IF LAKS
Amerikaansche Reclame.
'Duinxelijntje
SANOSTOL
Philadelphia en John Wanamaker.
DONDERDAG 17 NOVEMBER 1938
HAARLEM'S DAGBLAD
4
Wetenschappelijke didactiek.
Lezing van den lieer C. Sehreuder.
In navolging van wat in andere plaatsen
van ons land met succes geschiedt, wil het be
stuur der afd. Haarlem der Vereen, voor Pae
aagogiek ook in Haarlem een poging doen, om
in breederen kring belangstelling te wekken
voor vakstudie.
De bedoeling is de leden te interesseeren
voor behandeling van vraagstukken, die voor
de dagelijksche onderwijspractijk van directe
beteekenis zijn.
Een eerste poging daartoe was de bijeen
komst, die Woensdagavond in De Nijverheid
werd gehouden en georganiseerd was in sa
menwerking met de plaatselijke afdeelingen
van val?:- en paedagogisehe vereenigingen van
allerlei richting.
De heer C. Sehreuder, oud-directeur van
de Kweekschool in Bandoeng en directeur
van het Instituut voor voortgezet individueel
onderwijs, trad als spreker op en zette uiteen,
waax-om het voor iedere leerkracht noodzake
lijk is, zijn werk ook wetenschappelijk te kun
nen verantwoorden, niet alleen ter wille van
het onderwijs zelf. maar ook voor de positie
van onderwijzer exx leeraar binnen en buitexx
de schooluren.
De oude didactiek had zoo goed als geexx
waarde voor de schoolpractijk en met de nieu
we didactiek, al is er veel moois in, is het
eigenlijk ook zoo. Spr. wilde trachten voor die
practijk iets te geven eix zich daarbij bepalen
tot de methodiek exx daarvan nog de theore
tische waax'de.
De heer Sehreuder stelde voox'op dat het
denken de hoofdzaak is, de kennis is slechts
middel. Op school moet gezorgd worden, dat
het kind dóór blijft denken en dat er in dat
denken vex-betering komt: de leerling ixxoet n.l.
leeren goed observeeren en verband leggen
tusschen feiten, het gevaar van generalisee
ren ixxzien. De drang tot denken van het kind
in de school xnoet geleid wordexx in de rich
ting die de ondex-wijzer noodzakelijk acht.
Niet alleen de denkvormen moeten worden
verbeterd, ook de denk middelen. Van
groot belang voor het denken is b.v. de topo
grafie: bij veel waar men over hoort, denkt
men zich dadelijk een stukje kaax-t; zeer be
langrijk voor het denken zijn ook de jaartal
len, het rekexxen, taalkundige termen; tegen
woordig nxakexx ook grafieken en curven het
denken gemakkelijk. Maar men zij ook voor
zichtig: er is het gevaar van de mechanisee
ring in de school. Men make het middel xxiet
tot doel. (Tegenwoordig wordt er vaak te veel
gecijferd in de school als doel; het moet
middel blijven). Door mechanisatie maakt
men de techniek los van het leven en dit is uit
den booze voor het onderwijs. De op school
gebruikte boekjes sluiten over het algemeen
niet voldoende aan bij het leven; zij zijn te
„wetenschappelijk" ingericht. Men bedenke,
dat wat in verba xx d opgenomen wordt,
veel beter wordt onthouden dan wat „zoo los"
opgexxomexx wordt. Hier komt het op aaxx:
met de echt vex-worverx kennis gaat het dexx-
ken verder en veroven xxieuwe gebieden.
Van buitengewoon belang zijxx ook de psy
chologische kwesties: wie een kixxd iets wil
leeren moet het kind kennen en weten, dat
een kind niet kan denken, zonder handelen.
Met deze psychologische zaken xnoet ook bij
ae opleiding der onderwijzers rekexxixxg wor
den gehouden. Het zou niet zoo gek zijn, als
ook de onderwijzer een wex-kelijk wetenschap
pelijke opleidixxg ki-eeg. Spr. dacht hierbij aan
een universitaire opleiding ixx de paedagogiek.
