Haarlem's Dagblad
Vliegongeluk in Indië.
De ex-Koning Alfonso.
BERICHT
Van rechtswege.
Nieuwe directeur van
het Post- en Telegraaf
kantoor te Haarlem.
Rijksontvanger
fraudeerde.
Glenn Martin-toestel neergestort
en in brand gevlogen.
Een doode en twee
gewonden.
Joden in Italië moeten hun
onroerende goederen
en ondernemingen
afstaan
Het belangrijkste
56e Jaargang No. 17022
Uitgave Leuren» Coster, Maatschappij voor
Courant-Uitgaven en Algem. Drukkerij N. V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spanrne 12.
Telefoon: Directie 13082, Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Adniin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Vrijdag 16 December 1938
Abonnementen per week f 0.25 p maand
f 1.10. per 3 maanden f 3.25 franco pe*
post f 3.55. losse nummer» 6 cent per ex.
Advertentiën i 1-5 regel» f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclame» f 0.60 per regeL
Kegelabonnementstaneven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regel» f 0.60. elk*
regel meer f 0.15. Groentje» «ie rubriek.
Op 15 April 1931, toen het bericht ons be
reikt had dat Koning Alfonso XIII van Spanje
afstand van den troon had gedaan en naar
Frankrijk was uitgeweken, en dat de republiek
was uitgeroepen met Alcala Zamora als hoofd
van het voorloopig bewind, schreef ik op deze
plaats dat het niet waarschijnlijk leek dat
deze Koning zijn geheele verdere leven als
„roi en exil" zou slijten. De rol van ambteloos
burger leek mij op den duur voor Alfonso XIII
niet aannemelijk. Hij was tenslotte, ondanks
de vrij onmogelijke toestanden die al sinds
lange tijden in zijn land heerschten, te zeer
als de sterke man opgetreden zij het dan
achter schijn-dictators als Primo de Rivera,
Berenguer en Aznar om te kunnen ver
wachten dat er van eenigerlei zijde nooit
meer een beroep op hem gedaan zou worden
Bovendien was hij toen 45-jarige nog te
jong om zijn mogelijken terugkeer In de toe
komst uit te schakelen.
Deze passages moest ik mij wel herinneren,
en ze weer naslaan, toen er vanmorgen merk
waardige berichten uit Burgos, het hoofd
kwartier van Franco's regeering, kwamen.
Daaruit bleek immers dat deze regeering een
decreet had uitgevaardigd, waarbij de ex-
Koning Alfonso volledig in zijn burgerrechten
wordt hersteld. Krachtens dit decreet moet
den ex-Koning ook zijn particulier bezit, dat
bij het uitroepen der Spaansche republiek in
beslag is genomen, worden teruggegeven.
Voorts wordt hem weer het verblijf in Spanje
toegestaan.
Natuurlijk kan dit decreet alleen dat ge
deelte van Spanje betreffen, dat in de macht
van generaal Franco en zijn bewind is. Dat
wil dus zeggen dat het den ex-Koning slechts
de teruggave van een deel van zijn particu
liere bezittingen en den vrijen terugkeer tot
een deel van Spanje waarborgt. Maar op zich
zelf is dat al heel belangwekkend. Vanmorgen
volgde wel het bericht uit Rome dat het decreet
van Franco's regeering geen wijziging in de
plannen van den ex-Koning had gebracht en
dat hij ingevolge die plannen in den loop der
inaand naar Zwitserland zou vertrekken....
maar ja, dat had „iemand uit zijn omgeving"
verklaard en men is niet lichtgeloovig meer
in deze wereld. Dat is „men" wel afgeleerd.
Bovendien geeft het feit, dat Alfonso in Italië
vertoeft, terwijl Burgos zulk een decreet uit
vaardigt, ook het een en ander te denken. Het
Is moeilijk aan te nemen dat Mussolini niet
tevoren op de hoogte zou zijn geweest van
Franco's voornemens. De beslechting van het
Spaansche conflict is in den laatsten tijd ook
waarschijnlijker geworden dan ooit tevoren,
binnenkort zal Chamberlain naar Rome ver
trekken om met den Duce te onderhandelen
en dus rijst vanzelf de vraag of er wellicht
meer regeeringen zijn dan alleen de Italiaan-
sche, die het bericht uit Burgos zonder eenige
verbazing ontvangen hebben.
