Haarlem's Dagblad
ROOSEVELT's BOODSCHAP
AAN HET CONGRES.
Boodschap van
Roosevelt.
Een eeuw fotografie.
Bejaarde vrouw vermoord.
Het belangrijkste
56e Jaargang No. 17038
Uitgave Lourens Coater, Maatschappij voor
Courant-Uitgaven en Algera. Drukkerij N.V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
TelefoonDirectie 13082, Hoofdred. 13054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Adinin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM
Donderdag 5 Januari .1939
Abonnementen per week f0.25. p. maand
f 1.10. per 3 maanden f 3.25. franco per
post f3.55. losse nummers 6 cent per ex.
Advertentiën1-5 regels f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regel.
Regelabonuementstarievcn op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60. elke
regel meer f 0.15. Groentje» zie rubriek.
De President der Vereenigde Staten, Franklin
Roosevelt, heeft gisteren zijn jaarlijksche
boodschap tot het Congres gericht en zich
daarin zoo krachtig geuit ten aanzien van het
buitenlandsch beleid, dat de heele wereld wel
bijzondere aandacht aan zijn woorden moet
schenken. Het is van zeer veel belang voor de
wereld welke houding de Vereenigde Staten
aannemen, omdat zij zulk een enormen in
vloed op den loop der gebeurtenissen kunnen
doen gelden. In financiëel-economischen zin
doen zij dit al sinds langen tijd. Wie onze
financiëel-economische weekoverzichten volgt
wordt daar wekelijks in dit blad aan herin
nerd. De handel op de Europeesche beurzen
is in hooge mate afhankelijk van hetgeen in
Wall Street geschiedt. Of men dat nu toe
juicht, betreurt of gelaten aanvaardt ver
andert niets aan de werkelijkheid. En die wer
kelijkheid is dat de Vereenigde Staten men
zegt in Europa meestal „Amerika", hetgeen
natuurlijk onjuist is omdat de V.S. zich bepa
len tot een groot deel van Noord-Amerika
een macht vormen die over ontzaglijke rijk
dommen aan grondstoffen beschikt en bui
tendien als de grootste accumulator van men-
schelijken ondernemingsgeest en energie, die
de twintigste eeuw kent, moet worden be
schouwd.
Vele menschen zijn geneigd deze werkelijk
heid te onderschatten, omdat hun arbeids-
kring hen niet of zelden in aanraking met
internationale markten en grootbedrijven
brengt, omdat het eigenaardige jargon dat in
de financiëel-economische wereld gebruikt
wordt zooiets als Sanskrit voor hen is en om
dat het oorverdoovende politieke rumoer der
Europeesche mogendheden hun aandacht
teveel afleidt. Daarbij komt dan, dat de Ver
eenigde Staten sinds den wereldoorlog eigen
lijk een beleid van politieke afzondering heb
ben gevoerd. Hun president tijdens den
wereldoorlog, Woodrow Wilson, Roosevelt's
voorganger-als-Democraat, had dat anders
gewild. Hij was in 1919 de voornaamste pro
motor van den Volkenbond. En als zijn wil den
doorslag had gegeven zouden de meeste fouten
in de vredesverdragen van Versailles verme
den zijn. Maar de Europeesche overwinnaars
wilden de vruchten der Duitsche nederlaag
plukken en de Amerikaansche president was
met zijn internationale rechtsgedachten ook
de heerschende meeningen in zijn eigen land
ver vooruit. Dat bleek toen hij uit Europa
terugkeerde en de Senaat de toetreding der
V.S. tot den Volkenbond verwierp, hetgeen op
den duur de grootste zwakheid van het nieuwe
instituut zou blijken te zijn. Wilson stierf, in
lichaam en ziel gebroken, als een gedésillu-
sioneerd man en zijn machtig vaderland bleef
zich als vanouds vastklampen aan de Monroe-
leer welker kern is „Amerika voor de Ameri
kanen".
Sindsdien zijn tallooze conferenties en toe
naderingspogingen in Europa mislukt, groo-
tendeels door de afzijdigheid der V.S. Men kon
daarbij niet ontkennen dat materiëel eigen
belang de Yankees in het gelijk scheen te
stellen; het bleek voor hen voordeeliger, zich
buiten den Europeeschen heksenketel te hou
den en zich op hun eigen rijk en machtig land
alsmede op de orde en de goede verhoudingen
in hun eigen werelddeel te concentreeren.
