Oost-Kanton in handen der Japanners.
Belangrijke gebouwen door
de Chineezen opgeblazen.
Maatregelen
De
graaf van Parijs weer op het tapijt.
ZATERDAG 22 OCTOBER 193S
H A' A R E E M'S D A G B E A D
5
Verscheidene wijken
in vlammen.
Blijkens berichten uit Kanton vol
trekt de bezetting van de stad door de
Japanners zich thans geleidelijk.
De voorhoede der Japansche troepen
werd gevolgd door tanks en andere ge
mechaniseerde eenheden. Tegen het
einde van den middag bezette een be
langrijke Japansche troepenmacht de
oostelijke wijken der stad.
Des morgens was de geheele stad op
geschrikt door een reeks geweldige ont
ploffingen. Het bleek, dat het Chinee-
sche opperbevel order had gegeven
tot een systematisch opblazen van alle
regeeringsbureaux, industrieonderne
mingen en andere belangrijke gebou
wen en bruggen.
Intusschen loeiden de sirenes hun waar
schuwing tegen luchtaanvallen uit, waardoor
de verwarring nog grooter werd.
Reeds sinds het aanbreken van den dag
dreunde de stad van het gebulder der zware
artillerie, het voorbij donderen van tanks en
het voortstappen van duizenden soldaten: de
Chineesche legers trokken zich in westelijke
richting terug.
Deze militaire aftocht vormde het
sein voor een koortsachtige ontruiming
op het alleruiterste oogenblik. Duizen
den burgers trokken den geheelen
morgen door de straten der stad weg.
Na de evacuatie door de provinciale en ge
meentelijke autoriteiten werd slechts een
„schaduw" van een militaire bezetting voor
de controle over Kanton achtergelaten. Op de
ontruiming volgden nieuwe ontploffingen,
toen achtereenvolgens cementen vestingwer
ken, papierfabrieken, electrische centrales en
regeeringsgebouwen in de lucht vlogen. De
minder belangrijke instellingen werden in
brand gestoken. Vele wijken in de stad staan
in lichte laaie, zonder dat door brandweer
wordt ingegrepen, aangezien de brandwachten
reeds uit de stad vertrokken waren.
Het handjevol Chineesche soldaten,
dat achtergelaten was, maakte het
den Japanners moeilijk. Vernomen
werd, dat de Japanners reeds op den
rand van de binnenstad waren, toen
een zwaar machinegeweervuur ge
opend werd in Toengsjan, in de "oos
telijke wijk, des middags om 15 minu
ten over vier. Een aantal Japansche
vliegtuigen verscheen, cirkelde op
slechts geringe hoogte boven de
stad, doch wierp geen bommen neer
en opende geen vuur.
Op het Sjamien-eiland hebben de Britsche
en Fransche autoriteiten de straten van burgers
gezuiverd en de concessies versterkt met ma
rinetroepen. Ooggetuigen, die langs de poor
ten van Sjamien passeerden en uit de buiten
wijken kwamen, deelden den wachters mede,
dat twintig tanks met Japansche vlaggen
Toengsjan reeds waren binnengerukt. Enkele
lijken van verlaten Chineesche verdedigings
troepen lagen verspreid in de straten.
Volgens United Press is de Japansche bezet
ting van de oostelijke voorsteden geschied door
3000 man gemotoriseerde troepen, die langs
de spoorlijn van Sjekloeng. dat Maandag werd
veroverd, naar Kanton optrokken. De kern van
de troepen telde niet meer dan 30.000 man en
marcheerde via Sengtsjing langs den hoofd
weg. Groote troepen concentraties der Chinee
zen zijn thans ten westen van de spoorlijn af
gesneden, voornamelijk die, welke bij de forten
Bocca Tigris en die in de sterk versterkte zones
aan de oostkust van de Kantondelta liggen.
Het is mogelijk, dat deze een toevlucht zullen
zoeken in de Engelsche kolonie, wanneer de
Japanners met de „zuiveringsactie" over het
schiereiland een aanvang zullen maken.
