0is'n ontdekking!
UW*
Bij hef bezoek van
KONING LEOPOLD III
De Koning als koloniaal expert
SIGAREN
Litteraire
Kantteekeningen.
IVfoderne Talen
Centrale Verwarming
Uoistet TEL. 15597
H A A L E M'S DA'GBEA D
ZATERDAG 19 NOVEMBER 1938
fï
De Deli-pianter zegt:
„Uiltje-sigaren munten uit
niet alleen door hun bui
tengewone melange maar
tevens door het fraaie,
vol-rijpe Deli-dek. 'n Zeer
bijzondere sigaar!"
Zoon sublieme melange, in zoo'n keurig model...
een zóó fijne „Uiltje" tegen zulk een bescheiden
prijs... dat is werkelijk een ontdekking! De
nieuwe Uiltje-collectie brengt vele van der
gelijke verrassingen, de een al smakelijker dan
de ander! Informeert eens spoedig bij uw win
kelier. Hij heeft ook handige, mooi-gedcco-
reerde Uiltje-blikken van 10 stuks, voor
feestelijke gelegenheden.
Subliem 5 ct.
Penaal 6 ct.
Bolknak 8 ct.
N.V SIGARENFABRIEK ..LA BOLSA" KAMPEN
België zoekt aansluiting
bij Hollandschen buurman
IN den somberen herfstmiddag loop ik dooi
de smalle oude Brederoodestraat langs
den Paleismuur naar boven toe en laat
me door de schildwachten den weg wij-
een naar het Kabinet des Konings. De heer
Weymans, attaché van den Koning, is zoo
vriendelijk geweest mij een onderhoud toe te
staan. Ik loop over de Place du Tröne, be-
heerscht door het trotsche ruiterstandbeeld
van Koning Leopold n, den vorst die België
zijn koloniale rijk gaf en zijn naamgenoot
Leopold UI de liefde voor de tropen. Aan de
overzijde, in het drukke zakencentrum van
de Porte de Namur, gaan reeds de eerste
lichtjes aan. In dit eenigszins sombere Paleis,
gedeeltelijk ingesloten door de huizen der oude
stad, liggen de werkkamers van den Koning.
Maar Z.M., die bovenal van de natuur en het
vrije buiten houdt, woont met zijn drie kin
deren in het riante Laeken met zijn uitge
strekte tuinen en fraaie bloemenkassen.
Het Brusselsche Paleis is aan den arbeid
gewijd. Hier ontvangt Koning Leopold zijn
medewerkers, leest zijn post, geeft audiënties
aan ministers en diplomaten, teekent zijn be
sluiten. Het Belgische volk eischt veel van zijn
vorst. Hij moet tegelijkertijd zeer dicht bij hen
zijn en toch „grand seigneur" blijven. Daarom
is het Paleis te Brussel geen hermetisch afge
sloten burcht en heeft men hier in de stad
herhaaldelijk gelegepheid den vorst te zien,
hetzij bij de opening van een automobielten
toonstelling, bij het tienjarig bestaan van de
Kamers van Ambachten en Neringen, bij een
bloemententoonstelling op den Heysel, bij de
opening van een vakschool. Daarnaast heeft
de vorst zijn taak in de politiek. De Belgische
constitutie laat haar koningen zooveel vrij
heid dat zij zich, als zij krachtige persoonlijk
heden zijn, in het Belgische openbare leven
kunnen doen gelden zonder de wet te over
treden. En deze jonge vorst speelt hier onge
twijfeld reeds een zeer groote rol.
Wanneer wij in Nederland aan den Belgi
schen koning denken, zien wij hem allereerst
in een andere gedaante. Wij zijn geneigd zijn
figuur met een zekere romantiek te omklee-
den: den langen, slanken prins met het gol
vend blonde haar die zijn fee, de stralende
prinses, uit het verre Noorden haalde. Maar
romans worden naar het leven geschreven,
dat dikwijls als een grillige theaterdirecteur
onder zijn programma. „Wijzigingen voorbe
houden" zet en van die bevoegdheid een ruim
gebruik maakt. Deze koningszoon heeft in zijn
leven twee extra leermeesters gehad die in
het leerplan niet voorzien waren: oorlog en
dood. Wat moet er in een jongen van dertien
jaar omgaan die zijn vader voor het Parlement
met bewogen stem hoort uiteenzetten dat
aanneming yan het Duitsche ultimatum on-
eervoj zou zifn en België tot den oorlog moet
besluiten. De heroïek van den krijg sprak toen
misschien nog het sterkst. De prins wilde
meedoen, vqp de kinderkamer naar het slag
veld, Eindelek, na herhaald aandringen geeft
Koning Albert toe en op 5 April 1915 neemt
Prins Leopold als jongste soldaat in het Bel
gische leger dienst. Hij is dan veertien jaar.
