Haarlem's Dagblad
Toezegging
van Franco
Thans een conferentie
van vier;
Morgen radiorede
Barcelona
De Raad Begroot.
Robot.
aan Engeland?
Wensch van Mussolini 1
DE AARDBEVING
IN CHILI.
De 100.000 er uit
van H. M. de Koningin.
bezet zonder
tegenstand
Ochtendbeurs Amsterdam
Hef belangrijkste
56e Jaargang No. 17056
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor
Courant-Uitgavenen Aigem. Drukkerij N.V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
Telefoon: Directie 13082, Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Donderdag 26 Januari 1939
Abonnementen pel week f 0.25 p, maand
f 1.10. pei 3 maan tien I 3.25. franco per
post f3.55 losse nummers 6 cent per ex.
Advertentiëni 1-5 regels f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regel.
Kegelabonoeiuenlstorieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60. elke
regel meer f 0.15. Groentjes zie rubriek.
Woensdagmiddag heeft de Haarlemsche ge
meenteraad de begrootingsdebatten ingezet.
Een reeks sprekers voerde bij de algemeene
beschouwingen het woord en deed dit niet in
zeer opgewekten toon. Kon het anders? De
tijden zijn er allerminst naar en op de vroed
schap drukken niet alleen de trieste omstan
digheden van een groote werkloosheid en van
de tallooze bezuinigingen en besnoeiingen, die
het gemeentebeheer heeft moeten ondergaan,
maar ook de beperkingen die aan 's Raads be
voegdheid zijn opgelegd. Inderdaad zijn hoo-
gere instanties in den loop der jaren een zoo
scherpe controle op het financiëele gemeente
beleid gaan toepassen, hebben zij zooveel voor
waarden aan uitkeeringen verbonden en grij
pen zij zoo vaak in, dat er van de gemeente
lijke autonomie in ons land niet veel meer
over is. Er komt nog bij dat nieuwe belasting
maatregelen van staatswege ons boven het
hoofd hangen. Weliswaar is het nog zeer on
zeker of de voorstellen van minister de Wilde
door de Staten-Generaal zullen worden aan
genomen en zal die onzekerheid blijkens de
jongste mededeelingen van onzen Haagschen
correspondent nog wel een paar maanden
voortduren. Maar Haarlem is zoo dicht bij de
grens der „noodlijdendheid", dat het de mo
gelijkheid van een nieuwe gemeentelijke in
komstenbelasting, tot welker heffing Den
Haag volgens de aanhangige voorstellen zou
kunnen dwingen als die grens bereikt was, wel
met groote bezorgdheid moet beschouwen. Im
mers, tegenover de randgemeenten moet ver
dere verhooging van belasting wel als een zeer
riskante zaak, feitelijk als een onmogelijkheid,
worden gezien. En kan de bevolking nog meer
dragen?
De leider van de rechtsche raadsfractie, mr.
Bijvoet, die den nadruk legde op de onzeker
heid van den toestand, zei ronduit: neen. Wij
moeten de belastingschroef niet zoo aan
draaien dat men alleen voor den fiscus moet
werken.
Eigenlijk is dit het hoofdpunt dat de finan
ciëele beschouwingen beheerscht. Maar zoo
als bekend is worden algemeene beschou
wingen bij gemeentebegrootingen allerminst
beperkt tot de financiën en krijgt men, be
halve politieke overzichten, ook nog steêvast
heele lijsten van desiderata van den meest
uiteenloopenden aard te hooren. Wie daar een
volledigen indruk van wil hebben verwijs
ik naar ons uitvoerig verslag in dit nummer.
De eerste sprekers begonnen er dadelijk mee.
De heer Noordhoff, de fractieleider der S. D.
A. P., die ook al had opgemerkt dat de reser
ves van den kleinen man in Haarlem zijn uit
geput, pleitte bijvoorbeeld voor de zaak van
Haarlem's Bloei en deed een voorstel om de
subsidie aan die instelling van 2500 tot 4000
te verhoogen. En hij bracht nieuwe projecten
ter sprake: een vuilverbrandings-inrichting
en een groentehal. Hier klonk een optimisti
scher toon omdat nu algemeen wordt Ingezien
dat het uitvoeren van groote werken noodig is.
Natuurlijk vestigde de heer Noordhoff de aan
dacht op het plan-Westhoff. Hij pleitte voor
samenwerking met andere gemeenten en zei
dat het zoo niet langer gaat met de werkloos
heid. Zijn „Staatscommissie voor conjunctuur-
politiek" scheen mij een niet-gemeentelijke
zaak toe die overigens den indruk zou wekken,
de voornaamste taak van de Staten-Generaal
te willen overnemen.