Hervatting tier onderhandelingen
tusschen Praag en Boedapest
verwacht.
Duitschland zal zich niet met de
grensregeling bemoeien.
In bevoegde Tsjecho Slowaaksche kringen
Is men van oordeel, dat een snelle oplossing
van de Hongaarsch-Tsjecho Slowaaksche
grenskwestie, welke oplossing dan in over
eenstemming zou moeten zijn met de aanbe
velingen, die te München tot de Slowaaksche
en Roetheensche ministers zijn gericht, een
punt van het grootste belang is.
Derhalve tracht men te bereiken, dat de
onderhandelingen met Boedapest zoo spoedig
mogelijk worden hervat. De onderhandelin-
ge zouden, aldus meldt Havas uit Praag, ge
schieden op basis van het ethnografisch be
ginsel en beoogen, tusschen Tsjecho
Slowakije en Hongarije een zeker evenwicht
tot stand te brengen wat de verdeeling van
Öe minderheden in de beide landen, betreft.
Op het oogenblik worden bespre
kingen gevoerd met het doel een
tweede conferentie tusschen Tsjecho
Slowakije en Hongarije te organi-
seeren, en men veronderstelt, dat
deze kwestie in den loop der volgen
de week geregeld zal zijn.
In den loop van den Vrijdagmiddag heeft
Duitschland laten weten, dat het in de kwes
tie van de vaststelling der Hongaarsch-
Slowaaksche grenzen de meest absolute neu
traliteit in acht wil nemen en men veronder
stelt, dat de aanstaande onderhandelingen
gevoerd zullen worden hetzij op Slowaaksch
gebied, hetzij op Hongaarsch gebied, doch in
geen geval op Duitsch gebied.
Noorsch non-interventieofficier in
Duitschland gevangen gezet.
Na conflict met Duitsche beambten.
Volgens particuliere inlichtingen uit Ber
lijn heeft de echtgenoote van den Noorschen
koopvaardij-officier Jacobsen. die controleur
is bij de non-interventiecommissie, 11 October
j.l. te Amsterdam een telegram van haar
echtgenoot ontvangen, waarin hij zeide dat
hij opgesloten was in een Duitsch concentratie
kamp, dat niet met name werd genoemd.
Volgens een rapport van het Noorsche con
sulaat-generaal te Hamburg heeft Jacobsen
ruzie gehad met Duitsche beambten, die
eischten, dat hij zou bijbetalen om in een
hoogere klasse te kunnen reizen, ^dan op zijn
reisbiljet stond aangegeven. De openbare aan
klager te Osnabrück heeft toen een maand
gevangenisstraf tegen hem geëischt wegens
verzet tegen de politie.
Het Noorsche consulaat-generaal tracht
thans zijn invrijheidsstelling te verkrijgen.
Het resultaat van de bezetting van
Kanton zal zijn dat Hongkong over
land, zee en door de lucht van China
zal zijn afgesneden.
Gemeld wordt nog, dat de evacuatie van
Kanton door de Chineesche bevolking op or
delijke wijze voortgang vindt, Totnutoe heeft
zich in de buurt van Sjamien geen enkel in
cident voorgedaan.
Dit jaar geen nationale feestdag
in Tsjecho-Slowakije.
De 28ste October een gewone werkdag.
Officieel wordt uit Praag medegedeeld, dat
met het oog op den buitengewonen toestand
de 28ste October op grond van een regeerings-
decreet beschouwd zal worden als een werk
dag. Deze bepaling geldt slechts voor dit jaar.
De 28e October wordt anders als nationale
feestdag gevierd ter herinnering aan de uit
roeping der onafhankelijkheid van Tsjecho
Slowakije, welke op 28 October 1918 ge
schied is.
helpen hierbij
altijd een poeder of cachet van Mijnhardt.
Mijnhardt's Poeders per stuk 8 ct. Doos 45 ct.
Cachets, genaamd „Mijnhardt jes' 2 st. 10 ct. Doos 50ct.
(Adv. Ingez. Med.)
te Jeruzalem verzacht.
Alle verzet echter nog
niet gebroken.