Maar hij leidt er niet het leven van een ver
wend koningszoontje. En de heer Weymans
vertelt mij dat Prins Leopold, als zijn com
pagnie de wacht had. eveneens de loopgraven
in moest. Zes maanden duurt dit harde leven,
dan wordt de Prins naar Eton gestuurd, waar
hij tot December 1919 verblijft. Maar in de
vacanties bezoekt hij zijn ouders aan het
Front en neemt deel aan de oefeningen van
zijn regiment.
In 1920 wordt de Prins tot de Militaire
School toegelaten.
Reizen.
Groote belangstelling gaat van den Prins
naar België's koloniale rijk uit. In 1925 heeft
de eerste reis naar deCongo plaats. Ongetwij
feld hebben de ambtenaren een degelijk reis
plan voor den Prins opgesteld. Maar deze
houdt niet van vaste programma's en volgt
zijn eigen reisroute. In tien dagen trekt hij
dwars door de Afrikaansche wildernis, door de
oerwouden tot in het land der Pygmeeën. De
Prins ontziet zich niet bij zijn thuiskomst cri-
tiek uit te oefenen op de sanitaire toestanden,
op de opleiding der Inlanders, enz. Later vol
gen zijn reizen met Prinses Astrid. De Prins
en Prinses begeven zich in 1928,''29 voor zes
i maanden naar Nederlandsch-Indië. Ik herin
ner u aan het prachtige werk dat de huidige
koning over deze reis naar den Indischen Ar
chipel heeft gepubliceerd en waarin hij zich
als een uitstekend fotograaf heeft doen ken
nen. Evenals op zijn reis naar den Congo heeft
hij hier geen vermoeienis geschuwd. Wij vin
den foto's genomen op den top van den Goe-
noeng Api op de Molukken, het maagdelijk
woud in het land der Toradjah's op Celebes,
een biwak in het oerwoud van Borneo. Dajak-
krijgers, Balineesche danseressen, Javaansche
landbouwers, Papoea's van Nieuw Guinea,
een boomvarenwoud bij Siboga, de luchtwor
tels van den vijgendom, de oesterbanken van
de Aroe-Archipel, thee- en rubberplantages,
alles trekt langs ons om te getuigen van de
belangstelling van dezen aandachtigen rei
ziger. En de vorst meent dit werk niet aan de
openbaarheid te mogen prijsgeven zonder er
deze hulde te brengen aan Nederland: „Het
Nederlandsche volk, door een ervaring van
drie eeuwen voorgelicht, wist methodische en
wetenschappelijke kolonisatie te doen gepaard
gaan met hun bezorgdheid voor het welzijn
van de inheemsche bevolking. Zoo heeft het
een ontzaglijke taak volbracht die tot voor
beeld strekt en de belangstelling gaande
houdt van ieder die zich wijdt aan de bestu
deering van de koloniale vraagstukken."
Dan volgt in 1930 de geboorte van Prins
Boudewijn. 's Konings attaché merkt op dat
de schoonvader van Koning Leopold, Prins
Arthur van Schendel: De wereld een
Dansfeest. Amsterdam, J. M.
Meulenhoff.
Van de besten onzer Hollandsche schrijvers
komen dezer dagen nieuwe boeken van de pers
zooals dat in de maand, die de Decembersche
feestdagen vooraf gaat, gebruikelijk is. Het
is in deze dagen goed te mogen grijpen in
den stapel en er het eerst uit te halen wat
ons vermoedelijk het liefst zal wezen. Een
nieuwe Van Schendel, een nieuwe Van
Genderen Stort blijven niet lang ongelezen
en het is waarlijk geen dwaas chauvinisme,
dat we die lectuur boven zeer veel hoog-aan-
geprezen buitenlandsch goed verkiezen
zij en nog enkele anderen, zijn eerste rangs
kunstenaars vergeleken bij wat er gemiddeld
aan geïmporteerd lekkers gepresenteerd
wordt.