De partij van Franco heeft altijd een vrij
sterken monarchistischen inslag gehad
zelfs een tweevoudigen omdat ook de z.g.
legitimisten of Carlisten er van den aanvang
af toe behoord hebben. Die waren geen voor
standers van Alfonso's herstel op den troon,
en een ander deel der opstandige macht, het
grootste, scheen veeleer naar een militaire
dictatuur van generaal Franco te streven.
Maar als nu Franco's regeering besluit tot
herstel van den ex-Koning in zijn burgerrech
ten kan dat niet anders beteekenen dan dat
men het over hem eens geworden is. En als
men hem de gelegenheid opent tot terugkeer
heeft dat natuurlijk een verder strekkende
bedoeling dan hem uit te noodigen tot een
ambteloos verblijf in Franco-Span je.
Er loopen velerlei geruchten over aanstaan
de bemiddeling in Spanje. Het lijkt moeilijk
aan te nemen dat de x-epublikeinen zouden
willen onderhandelen op den grondslag van
een herstel van het koningschap, met name op
dat van Alfonso XIII, tegen wiens persoon
men indertijd juist scherp gekant was. Maar
deze tijd is rijk aan zoo vreemde gebeurte
nissen, dat de zonderlingste mogelijkheden
niet uitgeschakeld kunnen worden. Vooral
niet ten aanzien van een land als Spanje, dat
nu al sinds 2Vs jaar door burgeroorlog ver
scheurd en uitgeput wordt, dat een factor van
belang is in den kamp der groote mogend
heden om de macht over de Middellandsche
Zee en dat dientengevolge steeds bruikbaarder
is geworden voor onderhandelingen volgens het
historisch-bekende recept„bij u, over u en
zonder u".
De ex-koning van Spanje is nu 52 jaar oud.
Hij werd op 17 Mei 1886 geboren, eenige maan
den na den dood van zijn vader Alfonso XII,
stond onder voogdijschap van zijn moeder,
de Koningin-Regentes Maria Christina, tot
1902 en werd toen meerderjarig verklaard en
aanvaardde de regeering. Hij huwde in 1906
met een Engelsche prinses, Victoria Eugenia
Christina van Battenberg, geboren in 1887.
Zijn oudste zoon, de prins van Asturië, graaf
van Cavadonga, was lijder aan haemophilie.
Hij kwam kort geleden bij een auto-ongeluk
om. Zijn jongere zoons zijn de doofstomme
prins Jaime en de gezonde prins Juan. Zijn
beide dochters zijn de prinsessen Beatrix en
Maria Christina.
R. P.
Zij, die zich met ingang van 1 Januari
per kwartaal abonneeren, ontvangen
de in December nog te verschijnen
nummers gratis.
DE ADMINISTRATIE.
(Op initiatief van de Zweedsche
Automobielclub wordt in Zweden
een krachtige actie gevoerd om
het linkshouden van het verkeer
te veranderen in rechtshouden in
verband met de vele ongelukken,
vooral veroorzaakt door ongeivoon-
te van buitenlandsche bezoekers).
Men krijgt ook genoeg in Zweden,
Van het linksch verkeersgedoe,
En men wil, liefst gauw na heden,
Naar een rechtspositie toe
In het oog van rechtsgeleerden,
Is den laatsten tijd geleerd,
Is degeen die links verkeerde,
Eigenlijk verkeerd verkeerd.
Vreemden, met de linksche streken
Naar ervaring niet bekend,
Raken, zooals is gebleken,
Daar zoo vlug niet aan gewend.
En zoo krijgt men ongevallen,
Die men liever toch vermijdt,
Men ziet het belang van allen,
In wat meer rechtsveLligheid.
Wil men links links liggen laten,
Daar een nieuw Zweedsch rechtsgevoel,
Meent, dat dit het land zal baten,
Met de veiligheid als doel.