De heer Noordhoff wil een andere samen
stelling van het college van B. en W.: twee
S. D. A. P.'ers en twee Katholieken. Maar mr.
Bijvoet ging er niet op in, herinnerde eraan
dat wij vlak voor de verkiezingen staan en
vond het niet eerbiedig jegens den kiezer nu
over zulke dingen te praten.
De A.R. woordvoerder, notaris Wolzak, vond
dat het Rijk niet verweten mocht worden dat
Haarlem's financiën er slecht voorstaan en
verweet deze stelling aan den heer Noordhoff.
En hij wou B. en W. zuiniger zien optreden.
In '39 zal er 47000 meer aan salarissen moe
ten worden uitgegeven en er is toch geen
nieuw personeel aangesteld. Voor de Rijks
controle op de gemeentefinanciën nam de
heer Wolzak het met eenige geestdrift op;
Den Haag vond in hem een waarlijk pleitbe
zorger.
De heer Visser (C.H.) achtte de kosten van
den dienst van Maatschappelijk Hulpbetoon
te hoog: de salarissen van het personeel zijn
de laatste jaren zeer omhoog gegaan. In vier
jaar stegen de uitgaven met niet minder dan
70 pCt., en dat ondanks een kleine daling van
het aantal werkloozen.
Evenals hij wou ook mevrouw Scheltema-
Conradi (Lib.) de noodlijdendheid van Haar
lem met alle mogelijke middelen trachten te
voorkomen. En zij vroeg een onderzoek naar
den omvang van de uitgaven voor Armenzorg
Mr. van Dam (VJD.) pleitte voor voortge
zette uitvoering van openbare werken al wor
den de oorzaken der werkloosheid daarmee
niet bestreden en al is het hem niet duidelijk
dat daardoor koopkracht geschapen zou kun
nen worden. Hij wilde gaarne iets doen voor
werklooze kunstenaarshier klonk op
nieuw een stem voor de bevordering van cul-
tureele belangen, waarvoor mr. Bijvoet ook in
warme bewoordingen gepleit had, daarbij het
belang der geheele bevolking in het geding
brengend.
In de avondzitting gaf de heer Westerveld
(S. D. A. P.) een uitvoerige financiëele be
schouwing waarin hij zeer vele punten aan
roerde, kwam evenals in de middagzitting
herhaaldelijk de voorgestelde subsidie van
(Een ingenieur in het Engelsche
stadje Kettering heeft een me-
chanischen mensch geconstrueerd,
die kan wandelen, rooken en zelfs
praten en waarmee hij geregeld
aan den wandel gaat.)
Al sedert eeuwen heeft de mensch
Getracht zichzelve na te maken,
Geleid door eerzucht en den wensch,
Om langs dien weg tot roem te raken.
Het spreekt vanzelf dat onze tijd,
Met de techniek zoo hoog gestegen.
De constructeurs wel zeer verleidt,
Om iets op dit gebied te plegen.
Een ingenieur te Kettering,
Een stadje in de buurt van Londen,
Heeft nu weer zoo'n mechanisch ding,
Zoo'n robot-kunstwerk, uitgevonden,
't Is een vernuftig apparaat.
Waarmee hij wandelt door de straten,
Dat hij een pijpje rooken laat
En dat hij zelfs kan laten praten.
't Is een onschuldig soort bedrijf,
Een kunstwerk ook van hooge orde,
Maar 't blijft een dood mechanisch lijf.
Dat nimmer echt een mensch kan worden.
De echte mensch van dezen tijd
Blijft ver boven die pop verheven.
Omdat hij denkt en voelt en lijdt
In 't hem op aard vergunde leven.
Maar tegenwoordig krijgt zijn geest,
Zooveel benauwends mee te maken,
Dat men niet zonder reden vreest,
Dat hij wel afgestompt moet raken.
De mensch geniet in 't aardsch bestel,
Het leven van de hoogste orde,
Hij kan, die waarborg is er wel.
Nooit tot een echte robot worden.
