Amerika's diplomatieke betrekkingen
met Duitschland.
Geen verbetering verwacht voor de
vluchtelingenkwestie geregeld is.
Nieuwe Uitgaven
Geloof en Wetenschap.
LODEWIJK XI.
*vV
ZATERDAG 19 NOVEMBER 1938
H A A E E E M'S D'AGBEAÖ
3
Roosevelt wil de verblijfsvergunning
van 12.000 a 15.000 vluchtelingen
verlengen.
Te Washington beschouwt men het a.s.
vertrek van den ambassadeur van Duitsch
land te Washington, Dieckhoff, naar Berlijn
te zijn ingegeven door trots van Duitschland.
meldt Reuter. Deze trots, aldus veronder
stelt men, zou moeilijk kunnen toestaan, dat
Dieckhoff te Washington zou blijven nu de
ambassadeur en de handelsattaché der Ver-
eenigde Staten uit Berlijn zijn ontboden.
Welingelichte kringen verwachten,
dat deze gewijzigde betrekkingen met
het Rijk van langen duur zullen zijn
en zij verwachten geen verbetering
aleer de kwestie van den uittocht
van de in Duitschland vervolgde
minderheden zal zijn geregeld.
Groote beteekenis wordt toegekend
aan de besprekingen van Kennedy
met Chamberlain en MacDonald
over een uittocht op groote schaal van
Joden uit Duitschland.
Pas wanneer de kwestie zal zijn op
gelost zal het mogelijk zijn een wer
kelijke verbetering in de Duitsch-
Amerikaansche betrekkingen onder
oogen te zien.
Hooge kringen te Washington zijn er zich
van bewust, dat hier een aangelegenheid is.
waarin Groot Brittannië en de Vereenigde
Staten niet precies een gelijkloopende poli
tiek volgen. Deze omstandigheid wordt te
meer betreurd, aangezien te Washington niet
de wensch bestaat Chamberlain te dwars
boom en in zijn vredespolitiek. De regeering
der Vereenigde Staten, aldus verklaart men,
heeft zich trouwens niet aan deze politiek
gebonden.
Er wordt tenslotte verklaard, dat zoolang
de omstandigheden in Duitschland blijven,
zooals ze thans zijn, geen enkele regeering der
Vereenigde Staten, welke verantwoordelijk
is voor minderheden van katholieken, Joden
en negers, in het geheel 36 millioen zielen,
zou kunnen spreken over een bevrediging van
Hitier. Een dergelijke politiek zou onmogelijk
zijn.
Uit Washington wordt voorts ver
nomen, dat president Roosevelt in een
persconferentie medegedeeld heeft,
dat hij uit overwegingen van men-
schelijkheid heeft voorgesteld, de ver
blijfsvergunningen voor 12.000 tot
15.000 vluchtelingen uit Duitschland
en Oostenrijk met zes maanden te
verlengen. Deze menschen zouden
anders aan het einde van dit jaar
naar Duitschland moeten terugkeeren.
De president heeft tegenover den minister
van arbeid te kennen gegeven, dat het wreed
en onmenschelijk zou zijn hen terug te drij
ven naar Duitschland, waar zij misschien het
slachtoffer van mishandeling, concentratie
kampen of andere vervolging zouden worden.
Roosevelt deelde verder echter me
de, dat de regeering op het oogenblik
niet voornemens is de immigratie ten
behoeve van Duitsche vluchtelingen
te wijzigen.
De president leverde geen commentaar op
het vertrek van den Duitschen ambassadeur
naar Berlijn.
Medewerking van alle regeeringen
vereischt.
In dezelfde persconferentie zeide Huil, dat
de gebeurtenissen in Duitschland de urgentie
heeft verdubbeld nieuwe tehuizen te vinden
voor honderdduizenden Joden. Deze regee
ring, aldus Huil, besteedt haar aandacht aan
deze ongelukkigen in de mate, welke de wet
ten haar toestaan. Het probleem kan slechts
worden opgelost, wanneer alle regeeringen
actief deelnemen aan het zoeken naar op
lossingen.