Van Schendel is, naar den vorm, met dit
Dansfeest weer eens een anderen weg inge
slagen. Het eigenlijke „verhaal" laat hij den
lezer construeeren, door de episodes daaruit
telkens door een ander, die er meer of min
mee te maken heeft, te doen vertellen. Zoo
krijgen we in negentien hoofdstukken het
verhaal van de tante, het verhaal van den
makelaar, van den leeraar. van de naaister,
enz. enz. terwijl Van Schendel tenslotte in
het verhaal van den melancholicus de con
clusie schijnt te willen trekken van den
vreemden roman die hij op deze wijze heeft
opgebouwd.
Alleen de beide hoofdpersonen van zijn
zijn verdichting laat hij niets vertellen; er
is geen „verhaal van Marion" noch één
van Daniel. Het zijn de verhalen der ande
ren, van de meest toevallige toeschouwers,
die ons die twee levens voor oogen brengen:
twee levens die jarenlang zochten elkaar aan
te vullen en ondanks hun liefde er niet in
slaagden, omdat zij een lang vergeten rhythme
een danspas, niet terug konden vinden. Er
is een derde die in prille jeugd dien pas ge
kend, maar ook slechts onvolledig onthou
den had en nu naast Marion en Daniel
blijft staan; zonder ze te kunnen helpen of
zelf het geluk te vinden. Er is in dit Dans
feest een symboliek gelegd en prachtig uit
gesponnen, die alleen maar door een fijnen
geest als Van Schendel op deze wijze ver
werkt kon worden, zoodat men nergens ge
hinderd wordt door den op het eerste gezicht
eenigszins gevaarlijken vorm der compositie.
Het gevaar bestaat hierin en in werkelijkheid
ook wel aanwezig, dat die negentien vertellers
en vertelsters in klank en toon als negentien
druppelen waters op elkaar gelijken. Het
Karei van Zweden een afstammeling is van
onzen Koning Willem I. Via zijn Zweedschen
grootvader is dus de huidige kroonprins aan
het Nederlandsche vorstenhuis geparenteerd.
Eenigen tijd daarna vervolgen Prins en
Prinses hun reizen naar de tropen en in 1933
gaat de Prins, vergezeld door zijn gemalin, nog
eens naar den Belgischen Congo om er een
vergelijkende studie te maken tusschen de
Belgische koloniën en die der andere koloniale
mogendheden. Een officieel rapport brengt de
Koning daarover aan den Belgischen Senaat
uit. een rapport dat met zijn soms scherpe
critiek hier niet nalaat indruk te maken.
De Koning komt dus naar Nederland als
koloniaal expert, wat zeker van belang is nu
het koloniale probleem zoo in het middelpunt
der belangstelling staat.
Buitenlandsche politiek.
WKf at de buitenlandsche politiek betreft,
het is bekend dat de wijze waarop België
thans die politiek voert, de politiek des
kcinings genoemd wordt. Wel een bewijs hoe
de vorst zijn stempel op het buitenlandsch
beleid van dit land heeft gedrukt. Ik herin
nerde u reeds aan de rede van den Koning
van 14 October, 1936 die een nieuwe era in
België's internationale politiek inleidde. Doel
van België's militaire en buitenlandsche poli
tiek zou voortaan zijn: „niet het voorbereiden
van een ingevolge eener coalitie min of meer
zegevierenden oorlog, maar wel het verwij
deren van den oorlog van Belgisch grond
gebied". „Die politiek", aldus de Koning, „moet
er vastbesloten op gericht zijn ons buiten de
conflicten van onze buren te houden; zij be
antwoordt aan ons nationaal ideaal. Zij kan
doorgevoerd worden dank zij een redelijke
militaire en financieele inspanning en zij zal
de instemming verwerven van de Belgen, die
boven alles hartstochtelijk naar den vrede
hunkeren".
