Haarlem's Dagblad
Vóór-Mobilisatie 6f/lQ>£5tkG>tt?
Óp ken let heden
de wereld
Honderdtwintig
millioen
Nu moet men slagen!
Bloementaal.
Het belangrijkste
56e Jaargang No. 16955
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor
Courant-Uitgaven en AJgem. Drukkerij N.V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
TelefoonDirectie 13082, Hoofdred. 15034
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Donderdag 29 September 1938
Abonnementen per week f 0.23. p. maand
f 1.10. per 3 maanden f3.25. franco per
post f3.55. losse nummers 6 cent per ex.
Advertentiën1-5 regels f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regel.
Regelabonnemcntstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60, elke
regel meer f 0.15. Groentjes zie rubriek.
In de zwarte misère, de diepe neerslachtig
heid die gisteren in de wereld heerschte werd
plotseling het blijde licht der hoop ontsto
ken toen in den middag de tijdingen kwamen
die eerst een nieuwe bemiddelingspoging in
het Tsjecho-Slowaaksche conflict, later het
uitstel vèn de Duitsche mobilisatie en de con
ferentie te München tot zekerheid maakten.
Op den rand van den afgrond had men
rechtsomkeert gemaakt
Ik weet wel dat er menschen zijn die niet ge
voeld, niet begrepen hebben hoe verschrikke
lijk het onheil was, dat nauwelijks meer af-
wendbaar scheen. De jeugd, die de zwarte,
grauwe ellende van 1914—1918 niet gekend
heeft, kan dat niet beseffen. En er zijn altijd
van die verdwaasde lieden te vinden, die uit
een of anderen politieken hartstocht oorlogs
kreten slaken. Er is ook dat soort lichtvaar
dige oppervlakkigen, dat van sensatie geniet
en niet verder doordenkt. Maar de groote
meerderheid wist wat op het spel stond en
een loodzware gedruktheid overheerschte in
alle landen. Voorbereidende maatregelen tot
mobilisatie, in zoovele dier landen genomen,
waren gewillig maar zonder gejuich, zonder
eenige geestdrift uitgevoerd. En het besef
van de verschrikkelijke, ten hemel schreiende
onrechtvaardigheid, dat mïllioenen jonge le
vens dreigden ten offer te vallen aan een
geschil, dat in wezen reeds opgelost was, had
de heerschende ontzetting verhoogd. Moet
men dan ter elfder ure nog falen, na een
reeks pogingen die in elk geval een grooten
vooruitgang beteekenden vergeleken bij de
trieste, machtelooze débacle der Europeesche
diplomatie in de rampzalige Julimaand van
1914?
Dat falen is Goddank verhoed. Ik weet
wel dat wij op dit moment Donderdag
morgen er nog niet zijn, dat de conferentie
te München nog beginnen moet, maar wij
hopen en vertrouwen allen dat zij de oplos
sing zal brengen. Wij kunnen niet gelooven
dat de vier hoofdfiguren dier conferentie
Adolf Hitler, Neville Chamberlain, Benito
Mussolini en Edouard Daladier, niet slagen
zouden. Temeer omdat zij alle vier de stem
der volken en hun ontzaglijke verantwoorde
lijkheid voor het leven der volken moeien
hebben verstaan.
In den loop der jaren heb ik vele malen
uw aandacht gevraagd voor de nieuwe stroo
ming tegen den oorlog, vóór den internatio
nalen vrede, vóór de oplossing van alle ge
schillen door onderhandeling, die zich in de
wereld had baangebroken en steeds meer in
macht toenam. Wij hebben thans de grootste
botsing beleefd tusschen die nieuwe stroo
ming en de oude richting, die zich aan de
verderfelijke middelen van het verleden vast
houdt, die ooit heeft plaatsgehad. Herhaalde
lijk is de nieuwe strooming gefaald, herhaal
delijk is gebleken dat zij nog te zwak was.
