Haarlem's Dagblad
Zesjarig meisje
overreden en gedood
GEEN VERLAGING
der ieerlingenschaal.
Welkom!
Weekbericht
OSfiStaatfuifta
Het Belgische Koninklijke bezoek en
de Taal.
Bankgarantie van een
millioen.
tu da* tiid*
aft den weg.
56e Jaiygang No. 17000
Uitgave Lonrens Coster, Maatschappij voor
Courant-Uitgaven en Algem. Drukkerij N.V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
TelefoonDirectie 13082, Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
A dm in. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM
Maandag 21 November 1938
Abonnementen per week f 0.25 p
en I 3.25 fran
land
f I.IO. per 3
oost f3.5
meer I 0.35. Het
Keeelation nemen iel.
6 reut per ex.
1-5 regel» t 1.75. elke regel
I II.AH (>er regeL
ivraag.
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
raag en aanbod 1-4 regel» I 0.60. elke
regel meer f 0.15. Groentje» tie rubriek.
op het Soendaplein
door een vrachtauto
Zaterdagavond omstreeks half zes is op
het Soendaplein te Haarlem het zesjarig
meisje F. W., dat bij het spelen de straat
overstak zonder op het verkeer te letten, door
een vrachtauto, welke uit de richting Velsen
naderde, gegrepen. Het kind viel en kwam
juist voor een der achtèrwielen van de auto
terecht. Zij werd overreden en was vrijwel op
slag dood.
Het lijkje is naar het St. Elisabeths Gasthuis
vervoerd.
CHINEESCHE STAD IN DE ASCH
GELEGD.
Legerleiding stichtte brand bij het
vernemen van loos gerucht.
TWEEDUIZEND SLACHTOFFERS.
Een bericht aan het A.N.P. uit Tsjoeng-
king meldt, dat de hoofdstad van Hoe-
nan, Tsjangsja door een brand, welke
vijf dagen heeft gewoed, totaal vernield
is. Hierbij zijn tweeduizend personen
om het leven gekomen.
Men hoorde, dat de Japansche troe
pen de stad naderden en zonder bevelen
van de opperste legerleiding hebben de
de verdedigers van de stad de openbare
gebouwen in brand gestoken, waarna
vele burgers zelf hun huizen in brand
staken.
Terugkeer tot Schaal van 1920
zou twaalf millioen kosten.
Minister Slotemaker de Bruine be
treurt het dat het hem niet mogelijk is
een voorstel te doen tot verlaging van
de Ieerlingenschaal. Zooals de regeering
reeds eerder heeft opgemerkt, moet het
in het huidige stadium onvermijdelijk
worden geacht, van den wensch tot her
ziening van de Ieerlingenschaal af te
zien.
Het doet den minister, die het bovenstaande
mededeelt in de Memorie van Antwoord over de
begrooting van onderwijs, ernstig leed, dat een
zoo groot aantal actebezitters niet in de gelegen
heid is een benoeming tot onderwijzer te ver
krijgen Hij erkent, dat zij door hun werkzaam
heid in de school in vele gevallen het onderwijs
zeer ten goede zijn gekomen. Uit onderwijskun
dig oogpunt is het echter niet noodzakelijk, dat
hun aantal bijna twee en een half maal zoo
groot is als het aantal onderwijzers, dat meer
noodig zou zijn bij de invoering van de Ieerlin
genschaal 1923.
Dat de onderwijzers het slachtoffer van den
huidigen toestand zijn geworden, kan hij even
min toegeven. Van een onrustbarende toeneming
van het aantal ziekteverloven is hem niet ge
bleken. Het aantal verleende invaliditeitspen
sioenen beweegt zich de laatste jaren in dalen
de richting.
Het toekennen van de jaarwedde van een on
derwijzer aan de kweekelingen, die de taak van
een onderwijzer vervullen, is op grond van de
daaraan verbonden kosten niet mogelijk. Aan tal
van scholen zijn aanzienlijk meer leerkrachten
(onderwijzers en kweekelingen) werkzaam dan
zelfs bij de gunstigste leexdingenschaal ooit het
geval is geweest. Terugkeer tot de leerlingen-
schaal 1920 zou bij een gemiddeld salaris van
f 1800 alleen reeds voor het gewoon lager on
derwijs rond twaalf millioen gulden kosten. Te
rugkeer tot die schaal zou ook in betere tijden
op deze hooge uitgaaf afstuiten.