Huil voegde hieraan toe, dat de inter-
gouvernementeele commisie inzake politieke
vluchtelingen er sinds eenigen tijd op voorbe
reid is naar Berlijn te gaan om er de Duit
sche regeering te raadplegen over practische
maatregelen voor een oplossing, doch dat,
hoewel de rijksregeering eenige weken gele
den er van op de hoogte is gesteld, dat
Rublee bereid was den toestand te bespreken,
Autonomie voor de Karpathische
Oekraïne.
Gelijkluidend aan die van Slowakije.
Tijdens de zitting van het Tsjecho Slowaak-
sche parlement is gisteren het ontwerp van af
gevaardigde Revay, betreffende de autonomie
der Karpathische Oekraïne aan het initiatief
comité overhandigd met het oog op de publi
catie der constitutioneele wet.
Het ontwerp van afgevaardigde Revay ver
wijst naar het ontwerp op de Slowaaksche
autonomie. Beide ontwerpen zijn volkomen
identiek, met dit verschil, dat in het Oekraïn-
sche ontwerp in plaats van „Slowaaksch
„Oekra'insch" staat. De regeering en uitvoe
rende macht van de Karpathische Oekraïne
is in handen van een uit drie leden bestaande
regeering, in afwachting van de vorming van
een Oekraïnschen landdag, die de organen
der regeering en der uitvoerende macht zal
vaststellen. Verkiezingen voor den eersten
Oekraïnschen Landdag zullen gehouden wor
den binnen een termijn die door de
Oekraïnsche regeering zal worden bepaald en
die uiterlijk 18 maanden lang zal zijn na de pu
blicatie van de ontworpen wet. Het kiesrecht zal
dan op gelijke wijze als in Slowakije geregeld
worden. De Hoof stad van de Karpathische
Oekraïne zal door de Oekraïnsche regeering
worden aangewezen.
ANTE TROEMBITSJ OVERLEDEN.
De Dalmatische staatsman Ante Troembitsj.
een der stichters van den Joego Slavischen
Staat, is gisteren op 74-jarigen leeftijd te
Zagreb overleden. Troembitsj was de eerste
minister van buitenlandsche zaken van Joego
slavië.
zoodra dit de Duitsche regeering schikte, tot
nog toe nog geen definitief antwoord is ont
vangen.
De stemming in New York is volgens United
Press zoo, dat de autoriteiten gisteravond voor
24 uur een bewaking aan het landingshoofd
der Duitsche schepen hebben geplaatst. Vijf
tig agenten doen reeds surveillancedienst
vooral gedurende de uren van vier uur 'smid-
dags tot middernacht, wanneer de meeste
booten vertrekken. De autoriteiten zijn voor
nemens den maatregel voor onbepaalden tijd
te bestendigen.
De voorzitter van de American Federation
of Labour, Green, heeft in een brief aan alle
aangesloten vakvereenigingen gevraagd de
Duitschse waren krachtiger te boycotten. Hij
zeide o.a. „Het is niet voldoende alleen te
protesteeren, wij moeten ook handelen. Orga
niseert derhalve overal groepen, welke de
boycot doeltreffender moeten maken."
Bezoek van den Franschen
president aan Engeland.
In Maart van het volgend jaar.
Het officieele bezoek, dat de president der
Fransche republiek en mevrouw Lebrun het
volgend jaar aan Engeland zullen brengen is.
naar Reuter meldt, vastgesteld op Dinsdag 21
Maart en het zal duren tot Vrijdag 24 Maart.
Ten paleize Buckingham wordt medegedeeld,
dat de president de uitnoodiging heeft aan
vaard voor een bezoek, dat in die dagen zal
worden gebracht.
Japansche refceering sticht een
„bureau voor Chineesche
aangelegenheden''.
Doel is „herstel en wederopbouw van China
door mobilisatie en coördinatie der nationale
hulpbronnen".
Het Japansche persbureau Domei meldt,
dat het Japansche kabinet formeel zijn
goedkeuring heeft gehecht aan de op
richting van een centraal lichaam ter
behandeling van Chineesche zaken, on-
den naam van commissie voor Oost-
Aziatische aangelegenheden. Het des
betreffende besluit gaat thans naar den
Geheimen raad om goedgekeurd te wor
den.