Nu in 1938, tijdens de September-dagen.
wel gebleken is hoe de toen ingeluide politiek
België althans een kans gaf aan een even
tueel internationaal conflict te ontsnappen,
nu 9/10 van de bevolking den koning en zijn
Minister van Buitenlandsche Zaken voor die
politiek hulde heeft gebracht, nu lijkt zij
voor een klein land als België zoo logisch.
Maar in 1936 had de koning groote tegen
standers te overwinnen. Vandaar deze ge
denkwaardige woorden in zijn rede van 14
October 1936: Laten zij die twijfelen aan de
mogelijkheid van een dergelijke buitenland
sche politiek, het fiere en vastbesloten voor
beeld van Nederland en Zwitserland overwe
gen". Hier komt dus reeds uit welke landen
den Koning bij zijn politiek tot voorbeeld
strekten.
Herhaaldelijk heb ik in deze kolommen
gewag gemaakt van redevoeringen van Bel
gische staatslieden en van artikelen in de
Belgische pers, waaruit blijkt hoe men hier
den laatsten tijd meer en meer aansluiting
bij den Hollandschen buurman zoekt. Na
München zijn die stemmen nog luider ge
worden. Zelfs in bepaalde nationalistische
kringen begint men in te zien, dat het
„liebaugeln" met groote machten voor de
kleine gevaren met zich meebrengt. München
heeft hen geleerd dat de belangen der kleinen
niet altijd identiek zijn aan die der grooten.
Dan liever „twee kleinen die samen één
groote maken". Sommige Vlaamsche Katho
lieken en nationalisten gaan zelfs zoover dat
zij een nauwe militaire samenwerking be
pleiten al weet men ock hoe Nederland
daar over denkt. Het samentrekken van de
gemeenschappelijke strijdkrachten op de be
dreigde grenzen zou volgens hen het beste
middel zijn om buiten een eventueel Euro-
peesch conflict te biijven. „Met een front van
15 millioen menschen kan zelfs geen groote
macht spotten"
Economische belangen.
iO" et verlangen van beide landen, wier vol-
ken zooveel gemeen hebben, om in goede
en hartelijke betrekking met elkander te
leven, zal het gemakkelijker maken ook voor
de economische vraagstukken, die nog om
oplossing vragen, een bevredigende regeling
te vinden. Dank zij het initiatief van de Ne
derlandsche Kamer van Koophandel te Brus-
.Brand in de Jongejannen" gaat litterair ge
sproken Van Schendel slecht af, of liever hij
probeert het niet eens. Eigenlijk zijn er ne
gentien Van Schendel's aan het woord als
men slechts op zinsbouw en woordkeus let,
maar er zijn negentien verschillende karak
ters, die zich in Van Schendel's idioom
bloot leggen. En die allen niet eens bevroe
den van welk mysterieus drama ze gedeelte
lijk getuigen zijn. noch, op een enkele na,
den zin ervan snappen. Zal dit alles den le
zer duidelijk zijn! Het zal. zooals in het
„Verhaal van den liefhebber" gezegd wordt, ze
als geval interesseeren„Het geval interes
seerde mij. Twee menschen, die elkaar al
achttien jaar liefhadden en elkaar ontweken,
Wat kon daar de reden van zijn? Een
ongelooflijke zotheid, zeide Clementine, die
niettemin een feit is. Verwonder u niet, Jean,
de menschen doen tragische dingen door een
idee die men, op onzen leeftijd, niet anders
dan zot kan noemen. Die twee gelooven dat
er voor hen geen geluk bestaat omdat zij niet
samen kunnen dansen. Misschien is er in de
groote zotheid ook wel wijsheid, maar ik
vind het niet aangenaam dat te gelooven. Ik
ook niet, antwoordde ik, laten wij het dus zot
heid blijven noemen", (pag. 198).
De vertellende liefhebber heeft het over
Marion en Daniel en weet niets van dien
derde, die zijn geheele leven er naast heeft
gestaan, omdat „wie den twijfel en het geloof
tezamen heeft, zijn plaats niet vindt" (pag.