Het is den minister niet duidelijk, op welke
wijze uitvoering zou kunnen worden gegeven
aan het denkbeeld om den bezitter van onder
wijsakte gedurende een proef- of oefentijd van
twee of drie jaren een vergoeding van f 500 per
jaar toe te kennen. Het wil hem voorkomen, dat
de uitvoering er van op zeer ernstige moeilijk
heden zal afstuiten.
Andere onderwijsproblemen.
Door het groote aantal werklooze actebezitters
is herplaatsing van wachtgelders vrijwel alleen
mogelijk bij de gemeente- en schoolbesturen, die
in vacatures door het aanstellen van wachtgel
ders moeten voorzien. Wordt door het verleenen
van ontheffing van dezen eisch, zooals in het
voorloopig verslag is geopperd, het aantal be
noemingsmogelijkheden ingekrompen, dan zal
een groot aantal wachtgelders niet herplaatst
worden en overgeleverd aan een toekomst zon
der voldoende bestaansmiddelen. De oplossing
van dit probleem is niet minder moeilijk dan dat
van de moeilijk herplaatsbare wachtgelders. Hoe
wel thans nog niet het oogenblik is gekomen
een voorstel te doen tot verlenging van den
maatregel tot vooi-loopige pensionneering van
onderwijzers op 60-jarigen leeftijd, wil de mi
nister wel de toezegging doen te gelegener tijd
een voorstel in dien geest bij de Kamer in te
dienen.
De minister zal invoering van het Esperanto
als facultatief vak in het zevende leerjaar niet
bevorderen wegens het groote aantal vakken, dat
reeds in dit leerjaar wordt onderwezen.
Wees welkom in het lage land,
O, koninklijk representant
Van onze Zuiderburen;
Ons aller welkom is oprecht,
De vreugde in Uw komst is echt,
Dit is een blijde ure.
Ons land eert eiken hoogen gast,
Zooals het in gastvrijheid past,
Maar nu wij U begroeten,
Nu klinkt daarin een teerder snaar,
Van vrienden, broeders, die elkaar
Verheugd, in U, ontmoeten.
Een volkt haalt u vol blijdschap in,
Een volk rondom zijn koningin.
En hoopt, dat U voor 't leven,
Het warm gevoel dat het vervult,
Herkennen en aanvaarden zult,
Als door het hart gegeven.
P. GASUS.
COÖP. VOORUITGANG U.A. HAARLEM
Boter per pond 80 ets.
Frambozen en Bessensap per lh fl. 16 ets.
Bessensap per y2 fl13 ets.
Vette Meikaas, per pond 30 ets.
Bak- en Braadvet, per pond38 ets.
Plantenvet, per pond 38 ets.
Suiker, per pond 22' ets.
MET DIVIDENDBONS
(Adv. Ingez. Med.)
Voor jong en oud en allemaal
'n VULPEN van DANTUMA, het ideaal!
ZIJLSTRAAT 90, HAARLEM, TELEF. 11161
(Adv. Ingez. Med.)
Koning Leopold's vertrek uit
Brussel.
Om 11.38 uur verliet de trein het station
Laeken.
BRUSSEL, 21 Nov. (Belga-A.N.P.)
Koning Leopold is naar Amsterdam
vertrokken met den trein, die om 11.38
uur het station bij het kasteel Laeken
ver-liet.
De minister president en minister van
buitenlandsche zaken, Spaak, was met
de hofdignitarissen aan het Zuid
station in den trein gestapt.
Hevige trambotsing bij Rome.
ROME, 20 November. Te Auqua
Santa, 10 K.M. van Rome verwijderd,
heeft zich hedennamiddag een ernsti
ge trambotsing voorgedaan, waarbij
verschillende personen werden gedood
en meer dan 100 personen gewond,
waarvan 50 ernstig. Velen verkeeren
in levensgevaar.
In volle vaart reden de trams op een ge
deelte, waar slechts één spoor ligt, op elkan
der in. Een tram ging naar het hypodroom te
Capannele, de andere in de richting van Rome.
