Haarlem's Dagblad
WANDGEDIERTE
Persoonlijk woord tot Hitier
HITLER.
Hitler s eischen gepubliceerd
De Europeesclie Crisis.
Stemming.
l/aawattd smeekt
AFWIJZEND ANTWOORD
VAN PRAAG?
Hef belangrijkste
56e Jaargang No. 16932
Uitgave Louren* Coster, Maatschappij voor
Couraut-Uitgaven en Algem. Drukkerij N.V.
BureauxGruote Houtstraai 93, bijkantoor
Soendapleiu 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
Telefoon Directie 13082, Hoofdred. 15034
Redactie 10600, Drukkerij 10132. 12713
Admin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Maandag 26 September 1938
Abonnementen per week f 0.25. p maand
f 1.10. per 3 maanden f 3.25 franco per
post f3.55. losse nummer» b cent per ex.
Advertentiën i 1-5 regel» f 1.75. elke regel
meer f 0.35. Reclame* f 0.60 per regeL
Regelabonnementstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regel» f 0.60. elke
regel meer f 0.15. Groentje» xie rubriek.
Na een kalm weekend, dat een weldadige
herademing bracht, blijkt de Europeesche
crisis vandaag weer verscherpt, nu Tsjecho-
Slowakije heeft doen weten dat het de Duit-
sche eischen niet aanvaarden kan zooals die
in Hitler's memorandum zijn neergelegd. Zoo
als bekend is dit memorandum namens den
- als bemiddelaar optredenden Chamberlain te
Praag overhandigd met de mededeeling, dat
Chamberlain aanvaarding dezer eischen niet
kon aanbevelen. Waarna Chamberlain iiad
gezegd, dat het woord nu aan Praag was.
Praag's woord i* onmiddellijk afwijzend
geweest, op den grond dat Duitschland het,
na een ontruiming van het Sudetenland bin
nen tien dagen, geen waarborg voor zijn nieu
we grens wil geven.
Dat de Tsjecho-Slowaaksche regeering de
zen waarborg wenscht te hebben is volkomen
begrijpelijk. Immers, zij zou bij afstaan van
de provincies, waarin de Sudeten-Duitschers
de meerderheid hebben één afstand waar
toe zij zich rSeds terwille van den Europee
sehen vrede bereid heeft verklaard de
groote natuurlijke verdedigingswerken van
haar land volkomen prijsgeven. Bleef nu een
waarborg voor de nieuwe grens uit, dan zou
den nieuwe Duitsche eischen onmiddellijk
kunnen volgen en bij niet-aanvaarding tot
een gemakkelijke Duitsche verovering van
het geheele land, of althans een Veel grooter
deel ervan, kunnen leiden. De tot dusver op
gedane ervaring leert, dat Hitier zijn eischen
telkens door hoogere laat volgen en Praag
kan zich niet veel illusies maken sinds bladen
als de Völkische Beobachter in hun ophitsen
de taal feitelijk de verdwijning van den staat
Tsjecho-Slowakije hebben geëischt.
Dit alles ziet er zeer somber uit. De onge
rustheid is vanmorgen niet verminderd door
een vredesoproep van den president der Ver-
eenigde Staten, tot Hitier en Benesj gericht,
omdat daaraan de officiëele mededeeling was
toegevoegd dat Roosevelt den toestand zóó
ernstig achtte dat hij een dergelijken oproep
niet langer durfde uit te stellen. Vermoedelijk
is het zijn bedoeling er een antwoord op te
krijgen in de rede, die Adolf Hitler vanavond
om 8 uur 20 in het Sportpalast te Berlijn zal
houden. Overigens zou Europa meer gediend
zijn geweest met krachtiger taal van de
overzijde van den Oceaan, waar men zich ge
makkelijk tot platonische vredesoproepen kan
bepalen. Is Roosevelt niet van zins het ge
wicht der V.S. in de schaal te werpen, zij het
dan alleen in een uiterste poging tot bemid
deling? Blijft het bij telegrammetjes of wacht
hij Hitler's rede af om eventueel verder te
gaan?
