Haarlem's Dagblad
Chamberlain's rede
Dr. Colijn
in het kort:
Verscherping.
I
Veilig Verkeer.
Versterking van de
grenstroepen.
spreekt hedenavond.
Hitier wil Praag
geen verder uitstel
geven
Belangrijke Britsche
mededeeling aan Rome
Strijd voor den vrede
nog niet geëindigd".
Hitier moge
zich bezinnen
Het belangrijkste
56e Jaargang No. 16954
Uitgave Lonrens Coster, Maatschappij voor
Courant-Uitgaven en Algem. Drukkerij N. V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodienst 33810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
TelefoonDirectie 13082, Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EK ROBERT PEEREBOOM
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Woensdag 28 September 1938
Abonnementen per week f0.25. je maand
f 1.10. per 3 maanden f 3.25. franco per
post f3.55. losse nummert t> cent per ex.
Advertentiën1-5 regel» f 1.75. elke regel
meer f 0.35. Keclame» f 0.60 per regel
Regelabonnementstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regel» f 0.60. elke
regel meer f 0.15. Groentje» ti« rubriek.
Het is allerminst mijn bedoeling de heer-
schende ongerustheid te vergrooten. Trachten
te ontkennen dat het gevaar voor oorlog in
Centraal Europa thans zeer groot is zou even
wel dwaasheid zijn. Niet alleen de vele militaire
voorzorgsmaatregelen die in -het buitenland
genomen worden, waarbij ae oproeping van
niet minder dan zes lichtingen in België sterk
is opgevallen, maar ook de woorden van den
Britschen minister-president Chamberlain
hebben dat bewezen. Deze bemiddelaar in het
conflict tusschen Duitschland en Tsjecho-
Slowakije voelde zich gedwongen te erkennen
dat hij, hoezeer ook bereid tot verdere po
gingen, op het moment geen verdere moge
lijkheid tot bemiddelen zag. Hij sprak zijn
korte, sobere rede door haar kortheid en
soberheid in merkwaardige tegenstelling met
het rumoer en de uitdagende taal, die den
vorigen avond uit Berlijn tot ons waren ge
komen op triesten en soms zeer ontróeren
den toon uit.
Duidelijk is nu wel gebleken waar de moei
lijkheid schuilt. In Berchtesgaden stelde Hitier
eischen betreffende den afstand van het Su-
detenland. Engeland en Frankrijk kwamen
daaraan tegemoet door Tsjecho-Slowakije
voor te stellen, erin te bewilligen. Tsjecho-
Slowakije deed dit terwille van het be
houd van den vrede. Eenige dagen lang
scheen de situatie geheel gered te zullen
worden. Maar de Duitsche pers ging voort met
op steeds hooger toon verder te eischen. Daar
op kwamen de besprekingen in Godesberg.
Hitier stelde daar Chamberlain voor een
nieuw feit door zijn eischen plotseling te ver
zwaren, voornamelijk door een datum voor
ontruiming van het Sudetenland te stel
len (1 October) die geen mogelijkheid bood
de niet-Duitsche bevolking tijdig met behoud
van have en goed te doen vertrekken en die
buitendien het overblijvende Tsjecho-Slowa
kije in drie stukken zou verdeelen en zijn be
staan volgens P-raag's oordeel in in
dustrieel, militair en economisch opzicht on
mogelijk maken.
Dit feit heeft ook in Engeland, waar ook
de verschillende persorganen het thans vol
komen eens blijken te zijn, de overtuiging
doen ontstaan dat het Hitier niet alleen om
de- ''bevrijding van de Sudeten-Duitschers plus
de annexatie van hun land, maar
om het verwerven van een overheerschende
machtspositie in Europa te doen is. Men
pleegt dit te noemen: de hegemonie in
Europa.
Hitier zelf heeft in zijn rede dit geloochend.