Beide trams waren stampvol. Het ongeluk
wordt geweten aan het niet werken van een
waarschuwingssignaal.
De botsing was zoo hevig, dat de trams let
terlijk in elkaar geschoven werden, hetgeen het
groote aantal gewonden verklaart. Spoedig
daarop kwamen auto's met doktoren en ver
pleegsters, die de gewonden naar verscheidene
hospitalen in Rome brachten. Het nauwkeurig
aantal dooden is niet te bepalen daar de tram
wegmaatschappij en de autoriteiten van Rome
weigeren dit bekend te maken, voordat alle
berichten uit de ziekenhuizen binnen zijn.
(United Press).
Op den Haarlemmerweg heeft in den nacht van Zaterdag op Zondag een zeer
ernstig auto-ongeluk plaats gehad. In volle vaart botste een auto tegen een
zwaren betonnen trammast. Twee der inzittenden werden hierbij gedood en twee
anderen gewond.
(Voor nadere bijzonderheden omtrent dit ongeluk zie men pag. 3.)
Hét hartelijk welkome bezoek van Koning
Leopold III der Belgen heeft, uit den aard der
zaak, ook weer even de aandacht doen vallen
op het taalvraagstuk. Het is steeds een min of
meer pikante kwestie geweest van welke taal
zich een Belgische Koning bij zijn contact met
het staatshoofd van Nederland bedient.
Hier moge in groote trekken worden weer
gegeven hoe zich in den loop der jaren een
merkwaardige ontwikkeling voltrokken heeft.
En dan begin ik met 1848, toen België's eer
ste Koning, Leopold I, in een briefwisseling
met onzen Koning Willem II zich uitdrukte
inhet Duitsch. Tenslotte lag hem dat, als
geboren Duitscher, verreweg het best. Wil
lem II echter, die sinds jaren, zeker in zijn
correspondentie met vreemde staatshoofden
Fransch bezigde, dat immers toen de algemeen
geldende diplomatieke taal was, antwoordde
in die taal.
Vijfendertig jaar later. Leopold II komt in
Nederland op bezoek en dan vindt men het
over en weer volkomen normaal, dat het al
Fransch is wat de klok slaat.
Inmiddels treedt er in België zelf allengs
een wijziging in. althans in zooverre, dat de
Vlamingen meer en meer voor hun taalrech
ten opkomen.
Toen in 1910 Koning Albert en zijn gemalin
een officïëel bezoek-aan Koningin Wilhelmina
brachten, werden de redevoeringen in het
Fransch uitgesproken. Dit ontketende in een
deel van onze pers kritiek: men begreep niet,
waarom het Nederlandsche staatshoofd zich
niet bediende van de taal, die toch een aan
zienlijk deel van Koning Albert's onderdanen
tevens als de hunne beschouwden.
Met zevenmijlslaarzen door de geschiedenis
heensnellend, komen we terecht bij het jaar
1930. In België is er veel veranderd. De Koning
heeft bij Teirlinck les in het Nederlandsch
genomen en a!s bij de wereldtentoonstelling te
Antwerpen opent, houdt hij het eerste gedeel
te van zijn redevoering in het Nederlandsch.
Dienzelfden avond vindt er een groot banket
in de Schelde-stad plaats, waaraan de Koning
en Koningin aanzitten. Dan is het zelfs uit
sluitend in de Nederlandsche taal. dat Koning
Albert en Antwerpen's toenmalige burgemees
ter het woord voeren Laat ik hieraan toevoe
gen. dat de vorst zijn rede zeer goed voor
droeg en dus blijk gaf een kundig leerling van
zijn inderdaad treffeiijken leermeester te
zijn.
De tegenwoordige Koning heeft eveneens
het voorrecht genoten zijn kennis in onze taal
bij Teirlinck op te doen en zulks met onloo
chenbaar succes. Mogelijk in nog sterkere
mate dan reeds onder zijn vader het geval was,
pleegt Koning Leopold voortdurend de bewij
zen aan den dag te leggen er prijs op te stel
len evenzeer in het Nederlandsch als in het
Fransch thuis te zijn.