Franc-tireurs roeren zich
Naar Havas uit Jeruzalem meldt,
hebben de autoriteiten in verband
met de verbetering van den toestand
besloten om, indien geen nieuwe ver
ergering intreedt, van heden af het
verbod om zich buitenshuis te be
geven te doen gelden van 4 uur 's mid
dags tot 10 uur 's ochtends. De toe
gangen tot de oude stad zullen streng
bewaakt worden. Slechts twee poor
ten, de Damascuspoort en de Jaffa-
poort, zullen voor het verkeer open
gesteld zijn. Voor hedenmiddag is een
groote levensmiddelenuitdeeling ge
organiseerd.
Reuter bericht, dat gistermorgen een
Britsch soldaat gedood is door een franctireur
in de oude stad. Het was de tweede doode.
dien de Britsche troepen in de laatste 24 uur
hebben verloren. Een luitenant werd n.l. bij
ongeluk gedood op een patrouilletocht nabij
Ramalia. Nabij Haifa is een Britsch soldaat
gewond bij de ontploffing van een landmijn.
Met tusschenpoozen werd Vrijdagmorgen in
de oude stad geweervuur gegeven door franc-
tireurs. Deze franctireurs houden nog stand in
de omgeving van de moskee. De troepen der
regeering beantwoordden het vuur. Nu en
dan cirkelde een vliegtuig boven de stad, dat
het hoofdkwartier in kennis stelde van ver
dachte bewegingen.
De leidende sheiks der Omai'moskee hebben
den districtscommissaris een schrijven gezon
den, waarin zij het vuren uit de omgeving der
moskee afkeuren.
Zij bieden aan wachten te plaatsen bij de
deuren der minarets teneinde wanordelijke
elementen het binnenkomen te beletten.
Voorts verklaren zij, dat zij er geen bezwaar
tegen hebben, dat regeeringstroepen geplaatst
worden in huizen, die over de moskee uitzien.
In een ooggetuigenverslag verhaalt de cor
respondent van Reuter die op den Olijfberg
is geweest, dat moskee en heiligdom er ver
laten uitzagen. De rebellen en anderen hiel
den zich echter waarschijnlijk gedekt in de
heilige gebouwen en kloosters. Een opstijgende
rookzuil duidde aan, dat er brand was in een
overbevolkte wijk, waar de brandweer slechts
met de grootste moeite kan optreden.
De autoriteiten hebben gisteren 10.000
brooden uitgereikt onder de bewoners van de
nog niet bevrijde wijk.
In een speciaal blad is het bevel gepubli
ceerd van den opperbevelhebber luitenant
generaal Haining, waarbij militaire .gouver
neurs worden aangesteld, die zullen staan
boven de districtscommissarissen, in het ge
heele land.
Schietpartijen elders in het land.
Bij een gevecht tusschen Britsche troepen
en politie aan den eenen en een troep terro
risten aan den anderen kant. welk gevecht
volgde op een aantal op een Joodsche autobus
nabij Jaffa, is een rebel gedood en een ge
wond, terwijl vijf rebellen gevangen werden
genomen.
Te Gaza zijn gewapende Arabieren het
regeeringsziekenhuis binnengedrongen. Zij
doodden er een vrouw, die verpleegd werd.
omdat zij met dolksteken was gewond. In den
loop van den nacht zijn de rails op de spoor
lijn LyddaJeruzalem over een afstand van
een derde mijl opgebroken. Een brug werd
met ontplofbare stoffen beschadigd, te
Nabloes wordt nu en dan door rebellen ge
vuurd. Schildwachten van het hoofdkwartier
der brigade beantwoorden de schoten.
Het proces tegen de 1\ O. U. M.
Waarvan de leiders beschuldigd worden.
De secretaris van het Internationaal Solida
riteitsfonds zendt ons een uitvoerige beschou
wing over het op 11 October te Barcelona be
gonnen proces tegen de leiders der P.O.U.M.
'Spaansche Arbeiderspartij voor de Marxisti
sche Eenheid).