Inmiddels komt een bericht binnen dat be
wijst, dat ook Engeland en Frankrijk hun
invloed op Hitler's rede hebben willen doen
gelden. In Downing Street zijn de Engelsche
en Fransche ministers het volkomen eens ge
worden over „een mededeeling van Chamber
lain aan Hitier", waarmee Sir Horace Wilsoxa
naar Berlijn is gestuurd. De inhoud van die
mededeeling is op het oogenblik dat ik dit
schrijf nog niet gepubliceerd. Wellicht zal zij
ook vandaag niet gepubliceerd worden, al
zullen de geruchten en veronderstellingen
niet uitblijven. Velen zullen vermoeden dat zij
zoo ongeveer zal zijn: „ons geduld is op en als
gij Tsjecho-Slowakije aanvalt zullen wij het te
hulp schieten". Dat is wel de eenvoudigste
veronderstelling, maar er zijn meer mogelijk
heden. Een diplomatieke mededeeling is veelal
niet zoo direct. Wellicht wordt de kans op ver
der gaande onderhandelingen, met name over
het koloniale vraagstuk, geopend.
Laat ons wel beseffen dat ook Hitier zich
in de laatste week niet vrij van aarzelingen
heeft getoond. Hij had, met zijn geweldige
„voor manoeuvres" op de been gebrachte
legermacht, Tsjecho-Slowakije eenige weken
geleden al kunnen aanvallen volgens de me
thode die in de laatste jaren juist door Duit
sche militaire schrijvers als het begin van een
volgenden oorlog is gekenschetst: bij plotse-
lingen overval. Op deze manier heeft hij trou
wens een half jaar geleden Oostenrijk ver
overd. Ditmaal is hij gaan onderhandelen,
eerst in Berchtesgaden, later in Godesberg, en
heeft den toestand zich laten verscherpen tot
Tsjecho-Slowakije tot mobilisatie van haar
weermacht overging.
Daarmee ontging dus Hitier het voordeel dat
hij bezat een plotselingen overval te kun
nen ondernemen en dat houdt nog steeds
de vraag open: is hij werkelijk van zins een
oorlog te wagen? Ik behoef niet meer te her
inneren aan de vele overwegingen die ook
voor hem tegen een oorlog moeten pleiten,
waarin Duitschlands kansen op de overwin
ning slecht zouden staan en waarin trouwens
Europa zich zou gaan vernietigen ten voor-
deele van het bolsjewisme. Waarschijnlijker
is nog steeds dat Hitier tot het uiterste een
hoog spel speelt, waarin Jiij voordeelen wil
verwerven zonder een oorlog te ondernemen.
Het gevaarlijke is dat men niet te ver kan
gaan in het spelen met vuur.
Of het Duitsche volk beseft hoever Tsjecho-
Slowakije reeds is gegaan door zijn bereidwil
ligheid om het Sudetenland (onder behoor
lijke waarborgen voor de veiligheid van zijn
overig gebied) af te staan, valt sterk te be
twijfelen. Het wordt zeer eenzijdig en onvol
ledig ingelicht. Dat is ook in Italië het geval
en Mussolini, die dagelijks redevoeringen
houdt, heeft dan ook gisteren te Vicenza ver
klaard: „Op het oogenblik is niet alleen zelfs
geen poging ondernomen om de fout te her
stellen, die men beging door Tsjecho Slowakije
Sir Horace Wilson
brengt het voor Chamberlain over
Chamberlain heeft vanochtend de besprekingen met de
Fransche ministers voortgezet en met volledige goedkeuring
van Daladier en Bonnet besloten een persoonlijke mede
deeling aan Hitier te doen.
Sir Horace Wilson is te dien einde vanochtend naar Berlijn
vertrokken, aldus meldt Reuter uit Londen.
Ik grijp vol spanning naar de krant,
Verslind het nieuws van 't buitenland,
Zal 't goed of zal het kwaad verkeeren?
't Is buiten volop zomertijd,
Den aanvang van den herfst ten spijt,
Dat doet je toch wel weer kalmeeren.