Hij wil den vrede, zegt hij: En hij heeft geen
verdere territoriale eischen. Maar ofschoon
Chamberlain en de geheele Britsche regee
ring zich plechtig verantwoordelijk gesteld
hebben voor de nakoming van de gedane be
loften afstand door Tsjecho-Slowakije
van de Sudeten-Duitsche minderheid en het
Sudeten-Duitsche land volgens het Fransch-
Engelsche plan heeft hij gisteren, toen Sir
Horace Wilson hem verlenging van den ge
stelden tex-mijn vroeg, geweigerd. Tsjecho-
Slowakije weigert tot dusver, zijn nieuwste
eischen te aanvaarden. Blijft dit zoo dan zou
hij dus op Zatei-dag 1 October a.s., volgens
zijn aankondiging, Tsjecho-Slowakije aanval
len. Een algeheele mobilisatie van Duitsch
land zou allicht eerder geschieden. Het schijnt
op het oogenblik van schrijven nog twijfel
achtig of die vandaag reeds zal komen.
Terecht heeft Chamberlain verklaard dat
het verschrikkelijk is dat een oorlog zou ont
staan over een conflict dat in principe reeds
opgelost is. In principe opgelost, want in den
afstand van Sudetenland en de Sudeten-
Duitschers is reeds door Praag bewilligd, met
garantie van Engeland.
Ik herhaal dit omdat men het volkomen
duidelijk beseffe. Hitier kreet Maandagavond
voortdurend om de bevrijding van de Sude
ten-Duitschers en hun land. Maar hij had
die toen reeds verworven. En daarom schreef
ik gisteren boven mijn artikel: „Waarom nog
oorlog?"
De zaak is immers al in principe beslist!
Er zijn nog steeds mogelijkheden tot het
vermijden van den oorlog. President Roose
velt heeft thans zijn bemiddeling aangebo
den. De Hemel gave dat zij werd aanvaard.
Er is wie weet het de kans dat Praag
het hoofd nog buigt en toegeeft.
Gebeurt niets van dien aard en valt
Duitschland Tsjecho-Slowakije aan, dan is
het onzeker in hoeverre het conflict beperkt
zal blijven. Frankrijk en Rusland hebben
hun hulp ingevolge verdi-agen toegezegd.
Engeland zou steunen als Frankrijk's inte
griteit werd aangetast, een later bencht
meldde zijnonvoorwaardelijkensteun ingeval
van een Duitschen aanval tegen Tsjecho-
Slowakije, maar Chamberlain's rede scheen
gisteravond nog twijfel omtrent Engeland's
houding open te laten. Men leze de betref
fende passages.
Ik beveel u allen kalmte aan. Er is voorals
nog geen enkele reden vrees te koesteren voor
de veiligheid van Nederland bij een conflict.
Met paniekerigheid en lichtgeloovigheid ten
aanzien van de vele loopende geruchten be
reikt men niets. Bedenk wel dat „het ge
rucht" zeer onbetrouwbaar is.
Luister vanavond naar de rede van den
minister-president, dr. Colijn, en vertrouw op
zijn bezadigd en weloverwogen oordeel.
N een zeer sobere rede heeft de Engelsche minister-president,
Sir Neville Chamberlain, verklaard
den eisch van een onmiddellijke overgave van het
door Duitschers in Tsjecho-Slowakije bewoonde
gebied onredelijk te vinden
gaarne een derde reis naar Duitschland te willen
ondernemen, doch hiervan thans geen praktisch nut
te zien
om het heele Britsche Rijk in een oorlog te storten,
moeten groote dingen op het spel staan;
als één land de wereld door geweld wil overheerschen,
moet tegenstand worden geboden;
zoolang er geen oorlog is, is er hoopik zal voor den
vrede blijven werken tot het laatste oogenblik.
(Voor een uitvoerig verslag der rede zie men de pagina Buitenland.)
(De Bond van Veilig Verkeer-
vereenigingen houdt op het oogen
blik weer Verkeersdagen)
Veilig Verkeer, de leuze van den dag,
Die leuze hoort te zijn van alle dagen,
Ik maak er nog eens weder van gewag,
Daar men er nooit genoeg van kan gewagen.
Veilig Verkeer, let op met oog en oor,
Bij 't kruispunt en als gij moet oversteken,
Loop niet maar blixxdlings onverschillig door,
Met de gedachte: ik word wel ontweken.
Veilig Verkeer, beweeg u met beleid,
Terwille van uzelf en medemenschen,
Eén oogenblik van onbedachtzaamheid,
Kan onheil scheppen, dat gij nooit kunt
wenschen.
Veilig Verkeer, leer uw' verkeersles goed,
En druk haar op de harten uwer kindren,
't Is dure plicht, dat elk het zijne doet,
Om 't aantal ongelukken te vermindren.