De ondex-wijzer moet wetexx wat hij met het
kind wil bereiken en kunnen beoordeelexx wat
lxem daarbij in eexx bepaalde methode helpt
en'wat er ixx is dat hem in zijn werk belem
mert. Slechts de onderwijzer die weet wat
h ij doet, kan een methode gebruiken, h ij
alleen is werkelijk „vrij".
Wie begrijpt wat onderwijs gevexx eigenlijk
is, zal ook inzien dat de tegexxwoordige over
volle klassen zeer schadelijk zijxx voor goed
ondex-wijs, waarbij met het individueele moet
rekening worden gehouden. De ouders moeten
hiervan overtuigd worden; dan zal een „cri
de coeur" rijzen tegen de volle klassen.
Met het behaxxdelde hangen opleiding en
salaxis nauw samexx en hiermede ook de pu
blieke opinie over den oxxderwijzer. Nu is het
nog zoo, dat op de hoogste plaatsen bij het
oxxderwijs geen onderwijzers worden gezet, dat
meix zegt: „Die man kaïx geen minister vaxx
oxxderwijs worden, want hij is onderwijzer ge
weest!
De voorzitster, dra. M. Nolte, seci-etaresse
van de Vereeniging voor Paedagogiek, dankte
den spreker voor zijxx boeiende en px-actische
inleiding.
De iixspecteur vaxx het L. O. alhier, de heer
H. v. d, Weyer, wees er bij de gedachtenwisse-
ling na de pauze op, dat tegenwoordig ook
op de hoogere plaatsen bij het onderwijs wèl
mannexx gevonden worden, die het onderwijs
goed kenixen. Exx minister Terpstra was oud-
onderwijzer!
De vergadering was druk bezocht.
PROVINCIALE STATEN.
Ged. Staten stellen aan Prov. Staten voor vast
te stellen een x-eglement op het houden van dek
stieren in de provincie Noord-Holland, Het col
lege acht het gewenscht, dat ook voor deze pro
vincie een regeling wordt vastgesteld, als door
de Provinciale commissie tot bevordering van
de rundveefokkerij in Noord-Holland wordt be
oogd.
PROGRAMMA VAN DE HAARLEMSCHE
RADIO CENTRALE OP VRIJDAG 18 NOV.
Frogr. 1: Hilversum I
Progr. 2: Hilversum II
Progr. 3: 8.00 Keulen 9.20 Pauze 10.Parijs
Radio 10.40 Radio P. T. T. Nord of Diversen.
11.20 Parijs Radio 12.10 Droitwich 12.40 Ned.
Brussel, 2.20 Da..marks Radio of Diversen 2.40
Radio P. T. T. Nord 3.20 Keulen 4.20 Droitwich
5.20 Fransch Brussel 6.20 Keulen 7.20 Droit
wich 9.45 Leipzig 11.20 Parijs Radio.
iProgr. 4: 8.00 Ned. Brussel 9.20 Diversen
10.50 London Regional 12.40 Droitwich 1.20
London Regional 5.20 Droitwich 7.05 London
Regional 7.20 Diversen of Gramofoonmuziek
10.05 Droitwich.
Progr. 5: 8.007.00 Diversen.
7.00—8.00 Eigen gramofoonplatenconcert.
Accordeon afgewisseld door zang.
1. Tiroler Holtzhackerbuab'n, Accordeon
Melodiker.
2. I wonder how. Arthur Raymond
3. Au re voir, L. P. A. Band
4. J'aime tes grands yeux, L. Boyer.
5. Un type en casquette, Emile Vacher.
6. Oixc night in Napoli, L. P. A. Band
7. Ich bin heut so froh, Martha Eggerth.
8. Six Hits of the day, Primo Scala's Acc.
Band.
9. Vienna you've stolen my heart, L. P. A.
Band.
10. When we meet again. Rich. Tauber.
11. Wien bleibt Wien. Accordeon Melodiker.
12. A waltz was born in Vienna, L. P. A. Band.
13. Le Ohaland qui passe, L. Boyer.
14. Je n'en fous pourvuque j'rlgolle, E. Vacher
15. When mother played the organ, Arthur
Raymond.
16. Love's old sweet song, Joe Petersen.
17. Pals, Gipsy Acc. Band.
18. Chante Gltana, Miss Bartira.
8.00—12.00 Diversen.