Het doel dezer organisatie is een orgaan te
vormen voor „de leiding op langen termijn van
herstel en wederopbouw van China door mobi
lisatie en coördinatie der nationale hulpbronnen
teneinde het Chineesche volk de onmisbaarheid
en redelijkheid te doen begrijpen van samen
werking met Japan in een gemeenschappelijk
streven naar vestiging van den vrede in Oost-
Azië".
De commissie zal onder voorzitterschap staan
van den minister-president, die zal worden bij
gestaan door 4 vice-presidenten en een secreta
ris-generaal. De ministers van buitenlandsche
zaken, oorlog, marine en financiën zullen de
functie van vice-president bekleeden, terwijl
luitenant-generaal Yanagawa naar verluidt tot
secretaris-generaal is gekozen.
Deze organisatie is met de volgende punten
belast:
1. Chineesche zaken op politiek, eco
nomisch en cultureel gebied in verband
met het huidige Chineesche incident,
echter met uitsluiting van diplomatieke
zaken.
2. Het formuleeren van de regee-
ringspolitiek ten aanzien van de onder
punt 1 genoemde aangelegenheden.
3. Toezicht en controle op semi-offï-
cieele maatschappijen, die speciaal ge
charterd zijn voor het doen van zaken
in China en op personen die in China
zaken doen.
4. Coördinatie en unificatie van het
bestuur der Chineesche zaken, welke
thans geleid worden door verschillende
reegeringsdepar temen ten.
De kabinetsvergadering heeft voorts goedkeu
ring gehecht aan de organisatie van een com
missie voor Oost-Aziatische zaken, welke aan
bevelingen zal doen aan den voorzitter van de
eerstgenoemde commissie met betrekking tot
Chineesche aangelegenheden, terwijl bovendien
van deze eerstgenoemde commissie agentschap
pen in China zullen worden opgericht voor ver
bindingsdoeleinden.
De Zuid-Afrikaansche minister van defensie,
OSWALD PIROW, maakt, zooals békend, een
rondreis door Europa voor het voeren van
besprekingen met verschillende regeeringen.
Hij vertoeft op het oogenblik te Berlijn.
Koning Carol de gast van den
Belgischen koning.
Intiem diner in het paleis te Laeken.
Koning Carol van Roemenië en kroonprins
Michael zijn in gezelschap van den minister
van Buitenlandsche Zaken, Comnen. gister
avond om 6 uur 55 met den sneltrein uit Calais
aan het Noorderstation te Brussel aangeko
men. Zij werden verwelkomd door koning
Leopold en prins Karei.
De beide vorsten en de beide prinsen waren
in civiel.
De Roemeensche gezant te Brussel, Radu-
lescu Mehedintzi, was den koning tot de grens
tegemoet gereisd.
Een delegatie van oud-strijders heeft een
Roemeensch meisje, dat in nationaal costuum
was gekleed, bloemen laten aanbieden aan
koning Carol.
Het hooge gezelschap heeft zich vervolgens
met auto's naar het paleis te Laeken bege
ven, waar een intiem diner werd gegeven. De
koning van Roemenië en de leden van zijn
gevolg hebben in het paleis te Brussel gelo
geerd.
België eventueel tot ruimere
toelating van vreemdelingen
bereid.
Reeds werden 1500 vluchtelingen in twee
centra ondergebracht.
De Belgische premier en minister van bui
tenlandsche zaken, Spaak, heeft gisteren, naar
wij in een deel van onze vorige oplaag gemeld
hebben den Nederlandsche gezant te Brussel,
baron van Harinxma thoe Slooten ontvangen.
De besprekingen hadden betrekking op het
probleem der hulpverleeninig aan Joodsche
vluchtelingen uit Duitschland. De Nederland
sche gezant heeft den Belgischen premier de
vraag gesteld of België zich zou aansluiten bij
de hulpverleening ten gunste van de Joodsche
uitgewekenen uit Duitschland, zulks in ver
band met het voorstel van den Nederlandschen
eersten minister, dr. Colijn.
