Haarlem's Dagblad
Praag geeft toe
TE CODESBERC
Kabinet Hodza
afgetreden
Storm over Praag.
de D&ify UieatagU:
EISCHT AFTREDEN
VAN BENESJ
Storm eischt meer
dan honderd dooden.
Millioenennota.
Geld beschikbaar
Het belangrijkste
56e Jaargang No. 16949
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor
Courant-Uitgaven en Algem. Drukkerij N.V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendapiein 37. Postgirodienst 38810,
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
Telefoon: Directie 13082,Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14825. Soendapiein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Donderdag 22 September 1938
Abonnementen per week f 0.25. p mnnnd
f 1.10. pei 3 tnuHiiden f 3.23 franco per
post f3.55. losse nummer» 6 cent per ex.
Advertentiëm 1-5 regels f 1.75. elke regel
tueer f 0.35. Reclames f 0.60 per regeL
Regelabonnementstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60. elke
regel meer f 0.15. Groentjes xie rubriek.
Vanmorgen is Chamberlain per vliegtuig
naar Godesberg vertrokken om Hitier opnieuw
te ontmoeten. Er worden veronderstellingen
geopperd omtrent de voorstellen die hij zou
denken te doen. Men kan ze belangstellend
lezen en er overigens aan twijfelen. Vooral als
er van een internationale commissie gespro
ken wordt, die de grenzen zou regelen, en van
de onschendbaarheid van den nieuwen staat.
Want er woedt nu een hevige storm over
Praag. Van uur tot uur schijnt de toestand
benarder te worden. Vanmorgen heeft de Völ-
kischer Beobachter. Hitler's krant, niets min
der dan het aftreden van president Benesj
geëischt. Het is duidelijk dat men van Duit-
sche zijde de verworven zekerheid dat Enge
land en Frankrijk niet terwille van Tsjecho-
Slowakije willen gaan oorlogvoeren, tot het
uiterste poogt uit te buiten. Er komen berich
ten binnen over Tsjechische mobilisatie nabij
de Hongaarsche grens. Welke waarde heeft
die? De telex versterkt de twijfel eraan on
middellijk door ons te melden dat de burge
meester van Praag Vanmorgen in een radio
redevoering heeft medegedeeld dat het kabi-
net-Hodza is afgetreden. En de Duitschers
eischen voortMen vraagt zich af of de
staat Tsjecho-Slowakije niet binnen enkele
dagen volkomen zal hebben opgehouden te
bestaan.
Velen zijn diep verontwaardigd over het lot
van Tsjecho-Slowakije. Zij vinden ook dat
Frankrijk en Engeland, vooral Frankrijk dat
er een verbond mee had, het schandelijk in
den steek laten. JaHebben zij er een
Europeeschen oorlog voor over, waarin Ne
derland wellicht ook betrokken zou worden?
Ik niet. Achten zij den staat Tsjecho-Slowa
kije, een kunstmatig gewrocht van de over
winnaars van Versailles, bewoond door een
vreemd allegaartje van zes verschillende
volksgroepen, gelijkwaardig aan volken die
hun onafhankelijkheid in den loop van
eeuwen verworven en gehandhaafd hebben en
bevestigd door hun eenheid in de uren der
beproeving? Ik niet. In de ure der beproeving
zijn alle volksdeelen in Tsjecho-Slowakije,
behalve alleen de Tsjechen, om autonomie
gaan schreeuwen. En de Tsjechen zijn niet
eens de meerderheid, zij vormden alleen de
grootste minderheid in het kunstmatig-ge-
vormde geheel. Als geheel heeft het Tsjecho-
Si owaaksche volk een volkomen gebrek aan
eenheid getoond.
In deze dagen ontvang ik vele brieven. In
de meeste wordt mij instemming betuigd. In
andere stelt men o.a. de vraag „waar Hitier
zal ophouden". Ik weet het niet met zeker
heid. Ik ben er wèl zeker van dat er een grens
zal zijn aan de lankmoedigheid van de Wes-
tersche groote mogendheden. De Hemel be
ware ons ervoor dat Hitler die overschrijdt.
Maar het zij herhaald: waarschijnlijk is dat
niet, want een Europeesche oorlog is voor
Duitschland zelf een te levensgevaarlijke on
derneming.
