij is 't hem wel.
Dat kan dus nog een tijdje duren.
Maar als hij 't pleit gewonnen heeft,
Zal weer een ander 't monster sturen,
Dat naar vijfhonderd mijlen streeft.
Er is in snelheidsidealen
En cijfers immers nooit een grens,
Die geldt alleen voor materialen
En durf en weerstand van den mensch.
Ze spurten daar nou al sinds jaren,
Steeds sneller in die pan vol zout,
En ik persoonlijk moet verklaren.
Al deed ik 't zelf dan voor geen goud,
Ze kunnen mij het nieuws besparen.
Het laat me nu volkomen koud.
P. GASUS.
vliegtuig naar Londen te vertrekken met de
voorstellen van Hitler. Van deze voorstellen
zou de beslissing over oorlog of vrede kunnen
afhangen. In elk geval weten slechts Hitier,
Chamberlain en Schmidt wat in deze drama
tische ontmoeting op den Obersalzberg tus
schen beid? staatslieden werd besproken. De
gedachtewisseling zelf zou, met aftrek van
den tijd, die voor vertalen noodig was, iets
meer dan een uur hebben geduurd. Wat wer
kelijk in Berchtesgaden is geschied en waarom
vertrek reeds heden plaats vindt, is onbe
kend.
In Duitsche kringen wordt vermoed,
dat Hitier de vordering zou hebben
herhaald, dat de Sudeten-Duitschers
zelfbeschikkingsrecht zouden krijgen
en dat Engeland en Frankrijk druk
op Praag zouden uitoefenen, ten
einde te verkrijgen dat de Tsjechi
sche staatspolitie uit het specifiek
Duitsch gebied zou worden terugge
trokken. Men veronderstelt, dat
Chamberlain in een bepaalden vorm
nadruk zou hebben gelegd op de
noodzakelijkheid van een vreedzame
oplossing en dat hij zou hebben her
haald. dat er gevaar bestaat, dat
Engeland zich niet buiten een even
tueel conflict zou kunnen houden,
waarin Frankrijk verwikkeld zou
kunnen worden.
Daarbij heeft de Engelsche premier zich
ook op de huidige openbare meening van het
Engelsche volk beroepen.
In elk geval heeft Chamberlain besloten
direct het Engelsche en Fransche kabinet te
consulteeren.
In de kringen der waarnemers alhier is
men overigens de meening toegedaan, dat
Chamberlain's koen besluit in hooge mate
heeft bijgedragen tot een „pauze" in de crisis,
die 'n zekere kalmeering van de hartstochten
mogelijk maakt.
Invloedrijke personen, die eenige dagen gele
den nog met Hitier hebben gesproken verkla
ren, dat 't onwaarschijnlijk is.dat 't Chamber
lain zal gelukken Hitler van zijn te Neurenberg
ingenomen standpunt af te brengen. Andere
personen uit Hitler's omgeving verklaarden
aan United Press, dat Chamberlain's initia
tief om naar Berchtesgaden te komen groote
bevrediging bij Hitier heeft teweeg gebracht.
Semi-officieel werd verklaard: „Ik geloof, dat
Ruskin:
Elke plicht, dien wij ver-
waarloozen verduistert een of
andere waarheid, die wij
moesten kennen.
wij zeer tevreden zijn met 't resultaat van de
bespreking en ik geloof dat Engeland niet on
bevredigd is".
(United Press)
Conferentie tusschen
Chamberlain, Hitler, Mussolini
en Daladier?
Te Londen zoo meldt een United
Press-bencht zweeft de stemming
tusschen optimisme en pessimisme.
Bevoegde Engelsche kringen ver
klaren, dat zij tot nu toe slechts pers
berichten hebben ontvangen, volgens
welke de mogelijkheid wordt aange
duid dat Chamberlain, Hitler. Mus
solini en Daladier de volgende week
tezamen zullen komen, waarschijnlijk
in een Fransch—Duitsche grens
stad in de volgende week.
Aan deze bijeenkomst zou Zaterdag
een bezoek van Daladier aan Londen
voorafgaan.