Nu is het belangrijke in de boodschap, die
president Roosevelt gisteren aan het Congres
heeft gebracht en die met stormachtigen bij
val ontvangen is, dat daaruit blijkt dat de
afzonderingspolitiek op den achtergrond
raakt. Het is misschien te sterk te zeggen, dat-
zij al wordt opgegeven, maar er Sijn andere
opvattingen die veld winnen. Dit bleek in de
laatste maanden al steeds meer uit de zeer
scherpe houding die de Vereenigde Staten
jegens Duitschland aannamen, gevolg vooral
van den Joden-pogrom in dat land.
Wie de Nieuwe Wereld uitsluitend als een
geldmakerij op groote schaal ziet vergist zich
en merkt voor de zooveelste maal, dat de
handelingen der menschheid meer door emo
ties dan door zakelijke belangen beheerscht
worden. Dat weten we in Europa langzamer
hand ook: als zuiver zakelijk eigenbelang
overheerschte was de oorlogsdreiging ook weg.
De burger der Vereenigde Staten wordt van
kindsbeen opgevoed met democratische ge
dachten, intenser dan dit in eenig Europeesch
land geschiedt, want de school is een demo
cratisch opvoedings-instituut (zooals dr. E. A.
Kreiken onlangs nog in zijn belangwekkende
artikelen in dit blad heeft uiteengezet). Een
hoofdbeginsel der democratie is de gods
dienstvrijheid. Dat die in Duitschland werd
aangetast moest in de Vereenigde Staten wel
een storm van verontwaardiging verwekken.
Buitendien zag men de totalitaire staten
groeien tot een nieuwe wereldmacht, die de
democratie en daarmee de godsdienstvrijheid,
de vrijheid van drukpers en vergadering, alle
volksvrijheden die den Amerikaan als hoogste
maatschappelijke beginselen zijn ingegoten,
ging bedreigen. Roosevelt heeft deze gevoe
lens aldus tot uitdrukking gebracht: „Wij
weten wat ons, bewoners van de Vereenigde
Staten, zou kunnen overkomen, indien de
nieuwe filosofieën van het geweld andere
continenten zouden omsingelen en ons eigen
werelddeel zouden binnenvallen. Evenmin als
andere naties kunnen wij ons veroorloven,
omringd teworden door de vijanden van ons
geloof en onze menschelijkheid".
Dit zijn woorden die de oorzaak van de
nieuwe houding der V. S. duidelijk in het
licht stellen.
Ten aanzien van de waarden, die hij be
dreigd acht, gaf Roosevelt deze verklaring:
„De stormen, die van over de grenzen tot
ons komen, vormen een directe uitdaging van
drie instellingen, die ten allen tijde onont
beerlijk zijn geweest voor de Amerikanen en
het ook heden ten dage zijn. De eerste is de
de godsdienst. De godsdienst is de bron der
beide andere: democratie en internationale
goede trouw.
De democratie, aldus Roosevelt, is het hand
vest der vrije menschen om de rechten en
vrijheden hunner medemenschen te eerbiedi
gen. De internationale goede trouw is een
zuster van de democratie. Zij vloeit voort uit
den wil van de beschaafde naties, de rechten
en de vrijheden van andere naties te eerbie
digen. In de moderne beschaving vullen deze
drie godsdienst, democratie en internatio
nale goede trouw elkander aan.
Waar de vrijheid van godsdienst werd aan
gevallen, kwam de aanval uit klingen, die
zich tegen de democratie kantten. Waar de
democratie omvergeworpen werd, verdween de
geest van vrijhei&svereering. En waar gods
dienst en democratie verdwenen, maakten
goede trouw en redelijkheid in internationale
zaken plaats voor felle eerzucht en bruut
geweld. In een maatschappelijke orde, die
godsdienst, democratie en goede trouw tus-
schen de naties naar den achtergrond bant
kan geen plaats gevonden worden voor de
idealen van den Vredesvorst. De Vereenigde
Staten wijzen een dergelijke orde van de hand
en houden vast aan hun oud geloof. Er breekt
voor den miensdh een tijd aan, waarin men
zich moet voorbereiden niet alleen op het
verdedigen van eigen erf, maar ook van de
leerstellingen van geloof en menschelijkheid,
waarop hun kerken, hun regeeringen en hun
beschaving gebouwd is. De verdediging van
godsdienst, democratie en goede trouw onder
de naties vergen alle denzelfden strijd. Wil
len wij één daarvan redden, dan moeten we
ons er op instellen alle drie te redden".