Er zijn ook veel menschen die zich ver
wonderen over het egoïsme der staten, die
alleen hun eigenbelang schijnen te dienen.
Hoe is het mogelijk! Hadden zij iets anders
verwacht? De pogingen om in het raam van
den Volkenbond, in het raam van het Pact
van Locarno, van de Ontwapeningsconferen
tie, van de Economische Wereldconferentie
het gemeenschappelijk belang te gaan die
nen en oorlog te voorkomen zijn immers alle
- mislukt! En hoe! Ieder is voor zichzelf alleen
gaan werken, politiek en economisch. Neder
land ook, nadat het jarenlang goeden wil
heeft getoond. Het heeft onlangs evenals de
andere Oslo-staten, zijn onwil ten aanzien
van het nemen van sancties verklaard.
Minister Patijn heeft te Genève onze zelf
standigheids-politiek in een rede geprocla
meerd. Heeft een dergenen, die nu tegen het
egoïsme van andere staten opkomen, daar
tegen geprotesteerd? Ik heb er niets van
gemerkt. Zou een diergenen het een Neder-
landschen minister vergeven als hij niet in
alles het Nederlandsch eigenbelang liet voor
gaan? Natuurlijk niet. Welnu, zoo zijn de
Engelschen en de Franschen en de anderen
ook. Door de mislukking van alle pogingen tot
blijvende internationale toenadering in
Europa is men teruggezakt naar het stelsel
Ieder voor zich.
En dat beteekent feitelijk: internationale
anarchie. Het woord anarchie is heusch niet
te dik, te groot of ook maar eenigermate mis
plaatst. Men mag dankbaar zijn als de na
tionale egoïsmen van de groote mogendheden
in dezen toestand zóó tegen elkaar uitgewo
gen kunnen worden, dat de oorlog en daar
mee de vernietiging van Europa nog voor
komen wordt. De tijd zal dan misschien een
nieuwe kans openen op de schepping van in
ternationale orde en rechtsverhoudingen. Nu
zijn wij daar weer ver van verwijderd. Maar
de afkeer van den oorlog blijkt inderdaad
diep geworteld en geeft hoop voor de toe
komst.
Het doet ietwat zonderling aan dat onder de
menschen. die indertijd altijd zoo schamper
en honend deden over alle pogingen tot in
ternationale toenadering, wien het zelfs te
veel was lid van een vereeniging te worden
of een petitionnement voor internationale
ontwapening te teekenen iemand had er
eens om kunnen lachen er nu zijn die zich
zoo verontwaardigd toonen over staats-
egoïsme. Dat was toch immers het eenige
waarin zij geloofden. Welnu, nu hebben ze het
in de volle maat, in de heele wereld, en mee-
nen kinderlijk dat de een of andere grootmacht
MOET DE WEG NAAR DEN
VREDE GEËFFEND WORDEN
lölULicUtc UeataMcc'
LONDEN, 22 September (Reuter). Het
valt niet aan te nemen, schrijft de „Daily
Telegraph", dat de reis naar Godesberg een
zuivere ceremonie is om aan Hitier het Sude-
tenland te oveivhandigen. Men zal zich der
halve er mede moeten vereenigen, dat dit
plan het begin en niet het einde der onder
handelingen is, welke over oorlog en vrede
moeten beslissen.
Redelijkerwijze kan worden veron
dersteld en de veronderstelling
wordt gesteund door het tweede deel
van het communiqué van j.l. Zondag
na de bespreking der Britsche en
Fransche ministers dat de regeling
betreffende Tsjecho Slowakije de
aangewezen vorm en een integraal
bestanddeel van de uitbreiding der
vredesgedaehte is. De bijeen
zijn eigenbelang voor ons of eenigen anderen
kleinen staat zal opofferen!
Laat ik hieraan herinneren: als de open
bare meening, als de volken aller landen achter
internationale toenadering staan zal zij sla
gen. Als de meerderheid erom lacht of erop
schimpt zal zij uitblijven. En men krijgt inter
nationale anarchie met op den duur oor
lóg ervoor in de plaats.
R. P.
komst van Godesberg zal of het pad
naar zulk een vrede effenen, of in
het geheel geen vrede brengen.