Ik loop te piekeren langs de straat,
Waarheen de wereld toch wel gaat,
En 't zijn vaak sombere gedachten:
Maar 'k loop ook zonder hoed of jas,
Alsof 't nog midden zomer was
En dat kan dan weer veel verzachten.
Als 'k me in bed op 't nieuws bezin,
Dan slaap ik niet zoo daadlijk in,
Wat zal het worden, daar ten Oosten;
Dan sla ik schielijk met mijn arm
Een deken weg, twee is te warm
En dat kan weer een beetje troosten.
En nauwelijks ben ik opgestaan
Of de beklemming grijpt me aan,
Wat wachten nu weer voor berichten?
Als 'k de gordijnen open doe
Lacht mij de zon dan stralend toe,
En die helpt weer mijn zorg verlichten.
P. GASUS
InternationalTrucks
en Bestelwagens
JOH. SWAALF
Tel. 10663 - Haarlem
(Adv. Ingez. Med.)
overmatig groot te maken, maar men wil de
;emaakte fout zelfs handhaven. En daarvoor
zouden de volken van Europa zich op elkaar
moeten storten."
Gij weet dat dit volkomen onwaar is. De
Italianen weten het niet. Gij kunt het voordeel
van een vrije pers en berichtgeving hieruit
weer eens afleiden!
De spanning waarmee Hitler's rede van he
denavond tegemoet wordt gezien kan niet
minder groot zijn dan die, waarmee een week
geleden zijn Neurenbergsche betoog werd ver
wacht.
R. P.
Auto botst tegen boom op.
Ongeluk met ernstige gevolgen.
MOERGESTEL, 26 September.
Gisteravond kwart voor acht is een
personenauto met zes jongelui, vijf
heeren en een dame, allen uit Eind
hoven, door nog niet bekende oorzaak
te Moergestel tegen een boom gebotst.
Alle inzitt-enden werden gewond.
Nadat de eerste geneeskundige hulp
was verleend zijn de gewonden naar
de ziekenhuizen te Eindhoven en Til
burg overgebracht. Een van hen, de
heer Ed. Schroder, is kort na aan
komst overleden, terwijl de toestand
van mej. Martin zorgwekkend is. De
overige gewonden zijn de heeren Mar
tin, een broer var. mej. Martin, Som-
mer, Janssen en Hoppenbrouwers.
Het gezelschap was op weg van Eind
hoven naar Tilburg.
Radiorede over het Duitsche
standpunt tegenover
Tsjecho-Slowakije.
Minister Goebbels heeft bekend ge
maakt, dat vanavond in het sport
paleis te Berlijn een groote volks
bijeenkomst zal worden gehouden, die
door alle Duitsche zenders zal worden
uitgezonden.
Op deze bijeenkomst, die om acht
uur Duitsche tijd (8.20 uur Nederl.
tijd) aanvangt, zal Hitier het woord
voeren over het Duitsche standpunt
tegenover Tsjecho Slowakije.
Volgens de Duitsche radio beteekent de rede,
„een historische manifestatie" op" een „histo
risch uur". Goebbels mobiliseert alle partij-
organisaties, opdat iedereen naar Hitier kan
luisteren. Op straat zullen luidsprekers wor
den opgesteld, waardoor het publiek de rede
zal kunnen volgen.
„Overdreven eischen" constateert
de Fransche pers.
PARIJS, 26 September (Havas).
De Parijsche ochtendbladen zijn het
erover eens, dat de in het Duitsche
memorandum gestelde eischen exor
bitant hoog zijn. Met name wijzen de
bladen er op. dat Duitschland hier
mede de Tsjechische verdedigingswer
ken tracht te verkrijgen, zonder waar
borgen te geven ten aanzien van de
Tsjechische onafhankelijkheid en on
schendbaarheid. Na de diplomatieke
overwinning, welke Hitier behaald
heeft door de concessies, welke hem
verleend zijn, valt het niet te excusee-
sen, dat hij zijn eischen nog verder
verhoogt.
