Haarlems Dagblad
Spaansch schip voor de Britsche kust
tot zinken gebracht.
Regels van den weg.
Een Americanisme.
Het jubilé der H. 0. V
Dak van gebouw der
Nederlandsche legatie
te Madrid afgeschoten
Busstrijd duurt nog
voort.
Het belangrijkste
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon-
Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM
en Feestdagen
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Donderdag 3 November 1938
Abonnementen per week f0.25. p. maand
f 1.10. per 3 maanden f 3.25. franco per
post f3.55. losse nummers 6 cent per ex.
Advertentiën 1-5 regels f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclame» f 0.60 per regel.
Regelnhonnementstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60. elk®
regel meer f 0.15. Groentjes zie rubriek.
Na beschieting door hulpkruiser van Franco.
(De jaarlijksche campagne van de
K.N.A.C. voor de verkeersveilig
heid wordt ditmaal gevoerd onder
de leuze der wellevendheid.)
Het woord is aan
Thackeray:
De twee aantrekkelijkste
eigenschappen van een
schrijver zijn: nieuwe din
gen vertrouiod te maken en
'vertrouwde dingen nieuw.
56e Jaargang No. 16985
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor
Courant-Uitgaven en Algein. Drukkerij IN.V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendapiein 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
Telefoon: Directie 13082,Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14825. Soendapiein 12230.
De paniek, in de Vereenigde Staten gewekt
door de opvoering van H. G. Wells' „Oorlog
der Werelden" als radio-hoorspel heeft er ons
aan herinnerd dat wij in Europa toch ook
nog enkele voordeelen hebben die de Ameri
kanen missen. Een daarvan is, dat wij niet zoo
•lichtgeloovig en kinderlijk zijn als zij. Ik ge
loof niet dat twee menschen, als dit stuk met
zijn Engelsche plaatsnamen in Engeland was
uitgezonden of met Continentale namen op
ons vasteland, in den waan zouden zijn ge
raakt dat er heusch een interplanétaire oor
log was uitgebroken. Wij zijn minder gevoelig
voor alarm. We zijn dan ook meer gehard en
hebben genoeg aardsch oorlogsgevaar in de
nabijheid om ons niet door de aanvalsmoge-
lijkheden, die eventueele bewoners van andere
planeten zouden kunnen opleveren, te laten
beïnvloeden. Daarbij zijn wij in de laatste
jaren gewend geraakt aan de radio-hoorspe
len, als ik ze zoo eens noemen mag, die de
Duitsche 'regeering van tijd tot tijd laat op
voeren. Alzoo zijn we niet meer voor een
kleintje vervaard.
Velen in Amerika hebben zich boos gemaakt
over dat geval met heb hoorspel „War of the
Worlds". Want zij zijn geschrokken. En als
een mensch bang geworden is en hij merkt
achteraf dat er niets was om bang van te
worden, voelt hij zich lichtelijk belachelijk en
wordt boos. De hilariteit die het geval in
Europa gewekt heeft kan den geschrokken
Amerikanen ook niet ontgaan zijn en moet
hen des te boozer hebben gemaakt. Maar in
meer ontwikkelde kringen in de V.S. blijkt
men toch ook den komischen kant van de
zaak te hebben gevoeld, want de studenten
van Princeton University hebben een „Liga
voor Interplanetaire Defensie" gesticht en
den acteur Orson Welles, die de uitzending
van het werk van Wells had verzorgd, tot
„eereleider" daarvan benoemd.
Natuurlijk is het voorts een prachtige recla
me voor het hoorspel geweest. De Britsche
omroep, de B.B.C., heeft er den tekst al van
aangevraagd en schijnt van plan te zijn het in
Engeland te gaan uitzenden, hetgeen ook aan
Hollandsche luisteraars, die de Engelsche taal
goed beheerschen, de volle gelegenheid zou
'bieden tot mee-genieten.