Tenzij de voorteekenen ons bedriegen zal
zelfs de regeling betx-effende Tsjecho Slowa
kije weinig geruststellend blijken te zijn. Uit
Duitschland komen sombere berichten over
de daar heerschende denkbeelden inzake de
oplossing. Als deze gedachten gekoesterd
worden, kan wel terstond gezegd worden, dat
deze regeling geen regeling is. De Tsjecho Slo-
waken hebben eenzelfde recht op zelfbeschik
king als Hitier voor zijn rasgenooten eischte.
Wegens de opofferingen, welke zij zich ge
troost hebben, mogen zij als minste compen
satie verwachten den definitieven waarbox-g
van hun militaire veiligheid en van hun poli
tieke, economische en cultureele onafhanke
lijkheid.
De beschuldigingen, schrijft de „Times", dat
Chamberlain Tsjecho Slowakije heeft verra
den en zich aan den dictator heeft overgege
ven, zijn brutaal en dwaas. Zijn zending was
het niet slechts den vrede te bewaren, maar
een oplossing te vinden en weerstand te bie
den aan elke poging om het geval met geweld
te regelen. Aangaande de zinspelingen in de
Duitsche pers, dat de afstand van het Sude-
tengebied niet voldoende zou zijn, zegt het
blad, dat dit tegen Hitler's uitgesproken poli
tiek van bevrijding en vereeniging van het
Duitsche ras gaat, met eerbiediging der rech
ten van andere rassen.
PARIJS, 22 September (Havas.)
De Parijsche bladeix bespreken uit-
voex-ig het antwoord van de Tsjechi
sche regeering en verheffen hun stem
tegen verdere concessies, met name
aan Polen en Hongarije.
Zoo schrijft de „Figaro": De onder druk op
gelegde regeling heeft iets onaangenaams,
dat de wereld niet zal vergeten. Het strekt
den Tsjechen tot eere, dat zij onder deze be
proeving hun koelbloedigheid hebben weten te
bewaren. Nooit heeft een fier en moedig x-as
een grooter offer gebracht voor den alge-
meenen vrede.
BRIT SCH-FRAN SCHE
VOORSTELLEN
AANVAARD
¥\E Tsjecho-Slowaaksche regeering heeft gisteren haar
antwoord op de Britsch-Fransche voorstellen aan de
gezanten van Engeland en Frankrijk overhandigd.
Dit antwoord houdt een onvoorwaardelijke toestemming
van den eisch tot afstand der Sudeten Duitsche gebieden in.
Aan de nota zou de verklaring toegevoegd zijn, dat Tsjecho-
Slowakije op de hulp van Engeland en Frankrijk rekent, zoo
het land mocht worden aangevallen.
In een mededeeling per radio heeft de Tsjecho-Slowaak
sche regeering er den nadruk op gelegd, dat zij onder pressie
gehandeld heeft en toegegeven heeft om den vrede te redden.
Den geheelen avond werden te Praag
gehouden.
betoogingen
In een vanmorgen uitgesproken radioredevoering, welke
met luidsprekers op straat iverd verspreidheeft de burge
meester van PraagZinklerverklaarddat het kabinet-
Hodza is afgetreden.
Dit bericht iverd later bevestigd.
Er zou een nieuwe regeering gevormd worden van natio
nale concentratiewaaraan alle partijen zouden deelnemen,
en waarin het leger vertegenwoordigd zou zijn
Volgens Mme Tabouis in de „Oexivre"
zouden Hitler en Chamberlain in Go
desberg overeenkomen, dat de Duit
sche troepen op 1 October het Sude-
tengebied zullen binnenkomen. Hitier
zou voorts het aftreden eischen van
de regeering Benesj, onder voor
wendsel, dat deze de orde niet kan
handhaven. Vervolgens zou Hitier,
na verklaard te hebben, dat Duitsch
land de Poolsche eischen ondersteunt,
hieraan den wensch toevoegen dat
de Oekraine aan Polen en Slowakije
aan Hongarije worde toegevoegd.
Tevens zou hij verklaren, dat Duitschland
zich verzet tegen de Fransche en Engelsche
waarborgen voor de grenzen van den toekom-
stigen staat, hetgeen hierop zou neerkomen,
dat Franrijk en Engeland, in Midden-Europa
niets mede te maken hebben en dat dit geheel
onder de Duitsche expansie zou vallen.
BERLIJN, 22 September (D.N.B.-A.N.P.)