De Amerikaansche president heeft zich op
nieuw bereid verklaard tot overleg met alle
naties om den vrede te verzekeren en den
bewapeningswedloop te beëindigen. Hij heeft
gezegd dat oorlog niet het eenige middel is om
eerbiediging der denkbeelden van de mensch
heid af te dwingen, en dat zijn veelzeggende
De sneeuw viel Woensdag in dichte vlokkenen ook de Koudenhorn werd niet
vergeten. Scfiepen en kade werden met een witte vacht bedekt. Op den achter
grond ziet men de huizen van de Hooimarkt.
woorden uit den mond van den president dei-
grootste economische staatsmacht ter wereld.
In Engeland zegt men reeds dat deze Bood
schap het definitief opgeven van de isole-
mentspolitiek door de V.S. beteekent. Dat is
wellicht wat te sterk uitgedrukt. Maar een
groote stap in die richting is thans zeker ge
daan. Dat Roosevelt deze rede bedoeld heeft
als waarschuwing jegens de totalitaire staten
is volkomen duidelijk.
R. P.
President Roosevelt heeft gisteren zijn jaarlijksche boodschap tot
het Amerikaansche Congres uitgesproken.
De voornaamste punten hieruit waren
De drie onmisbaarste factoren voor Amerika zijn: godsdienst,
democratie en goede trouw.
Amerika is bereid overleg te plegen met alle andere landen, opdat
de bewapeningswedloop eindige.
De president zeide voorts, dat oorlog niet het eenige middel is om
de eerbiediging der internationale verdragen af te dwingen en zin
speelde in dit verband op een rechtvaardiger toepassing der
Amerikaansche neutraliteitswet.
Ten slotte betoogde de president, dat improductief kapitaal pro
ductief moet worden, de werkloozen moeten aan den arbeid worden
gebracht, zoodat het nationale inkomen minstens 80 milliard dollar
zal bedragen, hetgeen gepaard zal gaan met een daling in de kosten
der werkloosheidsbestrijding.
Op pagina 5 is een uitvoerig verslag van Roosevelt's rede opgenomen.)
Hoe Europa over de
rede oordeelt.
De grondtoon van de voornaamste
Europeesche reactie op de redevoering
was: voldoening te Parijs, stilte te
Rome en beroering en toorn te Ber
lijn.
Een bericht uit Rome zegt, dat de
redevoering van Roosevelt nog niet is
gepubliceerd in de Italiaansche pers
en dat er geen officieel commentaar
op is geleverd.
In verschillende politieke kringen te
Washington is men van oordeel, dat de pre
sident niet als partijman, noch als regeerend
partijleider heeft gesproken, doch als hoofd
van de natie.
Zelfs tegenstanders van Roosevelt prijzen
den moed. waarmede de president het con
flict tusschen de totalitaire en liberale syste
men in het licht heeft gesteld, daarbij openlijk
erkennend, dat de totalitaire landen practisch
betere resultaten verkrijgen dan de democra
tieën, althans tijdelijk.
Alle kringen kennen groote beteekenis toe
aan het feit. dat Roosevelt een beroep heeft
gedaan op de religieuze krachten, de verdedi
ging der vrijheidsbeginselen te steunen.
United Press maakt melding van eenige cri-
tiek van Amerikaansche republikeïnsche
zijde:
De republikeinsche leider Martin verklaar
de: „Ik moet helaas vaststellen dat de bood
schap niets constructiefs inhoudt, wat hoop
zou kunnen geven aan 10 millioen werkloo
zen."
Albert Englebright, eveneens republikein
mist ook concrete voorstellen voor de hulp
aan de werkloozen: „Ik hoop dat het congres
spoedig iets over de plannen der regeering
tot ondersteuning der werkloozen verneemt,
alsook over de lang reeds noodzakelijke hulp
aan den landbouw".
Senator Bridges merkte op: „Ik geef toe,
dat de buitenlandsche toestand ernstig is. Dat
mag echter niet worden gebruikt om nog
meer New-Deal-wetten door te drijven".
Nye tenslotte is van meening, dat een
krachtige groep in den Senaat iedere poging
zal verijdelen, den president toe te staan zelf
standige maatregelen tegen aanvallers te ne
men. „Geen duimbreed zal het Congres in die
aangelegenheid toegeven".
„Positieve houding ten aanzien
der internationale
kwesties."