Doch als hij slechts een eindje maar,
Op dien terugweg dreigt te raken,
Dan is het al een groot gevaar,
Waarvoor hij krachtig dient te waken
1000 aan de Burgerwacht ter sprake de
partij verdeeling hieromtrent bleek gelijk aan
die van de vorige jaren sprak de heer
Weustink (R.-K.) breedvoerig over te weinig
R.-K. geschriften in de Openbare Leeszaal en
betoogde mr. Drilsma (S. D. A. P.) tegenover
mr. Bijvoet, die zich verzet had tegen de aan
wezigheid van het blad „De Vrijdenker" in de
leeszaal„Wij respecteeren de opvattingen
van de R.-K., maar de R.-Ki moeten nu ook
eens de gedachten van anderen respectee-
ren. De R.-K. decreteeren eerst wat zedelijk
is en alles wat daarvan afwijkt wordt als
afkeurenswaardig bestempeld. Dat is een
verkeei^d beginsel."
Indien ons verdere discussies op dit chapiter
te wachten staan zullen de Haarlemsche be
grootingsdebatten buitengewoon lang worden
zonder dat dit deel de begrooting raakt.
Vanmiddag zette de Raad de algemeene be
schouwingen voort.
R. P.
Terugtrekking van alle
buitenlandsche vrijwil
ligers, na vorming van
een nieuwe voorloopige
regeering.
PARIJS. 26 Januari (Havas.)
De continentale editie van de Daily
Mail meldt:
„Men meent te weten, dat eerlang
onderhandelingen van het grootste
belang voor de toekomst van Spanje
en de positie der Italiaansche en
Duitsche vrijwilligers zullen worden
geopend.
Franco heeft, door bemiddeling van
den hertog van Alva, die zich te Lon
den bevindt, aan de Britsche regeering
te verstaan gegeven, dat hij zelf de
noodige stappen zou ondernemen om
de terugtrekking te verkrijgen van
alle buitenlandsche vrijwilligers uit
zijn land, wanneer hij een voorloopige
regeering zal kunnen vestigen, welke
door drie vierden der bevolking zal
worden aanvaard. Men denkt, dat hij
deze regeering zal kunnen vestigen
na de bezetting van Barcelona, dat
zijn hoofdstad zal worden.
De onderhandelingen er over ver-
keeren nog in een beginstadium, doch
men geeft te verstaan, dat Engeland,
op zijn beurt, zich zal moeten ver
plichten een zekere hoeveelheid grond
stoffen te verschaffen, zooals wol,
katoen, en andere producten, welke
onmisbaar zijn voor de Spaansche in
dustrie, zoomede kapitaal voor de
ontwikkeling van Spanje.
LONDEN, 26 Januari (Havas). De correspondent van de
„Daily Mail" te Rome meldt aan zijn blad:
„Uit betrouwbare bron wordt vernomen, dat Mussolini, direct
na den val van Barcelona, een conferentie-van-vier zou willen
bijeenroepen.
Hij zou wenschen, dat vertegenwoordigers van Engeland, Frank
rijk, Duitschland en Italië de volgende drie punten inzake Spanje
zouden bespreken
1. Spanje te sparen voor verder bloedvergieten,
2. De positie van het Spaansche volk te bepalen, in overeenstem
ming met Duitschland en Italië, die Franco hebben geholpen,
3. Te bewerken, dat de vier mogendheden zich verplichten de
wederinstelling te verhinderen van een regeering der commu
nisten of van het Volksfront in Catalonië of bij Madrid.
Het land heeft meermalen der
gelijke rampen ondervonden.
Aardschokken zijn er veel
vuldig.
De eerste berichten omtrent de aardbeving in
Chili maakten melding van een honderdtal
slachtoffers. Later is evenwel gebleken dat dit
een van de groote rampen geworden is die in
het algemeen eens in de dertig jaar Chili teis
teren. Vanmorgen worden al vijftienduizend
dooden gemeld; omtrent het aantal gewonden
zijn er nog geen opgaven en men moet wel aan
nemen dat het getal 15000 niet meer dan een
globale schatting is. De verwoestingen in en
kele kleine steden zijn geweldig; het is dus be
grijpelijk dat daar groote verwarring heerscht
en dat nauwkeurige gegevens omtrent den om
vang van de ramp nog niet zijn vastgesteld.
Chili is een groot land, meer dan twintig maal
zoo groot als Nederland. Het telt maar 4!4 mil-
lioen inwoners, dus zoo ongeveer de helft van
onze bevolking en dat komt uit op een bevol
kingsdichtheid van 6 inwoners per vierkanten
kilometer. Maar dit statistische cijfer is bedrie-
gelijk, want groote deelen van het land, in het
Noorden en Zuiden, zijn vrijwel geheel onbe
woond en er zijn verscheidene groote steden
waarvan de hoofdstad Santiago de Chile, met
een millioen inwoners, en Valparaiso, met onge
veer 200.000, de belangrijkste zijn. Volgens de
eerste berichten zijn deze groote centra niet ern
stig getroffen, hetgeen een geluk mag heeten.