Veilig verkeer, beschouw uzelf als deel,
Of gij dan auto rijdt of fietst of wandelt,
Van 't op den weg verkeerende geheel,
Dat risico's erkent en daarnaar handelt.
P. GASUS.
InternafionalTrucks
en Bestelwagens
JOH. SWAALF
Tel. 10663 - Haarlem
(Adv. Ingez. Med.)
Maatregelen der Neder-
landsche regeering.
De Regeeringspersdienst meldt
In verband met den internatio
nalen politieleen toestand heeft de
Nederlandsche regeering maat
regelen getroffen tot versterking
van de grenstroepen. Het perso
neel, voor deze versterking be
stemd. is heden in werkelijken
dienst opgeroepen.
De reeds onder de wapenen
zijnde grenstroepen hebben haar
opstellingen ingenomen.
Het betreft hier oudere lichtingen, waaruit
troepen wordeix gerecruteerd van verschil
lende wapens, voornamelijk infanterie en
luchtdoelartillerie, ter versterking van de
grensbeveiliging
De opgeroepenen zijn meerendeels bewo
ners van de grensstreken.
Minister Colijn bij H. M. de
Koningin.
De Ministerraad welke in deze dagen van
politieke spanning meer dan in normale om
standigheden bijeen komt, heeft ook Dinsdag
morgen. naar de „Stand." meldt, een ver
gadering gehouden
Na afloop heeft de Minister-president, dr.
H .Colijn, zich naar paleis Soestdijk begeven,
waar hij door H. M. de Koningin in audiëntie
is ontvangen.
De minister-president, dr. H. Colijn,
zal hedenavond om half negen
over de drie zenders een radio
rede houden.
Mobilisatiegeruchten
in Duitschland tegen gesproken
Uit goede bron wordt te Berlijn be
vestigd, dat Sir Horace Wilson ge
tracht heeft, van Hitier uitstel te ver
krijgen voor de ontruiming der Sude
ten Duitsche gebieden door de Tsjecho
Slowaaksche troepen, waar tegenover
Engeland de garantie zou bieden, dat
het Londensche plan nauwkeurig wordt
uitgevoerd.
Vandaag is Chamberlain's afgezant
nogmaals door Hitier ontvangen, die
hem te verstaan gaf. dat Duitschland
geen concessies meer deed en dat, in
dien hij Woensdagmiddag om 2 uur
nog geen bevredigend antwoord van
Praag zou hebben ontvangen „hü zich
voorbehield, de noodige maatregelen te
nemen".
Men gelooft algemeen, dat Hitier doelde op de
algemeene mobilisatie, waartoe de order Maan
dag, tijdens de rede van den rijkskanselier, ver
wacht werd, en die zonder twijfel slechts in
verband met Chamberlain's brief is uitgesteld.
In buitenlandsche kringen te Berlijn gelooft
men algemeen, dat Engeland en Frankrijk nog
een allerlaatste poging zullen doen om een af
breken der besprekingen met Berlijn te vermij
den, door maatregelen voor te stellen, waardoor
de uitvoering van het plan tot ontruiming van
het Sudeten Duitsche gebied zou kunnen wor
den bespoedigd.
Een nader D.N'.B. bericht meldt, dat
het bericht, dat vanmiddag om 2 uur de
algemeene mobilisatie zou worden af
gekondigd, indien Praag niet voor dien
tijd het Duitsche memorandum aan
vaard heeft, in welingelichte kringen
te Berlijn als valsch wordt geken
merkt.
Bezorgdheid onder het
Duitsche volk.
Inmiddels bericht Havas, dat giste
ren gedurende meer dan vijf uur tus
schen 16 en 21 uur gemotoriseerde
troepen van alle wapens door Berlijn
trokken. De soldaten droegen noch op
de kraag, noch op de pet een nummer.
Ook de nummers van de auto's waren
bedekt. De talrijke menigte op de trot
toirs sloeg dit ononderbroken voorbij
trekken der oorlogsmachines zonder
geestdrift en zelfs met ongerustheid
gade.
Er heerscht toenemende bezorgdheid
onder de bevolking.
Heden aan Graaf Ciano
overhandigd.
ROME, 28 September (Havas).