Wij ontleenen er het volgende aan:
Hoofdbeschuldigde in dit proces is de door
de G-P.Oe vermoorde revolutionnair socialist
Andreas Nin. Het proces vindt geheel over
eenkomstig de Moskousche methodes plaats.
Zooals Moskou dit tot nu toe met alle tegen
standers gedaan heeft, worden ook de leiders
van de P.O.U.M.die reeds sedert 16 Juni 1937
gevangen zitten, er van beschuldigd agenten
van Franco te zijn, spionnage verricht te
hebben in dienst van buitenlandsche fascisti
sche mogendheden, de opstand van Mei 1937
georganiseerd te hebben, teneinde de fascis
ten aan de macht te brengen. Men bedenke,
dat deze beschuldigingen geuit worden tegen
de leiders van een socialistische partij die van
het begin van den burgeroorlog af vooraan
stonden in den strijd tegen Franco.
Men zou een militair plan van Madrid ge
vonden hebben ten huize van den fascist
Golfin te Madrid. Op dit document zouden met
inkt geschreven aanteekeningen voorkomen,
die het bewijs zijn voor verbindingen van den
schrijver met Franco. Die schrijver had met
de letter ..N" geteekend. Volgens de acte van
beschuldiging is deze N niemand anders dan
de reeds boven genoemde Nin. Nin zelf kan
hierover geen enkele verklaring afleggen,
aangezien hij uit den weg geruimd is. De
fascist Golfin, die verklaard heeft, dat de aan
teekeningen later aangebracht zijn en dus op
falsificaties berusten, dat hij niemand van
de P.O.U.M. kent en dus ook geen verbindin
gen met de leiders kan onderhouden, is in
middels gefusilleerd.
De katholieke minister van justitie (een
Bask) M. Irujo heeft verklaard, dat het op
het document geschrevene door de politie er
aan is toegevoegd en dit document uit de
politiearchieven gestolen is om het tegen de
P.O.U.M. te gebruiken. David Vazquez, de com
missaris generaal van politie te Madrid heeft
medegedeeld, dat het document ontvreemd
was uit de archieven van de veiligheidspolitie.
Largo Caballero. de vroegere Spaansche minis
ter-president, verklaarde dat hij afgetreden
is, omdat hij de maatregelen tegen de arbei
ders, terwijl de communistische partij de Mei
dagen geprovoceerd heeft, niet voor zijn reke
ning wenschte te nemen.
De Spaansche regeering heeft geweigerd
Henri Torres en Nogueres, twee Fransche
advocaten, die zich naar Barcelona wilden
begeven om de verdediging van de beklaagden
op zich te nemen, in Spanje toe te laten.
Gedurende de vorige week zijn zeven der
beklaagden verhoord. Men heeft de verhooren
uitsluitend doen plaats vinden op grondslag
van de aanklacht wegens hoogverraad en
spionnage en de beschuldiging den Mei
opstand van 1937 geprovoceerd te hebben
terwijl nog voor het proces verklaard werd
(officieel), dat men deze beschuldigingen niet
langer staande wenschte te houden.
Men heeft gegronde redenen te vreezen, dat
voor de vijf hoofd beklaagden de doodstraf zal
worden uitgesproken. In de Spaansche pers
komt men geen enkele berichtgeving over het
proces tegen. Menschen, die nog dezer dagen
uit Barcelona kwamen moeten in het buiten
land ervaren, dat het proces plaats vindt.
Protesten tegen dezen gang van zaken van
vele arbeidersorganisaties en tal van intellec-
tueelen uit verschillende landen zijn reeds bij
de regeering Negrin binnengekomen. Ook een
groep Nederlandsche intellectueelen heeft zich
met een telegrafisch protest tot de regeering
gewend.
DE VADER VAN DR. SCHUSCHNIGG
OVERLEDEN
Van officieuze zijde wordt uit Weenen ver
nomen dat de gepensionneerde luitenant
veldmaarschalk Arthur von Schuschnigg, de
vader van den vroegeren bondskanselier. Don
derdagavond op hoogen leeftijd is overleden.
