Haarlem's Dagblad
Wereldtaal.
Verrassing in Duitschland over
de critiek op Hitler's rede
Het belangrijkste
56e Jaargang No. 16966
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor
Courant-Uitgaven en Algem. Drukkerij N.V.
Bureaux: Croótc Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuidcr Buiten Spaarne 12.
TelefoonDirectie 13082, Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Directie: P. W. PEEREBOOM EIS ROBERT PEEREBOOM
Woensdag 12 October 1938
Abonnementen per week f 0.25. p. maand
f 1.10. per 3 maanden f 3.25. franco per
post f3.55. losse nummers 6 cent per ex.
Advertentiën: 1-5 regels f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regeL
Regelabonnemeutstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60. elke
regel meer f0.15. Groentjes rie rubriek.
De onderhandelingen van Hitler en Cham
berlain te Berchtesgaden en Godesberg en die
van Hitler, Chamberlain, Daladier en Musso
lini te München hebben aan de gansche
wereld getoond dat vier regeeringsleiders van
groote mogendheden niet van gedachten
kunnen wisselen zonder de hulp van tolken.
Het is niet bekend in hoeverre Hitier vreem
de talen beheerscht. Van Chamberlain zegt
men dat hij het Duitsch wel eenigszins mach
tig is, maar niet voldoende om er belangrijke
besprekingen in te kunnen en willen voeren,
bij Daladier zal de zaak wel zoowat hetzelfde
zijn en van Mussolini weet men dat hij in zijn j
jeugd eenigen tijd in Zwitserland en Duitsch-
land heeft vertoefd.
Het is duidelijk dat als zelfs de leiders van
groote mogendheden eikaars talen niet vol
doende machtig zijn, om er besprekingen in
te voeren, dit niet alleen hun persoonlijke
toenadering belemmert. Hun inzicht in de
mentaliteit van de andere volken moet er
noodzakelijkerwijze door beperkt worden. Fin
dit euvel betreft niet alleen de leidende
staatslieden van deze vier groote mogend
heden. Het doet zich bij alle internationale
onderhandelingen gelden. Dat enkele kleine
landen, in de eerste plaats Nederland en
Zwitserland, over een aantal vertegenwoordi
gers kunnen beschikken die enkele vreemde
talen werkelijk uitstekend machtig zijn is
niet meer dan een gunstige uitzondering die
op het geheel weinig invloed doet gelden.
Overal speelt dan ook altijd de tolk een groo
te rol in het stuk. Hij moet elke redevoering
vertalen, elke opmerking zelfs, hij vertraagt
iedere bespreking, schept een sfeer van in
tense verveling voor de menschen die het wel
begrepen hebben de anderen hebben zich eer
der zitten vervelen en verpersoonlijkt als
het ware de afzondering waarin de staten ten
opzichte van elkaar verkeeren. Als men naar
den tolk zit te luisteren ik ben daar ook
vaak toe gedoemd geweest ziet men letter
lijk grenzen, barrières, douanekantoren en al
wat daarbij hoort voor zich. En denkt aan
autarkie, aan misverstanden zonder eind, aan
wantrouwen en achterdocht.
Nu heb ik het nog alleen over onderhande
lingen tusschen regeerders gehad. Maar hoe
gaat het bij eenvoudiger stervelingen in zijn
werk? De taalverwarring op internationale
congressen is overbekend. Ieder die ze wel
eens heeft bijgewoond, op welk gebied dan
ook, weet hoezeer die moeilijkheid het onder
linge begrip en daarmee de practische uitkom
sten belemmert en beperkt én hoe kostbaar
het uitgeven van congres-litteratuur invele
talen is. Toch stuurt men hier nog de men
schen heen die het best met vreemde talen
overweg kunnen. Maar vaak is dat niet zoo
erg best. Een middelbare of gymnasiale
schoolopleiding legt wel een goeden grond
slag voor talenkennis en is voldoende om zich
op een vacantiereïsje te redden en bij
voortgezette belangstelling boeken en cou
ranten in de vreemde talen te lezen, maar
werkelijke beheersching kan men alleen ver
werven door jaren in het buitenland te ver
toeven. Er zijn niet velen wier studie of be
roep hun daartoe de gelegenheid geeft en
daarom verkeeren verreweg de meesten, ook
in ons land, in het geval van Chamberlain:
zij kennen de vreemde talen wel min of meer
maar zouden belangrijke, beslissende bespre
kingen niet zonder tolk kunnen voeren. Ont
breekt die dan moet uitvoerige schriftelijke
gedachtenwisseling het hiaat aanvullen.