En ik vermoed dat het bij dit gevolg niet
blijven zal. Schrijvers van hoorspelen zijn ook
maar menschen en ze willen graag naam ma
ken en meer geld verdienen. Zoodat er onge
twijfeld nu al verscheidenen hunner zich zit
ten te bepeinzen op een of ander schrik
aanjagend geval, dat zoozeer „net echt" moet
wezen dat het ook den Europeeschen
luisteraars een schrik bezorgt en dientenge
volge „een rel" veroorzaakt. Vreest u zulks
maar niet in ons land: over ons aller heil
waakt de Radio Controle Commissie en zij is
eerder te secuur dan het tegendeel. Mag ik
herinneren aan het onschuldige schetsje „De
Deur van de Badkamer" dat blijkbaar ver
boden werd omdat de commissie deuren van
badkamers onder alle omstandigheden onnet
vond en aan het werkje „Rendez-vous bei
Lehar", afgewezen omdat ik herinner er
met leedwezen aan de commissie niet goed
op de hoogte bleek te zijn met de beteekenis-
sen van de term rendez-vous? Nederlandsche
radio-panieken zullen dus wel vermeden wor
den, maar de kans op ontstellende uitzen
dingen uit het buitenland is ongetwijfeld toe
genomen. Laat men er maar op voorbereid
zijn, al schrikt men dan als Europeaan, zwaar
bewapend en eindeloos met oorlog bedreigd,
niet zoo gauw.
De Amerikanen leven eigenlijk in Abra
ham's schoot. Hun „gangsters" vormen een
lichte bedreiging, maar wat heeft die voor de
massa des volks voor beteekenis, als men
haar vergelijkt met de donderwolken die zich
van jaar tot jaar boven Europa plegen samen
te trekken en het ontstellende spektakel, dat
daarmee gepaard pleegt te gaan?
De Amerikanen moesten eens beseffen, bij
hun (deels gerechtvaardigde) critiek op
Europa, dat zij een zooveel onbezorgder be
staan genieten. Misschien is het ervarinkje
met dat hoorspel voor enkelen humier een
kleine les geweest en hebben zij eruit begre
pen, dat er iets voor is daadwerkelijk mee te
helpen om oorlogen te voorkomen, zelfs al
dreigen die aan den anderen kant van den
Oceaan. Er zijn menschelijke motieven voor
behalve Amerikaansche handelsbelangen, die
leelijk zouden lijden bij een verwoesting van
Europa. Want de vorige aangelegenheid heeft
wel bewezen, dat het optreden als oorlogs
leverancier op den duur al even weinig voor-
deelig is als het zelf deelnemen in het
laatste stadium aan den Europeeschen
oorlog. De vrede is niet zooveel wenschelij-
ker als voordeeliger. Merkwaardig dat die;
twee begrippen tegenwoordig samengaan.
R. P.
Wordt Hongarije weer een
monarchie
Horthy zou als Nicolaas I den troon bestijgen.
WARSCHAU, 3 Nov. - Het blad Goniec
Warszawski schrijft, dat Honga
rije weer spoedig een monarchie zal
zijn. Horthy zal namelijk volgens het
blad binnenkort tot koning gekroond
worden en als Nicolaas I den troon
bestijgen. De koning zou reeds zeer
spoedig in de Stefan skerk gekroond
worden (United Press.)
Vuren van de kust uit
waargenomen.
Een hevig kanonvuur ter hoogte van
Cromer (Norfolk) heeft gistermiddag
een groote menigte naar de klippen ge
lokt, aldus meldt Reuter uit Londen,
Met behulp van kijkers kon een gewa
pende trawler worden waargenomen in
de nabijheid van een schip, dat in rook
gehuld stond.
Later werd van het Britsche stoom
schip Monkwood een mededeeling ont
vangen, meldende dat een oorlogsbodem
geruimen tijd een Spaansch vrachtschip
onder vuur had genomen Het schip
scheen aanzienlijke schade te hebben
opgeloopen. Het gewapende vaartuig
seinde met vlaggen „Draai bij of ik
vuur".