Zoo schrijft de „Petit Parisien": Elk plan
van Hitier beoogt duidelijk Tsjecho Slowakije
in een onhoudbaren toestand uit politiek en
economisch opzicht bekeken te brengen, en
dit land het levensbestaan onmogelijk te ma
ken. Zijn eischen zijn zoo vérstrekkend dat
Engeland en Frankrijk onmogelijk Tsjecho-
Slowakije kunnen aanraden dezen te aan
vaarden.
De „Epoque" bespreekt den strategischen
kant uit Fransch oogpunt van het Tsjechische
vraagstuk. In geval van oorlog vormden de
Tsjechsche versterkingen een vitaal bestand
deel der Fransche nationale verdediging, aan
gezien zij minstens dertig divisies aan het
Oostelijke front vastlegden, en daarmede het
Fransche leger zouden verlicht hebben.
Fransche en Britsche Ministers
beraadslagen opnieuw.
Daladier en Bonnet te Londen.
Tijdens den Zondag te Parijs ge
houden kabinetsraad werd besloten,
dat Daladier en Bonnet zich per vlieg
tuig naar Londen zullen begeven.
De kabinetsraad eindigde om 16.50. waarna
Sarraut het volgende communiqué heeft voor
gelezen:
„De kabinetsraaad heeft kennis genomen
van de uiteenzettingen van Daladier en Bon
net over het memorandum, dat Hitier aan
Chamberlain ter hand gesteld heeft. Hij heeft
eenstemmig de verklaringen goedgekeurd, die
Daladier en Bonnet aan de Britsche regeering
zullen gaan overbrengen."
Van de zitting begaven Daladier en
Bonnet zich naar Le Bourget-, vanwaar
zij om 17.40 per vliegtuig naar Londen
vertrokken.
Zij arriveerden op Croydon om 18.52
uur.
Bij zijn aankomst verklaarde Daladier op
vragen der journalisten glimlachend: „In
Europa moeten wij altijd blijven hopen".
De Fransche ministers begaven zich onmid
dellijk per auto naar de Fransche ambassade,
waar zij het avondmaal gebruikten, waarna
zij zich naar Downingstreet begaven.
Een kwartier na middernacht keerden Da
ladier en Bonnet naar de Fransche ambassade
terug.
Als antwoord op de hem gestelde vragen
wilde Daladier slechts zijn voldoening uiten
omtrent het verloop der besprekingen.
Er werd geen communiqué uitgegeven.
Vanmorgen om 10 uur werden de beraad
slagingen tusschen de Fransche en Britsche
ministers voortgezet.
Het Britsche. kabinet was bijna den gehee-
len dag bijeen. Alleen tijdens de besprekingen
met de Fransche ministers werd de zitting
onderbroken.
De Fransche ambassade te Londen
deelde vanmorgen mede, dat generaal
Gamelin, de chef van den Franschen
generalen staf, zich vandaag per vlieg
tuig naar Londen begeéït om zich bij
de Fransche delegatie te voegen.
Hedenmorgen om tien minuten over
twaalf verlieten de Fransche minis
ters Downingstreet.
Zij keerén onmiddellijk naar Parijs
terug.
ER zijn thans bijzonderheden hekend geworden over de
Duitsche eischen, die de Duitsche regeering aan Praag
gesteld heeft.
De voornaamste punten uit het Duitsche memorandum,
dat Zaterdag overhandigd werd zijn de volgende
De terugtrekking der geheele Tsjechische gewapende
macht, politie, gendarmerie, douane-beambten en grens
wachten uit de Sudeten Duitsche gebieden, die op een
bijgevoegde kaart als te ontruimen zijn aangegeven.
Deze gebieden moeten op 1 October en in den tegen-
woordigen staat worden afgestaan aan Duitschland.
De Duitsche regeering stemt er in toe, dat in bepaalde
streken een plebisciet gehouden wordt. De juiste grenzen
ervan moeten nog nader, en wel vóór 25 November,
worden vastgesteld. De regeling van de grenswijziging
tengevolge van een plebisciet zal worden toevertrouwd
aan een Tsjechische- Duitsche- of internationale
commissie.
Het schijntdat de Tsjecho-Sloivaaksche regeering de Duitsche
voorstellen in hun huidigen vorm onaanvaardbaar acht.