„Verreweg de meesten" geldt natuurlijk
alleen degenen, die tenminste jarenlang on
derwijs in vreemde talen hebben genoten. De
groote meerderheid van ieder volk heeft dat
niet gehad en begrijpt er dus ook niets van.
Spreekt men over internationale verstand
houding dan is het dus duidelijk dat de Es
perantisten, met hun eenvoudige, in korten
tijd te leeren wereldtaal, voor een zeer goede
zaak opkomen. Zij hebben mij gevraagd daar
nog eens de aandacht op te willen vestigen,
zooals ik een jaar geleden al eens heb gedaan,
hetgeen, naar zij mededeelen, tot aanmerke
lijke vergrooting van het aantal deelnemers
aan hun Haarlemsche cursussen heeft geleid.
Nu, dat verheugt me en ik kan me voorstellen
dat voor zeer velen deze vorm van ontwikke
ling aantrekkelijke vooruitzichten geeft, om
dat de organisatie der Esperantisten hen in
aanraking met buitenlanders en buitenland-
sche publicaties brengt, zoodat hun levens
visie verruimd wordt en hun inzicht en zelf
vertrouwen daarmee worden vergroot. Terwij'
het bovendien in een tijd als deze wel een
prettige bevrediging moet geven, zijn steentje
bij te kunnen dragen tot een internationale
toenadering, waarvan wij allen de dringende
noodzaak wel moeten erkennen en waaraan
nog zoo verschrikkelijk veel ontbreekt.
R. P.
Het vertrek der ïtaliaansche
vrijwilligers.
Vermoedelijk verlaten 12000 man Spanje.
BURGOS, 11 Oct. (Reuter-ANP) Of
ficieel wordt medegedeeld, dat in totaal
meer dan 10.000 Italianen uit het Na
tionalistische Spanje worden terug
getrokken, en dat het aantal waar
schijnlijk ongeveer 12.000 zal be
dragen.
OOGMERK DER MODE.
(De nieuwste modegril te Parijs
is kunstmatige oogharen die over
de bestaande worden vastgemaakt
en waarvan elk een heel klein
diamantje draagtj.
Wat zegt u, lezeres, wel van
Dit laatste ..oogmerk" van de mode,
En lezer, u, wat denkt u dan
Van zoo'n verschoonende methode?
Steeds had de mode iets „op Tt oog"
Om andren d' oogen uit te steken.
Maar, dit behoeft wel geen betoog,
Nog nooit zóó letterlijk bekeken.
Kunsthaartjes, en een diamant
Aan ieder haartje, moet ai weten,
Althans zoo zegt een Fransche krant,
Ik mag geen ooggetuige heeten.
Een bandje op het oog geplakt,
Je mag 't niet zien, dus is 't een kleintje,
Zoo wordt de dame opgeknapt
Met een modern knipooggordijntje.
Dit lijkt mij moeilijk nog te slaan,
Als dwaasheid die het schoon moet dienen.
Elk diamantje als een traan.
En 't is ook waarlijk om te grienen.
P. GASUS.
J. MUIJS
Specialiteit in
PAPIERWAREN en AANVERW. ART.
LABELS - LOONZAKJES - MONSTERZAKJES.
GED. OUDE GRACHT 103, TELEF. 11723
(Adv. Ingez. Medj
Chineesclie overwinning in
Midden-China
Door de Japanners bevestigd.