Beperkte conflicten kon zij vaak bezweren,
groote zelden. Zij slaagde erin den Europee-
schen oorlog te verhoeden na den moord op
koning Alexander van Joego-Slavië, zij bleek
sterk genoeg om het Saai-plebisciet te doen
slagen, om Duitschland's herbezetting van
het Rijnland en zelfs de annexatie van
Oostenrijk te doorstaan. Maar zij faalde jam
merlijk ten aanzien van groote geschillen. De
Volkenbond bleek zich niet boven de ellende
van zijn noodlottige voorlooper Versailles
te kunnen verheffen. En het Sudeten-
Duitsche vraagstuk dat na verdwijning van
een machteloos Oostenrijk een zwaarbewa
pende staat in het geding bracht, dreigde
tenslotte toch alles te doen losbarsten.
God heeft den menschen zooveel wijsheid ge
schonken dat thans een groote kans bestaat
dit alsnog te verhoeden. Zelfs opent zich van
daag het verschiet van een Europeesche sa
menwerking opnieuw. Zóó scherp staat Europa
op de scheiding der wegen: weg naar herle
ving, weg naar den ondergang. Ook in ons
land, bij onze regeering is de hoop zoozeer ge
stegen dat vanmorgen de vóór-mobilisatie, die
vrijwel zeker scheen en die nog eenige tien
duizenden mannen onder de wapenen zou heb
ben geroepen, is uitgesteld.
Velen zullen den gelukkigen keer van zaken
aan Chamberlain danken. Het is zeker dat
hij zich een staatsman in den waren zin des
woords en een groot en grootmoedig mensch
heeft getoond. Anderen zullen Mussolini dank
baar zijn voor zijn bemiddelende tusschen-
komst op het laatste oogenblik. Met reden!
Weer anderen zullen de bemiddelende tus-
schenkomst van president Roosevelt zegenen,
wiens brief aan Hitier een waar meesterstuk
van psychologisch inzicht was en waarin de
president van den machtigsten staat der we
reld zich uitte in bewoordingen als: „Sta mij
toe jegens U uitdrukking te geven aan mijn*
nederige meening"
Zulke uitingen heeft het trotsche Amerika
met geestdrift ontvangen! Wie had zooiets
vroeger mogelijk geacht? Wie had herhaalde
reizen van den premier van het machtige
Groot-Brittannië naar Hitier mogelijk geacht?
En wieja ,wie kon gisteren nog gelooven,
dat Hitier er toe zou komen, na zijn uitdagende
jongste rede, Chamberlain, Mussolini en
Daladier tot onderhandeling uit te noodigen?
Men moet deze verschijnselen niet als per
soonlijke prestaties zien. Zij zijn meer. Zij zijn
uitingen van een nieuwen geest die zich baan
gebroken heeft en die de overwinning in zicht
heeft. Vele klippen moeten nog omzeild, vele
gevaren overwonnen worden. Maar er zijn in
deze dagen prachtige nieuwe precedenten ge
schapen, prachtige nieuwe dingen gedaan. Er
Tot op hedenmiddag is het door den minister-president,
dr. H. Colijn, gisteravond in zijn radio-rede voorwaardelijk
aangekondigde telegram ten behoeve van de voor-mobilisatie
nog niet uitgezonden.
Hieruit leiden wij af, dat de regeering in de gisteren als
gevolg van de aangekondigde staatsliedenconferentie te
Miincheii ingetreden ontspanning in Europa, aanleiding heeft
gevonden om de beslissing ter zake op te schorten, totdat zich
met eenige meerdere duidelijkheid zal af teekenen hoe de
internationale situatie zich verder ontwikkelt.
Uit de stad East Harlem in de
Vereenigde Staten is aan het
gemeentebestuur van Haarlem ge
vraagd of onze bloemenstad niet
wat bloemen over had om de ar
menwijken ginds op te vroolijken.
Er zijn honderden hyacintboUen
heengestuurd.)
Ver in het Amerikaansche hart,
Daar ligt een kleine stad,
Waar de bevolking tot haar smart
Te weinig bloemen had.
Toen heeft men aan het naamsverband
Der bloemenstad gedacht
Waarop men, schrijvend naar ons land,
Den wensch tot uiting bracht:
Ach Haarlem stuur ons bloemen toe
Uit uwen overvloed.
Gij hebt er geen idee van, hoe
G' ons daarmee vreugde doet.
De vraag is niet vergeefs gedaan,
Het aanbod volgde vlug,
Gauw ging het antwoord zwaarbelaan
Met hyacint terug.
Het is misschien geen machtig feit,
Dit bloemrijke geschenk,
Maar 't doet toch goed in dezen tijd,
Als men het overdenk'.