Als positie van het vrachtschip werd
opgegeven een plaats om tien mijlen ten
noorden van den vuurtoren van Cromer.
Het aangevallen schip bleek te zijn de „Can-
tabria", die met ballast op weg was naar Lon
den.
Aan boord van het schip bevonden zich 37
personen, waaronder drie vrouwen en vijf kin
deren.
Het aanvallende vaartuig was het motorschip
„Nadir" van de vloot van Franco.
Het Britsche schip „Pattersonian" dat op weg
was naar Londen verzocht de reddingboot van
Cromer uit te varen om een aantal menschen,
waarvan sommigen gewond waren, af te halen.
Dit geschiedde en de reddingboot keerde na
eenigen tijd met den kapitein van de „Cantabria'
diens vrouw en twee kinderen aan boord. De
rest van de bemanning van het schip was door
een Britsch vaartuig, dat op weg was naar
Londen, aan boord genomen.
De bemanning van de reddingboot deelde me
de, dat de „Cantabria" een hopeloos verlaten
wrak geworden was. De Spaansche hulpkruiser,
welke het schip heeft beschoten, was verdwe
nen.
In een interview deelde de kapitein
van de „Cantabria" mede, dat de aanval
ler een gewapende treiler was, welke
zes stukken geschut voerde. Gedurende
twee en een half uur werd de „Canta
bria" beschoten. Kort nadat de kapitein
het schip had verlaten is dit gezonken.
De opvarenden van de „Cantabria" die door
de „Pattersonian" aan boord waren genomen,
zijn te Great Yarmouth aan land gezet. Aan de
kade stonden ziekenauto's op hen te wachten,
doch niemand bleek gewond te zijn.
Een gift van flOOO van
de Regeering.
De Minister van Onderwijs, Kunsten en
Wetenschappen, Prof. dr. J. R. Slote-
maker de Bruine, heeft zooals men
uitvoerig kan lezen in ons verslag
Woensdagavond het jubileumconcert der
H.O.V. bijgewoond en daar een rede ge
houden om ons orkest te huldigen. In de
paitze vereenigden de officieele genoo-
digden zich in de koffiekamer, waar de
Minister aan den voorzitter, Mr. A. Beets,
f 1000 toezegde als jubileumsgeschenk
der regeering.
Men weet dat de H.O.V. een tekort
heeft van f 6000. Daarom was de ver
rassing zeer ivelkom!
Reuter meldt nog, dat ook het Britsche admi
raliteitsvaartuig „Penzance" van de visscherij-
bescherming de beschieting van de „Cantabria"
had gadegeslagen.
De „Penzance" lette op, of de internationale
wet inzake de territoriale wateren niet werd
overtreden.
Ook bleef het schip in de nabijheid om even
tueel te kunnen helpen bij het reddingswerk.
Tijdens
bombardement
door de artillerie
van Franco
Madrid is gisteren door de
artillerie van de troepen van
Franco beschoten.
Tijdens dit bombardement werd,
naar United Press meldt, van het
gebouw der Nederlandsche lega
tie het dak door een granaat af
geschoten. Er deden zich geen
persoonlijke ongelukken voor.
De rijwielstalling voor het
Gymnasium.
Een nieuwe vertraging.
Er zijn opnieuw moeilijkheden gerezen in
verband met de uitvoering van het Haarlem-
sche raadsbesluit om het gebouw naast Open
bare Werken in de Jacobijnestraat (waarin
vroeger „Zuigelingenzorg" gehuisvest was) te
verbouwen tot rijwielbergplaats voor het
Gymnasium. Eerst hadden, zooals wij destijds
medegedeeld hebben, Ged. Staten bezwaar
gemaakt tegen deze verbouwing, maar na een
overleg tusschen het gemeentebestuur en het
college van Ged. Staten werd het raadsbe
sluit toch goedgekeurd. Daarmede verliepen
evenwel maanden.