Op zijn beide reizen naar en door ons Indië
heeft hij veelvuldig Nederlandsch gesproken
en dezelfde overwegingen, die hem er toe
brachten zich hierop toe te leggen, leidden er
toe, dat de jeugdige Koningskinderen twee
zomers in Noordwijk in een volkomen Neder
landsche omgeving doorbrachten, om vervol
gens ook een Nederlandsche gouvernante te
krijgen. (In Vlaanderen, waar men van zulke
buitenlandsche woorden niets wil weten, zou
men in dit geval gewoonweg van een opvoed
ster of kipderiuffrouw spreken).
Nu ik het toch over 's Konings spruiten heb.
is het hier de plaats een aardige anecdote op
taalgebied op te halen. Zij zou berusten op
een voorval, dat zich reeds eenige jaren ge
leden moet hebben afgespeeld. De kleine Prins
Boudewijn reisde met zijn zusje van Brussel
naar de Koninklijke villa aan zee, dicht bij
Ostende. Alleen een lakei vergezelde het twee
tal. Op een gegeven oogenblik stopt de trein
in een of ander station. Prins Boudewijn
vraagt den lakei, waar ze zijn en deze ant
woordt: Nous sommes a Bruges, Altesse
Royale
Waarop het prinsje uitroept: „ln Brugge
wel das Vlaomsch awei zulle, dan mogen we
Vlaomsch klappen".
Wat den Koning zeli betreft, het is me be
kend, dat hij wanneer hij met, Nederlander:
in aanraking komt, Nederlandsch met hen
pleegt te spreken en dat hij daarbij dan toont
onze taal zoo goed te belieerscher., dat hij zon
der eenige moeite over alles en nog wat in
het Nederlandsch kan praten en zelfs daartoe
in staat is, als het om bijzondere vaktermen
b.v. op het gebied van de bergsport gaat
In het licht van dit alles, en van den hier in
enkele trekken weergegeven ontwikkelings
gang in ongeveer 90 jaar ty'ds, is het heel ver
klaarbaar. dat thans, bij Leopold's bezoek aan
ons land, de door hem ook in officieele rede
voeringen gebezigde taal het Nederlandsch is.
Het kan niet anders of men zal zulks in wijden
kring, zoowel in België als hier van harte op
prijs weten te stellen Het is tenslotte toch
een factor, die mede nog weer kan bijdragen
tot versterking var. de goede Nederlandsch-
Belgische verstandhouding.
Dr. E. v. RAALTE
Een nieuwe Joodsche republiek in
Afrika?
Het woord is aan
Dean Inge:
De wijsheid van den wijze
is een ongewone mate van
gezond verstand.
Een idee van William Hearst.
De bekende Amerikaansche couranteneige
naar William Hearst heeft Zaterdagavond in
een rede over de radio voorgesteld om de
vroegere Duitsch koloniën in Zuid-Afrika aan
de Joden toe te wijzen om zich daar perma
nent te vestigen.
Tegelijkertijd zouden België en Portugal
tegen geld of andere waarden hun koloniale
jebieden aan de Joden ter beschikking stel
len, zoodat deze de gelegenheid zouden hebben
om een groote republiek te vestigen. De repu
bliek zou misschien eens tot de groote mo
gendheden der wereld behooren. Hearst gaf
als zijn meening te kennen, dat België en
Portugal wel tot een dergelijke regeling te
overreden zouden zijn.
(United Press)
Het comité voor bijzondere Joodsche be
langen deelt ons het volgende mede:
Dank zij de bijna ongekende offer
vaardigheid van Nederlanders van
alle gezindten en richtingen, heeft
het comité voor bijzondere Jood
sche belangen Vrijdag 18 November
aan de Nederlandsche regeering een
bankgarantie kunnen doen toekomen
van een millioen gulden als eerste
storting voor de kosten van de huis
vesting en het onderhoud van vluch
telingen die in Nederland zullen wor
den opgenomen.
Daar deze kosten en die, welke verband
houden met emigratie en verdere hu lip zonder
twijfel veel grooter zullen zijn zal de actie voor
de geldinzameling met verdubbelde kracht
worden voortgezet.
Opgemerkt dient hierbij te worden, dat de
regelen voor de opneming en de toelating
van vluchtelingen door de regeering worden
vastgesteld
Ook veel giften
uit het buitenland.