Spaak heeft baron van Harinxma thoe
Slooten herinnerd aan hetgeen België reeds
had gedaan ten aanzien van hulpverleening
aan vluchtelingen uit Duitschland. De regee
ring heeft het onderbrengen georganiseerd van
ongeveer 1500 vluchtelingen in twee centra,
een te Merxplas, het tweede te Marneffe. Wan
neer andere landen de meeening mochten zijn
toegedaan dat een „aanvullend gebaar" nood
zakelijk is, zou België de mogelijkheid om zich
daarbij aan te sluiten in gunstige overweging
nemen.
Zwitserland kan slechts door-
gangsland" zijn.
In antwoord op het initiatief der Nederland
sche regeering heeft de Bondsraad het poli
tieke departement opgedragen de Nederland
sche regeering de verzekering te geven, dat
Zwitserland alles doet was in zijn vermogen
ligt ten gunste van de vluchtelingen. Het Zwit-
sersche antwoord zegt dan o.a.: „Zwitserland
kan voor de uit Duitschland komende vluch
telingen slechts een door gangsland vormen.
Het eedgenootschap kan derhalve op zijn ge
bied geen stroom vluchtelingen opnemen zon
der individueele controle. Zijn grenzen zijn
echter niet volkomen gesloten. Alle aanvragen
om toelating, welke zeer talrijk zijn, worden
zorgvuldig bestudeerd en individueele mach
tigingen worden zooveel mogelijk verleend.
Het is duidelijk, dat deze maatregel afhanke
lijk is van de mogelijkheden tot definitieve
vestiging voor vluchtelingen uit Duitschland,
welke mogelijkheden elders zouden kunnen
worden gevonden. Met het toenemen dezer
mogelijkheden zou de toelating in Zwitser
land stijgen".
Joodsche kinderen dwalen langs
de grens.
Nederlandsche grensbewakeing brengt hen
in veiligheid.
De Joodsche perscommissie deelt mede:
Van de Nederlandsch—Duitsche grens werd
Vrijdagochtend om half elf van zeer be
trouwbare zijde het volgende medegedeeld:
Sinds eenige dagen dwalen in de bosschen
langs de Nederlandsch-Duitsche grens en ook
verder in de omgeving Joodsche kinderen
rond, die waarschijnlijk vader- en moeder
loos uit onbekende steden en dorpen hierheen
zijn geloopen. Wanneer zij aan de Nederland
sche grens komen, worden zij door de Neder
landsche grensbewaking in veiligheid ge
bracht.
Voor de betrouwbaarheid van dit bericht,
aldus de Joodsche perscommissie, staan wij
volkomen in.
Dezelfde commissie bericht:
Wij zijn in staat een lijst van de 179 syna
gogen en bedehuizen samen te stellen, die
volgens mededeelingen in de Duitsche pers.
de groote wereldpers en geloofwaardige oogge
tuigen in brand zijn gestoken.
Deze lijst, aldus de commissie, is verre van
volledig, daar in het bijzonder uit de kleine
plaatsen geen berichten zijn ontvangen.
Bij de branden hebben zich hartverscheu
rende tooneelen afgespeeld. De heilige voor
werpen en wetsrollen werden op alle moge
lijke manieren ontwijd, waar zij niet aan het
vuur ten offer vielen werden zij kapot ge
slagen of verscheurd.
Een groot aantal der verwoeste synagogen,
doch ook vele heilige voorwerpen bestonden
reeds honderden jaren.
Joden uit Dachau ontslagen.
Havas meldt uit München, dat ongeveer
500 Joden zijn ontslagen uit het concentra
tiekamp te Dachau en te München terugge
keerd. Het aantal Joden, dat nog in dit con
centratiekamp opgesloten is, moet op het
oogenblik ongeveer 1500 bedragen.
Men wijst er op. dat de Joden weer de
mogelijkheid hebben om in Joodsche winkels
inkoopen te doen. Het plaatselijk bestuur der
nationaal-socialistische partij kondigt aan,
dat de Joodsche cultureele bond verkoop-
depóts gevestigd heeft waar de Joden te
München thans alle waren, die noodig zijn
voor hun levensonderhoud, kunnen koopen.