246.) Hij is de melancholicus die het laat
ste, innig-mooie verhaal doet:
.Nu alles voorbij is, de muzikanten en de
dansers naar huis gaan. heb ik alleen maar
te denken aan mijn deel aan het feest. Dat
was gering. Waar menschen waren, waar veel
woorden gesproken werden en veel lachen
klonk, bleef ik terzijde om uit de verte toe te
schouwen, te bewonderen als dat kon. Er zijn
oogenblikken geweest toen ik hoopte dat ik
mee zou mogen doen. maar lang duurden ze
niet.
„Een bloode jongen, die maar één dans heeft
gedaan, een menuet dat geen menuet was,
voor kinderen vermomd voor een komedie,
met een zot als leermeester. En omdat in het
begin de maat verkeerd was bleef ik overtuigd
dat ik er niet bij hoorde, bij het lachen en
het treuren niet. bij deze wereld niet. En
waar school de fout in de maat? bij mij? bij
haar? bij de muziek? Vragen, vragen, daar
moet ik mijn dag mee doorkomen, om den
sel hebben we sinds April jl. een permanente
Nederlanasch-Belgisch-Luxemburgsche eco
nomische Commissie. Zij bestaat uit voor
name zakenlieden uit de drie landen, die
door geregeld onderling contact de officieele
lichamen in hun moeilijke taak trachten bij
te staan. Op agrarisch terrein heeft de Com
missie, naar de Belgische oud-Minister van
Isacker, hoofd van de Belgische afdeeling
der Commissie dezer dagen mededeelde, reeds
nuttig werk gedaan. En daar men inziet dat
de hevige concurrentie, die Rotterdam en Ant
werpen elkaar aandoen, vcor beide havens
zeer schadelijk is, hoopt de Commissie thans
aan een studie van het havenprobleem te
beginnen. De regeeringen van beide landen
volgen de werkzaamheden dezer Commissie
begrijpelijkerwijze met veel belangstelling en
ook met veel sympathie. In deze wereld "van
autarkie, waaronder Nederland en België ge
lijkelijk gebukt gaan, wil men binnen de
grenzen van het mogelijke de economische
solidariteit van België en Nederland hand
haven. Bij verschillende gelegenheden heeft
de Koning van zijn belangstelling voor de
internationale economische vraagstukken
oorsprong van de moeiten en de vergissingen
op te spoten, enz. (pag. 245).
De lezer heeft reeds bemerkt dat Van
Schendel ook in zijn jongste werk de wijs-
geerigheid van den rijpen mensch in de be
koring van zijn fantasie gevlochten heeft.
Meer daarop dan op het verhaal der beide
dansers Marion en Daniël heb ik de aandacht
willen vestigen. Toch is deze dichterlijke fan
tasie, ook als verhaal vol afwisseling, aardige
typeering van menschen en toestanden en
men behoeft als luchtig lezer allerminst bang
te zijn voor zwaar-op-de-handschheid. In
tegendeel, Van Schendel zit vol humor, doch
van de goede soort, die kostbaar is. Al wat
hij schrijft heeft een nobele allure (van Gen-
deren Stort heeft dat ook) en leeft op een
ander plan dan het werk der knappe routine-
menschen, die eveneens verdiensten, doch an
dersoortige hebben.
Elmer Rice. Hudson Svmphonie.
Uit het Amerikaansch vertaald door
Dr. J. N. C. van Dietsch. Leiden.
Sijthoff's U. M.
(Adv. Ingez. Med.)
blijk gegeven. Hoe vaak veroorzaken moei
lijkheden op economisch terrein ook scherpe
politieke conflicten! Nog in October j.l„ tij
dens het officieel bezoek van Z. M. aan Pa
rijs, wees hij op de weergalooze economische
wanorde die de wereld verdeelt. „Laten wij
ons boven die gevaarlijke tegenstellingen en
naijver met moed en kracht verheffen, laten
wij beproeven, wars van alle abstractie en
ijdele ideologieën, een practische oplossing
te vinden voor de ingewikkelde vraagstukken
die de ontwikkeling van de wereld en haar
cconomischen opbloei belemmeren", aldus de
Koning, die voor deze woorden ook in Neder
land zeker een warm gehoor zal vinden.