Het is niet zoo'n gebruiklijk ding,
Als u het overlegt,
Dat men bij landen onderling,
Het nog met bloemen zegt.
P. GASUS.
Haarlemmer, die iets op te rui
men of te vragen heeft, plaatst een
Groentje in Haarlem's Dagblad. Dat is
geen wet van Meden en Perzen, maar
een vaste gewoonte geworden, geboren
uit het succes der Groentjes.
is vooral een grootmoedigheid getoond die pure
winst voor het menschdom is. Onze tijd krijgt
een kans zooals geen vorige ooit gehad heeft.
God geve dat hij hem te baat neme.
Wordt het Tsjecho-Slowaaksche geschil nu
opgelost dan hoop ik dat ook wat verder rest
aan onhoudbaarheden-van-Versailles nog te
niet gedaan zal worden. Dat er meer van
komen zal.
Als vandaag welslagen brengt is de kans op
verdere gunstige ontwikkeling groot.
BAZAR CHR. VEREEN. VAN EN VOOR
VROUWEN EN MEISJES.
Men schrijft ons:
De Plaatselijke Federatie van Christelijke
Vereen, van en voor Vrouwen en Meisjes houdt
begin October haar Federatiebazar. De nieuwe
winter met zijn mogelijkheden van werk ligt
voor ons, een nieuwe kans om te toonen, dat de
Federatiegedachte reden van bestaan heeft. Die
gedachte bedoelt meer samenwerking tusschen
alle Christelijke vereenigingen die uitgaan van
en werken voor vrouwen en meisjes.
Ieder werkt op eigen terrein; in de Federa
tie komen zij samen om zich te bezinnen op
hetgeen nog ontbreekt, om zichzelf te herzien.
Deze bazar is op zichzelf reeds een bewijs van
samenwerking: alle aangesloten vereenigingen
werken er aan mede.
Het is de moeite waard eens een kijkje te
komen nemen. Van alles wordt u op den bazar
geboden en er is altijd wel iets bij, wat men
gebruiken kan.
Ook de noodige attracties ontbreken niet;
grabbelton, een boompje met genummerde
roosjes, een Keizer Karelspel. Bovendien zijn
er twee loterijen. Hoofdprijzen: een lunchtafel
kleed en een gobelinkussen.
De bazar zal gehouden worden Dinsdag en
Woensdag 4 en 5 October a.s. in de bovenzalen
van café-restaurant Brinkmann, Groote Markt.
Goederen worden gaarne in ontvangst geno
men door mevr. A. G. de Vries-Hoeksma, Wil-
helminastraat 26 en mej. E. van Markesteijn,
van Egmondstraat 2, Haarlem-Noord.
Het bazar-comité bestaat uit de dames: C.
G. Franken-Weijland. H. J. de-Haas, E. Hogen-
birk-Beekman, A. C. Kranenburg-Toren, E. v.
Markesteijn. H. P. H. van der Neurt-Loeff, R.
van Paassen-Kohlbrugge, R. Roosjen-Ott, I.
Schrale, C. Smit-Breedvoet, G. van der Tove
ren en A. G. de Vries-Hoeksma.
Eerste Kamer hedenavond bijeen.
De Eerste Kamer der Staten-Generaal is bij
eengeroepen voor een openbare vergadering
op hedenavond half negen.
H. M. DE KONINGIN IN DEN
HAAG.
Onderhoud met ministers.
H.M. de Koningin is Woensdagmiddag ongeveer
half twee uit Soestdijk vertrokken voor een
kort verblijf in Den Haag.
In den loop van den middag heeft H.M. op
den Ruigenhoek de ministers van Buitenland-
sche Zaken en van Defensie ontvangen, waarna
de Koningin naar Soestdijk is teruggekeerd.
„München" bracht een ommekeer
op de beurs teweeg.
Sensationeel herstel van het pond.
De wending in de politieke situatie in
Europa is gisteren gepaard gegaan met een
ommekeer op nagenoeg alle Amerikaansche
markten. Zoowel op de effecten- als op de
goederenbeurzen heerschte een vaste stem
ming bij levendigen handel. Een uitzondering
op de gunstige stemming vormde tarwe,
waarvan de prijs „traditioneel" daalde als
gevolg van de politieke ontspanning.