Het parool is daar dus heden,
Hoeveel geldzorg het ook baart:
Geef acht en rechts richt u. Zweden,
Daar 't uw peau de suède spaart.
P. GASUS.
Goedkoop naar DEN HAAGf 0.75 retour
ROTTERDAM ƒ1.25 retour
Vertrek 8 9 10.15 12 2 4 6 8 u.
Alléén
GROOTE HOUTSTRAAT 48,
TELEFOON 11006.
(Adv. Ingez. Med.)
De Staatscourant van hedenavond zal
de benoeming bevatten van den heer
J. C. Smid, thans sous chef van de 4e
afdeeling aan het hoofdbestuur van de
P. T. T. te 's Gravenhage, tot direc
teur van het Post- en Telegraafkantoor
te Haarlem, ter vervanging van den
heer J. H. T. Pfaff, die met ingang van
1 Januari is gepensionneerd.
Toen wij den heer Smid bezochten bleek ons.
dat hij verheugd was over het feit, dat hem in
de Spaarnestad een nieuwe werkkring wacht.
Niet, dat het hem in den Haag niet goed be
viel. Maar tenslotte is het dan toch een promo
tie, dat Directeurschap. En al heeft de heer
Smid tot dusverre in zijn loopbaan geen nauw
contact met Haarlem gehad, hem was het be
kend, dat het een terecht geliefde stand
plaats is. Trouwens, 't directeurschap van het
postkantoor van zulk een belangrijke gemeente
biedt, naar hij opmerkte, uitzicht op een ar
beidsveld, waar men veel voldoening kan
vinden.
J. C. Smid, thans sous-chef op de 4e afd.
bij het hoofdbestuur.
(Voor nadere bijzonderheden zie men pag 2,
vierde kolom.)
Tekort in kas te Elburg
Op last van den burgemeester van
Elburg is door de rijkspolitie gearres
teerd de rijksontvanger der directe be
lastingen te Elburg, de heer D. S., wo
nende te Nunspeet, die er van verdacht
wordt fraude te hebben gepleegd tot een
bedrag van ongeveer twintigduizend
gulden.
Hij zal ter beschikking worden ge
steld van den Officier van Justitie te
Zwolle.
Een overzicht van den gemeentelijken arbeiderswoningbouw te Bloemendaal aan
het Joan Mauritsplein (Recifelaan), architect de heer J. A. van Asdonk. Voor het
begin van de gemeenteraadszitting van Donderdagmiddag brachten de
Bloemendaalsche raadsleden een bezoek aan deze woningen.
BATAVIA, 16 September. (Aneta.
A.N.P.), Uit Semarang wordt ge
meld dat zoojuist een Glenn Martin
toestel van de luchtvaartafdeeling
verongelukt is. Het toestel stortte neer,
Een dispensatiekwestie.
In een vorige Raadsvergadering heeft de
gemeenteraad van Bloemendaal dispensatie
verleend voor den bouw van een school (door
de Vereen, voor Chr. Onderwijs) en twee dub
bele woonhuizen aan den Korten Zijlweg. In
middels zijn moeilijkheden gerezen, doordat
gevreesd wordt, dat het mooie uitzicht op de
St.-Bavo, dat Haarlem juist door een bouw-
verbod heeft willen behouden, door bedoel
den bouw ernstig zal worden geschaad.
Donderdagmiddag vereenigde de Bloemen
daalsche Raad zich met het advies van B. en
W., bedoelde dispensatie weer in te trekken.
Inmiddels heeft óe gemeente Bloemendaal
gelden beschikbaar gesteld (en verwacht
wordt dat Haarlem dit ook zal doen) om een
onpartijdig architect deze zaak te doen onder
zoeken en een rapport uit te brengen, waar
over m de eerstvolgende Raadsvergadering
mededeelingen zullen worden gedaan.
Het is dus nog niet zeker dat op het ter
rein aan den Korten Zijlweg een Chr. School
zal worden gebouwd. De wethouder van on
derwijs, de heer Ouwehand, gaf intusschen
als zijn meening te kennen dat de school er
wel zou komen, al wist men dan nog niet op
welke manier.