LIEFDADIGHEIDSVOORSTELLING
HAARLEMSCHE TOONEELCLL'B.
Men verzoekt ons de lezers van ons blad
nog eens te herinneren aan de liefdadigheids
voorstelling. welke de H.T.C. Vrijdag 28 Octo
ber in den Stadsschouwburg geeft. Het pro
gramma van dezen cabaret-avond met den
heer Roest van Lemburg als conférencier
belooft zeer veel. En wat misschien ook een
attractie voor velen zal zijn, er zal worden
nagedanst. De H.T.C. mag dus zeker op een
volle zaal rekenen.
Kunstenaars Centrum voor
Geestelijke Weerbaarheid.
Heden. Zaterdag wordt in het Amsterdam-
sche Museum Fodor (op de Keizersgracht naast
Hollenkamp) een zeer interessante tentoon
stelling geopend die, ten deele ingericht om
den schrijver Nico van Suchtelen. die a.s. Dins
dag zijn 60en verjaardag viert, te huldigen,
tevens een weerspiegeling van een belangrijk
stuk geestesleven van de laatste halve eeuw
wil zijn.
Het viel *het bestuur van het Kunstenaars
Centrum, dat de geestelijke waarden in ons
volk in bescherming wil nemen tegen een te
overmachtige mechanisatie en een overheer-
sching der militaire apparaten, niet moeilijk
die huldiging met de weerspiegeling te doen
samenvallen, waar het geheele leven van Dr.
Van Suchtelen in zijn arbeid overzien, als het
ware één doorloopende manifestatie is van
wat het Centrum als bereikbaar ideaal propa
geert.
In de prettige zalen van dit Gemeentelijk
Museum heeft men van drie groote kunstenaars
wier leven en idealen aan het streven van het
Centrum verwant zijn, complete en overzichte
lijke verzamelingen hunner werken bijeenge
bracht en daar een soortgelijke collectie van
Van Suchtelen's arbeid aan toegevoegd. Van
mevr Henriette Roland Holst-van der Schalk,
van Frederik van Eeden en van Herman Gorter
is hier alles bijeen wat zij als dichters en den
kers hebben gewrocht, wat mevrouw Holst en
Gorter betreft zelfs in een absolute compleet
heid.
Op zeer overzichtelijke wijze is alles ge
rangschikt. Wat in de vitrines werd tentoon
gesteld correspondeert met de tabellen en groe
peeringen zooals die op de wanden zijn aan
geduid. Zoo is het oeuvre van mevrouw Holst
naar tijdsorde in vier deelen onderscheiden
die der mystiek en wijsbegeerte (18901900)
dan het marxistisch socialisme (19001910)
het communisme (19101920) en tenslotte de
religie (1920 tot heden). Zoowel bij haar als
bij de anderen werd niet naar bibliophiele ra
riteiten gezocht, alleen gewenscht den -gan
schen arbeid van ieder te demonstreeren en
daardoor tot de kennismaking of nadere be
studeering er van aan te moedigen. Op de wan
den zijn de verbindingen, invloeden en ont
moetingen der artisten, die! op het werk een
stempel hebben nagelaten, op graphisch han
dige wijs duidelijk gemaakt. Zoo wijzen bij
voorbeeld vier armen van het middelpunt Her
man Gorter uit. naar de vier gestalten, waar
onder hij zich als mensch deed kennen: als
socialist, als propagandist, als geleerde en als
socialist, als propagandist, als geleerde en als
Een pleidooi voor den moreelen en
materiëelen opbouw van Frankrijk
Onverwachte verschijning op
Fransch grondgebied.
De graaf van Parijs, de zoon van
den Franschen „troonpretendent",
heeft gisteren te Parijs een aan
tal journalisten ontvangen om
hun een politieke verklaring te
doen. De bespreking geschiedde in
je in Vexin (Seine-et-Oise) waar de
journalisten met groote omzichtigheid
werden binnengeleid om de geheim
houding der ontmoeting te verzekeren.