LONDEN, 5 Januari. De geheele Lon-
densche pers publiceert de boodschap van pre
sident Roosevelt op zeer vooraanstaande wijze
en de meeste bladen leggen den nadruk op
Roosevelt's verwijzing naar de beteekenis van
godsdienst, democratie en internationale
goede trouw.
De „Daily Telegraph" schrijft: De bood
schap van den president is van beteekenis
wegens den bijzonderen nadruk op de buiten
landsche politiek en het gevaar voor oorlog
Uit zijn boodschap spreekt een positievere
houding ten aanzien van de internationale
kwesties dan sedert jaren door de Ameri
kaansche regeering aan den dag is gelegd, Het
belangrijkste deel der boodschap was naar
de meening van het blad de passage over de
neutraliteitskiwestie. De bodoschap is een
vrijmoedige erkenning van de mislukking der
neutraliteitswetten van 1936 en 1-937. Ter
wijl Amerika drie jaar geleden meende de
aanvallers te kunnen negeeren, verzoekt
Roosevelt thans te willen inzien, dat dit niet
goed meer mogelijk is.
De „Times" schrijft: In zijn boodschap heeft
Roosevelt de Amerikaansche idealen en de
Amerikaansche reactie op de moeilijkheden
der wereld uiteengezet. Roosevelt was de wer
kelijke stem van het Amerikaansche volk en
hij zal aanhoord zijn met volledige sympathie
en begrip in alle kringen welke de politieke
overtuiging der Vereenigde Staten deelen en
deze willen handhaven. Geleid door deze
idealen, kan de kracht der republiek, welke
niemand bedreigt, een beslissende bijdrage
vormen tot het behoud van de internationale
orde en de nationale vrijheid.
Het woord is aan
La Rochefoucauld:
De grootste jout van de
scherpzinnigheid is geenszins,
niet tot het doel te gaan,
maar is: het voorbij te stre
ven.
(Op 7 Januari 1S39 zijn in de Aca
démie des Sciences te Parijs de
eerste vindingen van Nièpce en
Daguerre op het gebied der foto
grafie geopenbaard.)
Het Ls nog maar een eeuw geleden,
Dat iets groots werd geopenbaard.
Dat in ons zeer verwende heden,
Slechts als natuurlijk wordt aanvaard.
Men hoorde wonderlijke dingen,
Vreemd aangeduid: fotografie.
En buiten zeer besloten kringen,
Beschouwd als dwaze fantasie.
Men zei. dat men door dat t' ontdekken,
Door het belichten van een plaat.
Een blijvend beeldje op kon wekken,
Dank zij een chemisch preparaat.
Men kon dan menschen portretteeren,
In zwart en wit, natuurgetrouw,
Althans, dat is wat zij beweren,
Zei onze voorpa tot zijn vrouw.
't Was niet zoo mooi nog in die tijden
En het proces duurde wat lang,
Het beeld was slecht te onderschelden,
Maar toch, de vinding was in gang.
Sindsdien zijn honderd jaar vergleden,
Een zucht in de geschiedenis,
Fotografie is in het heden,
Een ding dat onontbeerlijk is
Wat eens die twee geleerden wrochten
En sinds dien tijd werd vervolmaakt,
Is thans met ons bestaan vervlochten,
Door banden die geen macht meer slaakt.
Wat eens als wonder is gekomen,
Tot ons voorvaderlijk publiek,
Wordt als natuurlijk aangenomen
Door 't kleinste kind; alweer een kiek.
Het is nu honderd jaar geleden
En 't past het levende geslacht,
Dat die bijzondre datum heden
In allen eerbied wordt herdacht.
Het kan ons weer eens doen beseffen,
Dat wat wij nu als wondren zien,
Geen mensch meer na een eeuw zal treffen,
Of na een kwarteeuw zelfs misschien.
P. GASUS.
Door haar eigen zoon.
Woensdagmiddag omstreeks vier uur
is de 75-jarige vrouw Van Dungen,
wonende aan de Heikamp te Schijn-
del, vermoord in haar woning aange
troffen. De moord is gepleegd door een
51-jarigen zoon, die in den afgeloopen
nacht te Roermond is gearresteerd en
een bekentenis heeft afgelegd.