Besluit van
den ministerraad
ROME. 16 December. (Stefani). De
ministerraad is vanmorgen bijeengeko
men onder voorzitterschap van Musso
lini. Er werden belangrijke besluiten
genomen, o.a. betreffende Italiaansche
burgers van Joodschen bloede. De mi
nisterraad besloot, dat deze burgers al
hun onroerend bezit en de ondernemin
gen. waarvan zü eigenaar zijn, moeten
afstaan.
Het deel der onroerende goederen, dat
grooter is dan de voor Joden, jegens
wie geen uitzonderingsbepalingen be
staan, toegestane limiet, moet afge
staan worden aan een instelling, die
zonder verwijl in het leven zal worden
geroepen en ten doel zal hebben de ge
noemde onroerende goederen aan te
koopen, te beheeren en geleidelijk te
verkoopen.
Den Joodschen eigenaars zullen in
betaling voor de waarde der bezittin
gen speciale effecten ontvangen, welke
door de genoemde instelling zullen wor
den uitgegeven en die 4 procent rente
zullen dragen. Het beheer van onder
nemingen die van belang zijn voor de de
fensie van den staat of waar honderd
of meer personen werkzaam zijn, zal
worden uitgeoefend onder speciaal toe
zicht.
De ministerraad zal op 11 Maart op
nieuw bijeenkomen, vooral ter bestu
deering van de hervorming der Italiaan
sche scholen.
brak en vloog tenslotte in brand.
Een der inzittenden kwam om het
leven, twee anderen werden gewond.
Het toestel is op geringe hoogte door
onvoldoende snelheid afgegleden en
vlak bij het vliegveld Simongan neer
gestort.
Het verongelukte vliegtuig maakte
deel uit van een escadrille, welke een
oefenvlucht maakte met leerlingen
van de luchtvaartechool.
De groep, die uit vier vliegtuigen be
stond, vloog onder leiding van luite
nant Boot, die vergezeld was door den
commandant, der luchtvaartafdeeling,
luitenant-kolonel van Oyen.
Van de inzittenden is sergeant Kos-
sen gedood, terwijl de monteur Tu-
tuarima en sergeant Thoonsen licht
gewond werden.
BATAVIA. 16 December (Aneta-A.N.P.)
Omtrent het vliegtuigongeluk wordt officieel
de volgende verklaring gegeven:
Bij de uitvoering van een lesvlucht veronge
lukte, tengevolge van een foutieve landings
manoeuvre. hedenochtend te ongeveer 10 uur
nabij het vliegveld Simongan te Semarang. de
Glenn Martin genummerd 512, waarbij de be
stuurder, sergeant-vlieger K. S. Kossen, werd
gedood. De overige leden van de bemanning
van het vliegtuig, sergeant-majoor-monteur
Thoonsen en de burger-helper Tutuarima,
werden licht gewond.
Bij de aanraking met den grond, brak het
toestel in tweeën en verbrandde.
Morgenochtend te half acht zal van het
militaire vliegveld Andir de begrafenis plaats
hebben.
De gewonden zijn in de C. B. Z. te Sema
rang opgenomen.
Op moeilijk begaanbaar terrein
terechtgekomen.
Uit Semarang meldt men nog, dat perso
neel van de K.N.I.L.M. alsmede de beman
ning van de andere Glenn Martins, terstond
bij de plaats des onheils aanwezig waren. De
felle vuurgloed maakte het echter onmogelijk
het toestel te naderen. Het toestel maakte
deel uit van een eskader van vier Glenn Mar
tins. onder commando van luitenant Boot. Het
toestel viel in de heuvels neer in de buurt van
Semarang en op moeilijk begaanbaar terrein,
ruim een uur loopen van het station Si
mongan.
Van de drie inzittenden zijn er twee gered,
als een min of meer gelukkig gevolg van de
wijze waarop het toestel brak. Deze beiden
De Glenn Martins waren hedenochtend van
werden slechts licht gewond.