Tenslotte kon tot een aanbesteding worden
overgegaan, maar nu hebben B. en W. beslo
ten het werk niet te gunnen. Er zal nu naar
een andere oplossing gezocht worden, maar
dit besluit beteekent alleen een nieuwe ver
traging, het raadsbesluit wordt in elk geval
uitgevoerd.
Het saldo der Frans Hals
tentoonstelling.
De kansen voor de H. O. V. stijgen.
Eenigen tijd geleden deelden wij mede,
dat bij het college van Gedeputeerde Staten
bezwaren bestonden het besluit van den raad
van Haarlem goed te keuren om het saldo der
Frans Halstentoonstelling (f 20.000) op den
kapitaaldienst te brengen om het daardoor
mogelijk te maken deze gelden te bestemmen
voor kunstdoeleinden.
Naar wij vernemen zijn er krachtige in
vloeden aan het werk om te bereiken dat het
college van Ged. Staten zijn aanvankelijke
bezwaren zal opgeven. Over de bestemming der
gelden zou dan van te voren zekerheid moe
ten bestaan.
Door dezen gang van zaken wordt het waar
schijnlijk geacht, dat ook de H.O.V. een ge
deelte van het geld zal krijgen.
Het is niet noodig, dat u op de wegen
Elk onbekende hartelijk begroet,
Met wenschen van oprechten heil en zegen
En onderdanig lichten van uw hoed;
Het is niet noodig, dat u op uw tochten
Van tijd tot tijd langdurig stil blijft staan,
Om uit te maken wie er in de bochten
Als deftigste of oudste voor zal gaan.
Het is niet noodig u te excuseeren,
Wanneer u eens een voorganger passeert,
Het is, kortom, niet noodig dat verkeeren
Tot een soort van verkeering steeds vei"keert.
Maar 't is wel noodig, anderen te geven.
Wat u op uw beurt ook van hen verwacht,
Het motto: leven, maar ook laten leven.
Zij op den weg in dubblen zin van kracht.
Wie letterlijk u tegemoet moog' komen,
Kom die ook steeds figuurlijk tegemoet,
Als meegevoelen wordt in acht genomen,
Gevoelt ook mede gij u daarbij goed.
In het verkeer moet men elkaar wat gunnen,
Wie met een ander gaat over den weg,
Dient met dien ander overweg te kunnen,
Door een verkeer met vriendlijk overleg,
't Is altijd goed zichzelve in te toornen,
Voorkomendheid als leus in het verkeer
Is niet de zucht om allen voor te komen,
Maar het voorkomen van gevaar veeleer.
Wellevendheid moet ons op wegen leiden,
Waarvan de Knac ons weer de richting gaf,
Als allen maar wellevend auto rijden,
Dan komen allen er wel levend af.
P. GASUS.
Het 125-jarig bestaan der H. O. V.
Gelukwensch van H. M. de Koningin.
Woensdagmiddag was ten huize van Mr. A.
Beets, voorzitter der H.O.V., het volgende te
legram van de Koningin binnengekomen:
„Hare Majesteit de Koningin draagt mij
op, bestuur en leden der Haarlemsche Orkest
Vereeniging hoogstderzelver gelukwenschen
over te brengen ter gelegenheid der herden
king van het 125-jarig bestaan der vereeni
ging. (w.g.) Adjudant van Dienst Phaff."
Woensdagavond heeft de heer Beets op het
feestconcert, nadat hij minister Slotemaker
de Bruïne verwelkomd had, dit telegram
aan de aanwezigen voorgelezen. Dit werd met
luid applaus begroet.
De heer Beets stelde toen voor, dit bewijs
van Koninklijke belangstelling met het vol
gende telegram te beantwoorden:
„Bestuur en leden der Haarlemsche Orkest
Vereeniging, met hun gasten vereend op het
feestconcert ter herdenking van het 125-jarig
bestaan der vereeniging, betuigen Uwe Ma
jesteit hunnen eerbiedigen en diepgevoelden
dank voor den gelukwensch, dien zij van Haar
mochten ontvangen. A. Beets, voorzitter."