Inzake de jongste gebeurtenissen in Tsjecho-
Slowakije schrijft de „Völkischer Beobachter":
De achtei-baksche methoden, welke de Praag-
sche regeering tot dusver in haar onderhan
delingstactiek heeft gebruikt, manen ook
thans tot de grootste voorzichtigheid, zoolang
de toestanden in de af te stane Duitsche ge
bieden niet bij de nieuwe situatie zijn aan
gepast, ma.w., dat Praag van eiken maatregel
van onderdukking afziet, de ari-estanten ter
stond in vrijheid stelt en het bestuur in deze
gebieden overdraagt aan de Sudeten-Duitsche
autoi'iteiten .Een dergelijke ontwikkeling is
evenwel ondenkbaar zoolang Benesj als
„hoofdvertegenwoordiger van het Praagsche
moordsysteem" in functie is. Bij zijn draaie
rijen in de onderhandelingen der laatste
dagen behoorde ook zijn verklaring, het niet
met zijn ambtseed als president te kunnen
vereenigen het grondgebied van de republiek
te laten aantasten Praag heeft nu met dezen
eisch moeten instemmen en daarmede heeft
voor Benesj het uur geslagen Het parool der
wereld kan nu luiden: Benesj, aftreden.
Amerika 's Oostkust
zwaar getroffen.
De stad Providence
geïsoleerd.
Berichten uit New-York melden, dat
de Atlantische kust der Ver. Staten
door een orkaan geteisterd is.De wind.
die een snelheid van ruim 120 K.M.
bereikte, heeft in het bijzonder gx-oote
verwoestingen aangericht te Provi
dence (Rhode-Island) waar de daken
van de huizen werden gerukt. De
stad is van electrischen stroom ver
stoken en duizenden menschen zijn
van de buitenwereld afgesloten.
Boomen werden ontworteld, winkelruiten
stukgeslagen uithangborden en schuttingen
stortten neer tot groot gevaar der voorbijgan
gers.
Groote schade is aangericht in de aanzien
lijke wijkon van West-Hampton (Long Island)
en van Baileys-Beach (Rhode-Island), waar
tientallen huizen vernield en de bewoners ge-
isoleei'd zijn. Hier en daar zijn branden uit
gebroken. Het blusschen wordt echter zeer
bemoeilijkt, doordat de straten met puin zijn
bezaaid.
De hevige wind heeft het vertrek van de
„Queen Mary" vertaagd.
Volgens het jongste bericht zijn er
reeds meer dan honderd dooden en
wox*den 250 menschen vermist. De
gouverneur van Rhode-Island heeft
aan president Roosevelt om hulp
verzocht. De kustwacht raamt, dat
tusschexx 500 en 700 schepen van alle
formaten zijn gezonken of gestrand.
Met 100 K.M. snelheid
United Press meldt, dat de ox-kaan die met
een snelheid van 100 K.M. over het land gierde,
vergezeld werd door wolkbreuken.
De matei'ieele schade in New-York, New-
Jersey en Nieuw Engeland wordt op 4 millioen
dollar geschat. In Connecticut werden de hoog
spanningleidingen vex-nield, waardoor het ver
keer op de spoorwegen van Long Island en ook
op andere spoorwegen onderbroken werd. De
inwoners van het kleine stadje Rockville is
aangeraden de stad te ontruimen, daar men
vreest, dat de dijk langs het nabij gelegen meer
zal bezwijken. Men tracht thans den dijk door
zandzakken te versterken.
In Nieuw Londen is een groote brand uitge
broken, die de geheele zakenwijk bedx-eigt. De
autoriteiten van Massachusetts overwegen om
den staat van beleg af te kondigen tengevolge
van het steeds wassende water, dat Vrijdag het
hoogste niveau zal hebben bereikt.
Te Boston is reeds de noodtoestand afgekon
digd.
De Nationale Garde is opgeroepen om in 25
steden de bezittingen van de inwoners te be-
schex-men en de dakloozen te helpen. Long Is
land heeft zeer veel van den storm te lijden
gehad. Honderden buitenhuisjes wei-den ver
nield, een groote oppervlakte staat onder water,
vele personen hebben een veilig heenkomen ge
zocht terwijl men vreest, dat er verscheiden
personen verdronken zijn. In de haven van
New-York is het stoomschip „President Gar
field" losgeslagen en op drift gegaan. Een lich
ter, die met vliegtuigen geladen was zonk, ter
wijl andere schepen op drift gingen.