SJANGHAI, 11 Oct. Het. Japansche expedi
tiekorps in Midden-China heeft een commu
niqué uitgegeven, waarin op de verklaring der
Chineezen, dat zij aan het front ten zuiden
van de Jangtse minstens 20.000 Japanners ver
nietigd hebben, weliswaar afgedongen wordt,
doch die 't feit niet ontkent. In 't Japansche
communiqué wordt o.a. gezegd, dat de Japan
sche strijdkrachten een vastberaden aanval
hebben ingezet op de Chineesche troepen, die
de laatste bolwerken van Teian in de heuvels
ten oosten der stad verdedigen en die nume
riek veel sterker zijn dan de Japansche strijd
krachten. De Chineesche troepen richten een
welonderhouden vuur op de Japanners.
KOLONEL LINDBERGH OP TEMPELHOF.
Kolonel Lindbergh is gistermiddag om vier
minuten over drie op het vliegveld Tempelhof
te Berlijn aangekomen.
De stormen die kortgeleden over Amerika's Oostkust woedden, hebben vooral de
stad Charleston ernstig getroffen. Een beeld van het marktplein, waar een
groote verwoesting werd aangericht.
Nieuwe militaire
werken als zuiver defensief gekenmerkt
BERLIJN. 11 October. Naar van semi-
officïeele zijde gemeld wordt, toont men zich
in kringen, die zich vooral met de Duitsch
Fransche betrekkingen bezig houden, verrast
door de onvriendelijke ontvangst van de rede
die Hitier te Saarbrücken gehouden heeft, in
de Fransche pers. In deze kringen wijst men
er op dat Hitler in zijn rede meermalen
het verlangen van Duitschland naar vrede en
wederzij dsch begrip op den voorgrond heeft
gesteld. Het kan ook aan geen twijfel onder
hevig zijn. dat de voorgenomen versterking
van Saarbrücken en Aken evenals de overige
Duitsche versterkingswerken hetzelfde defen
sieve karakter draagt, als waarop Frankrijk
zich voor zijn Maginot-linie beroept.
Men moet. aldus verklaart men, er in
Frankrijk ook rekening mede houden, dat de
krachtige bewapeningspropaganda, die van
Engelsche zijde onmiddellijk in aansluiting
op het accoord van München is begonnen en
die ook in Frankrijk weerklank heeft gevon
den. in Duitschland met een zekere verwon
dering is gadegeslagen.
Daartegenover heeft de Führer, zoo ver
klaart men in genoemde Duitsche kringen,
reeds dikwijls genoeg verklaard, dat Duitsch
land de vroegere geschillen met Frankrijk
als geregeld beschouwt.
De rechtvaardigheid van de critiek van den
Führer op de houding van bepaalde Engelsche
kringen tegenover Duitschland. zoo voegt men
hier nog aan toe, zal men ook in Frankrijk
moeten erkennen wanneer men in aanmerking
neemt hoe aan den eenen kant Duitschland
zich van iedere critiek en inmenging in
binnenlandsche Engelsche aangelegenheden
onthoudt, terwijl een aantal Engelsche poli
tici en persorganen tegenover Duitschland
i geenszins denzelfden tact, ja zelfs vijandige
oogmerken toont.
Onder het opschrift „Bedenkelijke Engel
sche bewapeningspropaganda" schrijft de
„Deutsche Zeitung am Mittag": Er valt niet
meer aan te twijfelen, dat in Groot Brittan-
nië, ondanks München. een regelrechte bewa
peningspropaganda aan den gang is, waar
aan, behalve de pers. ook leden van het kabi
net deelnemen.
Het blad noemt Lord Winterton en den mi
nister van luchtvaart, Kingsley Wood, en
vervolgt: In Duitschland volgt men met toe
nemende belangstelling deze Engelsche be
wapeningspropaganda. Men zal dit op den
duur niet werkeloos kunnen toezien, want er
zou een wanverhouding in de bewapening uit
kunnen ontstaan. Wij verwonderen ons echter
wel, dat het democratische Engeland zich
zoozeer laat beïnvloeden door oorlogsaan
stichters van het slag Eden, Churchill en
Duff Cooper, wier optreden in het Lagerhuis
en elders duidelijk aan het licht heeft ge
bracht, waarom zij bewapenen willen: hun
i doel is de oorlog.