Aan groote giften is uit Zwitserland en
Frankrijk reeds voor een bedrag van f 250.000
toegezegd. Van Engelsche financiers is een
uitnoodiging ontvangen tot besprekingen, die
Maandag en Dinsdag te Londen gehouden zul
len worden. Met Amerika is men in telegra
fische gedachtenwisseling getreden.
Intusschen worden aller wege pogingen tot
hulpverleening genomen. Zoo is te Laren-
Blaricum een werkcomité opgericht.
Ook het aantal telegrammen om zoo ruim
mogelijk openstelling van onze grenzen
blijft voortduren. Telegrammen in dien geest
zijn verzonden door het „Genootschap voor
den rechtsstaat", door den Nederlandschen
Journalisten Kring, door een gecombineerde
vergadering van Joodsche kerkgenootschap
pen te Amsterdam, door het bestuur van het
N.A.S.
Te Amsterdam is bijeenkomst van vertegen
woordigers der Nederlandsche Joden.
Zaterdagmorgen heeft de motorbrigade
proces-verbaal opgemaakt tegen een
vrachtrijder uit Haarlemmermeer, die
met een auto o v de Zuider houtlaan
reed. De wagen had uiterst slechte rem
men. Bij een snelheid van 26 K.M. had
hij 7i.b. 34 M. noodig om met de voetrem
tot staan te worden gebracht. Met de
handrem waren daar 52 M. voor noodig.
Aan de auto ontbraken een hoorn en
een linkerrichting aanwijzer. De stuur
inrichting ivas slecht, en de voorbanden
van den wagen waren tot op het canvas
versleten!
Het spreekt vanzelf dat tegen den be
stuurder proces-verbaal werd opge
maakt. en dat de auto naar een garage
werd gebracht.
HEDEN; 14 PAGINA'S.
DE DRIE KINDEREN VAN KONING LEOPOLD VAN BELGIë. Boven: Prins
Boudewijn, onder links: Prins Albert, rechts: prinses Josephine Charlotte.
(Copyright Belgische Legatie.)
Londensche gangsters slaan hun
slag.
In de Londensche voorstad Islington hebben
bandieten een bediende van een juweliers
firma ontvoerd en gebonden. Zij brachten hem
naar een garage in Soho, waar zij hem zijn
sleutelbos ontnamen en hem onder bewaking
van een hunner achterlieten. Intusschen be
gaven zij zich naar de juweliersfirma, waar zij
zich meester maakten van juweelen ter waarde
van tienduizend pond sterling. Vervolgens
keerden zij naar de garage terug, namen hun
slachtoffers mee en wierpen hem ergens in
het water. De bandieten waren reeds verdwe
nen, toen de bediende er eindelijk in geslaagd
was aan wal te komen.
HAARLEM EN OMGEVING.
pag.
Op het Soendaplein te Haarlem is een
zesjarig meisje door een vrachtauto
overreden en gedood. 1
Bij een ernstig auto-ongeluk, dat Zater
dagnacht op den Haarlemmerweg plaats
vond zijn twee personen gedood en twee
ernstig gewond. 3
BINNENLAND.
De regeering zal in de van haar uitgaande
stukken de nieuwe schrijfwijze gaan
toepassen. 3
De monopolieheffing op granen is weer
verhoogd. 3
Tusschen Harderwijk en Ermelo zijn twee
jongens aangereden en gedood.
BUITENLAND.
Koningin Maud van Noorwegen is op 69-ja-
rigen leeftijd te Londen overleden 11
De Nationale Raad van Palestina is bereid
tienduizend Joodsche kinderen in Pales
tina op te nemen. n
Bij een brand in een munitiefabriek te Ber-
celona zouden 400 personen gedood of
vermist zijn.
SPORT.
I. van Feggelen heeft het wereldrecord
100 meter rugzwemmen weer verbeterd 5
Criticus over den wedstrijd Kinheim
Beverwijk. 5
ARTIKELEN enz.
Dr. E. van Raalte over het Belgisch Ko
ninklijk bezoek en de taal.
Ad interim over de Bouwmeester-revue. 13
De revue „Hoera, wij vliegen!" 13
vliegen!"
K. de Jong: Concert der II. O. V. 13
K. de Jong over de Fritz Hirsch operette
„Hor' mein Lied, Yioletta" 13
De Burgerlijke Stand van Haarlem is op
genomen op 9