Andir vertrokken voor een gewone vlucht over
Java, voor leerlingen van de luchtvaartschool.
De vliegtuigen zouden reeds hedenmiddag op
het vliegveld Andir bij Bandoeng terugkee-
ren.
Aanvankelijk werd gemeld dat ook de com
mandant van de luchtvaartafdeeling, luite- 1
nant-kolonel Van Oyen, zich In een van de
toestellen bevond, doch dit bleek later niet
het geval te zijn.
Het woord is aan
Henri Bordeaux:
Dc zonen leeren pas later
het geduld van hun vaders
begrijpen, en dat alleen in
de leerschool van het vader
schap.
DE STILLE ARMEN.
Eens zongen ze een heerlijk lied
Van welvaart lang geleden
Nu knaagt aan hen een stom verdriet
Om 't harde, kille heden.
Nog houden z' öp den schoonen schijn
Van welstand, lang geleden....
Met in hun hart de stage pijn
Om d' armoe van het heden.
Weer nadert ons de Heil'ge stond'
Van Kerst', lijk lang geleden
Geeft, toovert om hun droeven mond
Den glimlach weer, nu heden.
M. C. VAN H.
Elfde verantwoording van bij ons blad bin
nengekomen giften.
Mr. J. B. E. f 10, P. V. f 2.50, P. J. f 0.50,
C. J. v. D. f 1. „Voor eigen volk" f 1. Mevr.
M. f 1, N. N. f 1.50. Ter navolging Wed. K.
Spaarndam f 1.50, K. A. f 0.50, J. C. T. f 1,
D. G. f 2.50, E. H. f 1. F. v. L. f 2.50. Oom
Jan f 1, M. B. f 5, v. d. J. f 1, „Ons bridge-
potje" f 5, N. N. f 1, N. N. f 0.25. N.N. f 0.50,
H. f 1. 2e bijdr. v. J. d. V. f 5, fam. N. f 1,
Dames M. f 1.25, F. W. f 1, C. v. d. H. f 10,
Mevr. S. f 0.50. van Ouden van Dagen f 1.10,
N. N. f 1, N. N. f 2.50, N. N. f 1, fam. L. f 0.75,
H. H. M. f l, S. T.—B. f 1, Caféhouder f 5,
J. de V. f 1, R. D. f 0.50, J. C. K. Overveen
f 1.80, Dames Gr. f 2.50, v. d. W. f 1. A. B.—de
VI. f 2.50, fam. J. W. J. v. d. S. f 2. J. Soh. f 5,
G. M. f 1, A. D. v. S. f 1, P. H. de L. f 1.50,
van Willy f 1.45, S. f 5, van Do f 1, Van de
tweeling f 0.77, d. P. f 2.50. D. B. f 2.50.
Mevr. W. F. D—B. f 5, Ph. R. f 10, S. J. f 5,
G. M. f 5, N. N. f 0.25, Mej. M f 0.50, W. D. f 1,
Mej. C. K. f 2.50, T. V. H'st. f 1.50, R. V. H'st.
f 1, N. M. V. f 0.48, A. K v O f 1, de Mokkus
club f 4, Jhr. F. W. v. S. f 25, C. B. M. f 10.
W. J. f 10, S. J.de J. f 10, Mr. J. N. J. E. H. T.
f 10, Dames H. f 10, J. G. f 10, G. M. f 5, Mej.
G. v. L. f 5, Dr. C. B. f 5, Dr. L. C. K. f 5,
W. B. f 5, A. L.—de M. f 5. J. M. C. f 5,
M. v. d. W. f 4, Mevr. J. B.—v. Z. f 2.50, Mevr.
Wed. J. H. f 2.50, Wed. H S.—M. f 2.50, J.
G. W. f 2.50, Wed. E. L. H—v. H. f 2.50,
Mevr. A. M. B f 2.50, Van een oud man f 2.50.
Wed. M. S. W. f 2.50, J. L. f 2, K. L. E. Sr.
f 1.50. Mevr G. J. A. M.—K. f 1.50. J. A. v. d.