Stijgend geboortecijfer te Haarlem.
Een opmerkelijk verschijnsel in de eerste
9 maanden van 1938.
Er is herhaaldelijk in de laatste 25 jaar de
aandacht op gevestigd, dat het geboortecijfer
vrijwel overal in de wereld daalt. Nederland
maakt in de rij der volken daarop geen uit
zondering. In ons land is geconstateerd, dat
het geboortecijfer in de steden sterker ge
daald is dan op het platteland.
In de laatste jaren schommelde het ge
boortecijfer te Haarlem om de 16.8 en 16.9 per
1000 inwoners.
Nu doet zich evenwel het verschijn
sel voor dat het geboortecijfer over
9 maanden van 1938 vrij belangrijk
gestegen is.
In de eerste 3 kwartalen van 1937
werden te Haarlem 1662 kinderen ge
boren en in hetzelfde tijdvak van
1938 1820. Een verschil dus van 158.
De bevolking is in dat jaar met on
geveer 2000 toegenomen, zoodat uit de
toeneming der bevolking een ge
boorte-toeneming van 1Y> pet. te ver
klaren is. De werkelijke stijging is
evenwel ruim 9V> pet., zoodat er een
werkelijke stijging van 8 pet. is.
Natuurlijk kan men hier te doen hebben
met een toevallige schommeling in de sta
tistiek, maar toch is het verschil van 8 pet.
buitengewoon groot om alleen daaraan te
denken.
Ongetwijfeld zal met belangstelling de op
gave over het laatste kwartaal van 1938 ver
wacht worden omdat men dan over een ge
heel jaar kan oordeelen.
In 1937 werden 2248 kinderen geboren, wat
een geboortecijfer gaf van 16.8 per 1000 in
woners. Over 1936 waren deze cijfers 2234 en
16.9 en over 1935 2187 of 16.8.
Over de laatste maanden van een jaar werd
meermalen een geboortecijfer van 19 per
1000 inwoners geconstateerd.
Russisch protest te Londen.
Tegen rede van Lord Winterton over de
houding der Sovjet Unie in de Europeesche
crisis.
LONDEN, 11 October. Reuter-A.N.P.) De
Sovjet-ambassadeur heeft een bezoek gebracht
aan Lord Halifax en geprotesteerd tegen een
uitlating van Lord Winterton, die gisteravond
in een rede te Shoreham, Sussex, zou hebben
verklaard, dat Rusland tijdens de Tsjechische
crisis geen hulp geboden heeft, „doch in ver
band met zijn militaire zwakte slechts vage
beloften heeft gedaan". In een verklaring van
de Sovjet-ambassade wordt gezegd, dat deze
uitlating van Winterton een volkomen ver
draaiing vormt van het standpunt der Sovjet-
Unie, dat Litwinof in zijn rede te Genève op
21 September duidelijk uiteengezet heeft. In
deze rede heeft Litwinof een overzicht gege
ven van zijn onderhoud met den Franschen
zaakgelastigde op 2 September te Moskou, waar
in hij verklaard heeft, dat de Sovjet-Unie voor
nemens was, al haar verplichtingen op grond
van het Russisch-Tsjechische pact na te komen
en tezamen met Frankrijk Tsjecho-Slowakije
met de haar ten dienste staande middelen te
steunen.
Nog geen beslissing over de
Tsjechische industrieën in
Sudetenland.
Definitieve regeling der grens dient te worden
afgewacht.
De berichten in buitenlandsche bladen be
treffende regelingen voor het overnemen der
Tsjechische industrieën door Duitsche con
cerns worden volgens Reuter in officieele
Duitsche kringen voorbarig genoemd. Iemand
uit deze kringen heeft medegedeeld, dat in
dat opzicht nog geen enkel besluit is genomen:
men wacht op de definitieve regeling der
Duitsch-Tsjecho-Slowaaksche grenzen..