En moeder zegt niet „neen", als ze
'n lekker lepeltje Sanostol vragen!
Want Sanostol is noodig voor hen
in den zomer, doch onontbeerlijk
ixx het zon-arme getij!
Eexx natuurlijk, zuiver levertraan
product, maar xxog verrijkt exx
smakelijk gemaakt met het
sap van door de zon gerijpte
sinaasappelen! En neem het zelf
ookl Daarom brexxgexx wij, behalve
de gewoxxe flacon a f. 1.40, dit jaar
de „familieverpakkixxg", die 2 X
zooveel bevat en slechts f. 2.75 kost.
„Het lékkere levertraan-product!"
BRÖCADES-STHEEMAN 8. PHARMACIA
(Adv. Ingez. Med.)
GROENTEMARKT TE HAARLEM.
Witlof 12—25 per KG.
Tomaten 1426 per KG.
Heerenbooxxen 2840 per KG.
Snijboonen 3050 per KG.
Andijvie 540 per kist.
Sla 1580 per kist.
Spinazie 25—90 per kist.
Gele kool 2570 per kist.
Groeixe kool 1550 per kist.
Boerenkool 1545 per kist.
Uiexx 80—1.10 per kist.
Winterwortelen 40—90 per kist.
Bloemkool 410 per stuk.
Roode kool 38 per stuk.
Savoyekobl 47 per stuk.
Wortelen 18 per bos.
Selderie 27 per bos.
Prei 210 per bos.
Petex-selie 17 per bos.
Radijs 2—5 per bos.
Spruiten 40—2.00 per zak.
Koolrapen 60—90 per zak.
Het St. Nicolaasfeest der
onderwijzers.
Men schi'ijft ons:
Zoo nadei;t opnieuw het blijde feest voor de
kinderen. Terwijl tallooze zorgen de maatschap
pij bestormen, komt onverstoord „de stoomboot
weer aan". Met ongeduld wachten de kinderen
den goeden Sint af. Zelfs vaders en moeders po
pelen door het blijde mysterie, dat elk jaar tot
ons komt. We kunnexx dat niet meer missen.
Van verlangen klopt het Nedei'landsche hart,
ook het Haarlemsche hart van groot en klein.
De Onderwijzers Sint-Nicolaas-Commissie
weet dat; zij werkt onvermoeid om den grooten
Sint met zijn Piet glorievol te ontvangen. Een
leger poppen, een massa speelgoed etc. komt
mee, maar die hoeveelheid kan Sinterklaas al
leen niet torsen. Ieder kloppend hart drage mee,
helpe mee, dien zwaren last vriendelijk te dra
gen.
De Commissie doet, wat 2e kan. En lezer, wat
doet u? Hebt u al geteekend op de lijsten? Stel
niet uit, maar doe het nu.
De penningmeester, de heer S. P. Doek, Karei
van Maxxderstrat 50 (telefoon 16301, giro 139828)
wacht op iedei-e gave.
„Zóó schaken zij".
Door het weekblad „De Schaakwereld" is bij
W. L. Salm Co. uitgegeven „Zóó schaken
zij" door Dr. M. Euwe.
SYNAGOGEDIENSTEN.
Nederl. Israel. Gemeente.
Sabbath: Vrijdagavonddienst te 3.45 uur.
Ochtenddieixst te 8.15 uur.
Middagdieixst te 1 uur.
Avoixddienst te 4.50 uur.
Werkdagen: Ochtenddienst te 7 uur. Zondag
te 7.30 uur.
Avonddiexxst te 7.45 uur.
Talmoed Torah: Sabbath te 12 uur.
Werkdagen 's avoxxds te 7.15 uur.
Zondag 's avonds te 7 uur.
De diensten op de werkdagen, alsmede Tal
moed Torah, worden verricht üx het Gemeente
gebouw, Lange Wijngaardstraat 14.
De diensten op Sabbath vinden plaats ter
Synagoge, Lange Begijnestraat 11.
AMGF AVONDEN ZI3N WEER OP KOMST
INTIEME zoowel GOEDE VERLICHTING
zullen weer welkom zijn.
als toonaangevende Lampenzaak adviseert U
gaanxe. Bezoekt onze fraaie showroom
LANGE VEERSTRAAT HAARLEM
(Adv. Ingez. Med.)