Buitendien zou a-s. Maandag het Engelsche
en Fransche parlement bijeenkomen. Aan den
nderen kant zouden diplomatieke kringen
pessimistisch gestemd zijn. daar men aan
Duitsche zijde een directe instemming van
Chamberlain met de annexatie van Sudeten-
land heeft gedacht en verwonderd is, nu blijkt
dat Chamberlain een andere richting heeft
ingeslagen. Diezelfde kringen verklaren, dat
Duitschland nu nog slechts op een voorwend
sel wacht om Tsjecho-Slowakije binnen te
trekken, hetgeen reeds in de komende dagen
zou kunnen geschieden.
Ook in een Reuterbericlit uit Ber
lijn wordt gewag gemaakt van een be
spreking tusschen Hitler, Chamber
lain en Daladier. De naam van Mus
solini wordt hierin echter niet ge
noemd.
Verwacht wordt, dat deze bespre
king Dinsdag te Godesberg zal plaats
vinden.
Naar Havas uit Berchtesgaden meldt, wor
den te Godesberg reeds groote voorbereidin
gen getroffen voor de ontvangst der staats
lieden. A
Een gedeelte van de lijfwacht van Hitler is
reeds naar Godesberg vertrokken en er zijn
kamers gereserveerd voor zeventig buiten-
landsche journalisten.
De besprekingen zullen worden gehouden in
een buiten de stad gelegen kasteel.
Oplossing latigs diplomatieken weg
mogelijk?
Reuter meldt uit Berchtesgaden, dat
het algemeene gevoelen bestaat, dat
de verdere ontwikkeling van den toe
stand geheel afhangt van de vraag,
of men den toestand in Tsjecho Slo
wakije meester zal kunnen blijven,
totdat de beide staatslieden elkander
opnieuw zullen ontmoeten.
Het feit dat Chamberlain zich direct naar
Londen begeeft en Lord Runciman naar Lon
den ontboden is beteekent naar de weening
van Tsjechische kringen te Praag dat er
gisteren te Berchtesgaden geen doekjes om
zijn gewonden en dat de voorstellen van den
Führer zoodanig waren, dat zy in overwe
ging konden worden genomen
Voorts wijst het feit, dat Runciman als be
middelaar met de Tjechische regeering wordt
gebruikt er op, dat diplomatieke methoden
zullen zegevieren.
HEDEN: 14 PAGINA'S.
HAARLEM EN OMGEVING.
Het ontwerp voor het hoofdgebouw van de
overdekte kunstijsbaan aan de Klever
laan tc Haarlem.
Het nieuwe Zusterhuis van het Diacones-
senhuis te Haarlem is Donderdagmiddag
geopend.
BINNENLAND.
De Duitsche rentetransfer is verlaagd.
In Zuid-Holland wordt de veestapel thans
ook door de vlekziekte geteisterd.
WAAR HITLER EN CHAMBERLAIN CONFEREERDEN. Het landhuis van
Adolf Hitier op den Obersalzberg te Berchtesgaden (Beiersche Alpen), waar
gisteren de historische bespreking tusschen den Führer en den Engelschen
minister-president Sir Neville Chamberlain plaats vond.
BUITENLAND.
Bij de tweede bespreking tusschen Hitier
en Chamberlain zou ook Daladier aan
wezig zijn. 1
De mogelijkheid van een samenkomst van
Chamberlain, Hitler. Mussolini en Dala
dier wordt geopperd. 1
Chamberlain is vandaag weer naar Enge
land vertrokken, waar hij het kabinet
zal raadplegen om zich over enkele da
gen opnieuw naar Duitschland te be
geven. 1 en 5
De toestand in het Sudetenland is niet
geheel duidelijk. 5
SPORT.
John Cobb vestigt een nieuw snelheids
record voor automobielen. f
ARTIKELEN.
R. P.: In afwachting. 1
^)r. e. van Raalte: Wat was het doel van
Chamberlain's reis? 2
E. E. J.P.: Modeshow Weill-v. d. Laan. 4
Voor de Jeugd. 11
Dr. P. H. Schroder over Pater Malachius'
Mirakel, de eerste voorstelling van „Het
Nederlandsch Tooneel" 13
De Burgerlijke Stand van Haarlem u op
genomen op 9