Uit Nijverheidskringen verneemt Reuter
dat de aanspraken van buitenlandsche aan
deelhouders ongetwijfeld in aanmerking zul
len worden genomen, evenals de rechten van
buitenlandsche eigenaren van industrieele on
dernemingen in het Sudeten-Duitsche gebied.
Dit zal ook gelden voor de dochtermaatschap
pijen der Skodafabrieken, die thans onder
Duitsche souvereiniteit zijn gekomen. Er is
niets bekend van onderhandelingen, die de
overdracht van de bezittingen of aandeelen
van Skoda aan Krupp ten doel zouden heb
ben.
Het Gemeentelijk Bureau voor
Beroepskeuze.
Aan het Gemeentelijk Bureau voor Be
roepskeuze, Nassauplein 2, werden sinds de
weder in werking treding van het bureau tot
eind September j.l. 189 bezoeken gebracht,
voor het verkrijgen van advies of inlichtingen
bij school- en beroepskeuze.
Behalve deze 189 „eerst besprekingen, wer
den nog 241 z.g. „herhaalde" bezoeken ge
bracht.
Hieronder zijn 72 gevallen waarin een nader
onderzoek werd ingesteld naar intelligentie,
geschiktheid voor het bezoeken van inrichtin
gen van voortgezet onderwijs (U.I.o., Nijver-
heidsonderw.. Middelbaar of Voorb. Hooger
onderwijs) of den aanleg voor een of ander
beroep.
Spreekuren van het bureau zijn: Maandag
avond 7—8, Woensdagmiddag V/2—4.y2, Vrij
dagavond 79 uur.
Mej. Mary Fleisclimann
11 November 85 jaar.
Het woord is aan.
J. A. de Moncrif:
Kennis bezitten geeft twee
voordeelenmen oordeelt
minder en men oordeelt
beter.
Ernstig auto-ongeluk te Hillegoin.
Auto sloeg viermaal over den kop.
Gisteravond half zeven is te Hillegom een
auto, bestuurd door ir. J. E. A. von W. K. uit
Scheveningen, employé van de Bataafsche
Petroleummaatschappij te 's-Gravenhage,
door onbekende oorzaak vier maal over den
kop geslagen.
De heer Von W K.. die alleen in den wagen
zat, brak een arm op verschillende plaatsen
en liep hoofdwonden en een schedelbasls-
fractuur op. In zeer ernstigen toestand is hij
naar het Diaconessenhuis te Leiden vervoerd.
De wagen werd totaal vernield.
Dokter van Sluys uit Hillegom was, evenals
de politie van Hillegom, spoedig ter plaatse.
In verband met het auto-ongeluk te Hille
gom verzoekt de burgemeester van Hillegom
den chauffeur van de vrachtauto, die op dat
tijdstip, rijdende in de Hoofdstraat nabij de
Jozefskerk den links gelegen zijweg, de Van
den Endelaan, is ingereden, zich bij den in
specteur van politie te Hillegom te melden of
zich schriftelijk bekend te maken tot het ge
ven van inlichtingen.
Haarlem blijft groeien.
Het derde kwartaal van 1938 was gunstig.
In het le halfjaar van 1938 vermeerderde,
zooals wij indertijd hebben medegedeeld, de
bevolking van Haarlem met 1034.
Ook in het 3e kwartaal van dit jaar
is Haarlem weer belangrijk gegroeid.
De bevolking steeg van 136.390 op 1
Juli tot 136.976 op 1 October.
Alzoo een toeneming van 586,
Het 3e kwartaal van 1937 gaf slechts
een vermeerdering van 421 te zien.
Dit kwartaal was dus dit jaar gunstiger
voor den groei van Haarlem dan verleden
jaar.
Het verschil tusschen geboorte en sterfte
was 387, en het verschil tusschen vestiging en
vertrek 199.
Er hebben zich dus in deze 3 maanden 199
personen meer te Haarlem gevestigd dan ver
trokken zijn.
Marechaussee langs de grenzen.
In verband met clandestiene immigratie.