Joodsche huiseigenaars te Neurenberg zijn
door het Arbeidsfront genoopt een document
te onderteekenen. waarbij zij hun bezit over
dragen aan het Arbeidsfront, verneemt Reuter
van gewoonlijk welingelichte zijde
De transactie werd gedaan naar taxatie
waarde van de huizen. Het Arbeidsfront be
hield hiervan negentig procent, terwijl de eige
naars 10 pet. ontvingen.
Chamberlain zal Maandag mede
deelingen doen over hulp aan
vluchtelingen.
„Een internationaal en geen binnenlandsch
probleem", zegt Sir John Simon.
Sir John Simon.
Parlementaire kringen te Londen
verwachten, dat Chamberlain Maan
dag in het Lagerhuis een uiteenzetting
zal geven van de maatregelen die de
regeering zich voorstelt te nemen om
de emigratie te vergemakkelijken van
de vervolgingen in Duitschland en om
hun vestiging in bepaalde buitenland
sche of koloniale gebieden mogelijk te
maken. Waarschijnlijk zal de eerste
minister dan tevens den datum be
kend maken waarop de commissie-
Winterton, die dit probleem behan
delen zal, bijeen zal komen.
Chamberlain zal dan waarschijnlijk tevens
een verklaring afleggen over het resultaat
van het Britsche protest te Berlijn tegen het
bekende artikel in de „Angriff'a Nu Von
Ribbentrop weer te Berlijn is, hoopt men een
meer bevredigend en vollediger antwoord te
krijgen dan men van Woermann ontvangen
heeft.
Sir John Simon heeft in een redevoering te
Peaking Rhyl in Wales medegedeeld, dat de
regeering telegrammen heeft gericht tot de
gouverneurs van een aantal koloniën waarin
nederzetting van vluchtelingen mogelijk zou
kunnen zijn. Men overdrijft gemakkelijk de
hulp. die het Koloniale Rijk in deze zaak kan
bieden: het klimaat fs in vele gevallen niet
geschikt en de rechten der inboorlingen op
land beletten veelal kolonisatie op groote
schaal. De mogelijkheden worden echter zorg
vuldig onderzocht en in samenwerking met
anderen zal de Britsche regeering trachten
zoo spoedig mogelijk tot practische resultaten
te komen.
Over het feit der Jodenvervolgingen
zeide Simon o.a. nog: Wij zouden de
zaak van betere verstandhouding in
de wereld sleoht dienen, als wij de
verontwaardiging in de wereld over de
wraakneming op de Joden van
Duitschland zouden trachtten te ver
zwijgen. Dit is ge enbinnenlandsch
probleem, want het leiot tot een ern
stig internationaal probleem, name
lijk: wat te doen met de vluchtelingen.
Over de zelfde kwestie heeft ook Lord Zet
land onderminister van Indië. heden gespro
ken. Mijn hoop, dat München een nieuwe pe
riode zou inleiden is zwaar geschokt," zeide
hij. „De wensch van Goebbels. dat wij ons niet
met de zaak zouden bemoeien, heeft het ge
weten der wereld niet tot zwijgen kunnen
brengen."
De voorzitter der Duitsch-Britsche vereeni-
ging, de conservatieve oud-minister lord
Mounttemple, is afgetreden in verband met
de behandeling der Joden in Duitschland
Dr. W. G. N. van der Sleen:
Zuid-Afrika.
Wij behoeven dr. Van der Sleen waarlijk
niet aan onze lezers voor te stellen. Zij ken
nen den veeibereisden medewerker van ons
blad uit talrijke reisverhalen en weten, hoe
zeer hij de kunst van het aangenaam ver
tellen meester is. Zijn laatste reeks artikelen
in ons blad. gewijd aan Zuid-Afrika. is daar
trouwens een hernieuwd bewijs van en daar
om zal het den grooten lezerskring van dr.
Van der Sleen ongetwijfeld verheugen te ver
nemen, dat hij zijn reiservaringen in het zon
nige Zuid-Afrika thans te boek heeft ge
steld.