Lard Perth werd vanochtend door
graaf Ciano ontvangen. Volgens een
officieel communiqué heeft de Britsche
ambassadeur den Italiaanschen mi
nister van buitenlandsche zaken een
belangrijke mededeeling gedaan van
wege de regeering te Londen in ver
band met de dreiging van een Duitsch
Tsjecho-Slowaaksch conflict.
De onderhandelingen gaan voort
zegt Daladier.
De Fransche ministeirresident Dala
dier heeft gistei'avond de volgende
verklaring afgelegd:
Aan het einde van dezen nieuwen
crisisdag, zou ik twee feiten willen
vaststellen
Het woord is aan.
Vondel:
Daer niet gewonnen word,
is 't ijdel dat men strijd.
1NAJAar J
Krui»lra®e7<,era,a^'iSte'""a
**aarleni
(Adv. Ingez. Med.)
Daladier.
Op binnenlandsch gebied zou ik nog
eens willen wijzen op de volkomen
orde, die in het land heerscht, op de
koelbloedigheid van de natie en de
regelmaat, waarmede de veiligheids
maatregelen, die wij hebben moeten
nemen, worden toegepast.
Op internationaal gebied is de strijd
voor den vrede nog niet geëindigd. De
onderhandelingen gaan voort. Gelooft
niet, dat onze diplomatie werkeloos
blijft. Zij is nog vandaag tot uiting
gekomen in talrijke hoofdsteden. Als
oud-strijder is het mij een behoefte
te verklaren, dat de regeering. waar
van ik de leiding heb, geen enkele
mogelijkheid om den vrede in eer te
handhaven, zal verwaarloozen.
en zijn ontroerende radioredevoering van gis
teravond. De radiorede van Chamberlain tot
het Britsche rijk, schrijft de ..Daily Mail" ern
stig in toon als zij was in deze ernstige uren,
was een rede van een staatsman die stellig
wist dat het geheele land achter hem staat en
het vertrouwen heeft, dat de politiek welke hij
volgt, de jxiiste is.
Onbeducht voor critiek en laster, heeft hij
alles in het werk gesteld om den vrede te ver
zekeren. Deze pogingen hebben den volmon-
digen steun ontvangen van alle mannen en
vrouwen die van goeden wil zijn, en het ver
stand gebruiken.
De „Times" schrijft: Niemand kan nog we
ten, of de heldhaftige pogingen van Chamber
lain bekroond zullen worden met het eenige
succes dat een billijke belooning voor hem
vormt, nJ. het behoud vaix den wereldvrede.
De „Times" besluit: Chamberlain heeft bij
Hitier een persoonlijk vertrouwen gewekt, dat
de Führer geen enkel anderen democratischen
staatsman heeft geschonken. Een vertrouwen
dat ongetwijfeld gegrondvest is op de erken
ning, dat het vermogen om leiding te geven
niet tot de totalitaire staten beperkt blijft. Op
dit vertrouwen in een wereld welke met ont
binding wordt bedreigd, blijft de voornaamste
hoop op 't behoud van den vrede gevestigd.
Duitsche pers wijst verantxooor-
delijkheid af.
BERLIJN, 28 Sept. (Havas-A.N.P.)
De Duitsche bladen wijzen erop, dat
de positie van het Duitsche rijk volko
men duidelijk is. Zij zien de mogelijk
heid van een conflict onder oogen,
maar volgens hen zou de verantwoor
ding daarvan vallen op hen. die zou
den weigeren aan de eischen van den
Führer te voldoen.
Oordeel der Fransche
pers:
PARIJS 28 September (Havas). De Pa-
rijsche pers is het in het algemeen met Cham
berlain eens, dat de strekking van het
internationale debat buiten het kader van
Tsjecho Slowakije uitgaat en dat de groote
moreele beginselen, die de betrekkingen in
de wereld regalen. op het spel
staan. Zij wil nog hopen, dat Hitier tegen
over de kalmte, de vastberadenheid en de
gematigdheid der democratieën geen cata
strophe zal ontketenen.
De „Excelsior" schrijft: „Men moet wel tot
de slotsom komen na de zoo gematigde en
ontroerende toespraak van Chamberlain, dat
Hitier, indien hij volhardt in zijn plan op 1
October het Sudeten Duitsche gebied te be
zetten een verschrikkelijke verantwoordelijk
heid voor een nuttelooze slachting op zich zou
laden".