IN circa twee urexx waren we met den
Pullmaix vaxx New-York iix Philadelphia.
Op 4 Juli 1776 werd daar de onafhaxx-
kelijkheid afgekondigd der dertien
Noord-Amerikaansclxe Staten. De eerste on
af hankelijkheidsvlag ïxxet 13 streepen en 13
sterren is nog iix „Betsy's Ross House" ixx on-
geschoxxden staat te bezichtigen. Philadel
phia is de stad der historie. Berxjanxiix
Franklin's graf wordt er ieder jaar door dui
zenden bezocht. Het „Congress" hield er de
eerste zitting. Het 3600 H.A. gToote Fair-
mountpark xxxuxxt uit door een fraaien dierexx-
tuiix en aquarium. Daar werd ixx 1876 de
groote wereldtentoonstelling gehouden, waar-
vaxx ïxog eexxige gebouwen bewaard zijn ge
bleven. Het beroemde „Pennsylvanian Sta-
dioxx" bevat 92.500 zitplaatsen, terwijl de
bekende univei-siteit wereldberoemd is en de
eerste groote baxxk ixx Philadelphia verrees.
In 1743 kwam iix deze stad het eerste week
blad uit, terwijl de eei-ste bijbel daar gedrukt
wei'd. Thans is Philadelphia de derde stad
van het land en het grootste centrum voor de
textielindustrie. Tot de meest indrukwekkexx-
de bouwwerken behooren de groote hangbrug
over de Delaware-rivier, welke bx-ug 3 K.M.
lang is en circa 38 millioen dollar heeft ge
kost. Oxxze schredexx richttexx zich in de eerste
plaats tot John Wanamaker's Warexxhuis.
Wie zich iix Amei-ika op de hoogte wil stel-
lexx van de beteekenis van het warenhuis
wezen, kan dit enorme complex xxiet voorbij
loopen. Het heeft eeix zeer bijzonder karakter
en is speciaal üxgericht voor derx vei'koop van
„betere" ax'tikelen. De geschiedeixis van dit
bedrijf is wel zeer bijzonder en geeft eexx juis-
ten kijk op den man, die het heeft gescha
pen. Het was het eerste bedrijf hetwelk
ruinx 2000 telefoons installeerde voor „ixx-
weixdig gebruik". Het introduceerde het eerst
dexx vrijen Zaterdagmiddag exx deix gehee-
len vrijen Zaterdag in de zomexmaaixdeix,
zonder dat het personeel zich daarvoor gel
delijke offers moest getroosteix of vacantie-
dagen moest afstaan. Het bediende zich
voorts vaxx draadlooze installaties en was in
elk opzicht vooi-uitstrevend. Het vond zijn
oorsprorxg in 1861, doch was toen xxog van be
scheiden omvaixg exx breidde zich in 1876 en
1883 sterk uit, om ixx 1902 den omvaixg te krij-
geix, welken wij thans kenneix. Gedurende
bijna tien jaren heeft men aan de nieuwe in
stallatie gebouwd en verbouwd. Het bedrijf
hield men in die periode zoxxder onder-breking
gaande. Bij gelegenheid van het 50-jarig
bestaan in 1911 was het xxieuwe complex ge
reed
Wanneer men den hoofdingang aan de zij
de van de Junipex-str'aat binnenkomt, staaix
verschillende groepen van belaxxgstellendexx
„Ja", haastte de veldmuis zich te antwoorden, „zoo Iets mag 11 winter komt, aan al zijn zingen? Niets, niets en nog eens niets......
als geleerd man, met recht zeggen. Wat heeft zoo'n vogel, als de Verhongeren is zijn lot, wanneer de koude hem al niet eerder doet
omkomen. En dan doen de vogels net, alsof zij zoo voornaam zijn..."
Duimelijntje zei heelemaal niets. Maar toen haar beide metge
zellen den vogel den rug toekeerden, liet zij zich snel op de knieën
vallen, schoof de veeren, die het kopje van de zwaluw bedekten,
terzijde en drukte een kus op de gesloten oogen. „Misschien heeft
deze vogel zoo mooi voor mij gezongen in den zomer", dacht zij.