Dr. Van der Sieen's boek is niet alleen het
verslag van den liefhebber van natuur en
schoonheid van vreemde landen. Het is ook
het boek van den man, die het belang van
historie en historische ontwikkeling voelt en
deze factoren invoegt, daar waar zij onzen
blik op het karakter van volk en land kun
nen verruimen. Zoo geeft dr. Van der Sleen
ons een indruk van de geschiedenis van
Zuid-Afrika sinds de oudste tijden en het
ontstaan der Kaapkolonies, waarbij aan de
rol der Nederlandsche zeelieden en kolonis
ten in het bijzonder de aandacht wordt be
steed. Ook de Boerenoorlog en de jongste
staatkundige geschiedenis van de Unie van
Zuid-Afrika komen ter sprake.
Wie deze reis met dr. Van der Sleen „op
papier" meemaakt zal ongetwijfeld voldaan
huiswaarts keeren. Wij komen in contact
met de oorspronkelijke bevolking van het
land. Kaffers, Bosjesmannen, Hottentotten
met de grootsche natuur en haar merkwaar
dige flora en fauna, met steden als Kaapstad
en Johannesburg, met de goud- en diamant
industrie en den landbouw. En altijd weet dr.
Van der Sleen door zijn prettigen verteltrant
rijkelijk door anecdoten of grappige voorval
len afgewisseld, de belangstelling van den le
zer gaande te houden. Een der interessant
ste hoofdstukken is ongetwijfeld dat, waarin
hij zijn waarnemingen van wilde dieren in
het enorme natuurreservaat, den Kruger-
Wildtuin, beschrijft. Dr. Van der Sleen,
besluit zijn boek met een beschouwing over
over economische toestanden in Zuid-Afrika.
Uitgeefster van het werk dat van vele foto's
is voorzien, is de N.V. Het Nederlandsche
Boekhuis te Tilburg.
Bij de N.V. Uitgevers Mij. ..De Tijdstroom"
te Lochem is verschenen ..De trouwe Kame
raad" door Dorothy M. Largen. De verta
ling uit het Engelsch is van G. W. Elberts.
Bij dezelfde maatschappij verscheen „De
rechtzaak van het eigenzinnige meisje", door
E. S. Gartner. De vertaling uit het Engelsch
is van W. J. A. Roldanus Jr.
Eugène Dabit: Hotel du Nord.
Het boek van Dabit is het simpele ver
haal van een goedkoop Parijsch logement,
zijn eigenaars en zyn bewoners. Dabit be
schrijft het wel en wee in het wereldje-
apart, dat „Hotel du Nord" is, op die onopge
smukte en juist daarom zoo ontroerende wijze,
die den kunstenaar verraadt. Dabit is realist,
hij schuwt de waarheid niet. Hij teekent de
figuren en situaties scherp uit, maar nimmer
verliest hij daarbij zijn menschelijken kijk op
de dingen des levens uit het oog.
Een boek, dat ons boeit en ontroerd en recht
heeft op een wijden lezerskring.
Eugène Dabit stierf verleden jaar aan
roodvonk tijdens een reis door Rusland, die
hij tezamen met zijn vriend André Gide
maakte. Gide wijdt in een aan het boek toe
gevoegd „In Memoriam" eenige gevoelvolle
woorden aan Dabit, dien hij om de eerlijk
heid van zijn persoon en zijn geschriften zeer
hoog waardeert.
„Hotel du Nord" verscheen in de vertaling
van Bas van Deilen bij de Uitgeverij „De
Nieuwe Tijd" te Laren (N.H.i
HET TOONEEL
Gezelschap Jan Musch.
Het is opmerkelijk, dat terwijl er In dezen
tijd een merkbare voorliefde is voor de ge
romantiseerde biographie, er zelden meer
in tegenstelling met vroeger drama's wor
den geschreven, waarin historische personen
hoofdpersoon zijn. Shakespeare schreef een
heele serie van Engelsche koningsdrama's,
Schiller dichtte Don Carlos, Wallenstein, Wil
helm Teil, Maria Stuart, Die Jungfrau von Or
leans, Goethe koos Egmont en Torquato Tasso
tot hoofdpersoon. Vondel Gysbrecht van Aem-
stel, en Maria Stuart om van zijn Bijbelsche
treurspelen niet te spreken en ook in de
romantische tijden zochten de tooneelschrij-
vers bij voorkeur hun stof in de geschiedenis.