Ook dit ontlokte toejuichingen.
Chaotische toestand.
Wie gemeend mocht hebben, dat de
bussenstrijd reed ongeveer beslist was,
heeft zich zeer vergist. De strijd is
bij lange na nog niet ten einde. Er
dreigen zelfs binnenkort reeds weer
nieuwe moeilijkheden te ontstaan,
door de lijnrecht tegenover elkaar
staande beslissingen van de presiden
ten der rechtbanken te Amsterdam
en te Rotterdam. Want nu mogen
busondernemers, die hun domicilie in
Amsterdam hebben, geen passagiers
naar Den Haag of Rotterdam b.v.
vervoeren, maar wel mogen busdien
sten uit beide laatstgenoemde plaat
sen passagiers naar Amsterdam ver
voeren en daar weer opnemen voor
Rotterdam en Den Haag. Reeds heb
ben verschillende Amsterdamsche
ondernemers verklaard, dat zij weer
met hun touringcars op den weg zul
len komen wanneer deze wanorde
lijke toestand blijft bestaan.
Naar De Tel. verneemt worden in verband
met deze kwestie reeds besprekingen tusschen
den Amsterdamschen Commissaris voor het
verkeerswezen en de Justitie gevoerd.
Intusschen heeft een busondernemer uit
Bussum de zaak weer over een anderen boeg
gegooid. Deze heeft n.l. den Staat der Neder
landen in kort geding voor den president der
Haagsche rechtbank gedagvaard. Hij acht het
beletten van zijn autobusdienst Amsterdam
Bussum v.v. onrechtmatig en lijdt daardoor
groote schade. Hij stelt hiervoor den commis
saris van politie te Bussum en diens onderge
schikten die op last van den minister van
Justitie en den procureur-generaal bij het
Gerechtshof te Amsterdam handelden aan
sprakelijk. Het belang van eischer vordert
e enonmiddellijke voorziening bij voorraad en
daarom eischt de ondernemer, dat den Staat
zal worden gelast het beletten en belemmeren
van de uitoefening van eischers autobusdienst
tusschen Bussum en Amsterdam v.v. te doen
staken en al datgene na te laten, waardoor
eischer in de uitoefening van bovengenoem-
den dienst wordt belemmerd. Hij vordert
voorts, dat hij desnoods met den sterken arm
het beletten van zijn dienst zal mogen ver
hinderen en eischt den Staat te veroordeelen
tot een dwangsom van 250 voor elk beletten
en belemmeren van zijn autobusdienst.
Japan streeft naar een „nieuwe
orde" in Oost-Azië.
Vorming van een Japansch-Chineesch-
Mandsjoerijsch blok.
De Japansche regeering heeft thans de verkla
ring gepubliceerd, waarin zij een uiteenzetting
geeft van haar politiek in verband met den toe
stand in China na de verovering van Kanton en
Hankau. In deze verklaring wordt gezegd:
„De Kwomintangiregeering bestaat nog slechts
als zuiver plaatselijk bewind Zoolang zij echter
volhardt in haar anti-Japansche en pro-commu
nistische politiek, zal ons land de wapenen niet
neerleggen alvorens dat bewind vernietigd is.
Japan streeft naar de vestiging van een nieuwe
orde, die in Oost-Azië een blijvende stabiliteit
zal verzekeren. Dat is het laatste doel van onze
militaire actie.
Hoofddoel dezer nieuwe orde is een
wederkeerige hulpverleening en coördi
natie tusschen Japan, Mandsjoekwo en
China op politiek, economisch, cultureel
en ander gebied. Die entente zal ten
doel hebben internationale gerechtigheid
te verzekeren, een gesloten front tegen
het communisme te vormen en een nieu
we cultureele en economische eenheid
in geheel Oost-Azië te vormen. Daardoor
kan bijgedragen worden tot de stabili
satie in dat gebied en den vooruitgang
van de wereld.