Het woord is aan.
Bismarck
Prestige is iets verschrik
kelijk lastigs, iets dat zwaar
te dragen is en toaar men
gauxo genoeg van krijgt.
Bij 't triestig wisslen der seizoenen
Verschijnt de nota der millioenen,
De rekening die Vader Staat
Zijn dierbaar kroost betalen laat.
Zij smaken bitter, al die nullen,
Die ons de kx-ant weer geeft te smullen,
Het toonbeeld van een tijd van nood,
Dat men begroot en ons begroot.
Dat ons een somma geeft te lezen
Die er m a g, maar er ook moet wezen.
En Symen krabt zich droef den kop:
Hoe breng ik daar mijn deel van op
In 't cijferen is de minister
Van de Financiën niet van gister,
Helaas, hij is op dit gebied
Zelfs uitgesproken van 't verschiet,
Dat zich wel pi-esenteert als „gulden",
Bekeken in belastingschulden.
En Symen voelt bij elk millioen,
Zich de sigaar en de citroen.
En wat kan hem vertroosting brengen
Als hij die offers weer moet plengen.
Alleen een zucht in deze lijn:
't Had zelfs nog erger kunnen zijn.
Kinderverlamming te
Haarlem.
Een derde geval.
Te Haarlem is een derde geval van kinder
verlamming geconstateerd.
AUTO BRIDGE
U speelt alléén met minstens even veel
genoegen als met z'n vieren.
C. J. SCHRAVENDIJK.
GROOTE HOUTSTRAAT 51.
(Adv. Ingez. Med.)
door GEMEENTELIJK goedgekeurde bank.
Bedragen van f 50.— tot 500.
WETTELIJKE TARIEVEN.
Inl. mond. en schriftel. (zegel voor antwoord).
Kantoor SCHNEEVOOGTSTR. 7, Tel. 17081.
N.V. Credietbank „AMSTERDAM—HAARLEM"
(Adv. Ingez. Med.)
HEDEN14 PAGINA'S.
HAARLEM EN OMGEVING.
pag.
Er is te Haarlem een derde geval van kin
derverlamming geconstateerd. 1
Heden is een persexcursie naar Werkfonds-
objecten te Haarlem en omgeving ge
houden. 2
De H. A. W. E. T.-tentoonstelling te Haar
lem is Woensdagmiddag door dr. J. E.
baron de Vos van Steenwijk geopend. 6
De Godsdienstoefening in de Groote Kerk
te Haai'lem, Woensdagavond in verband
met den internationalen toestand ge
houden, was buitengewoon druk bezocht. 6
De kosten van Armenzorg te Haarlem in
het 2e kwartaal van 1938. 13
BINNENLAND.
Voor de kleine boeren is op de begrooting
van het departement voor Economische
Zaken een bedrag van f 3.5 millioen uit
getrokken. 3
Voor de kleine tuinders is voor 1939 een
bedrag van f 810.000 op de rijksbegroo-
ting gebracht. 3
!>c regeering verwacht voor 1939 een lager
spoorwegtekort. 3
De werkloosheid in den lande neemt iets
toe. 3
BUITENLAND.
Een storm aan Amerika's Oostkust eischte
meer dan 100 dooden. 1
Het kabinet Hodza zou zijn afgetreden. 1
De Tsjecho Slowaaksche regeering heeft
de Fransch-Britsche voorstellen zonder
voorbehoud aanvaard. 5
Polen en Hongarije stellen ten aanzien van
Tsjecho Slowakije dezelfde eischen als
Duitschland. 5
De republikeinsche Spaansche regeering
heeft besloten alle buitenlandsche vrij
willigers terug te trekken. 5
Anthony Eden en Churchlil oefenen ern
stige critiek uit op de Fransch-Britsche
houding. 5
ARTIKELEN.
R. P.: Storm over Praag 1
L. S. over Rotsplanten. 5
W. S. over H. Boerhaave, die 23 September
1738 is overleden. 3
H. D. Vertelling: Het Zeemonster. 7
Voor de Vrouw 9
Dr. P. II. Schroder over „Het paard van
Troje"
De Burgerlijke Stand van Haarlem is op
genomen op