De graaf van Parijs, die naar men weet vol
gens de wet van 1886 Frankrijk niet betreden
mag, was kort tevoren per vliegtuig aange
komen. Bij de ontvangst der journalisten ver
klaarde hij zich te verlaten op hun loyaliteit
en vroeg hij hun een volkomen geheimhou
ding in acht te nemen ten aanzien van de
plaats der ontmoeting.
„Ik zou u mijn verklaring langs normalen
weg hebben kunnen doen toekomen. Gij zult de
beteekenis van dit buitengewone gebaar be
grijpen en ook waarom ik u deze zelf op het
grondgebied van mijn vaderland wilde voor
lezen om haar directer en krachtiger allen
Franschen te doen toekomen".
Na de voorlezing van zijne verklaring vertrok
hij per vliegtuig.
In deze verklaring zegt de graaf van Parijs
allereerst, dat hij er zich van bewust is zijn
stem aan het land te moeten doen hooren. Hij
bezweert de Franschen te luisteren naar deze
waarschuwing, die door geenerlei berekening
wordt bezoedeld.
Voortgaande maakt hij een toespeling op het
„dictaat van München", dat volgens hem een
in de geschiedenis van Frankrijk weergalooze
vernedering vormt en tot uiting komt in een
nieuwe verzwakking van Frankrijk's strategi
sche posities. De graaf is echter van meening,
dat de regeering zich niet beter uit de omstan
digheden had kunnen redden Hij spreekt voorts
over een „weerstandsbluf" die even misdadig
zou zijn geweest als de oorlog zelf Vervolgens
tracht de graaf bestek op te maken. Volgens
hem kon slechts een offensieve militaire kracht
tot instrument dienen aan de Fransche diplo
matie. die sedert twintig jaar berustte op we-
derzijdschen bijstand en op omsingeling van
Duitschland. „Nu zijn sedert 1925 onze mili
taire opvattingen streng defensief. München is
slechts de ontknooping van deze onsamenhan
gendheid".
De graaf constateert, dat Duitschland zich
wegen geopend heeft naar het Oosten, dat het
Russische bondgenootschap niet meer werkt en
dat de stoutmoedigste droomen van het pan-
germanisme overtroffen zijn. Bij zoovele ver
liezen hebben wij, aldus de graaf, een adem
pauze gewonnen, laten wij die weten te be
nutten. Ons verlies, evenals ons heil, zijn bij
ons gelegen in de doeltreffendheid van onze
legers en in de vurigeid van onzen wil. Sommi
gen berusten in een terugtrekking achter onze
natuurlijke grenzen, in een leven in een geslo
ten ruimte. Zij wennen makkelijk aan de ge
dachte Europa over te laten aan Duitschland.
Nooit lieten sterke volken aan tweederangs
landen het genot van hun rijk. Wij zouden heel
spoedig gebracht worden tot een afzien van
onze koloniën, om ons op een gegeven dag te
zien staan tegenover een kolossaal Duitschland.
dat twee derden van Europa zou hebben ver
teerd. Op den weg van den afstand kan men
geen grenzen vinden, want Duitschland. dat
eeuwig in wording en nooit verzadigd is en
het pan-germanisme, zullen slechts blijven
staan voor den muur van de kracht.
Naar de meening van den graaf van Parijs
zal Groot-Brittannië slechts de Fransche zaak
steunen, voor zoover die van vitaal belang is
voor Groot-Brittannië.
De graaf van Parijs.
Voortgaande wijst hij op de nood
zakelijkheid van een wederopbouw der
moreele en materieele kracht van
Frankrijk. Hij verklaart, dat alleen de
monarchie een continuiteit zal bren
gen. zonder welke groote werken het
licht niet zien.