Sensationeel was het herstel van het Pond
Sterling tot 4.73 nadat een laegste stand van
4.62 bereikt was. Op alle markten weerspie
gelde zich een gevoel van opluchting na de
weken van spanning die naar men hoopt,
thans zijn afgesloten.
Terwijl de bedrijvigheid spoedig normalere
vormen aannam en de hoogste noteeringen
op de verschillende markten zich niet geheel
konden handhaven, bleef de stemming guns
tig, waarin zich de optimistische verwachtin
gen ten aanzien van den afloop van „Mün
chen" weerspiegelden. Buitenlandsche dollar
obligaties liepen eveneens scherp in koers op;
in verschillende gevallen werd 2 a 3 punten
boven de openingskoersen geboden, terwijl
de neiging om te verkoopen zichtbaar ver
minderde.
Tsjecho-Slowaaksehe vertegen
woordigers naar Miinchen.
Voor het verstrekken van inlichtingen aan de
Fransche en Britsche delegaties.
LONDEN, 29 Sept. (Reuter-A.N.P.)
Naar Reuter verneemt, heeft het Tsje
cho-Slowaaksche gezantschap de Brit
sche regeering medegedeeld, dat Mast-
ny, de Tsjecho-Slowaaksche gezant te
Berlijn en Lisicki, gezantschapsraad te
Londen, die op weg zijn naar Mün
chen, uitsluitend voor het verstrekken
van inlichtingen ter beschikking van
de Fransche en Britsche delegaties zijn,
zooals door Chamberlain was voorge
steld.
NEVILLE CHAMBERLAIN werd op
18 Maart 1S69 geboren als tweede
zoon van den uit den Boerenoorlog
bekenden Britschen staatsman
Joseph Chamberlain. Hij zoas eerst
bestuurder van een plantage, daar
na koopman en in 1915 burgemees
ter van Birmingham. In 1918 deed
hij zijn intrede in het Lagerhuis.
Hij maakte o.a. van 19241929 als
minister van Gezondheid deel uit
van het kabinet-Baldioin. Als mi
nister van de Schatkist in het
tweede kabinet MacDonald werd
hij vooral bekend door zijn tarie
venpolitiek.
Neville Chamberlain volgde 28
Mei 1937 Baldwin als premier op.
EDOUARD DALADIERdie behoort
tot de Radicaal Socialistische Par
tij de grootste politieke partij
van Frankrijk werd 18 Juni 1884
geboren. Hij heeft verscheideiie
malen zitting in Fransche kabviet-
ten gehad. o.a. in die van Painlevé
en Briand. In 1933 werd hij voor
de eerste maal met de vorming
van een ministerie belast. Dit ka
binet kwam in Februari 1934 ten
val na de straatonlusten te Parijs.
Doumergue ivas zijn opvolger. Na
den val van het Volksfront-kabinet
in het begin van dit jaar werd
Daladier op 10 April opnieuw mi
nister-president.
HITLER werd 20 April 1889 te
Braunau aan de Inn geboren in
het voormalige Oostenrijk. Zijn
vader xoas Oostenrijksch douane
beambte. Hij ijverde reeds vroeg
voor een nationalistisch Duitsch-
land. Oorspronkelijk was hij als
bouwvakarbeider in Weenen jverk-
zaam. Hitler nam deel aan den
oorlog als frontsoldaat. In 1920
stichtte hij de Nationaal Socialis
tische partij, in 1923 ondernam hij
de Putsch tegen de Beiersche re
geering. 30 Januari 1933 werd
Hitier Rijkskanselier, in 1934. na
den dood van Hindenburg, rijks
kanselier en rijksleider.
BENITO MUSSOLINI icerd 29 Juli
1883 als zoon van een dorpssmid
geboren. Hij werd tot ondenoijzer
opgeleid en was aanvankelijk so
cialist. Als journalist maakte h\j
spoedig naam. Hij is de stichter
van de Popoio d'Italia. In 1914
wendde hij zich va?i het socialisme
af. In 1919 stichtte hij de Fasci
Italiani di Combattimento, waar
uit later de fascistische beweging
is gegroeid. 30 October 1922 had de
Opmarsch naar Rome plaats, waar
door hij in het bezit kicam van de
macht en hoofd der regeering werd.