Omstreeks vier uur wilde één van de
zoons, die bij de vrouw inwonen, het huis
binnengaan. Hij verwonderde zich er over, dat
hoewel het reeds donker was, er geen licht
brandde. Toen hij de huiskamer binnenging
en de lamp aanstak, vond hij zijn moeder
levenloos op den grond liggen. Op de tafel
stond een geldkistje, dat ledig was. Bij het
onderzoek, dat de politie instelde, is gebleken,
dat een andere zoon, die gistermiddag voort
vluchtig was, zijn moeder vaak lastig had ge
vallen om geld. Dit was voor de politie aanlei
ding in deze richting verder te zoeken.
De moord is bedreven met een kapmes,
dat in een ander vertrek is teruggevonden. Het
slachtoffer waren hiermede diepe sneden aan
den hals toegebracht.
In het geldkistje zou zich niet meer dan
vijftig gulden hebben bevonden.
Van het parket bevonden zich ter plaatse
de substituut-officieren mr. J. G. C. H. Dubois
en mr. B. van der Burg.
De moord moet gepleegd zijn tusschen twee
en vier uur 's middags. Voorbijgangers noch
buren hebben iets bemerkt. Uit het onder
zoek is verder nog gebleken, dat er geen wor
steling aan den moord vooraf is gegaan.
De zoon, die den moord gepleegd heeft
is 51 jaar oud. De familie staat gunstig bekend
behalve deze man, die hoepelmaker is en ter
plaatse algemeen onder den bijnaam van De
Guust bekend staat. Guust was te lui om te
werken en berokkende zijn moeder veel ver
driet. Hij ontzag zich niet het geld van zijn
familieleden te verbrassen en het is een alge
meen bekend feit, dat de spaarduitjes der
oude vrouw door den zoon in sterken drank
werden omgezet. Herhaaldelijk was er dan
ook in huis oneenigheid tusschen Guust en de
andere familieleden. En daar heftige toonee-
len aan de orde van den dag waren, schonken
de buren er geen aandacht meer aan, daar
men wel wist wat er aan de hand was. De
laatste dagen had de hoepelmaker weer veel
gedronken en hij verkeerde dan ook zonder
onderbreking in beschonken toestand. Dins
dagavond had hij in een herberg ter plaatse
al zijn geld verbrast en toen hij niets meer
over had, was hij dronken naar huis gegaan.
Hij is Woensdagmiddag nog thuis ge
weest, want hij is door een buurjongetje
gezien toen hij zijn gezicht en handen stond
te wasschen. Klaarblijkelijk heeft hij zijn
moeder om geld gevraagd en toen deze dit
niet wilde geven is hij vermoedelijk tot zijn
ontzettende daad gekomen. Men heeft hem
ontzettende daad gekomen.
Wie het slippen wil weren,
Laat zijn banden aderlseeren.
ABSOLUUT SLIPVRIJ.
SHELL-SERVÏCE-STATION,
Amsterdamsche Vaart 322 - Telef. 16773.
DAG EN NACHT GEOPEND.
(Adv. Ingez. Med.)
HEDEN: 14 PAGINA'S.
HAARLEM EN OMGEVING.
De inrichting van den luchtbeschermingsdienst
in de gemeente Bloemendaal. 2
BINNENLAND.
Een 51-jarige man te Schijndel heeft zijn
moeder vermoord. 11
Het geheim van de Walchersche Vliedber
gen is opgelost. 2
Er bestaan plannen met het U. S. O. een
tournee door Oost-Indië te maken. 3
Te Amsterdam zijn een man en een vrouw
dood gevonden. 1I
BUITENLAND.
De boodschap van president Roosevelt aan
het Congres. 1 en 5
De troepen van Franco naderen thans Borjas
Blancas. 5
Troepen paradeeren voor Daladier in de
woestijn. 10
SPORT.
Ook dc tweede testmatch tusschen Engeland
en Zuid-Afrika eindigt in een draw. 6
Schaakrubriek. 6
Szabo neemt in het schaaktournooi te Has
tings de leiding. 10
ARTIKELEN enz.
R. P.: Boodschap van Roosevelt. 1
H. D. Vertelling: Jim Burke werd slim. 4
Jhr. dr. B. de Jong van Beek en Donk: De
nieuwe president van Zwitserland. 5
Dick Boer: „100 jaren Fotografie". 6
v. H.: De cineast J. C. Mol! is „100 films oud" 7
K. de Jong: Ledenconcert der H. O. V. onder
leiding van Robert de Roos. 7
Voor de Vrouw H
De Burgerlijke Stand van Haarlem is opge
nomen op 9