„Ik bepleit slechts de zaak van Frankrijk,
ik denk alleen aan mijn land. Wanneer van
daag 'n groep zou optreden, die er aan zou wer
ken het land veilig te maken in eer en voor
spoedig in rechtvaardigheid, zonder onze vrij
heden te onderdrukken, uit naam van een to
talitaire mystiek, zou die groep zich zeer ver
dienstelijk maken voor het vaderland. Mijn
hart en mijn geweten hebben mij dezen oproep
ingegeven. Laat van nu af aan de Franschen
en hun bestuurders hun verantwoordelijkheden
op zich nemen en moge God Frankrijk red
den"
sportsman. En op een der opengeslagen bun
dels in de vitrine daaronder valt het oog toe-
ig op een gedichtje dat Gorter aan Willem
Kloos en Karei Alberdingk Thym adresseerde:
„Willem, gij hebt mij geleerd
Dat het schoose moet zijn ideëel
Karei, gij hebt mij geleerd
dat het schoone moet zijn reëel
En sinds zocht ik in der wereld zaal
het reëel ideaal.
Zoo werd het werk van Van Eden in spe
len. verzen en romans onderverdeeld en daar
naast een graphiek. als een levensboom met
vertakte feiten opgebouwd, die groei en afwis
seling in zijn levenswerk duidelijk doen on
derscheiden.
Leerzaam is zulk een expositie zeer zeker Ze
wordt nog aantrekkelijk gemaakt door tal van
portretten, handschriften en gecorrigeerde druk
proeven. die hier van de artisten uitgestald
zijn. Opmerkelijk daarbij is een zeer recente
brief van mevrouw Roland Holst aan haar
jonge vrienden om uit het handschrift te mo
gen concludeeren dat deze dichteres, hoewel
nog vermoeid, geheel hersteld is. En uit de uit
voerig niinutieuse wijze waarop Van Suchte
len ziin drukproeven pleegt te corrigeeren zal
een grapholoog licht een gunstig getuigschrift
er het karakter van den jubilaris van a.s.
Dinsdag kunnen opstellen.
In dc kleine voorzaal, die bij ons bezoek nog
niet geheel gereed was. komt een groote ver
zameling portretten van litteraire artisten uit
de periode der genoemden te hangen. Van doo-
den cn levenden en van bejaarden tot jonge
ren. Men zal er Potgieter maar ook Slauerhoff
aantreffen, de dooden op zwart, de nog leven
den op wit carton opgezet, zoodat met een en
kelen blik de eerewacht geïnspecteerd kan
worden.
Van Dr. Van Suchtelen alleen zijn een drie
tal portretten aanwezig, in dit voor hem zoo
belangrijk jaar vervaardigd.
Een groot kniestuk, door Frans Huysmans
geschilderd, geeft vooral in de kleeding mooie
forsche stukken kleur te zien. al is het als ge
heel nog een weinig rauw. een bezwaar dat
door den tijd wel goeddeels zal worden opge
heven. Rustiger is het olieverf portret dat
George Rueter van den schrijver maakte, als
geheel zeer wel geslaagd en met een bij Rueter
niet steeds voorkomende beheerscht-losse be
handeling der stof. Nog meer zit dat plezier-
hebben-in-'t-werk-zelf. in de teekenïng, die
dezelfde artist naar Van Suchtelen maakte,
welke teekening als basis gaat. dienen voor een
lithographisch portret, dat den bewonderaars
van den zestigjarige zal worden aangeboden.
En zoo juist verscheen een bloemlezing uit zijn
werken, als feestgave van het bestuur der We-
reldbibliotheek-vereeniging, en van het Huldi
gingscomité, op welk keurig boekje wij nog wel
eens uitvoeriger de aandacht vestigen zullen.
Voorloopig zij onzen lezers alvast een bezoek
aan de expositie aanbevolen, die in ieder ge
val een blik doet slaan op den levensarbeid van
vier kunstenaars, die bovendien ook als mensch
een diep doorwerkenden invloed hebben uit
geoefend.
J. H. DE BOIS.
HET TOONEEL
GELOOF EN WETENSCHAP.
Saalborn als Crompie.
Het was geen slechte keuze van het be
stuur van „Geloof en Wetenschap", deze
Grompie van Saalborn. Want Saalborn kan.
zich als karakterspeler in de rol van dezen
zonderlingen detective, den ouden brompot
met het gouden hart. volkomen uitspelen en
omdat hij bijna heel den avond op de plan
ken is. geniet het publiek vier bedrijven van
voortreffelijk spel, al is het dan ook voor
namelijk solospel.