Van dien tijd dateert het „nieuive
Italië
Het woord is aan.
Heinrich Heine:
Elke tijd heeft zijn vraag
stuk, door de oplossing waar
van de menschheid voor
waarts geholpen wordt.
Mussolini's aankomst te Kufstein.
Door den Führer verwelkomd.
KUFSTEIN, 29 September. (D.N.B.-
A.N.P.) Het hoofd der Italiaansche
regeering Benito Mussolini is Donder
dagochtend om 9 uur 24 te Kufstein
aangekomen, waar hij door den Führer
en rijkskanselier, Adolf Hitler, op zeer
hartelijke wijze werd verwelkomd.
De Führer wiens extratrein enkele minuten
voor de aankomst van den Italiaanschen trein
te Kufstein was gearriveerd, wachtte op het
perron van Kufstein op den Duce en verwel
komde den leider der Italiaansche regeering
onder het gejuich der bevolking van Kufstein,
in Duitschland.
Om 9 uur 40 zetten de Führer en de Duce de
reis naar München voort.
Het station van Kufstein was voor deze ge
legenheid feestelijk versierd.
Een eerecompagnie der rijksweer bewees de
militaire eerbewijzen, waarna de Führer en de
Duce de compagnie inspecteerden.
De Führer begeleidde den Duce vervolgens
naar zijn specialen trein, gevolgd door den
Italiaanschen minister van Buitenlandsche Za
ken, Graaf Ciano. den plaatsvervanger van den
Führer, Rudolf Hess, den chef van het opper
commando der weermacht, den generaal der
artillerie, Keitel, den rijksleider der S.S.,
Himmler, den rijksperschef, dr. Dietrich, en het
permanente gevolg van den Führer, zoomede
het gevolg van den Duce.
Chamberlain en Daladier
te München.
MÜNCHEN, 29 September. (Reuter-A.N.P.)
Chamberlain en Daladier zijn aangekomen. Zij
werden beiden verwelkomd door Von Ribben-
trop.
Het vertrek van Chamberlain werd op
Heston bijgewoond door de ambassadeurs van
Italië, Duitschland en Frankrijk, Britsche
ambtenaren, vele leden van het parlement en
duizenden andere belangstellenden. Voor zijn
vertrek zeide Chamberlain:
„Als kind herhaalde ik zonder ophouden:
als iets niet lukt, probeer, probeer dan op
nieuw. Dat doe ik nu."
Buitengewoon crediet
door regeering
aangevraagd
Ter bestrijding van de kosten der
in verband met de buitengewone
omstandigheden te treffen maat
regelen, heeft de regeering op de
defensiebegrooting een buiten
gewoon crediet aangevraagd van
100 millioen gulden en op de be
grooting van financiën een bedrag
van 20 millioen gulden.
HEDEN: 14 PAGINA'S.
HAARLEM EN OMGEVING.
.pag.
Haarlem's Bloei organiseert in Februari
1939 een fotowedstrijd en fototentoon
stelling. 4
BINNENLAND.
De voor-mobilisatie tijdelijk opgeschort? 1
De Regeering vraagt een buitengewoon
crediet van f 120 millioen aan. 1
De regeering heeft verschillende uitvoer
verboden afgekondigd. 3
De radiorede welke minister Colijn gister
avond heeft gehouden. 3
De herhalingsoefeningen zijn uitgesteld. 3
De K.L.M. heeft tot en met 1 October het
binnenlandsch luchtverkeer gestaakt. 3
De regeering neemt maatregelen tegen
prijsopdrijving. 3
De Koningin heeft haar dank betuigd voor
de groote belangstelling en het mede
leven tijdens haar veertigjarig regee-
ringsjubileum. 6
BUITENLAND.
Chamberlain's rapport in het Lagerhuis 5
Chamberlain had na zijn rede ware ovaties
in ontvangst te nemen. 5
Chamberlain. Daladier. Hitler en Mussolini
zullen te München confereeren. 5
Londen's nieuwe verdedigingssysteem. 6
ARTIKELEN.
R. P.: Nu moet men slagen. 1
Mr. E. Elias: Zoo'n dag in September. 3
E. E. J.P.: Modeshow Wisbrun en Liff-
mann 4
Voor de Vrouw. 7
De Burgerlijke Stand van Haarlem is op
genomen op 11