Inmiddels zijn de regeeringen van Engeland en Frankrijk op
nieuw met elkaar in contact getreden. Daladier en Bonnet, die
Zondag te Londen zijn aangekomen, voerden gisteravond be
sprekingen met hun Britsche collega's. De onderhandelingen
werden vanmorgen voortgezet.
Het woord is aan.
Voltaire:
Dc teer eld schrijdt langzaam
tiaar de ivijsheid.
(Adv. Ingez. Med.)
„Volledige overeenstemming''
Officieele mededeeling over de Britsch
Fransche besprekingen.
LONDEN, 26 September: Het officieele com
muniqué, door Downingstreet uitgegeven zegt:
Vanochtend is door de Britsche en Fransche
ministers eon nieuwe bijeenkomst gehouden,
waarbij op alle punten overeenstemming werd
bereikt.
Generaal Gamelin, die voor speciale beraad
slagingen was uitgenoodigd, heeft een bezoek
aan den minister-president gebracht en zich
vervolgens onderhouden met den minister voor
de coördinatie.
(Voor verdere berichten omtrent de
Tsjecho-Slowaaksche kwestie zie men
pag. 5 en 6.)
Minister Patijn in ons land terug.
De Nederlandsche minister van Buitenland-
sche zaken, minister Patijn, is in den nacht
van Vrijdag op Zaterdag uit Genève naar
Nederland teruggereisd. Professor Francois
wiens bijzondere deskundigheid op het ge
bied van het onzijdigheidsrecht wellicht dezer
dagen diens aanwezigheid op het departe
ment van Buitenlandsche Zaken dringend
noodig zal maken, vergezelde minister Patijn.
WEEKBERICHT
Coöp. Vooruitgang U.A., Haarlem.
Gedroogde Appelen, per pond 25 ets.
Vette Goudsche Meikaas, per pond 30 ets
Gedroogde Peren, per pond 22 ets.
Groene Erwten, pracht kwal., p. pond 9 ets.
Spliterwten, per pond 11 ets.
Boter, per pond 77 ets.
Jam, alle smaken, per pot 20 ets.
MET DIVIDENDBONS.
(Adv. ingez Med.)
Wij garandeeren U ABSOLUTE VERDELGING
onder geheimhouding en schriftelijke garan
tie. volgens speciale beproefde methode.
Zuiveringsonderneming „RADICAAL",
GEN. CRONJéSTRAAT 135 - TELEF. 11657.
(Adv Ingez. Med.)
HEDEN: 16 PAGINA'S
HAARLEM EN OMGEVING.
pag.
Het Hoogovenbedrijf te Velsen maakte in
het afgeloopen boekjaar ruim f 3 mil-
lioen winst. 3
Op den nieuwen Rijksweg door de Haar
lemmermeer zijn weer drie ongelukken
gebeurd. 3
Ged. Staten hebben bezwaar tegen een
subsidie van Haarlem voor herbouw van
„De Adriaan". 4
De verpleegkosten van het Prov. Zieken
huis in Santpoort zijn in 1937 gedaald. 4
BINNENLAND.
Prof. mr. B. M. Telders is tot voorzitter der
Liberale Staatspartij gekozen. 3
Tegen aankoop van ondeugdelijke gas
maskers wordt gewaarschuwd. 3
Rotterdam rekent voor 1939 op een tekort
van ruim f 3 millioen. 3
BUITENLAND.
Hitier zal hedenavond spreken. 1
Chamberlain heeft nog een persoonlijk
woord tot Hitier gericht. 1
Hitier eischt afstand van de Sudeten Duit
sche gebieden voor 1 October. 5
Praag motiveert het bevel tot algemeene
mobilisatie. 5
Mussolini is van oordeel, dat de zon wel
licht nog kan doorbreken. 6
De Tsjechische regeering maakt bezwaar
tegen het Duitsche memorandum. 6
SPORT.
Budge wint ook het Amerikaansche ten
niskampioenschap. 7
Amsterdam wint op den hockeydag. 11
ARTIKELEN.
R. P.: De Europeesche crisis. 1
De Burgerlijke Stand van Haarlem is op
genomen op 13