„Hoeveel vreugde heeft hij mij daarmede niet weten te bereiden?"
De mol sloot nu het gat weer af, waar het daglicht doorheen
kwam en bracht de beide dames daarna weer thuis. Lang bleven
z\j nu niet meer op Het was al vrij laat gewordenDuimelijntje
kon echter niet in slaap komen. Steeds dacht zij maar aan den
medegenomen, alle openingen nog eens extra af.
armen vogel, die zoo heel alleen in de gang lag. Eindelijk stond
zij op en vlocht van hooi een warme deken. Met die deken ging
zij toen de gang weer in, tot zy bij den vogel kwam. Zij dekte hem
toen lekker warm toe en sloot met watten, die zij eveneens had
(Wordt vervolgd
gereed om rondgeleid te wordexx. Vienxxaal per
dag bestaat daartoe de gelegenheid: om 10, 12
en 2 uur en des middags om half vier. Men
dient daax-voor circa ééxx uur beschikbaar te
hebberx. Aanstonds valt de groote hal op,
welke van den beganen groixd tot aaxx het dak
reikt. Deze hal heeft een lengte vaix 112 en
eeix breedte van 66 voet en kan 14.000 per-
sameix bevatten. Op een zevental galerijen
kunxxen voorts nog oixgeveer 25.000 bezoe
kers een plaats vinden, ten einde te kumxen
genieten vaix de orgelconcerten. Waxxt in de
hal staat het grootste orgel, hetwelk ooit ge
bouwd is en hetwelk afkomstig is van de in
1904 gehouden wereldtentoonstelliixg te St.-
Louis. Bij de opeixing van het gebouw, op 30
December 1911, waren ïxiet minder dan 35.000
gasten aanwezig en werd de openingsrede
door deix Presidexxt der Vereenigde Statexx,
William Howard Taft, uitgesprokeix. Door het
Wanamaker-koor, bestaaxxde uit 500 zangers
en zangeressen, werden eeix tweetal speciaal
gecomponeerde liederen ten gehoore ge
bracht. De hal is in Corinthischen stijl op
getrokken tot een hoogte van 150 voet, ter
wijl de verdiepixxgen rusten op kolommen
van Italiaansch exx Grieksch marmer. Is dit
orgel op zichzelf een merkwaardigheid, even
impoixeerend is de geweldige bronzen
arend, welke de hal versiert, Alhoewel men
mij verzekei-de dat dit beeld eenig in zijn
soort zou zijn in de wereld, heb ik later in
het Kremlüx eeix dergelijk beeld gezien, al
was dit niet uit brons, doch uit ivoor ge
maakt en een geschenk vaix een der Japan-
sche Mikado's aan een der vroegere Russi
sche Czaren. De arend uit het John Waxxa-
maker-warenhuis is ook afkomstig van de we
reldtentoonstelling te St.-Louis. Dit beeld
weegt 2500 pond, terwijl het voetstuk waarop
het is geplaatst, 4500 pond weegt. De meta
len vogel-veertjes zijn stuk voor stuk hand
werk. Alleen op dep kop vindt men er 1600,
op den geheelen vogel 5000 veertjes. Ieder
veertje kan uit het lichaam genomen worden,
om er daarna weder te worden ingeplaatst.
Een enkele nadere opmerking over het ge
weldige orgel mag niet ontbreken. Driemaal
per dag, om 9 uur, kwart over 12 en kwart voor
5 uur, wordt op dit orgel een concert gege
ven. Aanvankelijk was dit orgel van kleinere
afmetingen, doch bij plaatsing in dit waren
huis was het noodig het te vergrooten. Het
telt nu 29.000 pijpen. De bedoeling van den
heer Rodman Wanamaker om dit orgel het
ïxxeest volmaakte op de geheele wereld te
doen zijxx, is volkomen geslaagd. In den loop
der jaren hebbexx duizexxden er van de hoog
ste muzikale uitingen geprofiteerd en deze
zeer bijzondere wijze van reclame maken zal
ongetwijfeld haar invloed hebben doen gel
den.