Thans zien wij historische figuren bijna uit
sluitend alleen nog maar op het witte doek,
waarop zij in al hun praal en te midden van
een rijke hofhouding kunnen verschijnen. Op
het tooneel worden zij echter heel zeldzaam.
Shaw gaf al zijn talent aan de figuur van
Saint Joan, Sacha Guitry grasduint nu en dan
in de historie voor zijn stukken in anecdoti-
schen vorm zijn „Frans Hals" was van zoo
weinig beteekenis, dat geen Hollandsch gezel
schap er over dacht het op het repertoire te
nemen. Elisabeth van Engeland werd en dit
is wei opmerkelijk hoofdpersoon in een
drama van den Duitscher Brückner en den
Franschman André Josset, Willem de Zwijger
kreeg zijn kans bij de Oranjeherdenking in
'33. Maar overigens moeten wij historische
drama's in dezen tijd met een lantaarntje
zoeken.
Een Hollandsch schrijver wij weten nu
immers wel, dat de „vertaler" L. C. van Delft
en de „Fransche" auteur Louis Latour één
en dezelfde persoon zijn die nu nog een
historisch drama schrijft, is dan ook een rara
avis en hij is het des te meer. omdat hij
zulk een voc«r dezen tijd zeldzame voor
liefde toont voor romantiek. Want zijn Lode
wijk XI is een zuiver romantisch spel, al gaat
Van Delft dan ook niet zoo ver als
zijn voorganger Casimir Delavigne, die
ook dezen sinisteren Franschen koning tot
hoofdpersoon van een drama maakte. Vooral
wanneer men het stuk voor een tweede maal
ziet maakt het vooral aan het slot van III
en de lang gerekte sterfscène in IV wel
sterk den indruk van vieux jeu, maar wij
accepteeren dit, omdat de schrijver Jan Musch
in de gelegenheid stelt weer eens groot spel
te geven. Want Lodewijk XI is een rol, die
geheel den Bouwmeester-stijl verlangt en
wij bezitten in ons land niet veel acteurs, die
daartoe nog in staat zijn
Dat Jan Musch een van de weinigen is. be
wijst hij in deze rol. Hij toont ons alle facetten
van dezen dubbelhartigen koning, die alleen
nog maar bang is voor de martelingen van de
hel en de groote speelscènes komen, dank zij
zijn sterk dramatisch, dikwijls monumentaal
spel, volkomen tot hun recht. Naast zijn Har-
pagon is deze Lodewijk XI een van Musch'
meest markante karakterrollen van den laat-
sten tijd. Geen wonder dan ook. dat de
stampvolle zaal de voorstelling ging voor
de Ver. „Geloof en Wetenschap" onzen
grooten acteur een enthousiaste en lang
durige ovatie bracht toen hij aan het slot
een krans ontving.
Frits Bouwmeester speelt thans Olivier en
hij maakte er minder een marqué van dan
zijn voorganger Pierre Myin, terwijl zijn spel
toch scherp en beeldend genoeg is. Me
vrouw Van der PollHamakers verving
Jeanne van Rijn in de red van de Koningin
en zij speelde haar met waardigheid. Overi
gens was de bezetting onveranderd. De rol
van Lodewijk XI domineert echter zoo, dat
men nauwelijks op de omgeving let.
Wij vernamen, dat het gezelschap van Jan
Musch in het eind van deze maand met dit
tuk terugkomt bij den Nieuwen Haarlem-
schen Kunstkring. Dat twee vereenigingen
het uitkozen voor hun abonnés is wel een
bewijs, dat velen nog steeds van sterk ro
mantisch spel houden.
J. B. SCHUIL
Gaat u maar na: 43500 onge
lukken per jaar, dat is er gemid
deld één ongeveer per 13 minu
ten I En als iedereen blijft denken,
dat de schuld bij anderen ligt,
dan beleven we misschien nog
een gemiddelde van 13 onge
vallen per minuutl