«V.R. f l.'Mej. A. H. f 0.50, M. R. f 1. M. de
G. f 1. van Sieta f 1, J. K. f 1, E. de K. f 0.25,
N. N. f 1.50. H.R. f 1. E. K. f 0.35, C. J M. V.
Haarlem-Noord f 2.50. fam. B. K. f 3 50. W.
V. f 2.50. N. N. f 0.50. N. D. f 1. Ir E. W. Over
veen f 5. Dl'. W M. W. f 5. Dr A. Ae S. 3.
f 10. P. Y. R. f 1. N. N. f 050, H. V. f 0.50,
A. O. f 1. R.S. f 1, N. N. f5.
Het vorige totaal bedroeg f 3380.20. Thans
zijn in het geheel bij ons blad binnenvekomen
817 giften tot een bedrag van f 3720.49 Giften
kunnen worden afgegeven aan onzei oureaux
Groote Houstraat 93 en Soendaplein 37 of
overgeschreven worden op onze postgiroreke
ning No. 38810 onder vermelding „Voor de
stille armen"
Ten behoeve van het. Comité voor de ..Stille
Armen" werd bij de Twentsche Bank ge
stort:
In opdracht van: J. K. f 5; J P. v. O.—W.
f 2.50; C. L. S. Cr. f 5; C. J. G. v. O. f 2; Jkvr.
A. J. M. S.. Bloemendaal f 5; A. B. Overveen
f 10: mevr. A. v. L.—S. f 10; S. J.. Aerdenhout
f 5; mevr. wed dr. H. J. f 5: mej. G. J. S. f 10;
C. en A. f 10. mevr. T. f 2.50; jhr. F. T. v. B„
Aerdenh. f 25; mej. A. L. J. J. B. f 2.50; S. L. M.
f 2.50.
HRPEN16 PAGTNA'S
De Rijksinkomstonbolasting te
Haarlem.
De opbrengst over de laatste 3 jaren.
De opbrengst van de rijksinkomstenbelasting
te Haarlem (de opcenten niet meegerekend)
heeft over de laatste drie belastingjaren be
dragen:
1935—1936 f 996.846
1936—1937 f 919.432
1937—1938 f 941.864
Daaruit blijkt dat de opbrengst die in de cri
sisjaren geregeld achteruitgang voor het eerst
over 19371938 weer naar boven gegaan is.
HAARLEM EN OMGEVING.
pag.
De heer J. Smid is tot directeur van het
post- en telegraafkantoor te Haarlem be
noemd. 1
De opbrengst van dc rüksinkomstenbelasting
te Haarlem. 1
De instelling van het Werkloosheidssubsidie-
fonds beteekende voor de jaren 1935, 1936
en 1937 een nadeel. 3
Dr. G. H. Kurtz: De geschiedenis van de
Armenzorg in onze stad. 6
Het 25-jarig bestaan van den Armenraad te
Haarlem is herdacht. 6
BINNENLAND.
In Indië is een militair vliegtuig neergestort 1
De Tweede Kamer keurt de begrooting van
het Landbouwcrisisfonds goed. 3
Autobus-ondernemers en spoorwegen vinden
elkaar. 8
De rijksontvanger te Elburg wordt van
fraude verdacht. 8
BUITENLAND.
Dc Joden in Italië moeten hun onroerend
bezit en ondernemingen afstaan.
De besprekingen van dr. Schacht te Londen. 5
Dc ministerraad der Spaansche Nationalis
tische regeering heeft ex-koning Alfonso
de burgerrechten teruggegeven. 5
Daniel Roper is afgetreden als Amerikaansch
minister van handel. 5
SPORT.
Het sportgesprek van de week: M. Gatsoni-
des weer in de Rallye de Monte Carlo 11
Damrubriek. n
ARTIKELEN enz.
R. P.: De ex-koning Alfonso. l
J. H. dc Bois: Een zeer bijzondere kunstvei
ling. 2
Mr. E. Elias: De automatische eter. 3
Dc Burgerlijke Stand van Haarlem is opge
nomen op £3