De grensbewaking is den laatsten tijd zeer
versterkt, in verband met de omstandigheid,
dat tengevolge van den internationalen toe
stand. een groot aantal vluchtelingen onze
grenzen op clandestiene wijze tracht te pas-
seeren. De marechaussee is, met eenige hon
derden manschappen versterkt, langs de
grens geposteerd om nauwgezette controle
uit te oefenen ten aanzien van grensover
schrijdingen.
Lr LAATS een Groentje In Haarlem's
Dagblad. Het kost bijna niets en uw
waarborg voor succes ligt in de steeds
groeiende populariteit van deze rubriek.
HEDEN: 12 PAGINA'S
DE MOORDENAAR VAN GENERAAL PEEFF
OVERLEDEN
SOFIA, 11 Oct. (Havas) De moordenaar van
den chef van den generalen staf generaal Peeff
is hedenavond overleden, zonder dat hij weer
tot het bewustzijn was gekomen.
Mej. Mary Fleisclimann. in den mobilisatie
tijd te Haarlem bekend als „de soldatenmoe
der". omdat zij in die woelige dagen zooveel
heeft gedaan voor de soldaten en ook, zooveel
zij kon, zorgde voor hun achtergebleven vrou
wen en kinderen, zal op 11 November a.s. den
85-jarigen leeftijd bereiken.
Mej. Fleischmann verleende indertijd ook de
eerste hulp, toen de Belgische vluchtelingen
hier kwamen.
Van beroep was mej. Fleischmann „verzeke-
raorster". Door haar werk in de „vrouwenbe
weging". aan welke beweging zij zich met hart
en ziel gegeven had, kwam zij in aanraking
met den heer August Rapp, directeur van de
Maatschappij „New York", te Amsterdam. Zij
kreeg een betrekicing als vertaalster van Ame-
rikaansche brochures. Zoo kwam zij in het ver
zekeringsbedrijf en achtereenvolgens was zij
werkzaam aan de Alg. Verzek. Mij. te Amster
dam, de Tweede Holl. Mij. van Levensverzeke
ring en de Nationale Verzek. Mij. Aan deze
Maatschappij was zij gedurende 21 jaar Inspec-
trice en daarna nog eenige jaren vertegenwoor
digster.
Bij haar aftreden als inspectrice werd zij
door de directie der Mij. in intiemen kring ge
huldigd.
Velen ook zij, die zich mej. Fleischmann
uit vroeger dagen herinneren zullen zeker
den llen November voor haar niet onopge
merkt voorbij laten gaan.
HAARLEM EN OMGEVING.
pag.
Haarlem blijft groeien. 1
In de drie eerste kwartalen van 1938 is het
geboortecijfer te Haarlem, vergeleken bij
1937, ongeveer 8 pet. gestegen. 1
Voorschriften voor de te Haarlem en om
streken op 18 October a.s. te houden
verduisteringsproef. 2
Begin November wordt ook de telefoon in
Spaarndam automatisch. 7
De Burgerlijke Stand van Haarlem is op
genomen op 7
BINNENLAND.
Bij een botsing tusschen een autobus en
een „oplegger" zijn twee menschen ge
dood en zeven gewond. 3
Het werkloosheidspercentage blijft nog af
nemen. 3
Verlaging van het peil van het IJselmeer
gewenscht? 3
BUITENLAND.
jDe Japanners hebben in Zuid-China op
groote schaal troepen ontscheept. 5
Het Pan-Arabische Congres heeft zich te
gen verdeeling van Palestina uitgespro
ken en stopzetting der Joodsche immi
gratie geëischt. 5
De Hongaarschc delegatie zou te Konia-
rom onvoorwaardelijken afstand van
de Tsjechische gebieden met Hongaar
schc bevolkingsmcerdcrheid geëischt
hebben. 5
SPORT.
Schaakrubriek. g
Keiler en Ralchenbach blijven remise
spelen. g
ARTIKELEN.
R. P.: Wereldtaal. j
J. H. de Bois: Kunst in Haarlem cn daar
buiten. 3
H. D. Vertelling: Mooie kleeren. 4
v. H.: De camera ziet den oorlog. n
J. B. Schuil over: „Inkeer". n