Japan verlangt van China dat het deelneemt
in dezen arbeid. Het verwacht en vertrouwt, dat
het Chineesche volk begrip heeft voor de ware
Japansche bedoelingen en dat het zal antwoor
den op den oproep tot samenwerking. Zelfs de
deelneming van de Kwomintangregeering zou
niet worden afgewezen, indien deze regeering
de politiek, die zij in het verleden gevoerd heeft,
zou laten varen en door zekere veranderingen
tot een wedergeboorte zou komen.
Japan vertrouwt, dat de andere mgoendheden
waardeering hebben voor zijn bedoelingen en
zijn politiek en haar houding zullen aanpassen
bij de nieuwe omstandigheden in Oost-Azië.
Geen vredesonderhandelingen met de
Kvvoniintang.
Naar aanleiding van de passage in de Ja
pansche verklaring, die zegt, dat „zelfs deelne
ming van de Kwomintangregeering niet af
gewezen zou worden" verklaart men in wel
ingelichte kringen te Tokio, dat dit niet be
teekent, dat de Japansche regeering bereid
is met deze regeering vredesonderhandelingen
te voeren. De Japansche regeering houdt vast
aan haar verklaring van 16 Januari, volgens
welke niet met de regeering van Tsjang Kai
Sjek onderhandeld zal worden, doch deelne
ming aan den opbouw van een „nieuwe orde"
in Oost-Azië zal niet worden afgewezen, in
dien die regeering verandering aanbrengt in
politiek en personen.
V UI PEN-PRIJSVRAAG
dfüiSoitMa
Hoeveel VULPENNEN en VULPOTLOODEN zijn
in onze etalage? FRAAIE PRIJZEN
Ziet onze etalage
ZIJLSTRAAT 90.
(Adv. Ingez. Med.)
HEDEN: 14 PAGINA'S.
HAARLEM EN OMSTREKEN.
pag.
De regeering gaf f 1000 aan de H. O. V. als
jubileumsgeschenk. 1
Een nieuwe vertraging bij den bouw van
de rijwielstalling van het Gymnasium. 1
Bestemming van het sdldo der Frans Hals
tentoonstelling. 1
BINNENLAND.
In 1939 zal geen R. A. I.-tentoonstelling
worden gehouden. 3
Minister de Wilde noemt de benzinebelas
ting „nog de slechtste niet". 3
BUITENLAND.
Een Spaansch schip is op de Noordzee tot
zinken gebracht. 1
Het Duitsch-Italiaansche scheidsgerecht
heeft de nieuwe grenzen tusschen Hon
garije en Tsjecho Slowakije vastgesteld. 5
Het Britsche Lagerhuis heeft de inwerking
treding van het Britsch-Italiaansehc
pact goedgekeurd. 5
SPORT.
Het sportgesprek van de week over Korfbal 6
ARTIKELEN.
R. P.: Een Americanisme. i
A. D. L.: Amsterdamsche Aspecten 3
Jhr. dr. B. de Jong van Beek en Donk:
Zwitserland'^ neutraliteit. 5
Onze Indische Luchtpostbrief. 6
K. de Jong over het Tweede Feestconcert
der H. O. V. 7
J. B. Schuil: Bij het 40-jarig tooneeljubi
leum van Tilly Lus. 7
J. B. Schuil over Jan Musch. 300 maal Har-
pagon. 7
Voor de Vrouw. ij
De Burgerlijke Stand van Haarlem is op
genomen op H)
Arabische opstandelingen in het woeste bergland van Judea. Geheel links op
de afbeelding de aanvoerder der insurgenten, Aref Abdoel Razek, op wiens
gevangenneming de Britsche autoriteiten in Palestina een premie van 500 pond
hebben gezet.