De „Ordre" schrijft, dat Hitier waarlijk
krankzinnig zou moeten zijn, indien hij zich
niet zou tevreden stellen met de overwinning,
die hij gratis gekregen heeft. Frankrijk en
Engeland moeten eens en vooral hun houding
vaststellen volgens de middelen, die te hun
ner beschikking staan en de bondgenoot
schappen, waarop zij kunnen rekenen.-
In de „Epoque" schrijft de Kérillis: „Wie
heeft niet begrepen, dat het gaat om de he
gemonie in Europa?"
De „Figaro" zegt: „Men weigert nog te
gelooven, dat een zoo dringend beroep op het
geweten van mannen, die volken leiden en
beslissen over het lot van millioenen levens
niet gehoord zal worden en dat alles gedaan
moet worden om te bereiken dat het beroep
alsnog gehoord wordt".
In de ..Populaire" schrijft Blum, dat het
onmogelijk is, dat Hitier zich blijft verzetten
tegen de laatste oproep van Chamberlain en
Roosevelt, waarvoor hij zelf het thema heeft
geleverd. Als men de wereld in een oorlog
zou willen storten, wanneer het probleem in
hoofdzaak is geregeld en de overwinning is
gekregen, zou daar een ware furie van trots
en verwoesting voor noodig zijn".
Britsche pers schaart zich
achter Chamberlain.
LONDEN, 28 Sept. (Reuter-ANP) De volgende
commentaren in de Engelsche bladen kenmer
ken hoe eenstemmig en van ganscher harte de
uitdrukking van dankbaarheid van pers en pu
bliek is jegens Chamberlain voor zijn onver
moeide pogingen den vrede te bewaren, voor
namelijk door zijn verklaring van eistermorgen
NAT. SOC. BEWEGING
IN NEDERLAND. Leider MUSSERT.
Groote Openbare Vergadering
op DONDERDAG 29 SEPT. 1938, in het
Gemeentelijk Concertgebouw, Lange
Begijnestraat, te Haarlem.
Sprekers: Mr. M. M. ROST VAN
TONNINGEN en H. C. NDE.
Onderwerp
DE TROONREDE.
Kaarten a 10 en 25 cent verkrijgbaar aan
de Kringhuizen Ged. Oude Gracht 84,
Haarlem; Zeestraat 5, Zandvoort; Kerk
straat 7, IJmuiden; aan de bekende
adressen en aan de zaal.
ZAAL OPEN 7.30 uur. AANVANG 8.30 uur.
(Adv. Ingez. Med.)
HEDEN12 PAGINA'S
HAARLEM EN OMGEVING.
pag.
Bloemen uit Haarlem gaan naar Ilarlem 2
Prof. Huizinga geeft een vernietigend oor
deel over dempen van de Bakencsscr-
gracht. 2
BINNENLAND.
Hedenavond houdt dr. Colijn een radiorede 1
De Nederlandsche grenstroepen zijn ver
sterkt. 1
De Bond zonder Naam heeft een vredesop
roep tot Hitier gericht. 3.
BUITENLAND.
De Belgische regeering heeft zes lichtingen
opgeroepen. 5
Hitier heeft in zijn antwoord op den eer
sten oproep van Roosevelt alle verant
woordelijkheid voor een eventueel con
flict van de hand gewezen. 5
Chamberlain heeft zich in zijn radiorede
vrij somber over den toestand uitgelaten,
ofschoon hij nog hoop had, dat een con
flict kon worden vermeden. 5
Engeland mobiliseert zijn vloot. 6
Het Tsjecho-Slowaaksche antwoord op het
Duitsche memorandum. 6
Roosevelt doet een beroep op Ilitler. 6
Speciale correspondentie: Dc Britsche ver
werping van Hitler's memorandum. 6
SPORT.
Het sportgesprek van de week over kegelen 7
ARTIKELEN.
R. P.: Verscherping. i
Van onzen correspondent te Parijs: Be
scherming der Fransche burgerbevolking 2
J. H. de Bois: Kunst in Haarlem en daar
buiten 3
Mr. E. Elias: Wonderkind. 3
Max: Dagboek van een II. B. S.-er. 3
L. S. over een ouderwetsche plant. 7
De Burgerlijke Stand van Haarlem is op
genomen op 9