Men kan begrijpen dat zoowel de belang
stelling die Leopold III steeds voor Neder
land, zoowel voor het moederland als voor
Nederlandsch-Indië getoond heeft als de tal
rijke parallel gaande belangen der beide
buren, het plan tot dit bezoek aan Nederland
deden rijpen. Men zal in ons land den jon
gen Koning een schoone ontvangst bereiden
en zoo kan men zeggen dat dit bezoek tege
lijkertijd de kroon op een reeds sinds lang
begonnen werk is en kenmerkend voor een
nieuwe periode, waarin beide landen kracht
uit een wederkeerig begrijpen kunnen putten.
„MERCATOR".
ZAANENJ.AAN 114 TELEF. 23907
(Adv. Ingez. Med.)
OLIESTOOKINRICHTING - NATUURLDK VAN
él ADR. STOOPPLEIN 24
(Adv. Ingez. Med.)
Vernon Bartlett doet zijn intrede
in liet Lagerhuis.
Andersoortige verdienste heeft deze foliant
van zeshonderd pagina's zeker. Alles er aan
is Amerikaansch, de omvang, de overstel
pende hoeveelheid dingen, die er in verteld
worden, de aanprijzing er van door de uitge
vers zelf. „Hier is romankunst die de be
schrijvende sociale wetenschap nadert" zegt
het enthousiaste prospectus.
Nu zijn we van huis uit een beetje kop
schuw voor soortgelijke toenadering. We
tenschappelijke kunst en artistieke weten
schap zijn meestal noch het één, noch het
ander. Als we het „steenen monster, het mo
derne Babyion" uit sociologische belangstel
ling willen bekijken, dan kunnen ons de
avonturen der familie Coleman koud laten;
zijn die daarentegen de hoofdzaak dan wen-
schen wij die lieden ook op minder gemengd-
nieuws-achtige wijze behandeld te zien. Het
is per slot van rekening een quaestie van
smaak en inzicht dat zij toegegeven
maar ik houd niet van deze soort hutspot-
symphonie. Na twee honderd pagina's heb ik
er genoeg van en geloof het verder wel. Doch
er zijn gansche volksstammen die deze lec
tuur verslinden. Zij worden door Elmer
Rice ten volle bevredigd. De ééne sensatie
volgt op de andere, van de ééne slaapka
mer verhuizen we naar de andere en alles
heeft een licht wetenschappelijk tintje, waar
door het meer lijkt dan het is. Natuurlijk is
er talent voor nooóig zoo te schrijven en
Elmer Rice bezit dat talent in een verbluffen
de hoeveelheid. Maar als wij op de qualiteit
meer dan op het quantum letten, geloof ik.
dat de litteraire kunst voorloopig nog beter
gediend blijft door haar van een bepaalde
soort schrijf-vaardigheid streng gescheiden te
houden.
J. H. DE BOIS.
Conservatieve partij verliest een zetel bij
tusschentijdsche verkiezing.
Een Reuterbericht uit Londen meldt dc uitsla
gen der tusschentijdsche verkiezingen te Bridg
water:
Vernon Bartlett, onafhankelijk progressist,
19.540 stemmen.
Hiermede is Bertlett in het Lagerhuis gekozen,
waardoor de conservatieve partij een zetel ver
liest. Bij de vorige verkiezingen in Bridgwater
haalde de conservatieve candidaat een meer
derheid van 10.569 stemmen.
De tegencandidaat van Vemon Bartlett bij
deze verkiezingen, Amory, conservatief, haalde
17.209 stemmen.
Vernon Bartlett is een bekend journalist en
schrijver, tevens spreker over buitenlandsche
politiek voor de radio. Hij is in Londen direc
teur geweest van het secretariaat van den Vol
kenbond.
Jeugdige plunderaar te Neuren
berg veroordeeld.
„Den nationalen strijd tegen de Joden
onteerd."
De rechtbank te Neurenberg heeft naar Reu
ter meldt een arischen jongeman wegens het
plunderen van een Joodschen winkel veroor
deeld tot achttien maanden gevangenisstraf. De
openbare aanklager noemde den veroordeelde
„een hyena van het slagveld, die den nationalen
strijd tegen de Joden on teerde".
De snelle veroordeeling is geschied op wensch
van gouwleider Streicher.