Saalborn is de vierde Grompie, dien wij
thans ik reken de dilettanten natuurlijk
niet mee op onze planken hebben gezien.
De eerste was Max Pallenberg, de beroemde
Duitsche komiek, die van „Wau-Wau" zoo
als het stuk toen heette zuiver een klucht
maakte. In het kluchtige was het dol-verma-
kelijk en Pallenberg speelde sommige scènes
zooals het eten en het tooneel met de jas
in II zoo burlesk, dat ik hem nog 15 Jaar
later in die tooneelen voor mij zie. Maar het
was soms meer clownerie dan tooneelspel.
Royaards, die een jaar na Pallenberg de
rol speelde, maakte er een karakter van en
gaf er zich zooals hij steeds deed, wanneer
een rol hem „pakte" geheel aan. Hij had
alle effecten nauwkeurig afgewogen ik zie
hem nog in zijn uitgelaten blijdschap aan
het slot van III over het tooneel huppelen
en het was duidelijk, dat hij er zelf evenveel
pleizier in had als het publiek.
Natuurlijk stond bij Royaards ook de verdere
voorstelling op zeer hoog peil welk een
voortreffelijk factotum was bijvoorbeeld
Oscar Tourniaire en als geheel was de op
voering van Royaards verreweg de beste van
de vier die wij hier gehad hebben.
Cor Ruys die het stuk 5 jaar geleden op zijn
repertoire had genomen was men zou dit
van dezen komiek niet verwacht hebben de
fijnste Grompie. Het was een prachtige rol
van Ruys en hij speelde vooral het zachte en
teere van dezen ouden brompot met voorliefde
uit. Maar de omgeving was veel en veel zwak
ker dan bij Royaards.
Saalborn geeft Grompie het meest uitbundig.
Men ziet het aan zijn spel evenals bij
Royaards dat hij pleizier heeft in de rol.
I i doet als Grompie nu en dan aan Royaards
aenken, al speelt hij hem ook heel anders. Hij
legt i; ier het accent op het barsche en
brommerige van dezen ouden heer. Voor dezen
Andrew Bullivant zal geen sterveling werkelijk
bang zijn. Zijn uitvallen zal niemand in zijn
omgeving au sérieux nemen, omdat hij aldoor
laat voelen, dat hij een hart van goud heeft.
Hij maakt er ook niet een zoo oud. afgeleefd
heertje van als Royaards deed.
Hij is een en al bewegelijkheid. Zoowel zijn
gezicht als zijn handen hoe kostelijk bij
voorbeeld dat spel met zijn zakdoek, die
steeds als een vlag uit zijn zak wappert
zijn geen oogenblik in rust en ook zijn beenen
spelen aldoor mee. En hij speelt zooals al
tijd met veel vaart. Saalborn toont in deze
rol weer, welk een voortreffelijk karakter-
speler hij is. Hij vult het tooneel zóó volkomen,
dat men nauwelijks op de omgeving let cn
dat is eigenlijk maar goed ook. want die blijft
wel ver beneden de hoofdpersoon. Het is heel
den avond solo-spel met vrij zwak accompag
nement.
Een ster-voorstelling dus, zooals dit maar al
te dikwijls het geval is, wanneer een speler
zoo hoog boven de anderen uitsteekt. Omdat
Grompie een ster-rol is. hindert dit minder,
hoewel wij toch een enkel oogenblik wel met
leedwezen aan Royaards, die van zulke stuk
ken toch ook een model-voorstelling wist te
maken, terugdachten. Maar Royaards was
Royaards, die behalve tooneelspeler ook
ja vooral een zeer groot tooneelleider was.
Het publiek heeft zich met Grompie van
Saalborn uitermate vermaakt. Na elk bedrijf
was er een warm applaus en de voorstelling
werd dan ook een groot succes voor Saal
born zoowel als voor de Vereeniging Geloot
en Wetenschao.
J. B. SCHUIL.