Dat geldt ook voor de speciale Kunst-galerij,
welke op de zevexxde verdiepixxg is te vinden.
Deze Renaissance-zaal toont u soldaten-fi
guren in authentieke reproducties vaix unifor
men uit den Napoleontischen tijd, origineele
stukken uit de Hollandsche en Vlaamsche
schilderscholen, een galerij met Italiaansche,
Fransche en Engelsche meesterstukken en
een copie van de beroemde Strassburger
klok, een meesterwerk van mechanisch ver
nuft. Al deze kostbaarheden oefenen jaar in
jaar uit hun aantrekkingkracht uit en zijn uit
den aai'd der zaak voor niemand te koop.
Maar dit warenhuis zou zijn taak al uiter
mate slecht begrijpen, indien het niet op over
eenkomstige wijze koopers wist te trekken. In
kleinere kamers. geheel in stijl gehouden,
zeer luxueus ingericht, worden de kostbaarste
toiletten getoond. De meest verfijnde model
len zijn daar te vinden en zij woi-dexx op de
meest smakelijke wijze ten verkoop aangebo
den.
Kapsalons, afzonderlijke parfumerie-afdee-
lingen, speciale zalen met de kostbaarste
edelgesteenten, uitgebreide bibliotheken en
een keur van alles, wat men menschelijker-
wijze maar verlangen kan, is in dit waren
huis te vinden.
Op de achtste verdieping heeft de ver
moeide bezoeker gelegenheid uit te rusten. In
de 22.000 vierkante voet groote dinerzaal kun
nen 1400 maaltijden tegelijkertijd geser
veerd worden. Gemiddeld worden per dag
3000 maaltijden vex-strekt. De bouw is in Re-
naissance-stijl gehouden. Een sierlijk verlich
tingsysteem zorgt voor eexx phaxxtastisch
geheel. Prachtige ventilatieinrichtingen
zorgen voor een aangename atmosfeer. De
„groote" man vaxx dat alles was John Wana
maker, wellicht eeix der meest verfijnde koop
lieden van de Nieuwe Wereld. Eens, klein
begonnen, gehooixd door velen om zijxx opti
misme; later, gevierd als weinigen. Zoo be
gon John Wanamaker in 1861; hij werkte
hard, hij was ingenieus en heeft de resulta
ten van zijn hersenwerk gezien en er van ge
noten. Hij trok door suggestieve reclame
de koopers naar zijn kleinen winkel; omzet
maken was zijxx parool; het betrachten van
eerlijkheid in de reclame was volgens hem
noodzakelijk. Hij ging zelfs zoo ver, dat hij
ook zijn bedienend personeel in die richting
opvoedde en van die zijde evexxmixx oxxwaar-
lxeden kon verdragen.
Maar de xxxeest opvallende reclame schuilt
misschien wel in hét devies: uitsluitexxd ver
koop van kwaliteitsproducten. Deze gedachte
sluit zich ongetwijfeld aan bij de reeds geme
moreerde eerlijkheid in alle verkoopsuitiixgen.
Zeker, deze kwaliteitsartikelen waren in een
drietal groepen gesplitst; maar ook de
„minste" groep stond verre van wat men ge-
meeixlijk „rommel" pleegt te noemen. Zijn
cliëntèle was en is nog tevreden, Wie xxxeen-
de bedrogen te zijn kreeg de volle gelegen
heid zijn aankoop tegen den vollen prijs terug
te geven. Zijn in diexxst aaxxgeixomen arbeids
krachten waren werkelijke onderdeelen van
het bedrijf. Onderling werd over den gang
van zaken overleg gepleegd. Kritiek en voor
stellen werden niet ter zijde gelegd, maar-
waren welkom en vormdexx eexx dankbaar
studieobject.
De grondlegger van dat alles stierf op 84-
jarigen leeftij~d, in het jaar 1922. Niet min
der dan 17.000 geëmployeerden stonden toen
onder zijn directie. De bezoeker aan dit wa-
•enhuis zal telkenmale tot zich zelf moeten
:eggeix, dat hier is bijeeixgebracht eeix keur-
collectie goederen eix dat hem geboden
wordt de hoogst denkbare service.
MOLLERUSi