Want dit zijn moderne steden gelijk de Europee-
sche, met vele hooge gebouwen van steen en
beton en smalle straten in het centrum.
Chili is een sterk vulcanisch gebied en men
is er aan aardschokken gewend. In de landstaal,
het Spaansch, heet een aardbeving terremoto en
een aardschok temblore. Van iemand die kort
geleden van een verblijf in het land terugkeer
de vernamen wij het een en ander omtrent die
„temblores", waarom de bevolking zich even
weinig schijnt te bekommeren als wij Nederlan
ders ons aantrekken van het feit dat een groot
deel van ons land beneden het zee-oppervlak
ligt en dijkdoorbraken tot de blijvende mogelijk
heden behooren.
Wel is het aantal houten huizen in Chili groot.
In de kleine steden, in de dorpen en daarbuiten
zijn de meeste huizen nog van hout. Natuurlijk
zijn die veiliger dan steenen structuren, maar bij
dichte bebouwing leveren zij een veel grooter
brandgevaar op. Blijkbaar heeft men in den mo
dernen stadsbouw de houten huizen dan ook op
grond van deze overweging opgegeven. Wel zjjn
de moderne stadswijken het blijkt ook uit de
foto's zeer ruim aangelegd.
Volgens een bericht, via New-York ontvan
gen, zouden 10.000 van de 15.000 dooden geval
len zijn in het stadje Chilian. Dat telt maar
•10.000 zielen en moet dus wel 'grootendeels ver
woest zijn. Het ligt in het binnenland, tegen de
Cordilleras (Andes) aan en is bekend door de op
eenigen afstand gelegen warme bronnen. Het is
geen moderne stad; vele huizen zijn op z'n
Spaansch rondom een binnenplaats met galerij
(patio) gebouwd.
De stad Concepcion met haar havenplaats
Talcahuano blijkt ook zwaar te zijn getroffen.
Santiago en Concepcion herbergen de beide Chi-
leensche universiteiten. De haven van Talca
huano, dat verwoest zou zijn de vlootbasis is
zwaar beschadigd is indertijd door een Ne-
derlandschen ingenieur, den bekenden Delft-
schen hoogleeraar prof. ir. Kraus, die ook in
Chili colleges heeft gegeven, gebouwd.
Concepcion heeft, zooals uit de Chileensche
historie blijkt, in het verleden meermalen zwaar
geleden van aardbevingen. In 1751 verdween de
oorspronkelijke stad bij een terremoto geheel in
zee. Het later gebouwde Nieuw-Concepcion werd
evenwel ook herhaaldelijk geteisterd.
De stadgenóote die onlangs Chili nog doorge
reisd had vertelde ons dat zij gedurende haar
verblijf van ruim acht maanden in het land
driemaal aardschokken had waargenomen.
Tweemaal gebeurde dat toen zij in steden ver
toefde; eenmaal in Valparaiso, gaf het een ge
waarwording „alsof er spanning in de muren
kwam" en toen werd het geval ook „zelfs in de
kranten vermeld", wat overigens volstrekt geen
regel is. De andere aardschok had slechts den
indruk gewekt of, midden in den nacht, een
trein vlakbij voorbij reed en alles deed trillen.
In het Noordelijk gelegen plaatsje Coquimbci had
men nu onlangs vierenveertig aardschokken
waargenomen in éen jaar tiids.
De hoofdprijs der Staatsloterij, de
100.000 gulden, is heden gevallen op
nummer 19239.
H.M. de Koningin zal morgen, Vrijdag
27 Januari, om "12.45 uur voor de
radio spreken, met als onderwerp:
„Onze taak in deze dagen, in ver
band met de morecle en geestelijke
herbewapening".
Verspreiding door
luidsprekers te Ierseke.
Gezien het groote nationale belang
van deze rede worden door den burge
meester van Ierseke maatregelen ge
troffen, opdat ieder in die gemeente
door middel van luidsprekers in de ge
legenheid wordt gesteld, daarnaar te
luisteren.
Blik op de hoofdstad van Chili, Santiago.
Het woord is aan
Sirius
Met reclame maakt men
naam, en dan maakt men
met den naam reclame.
BURGOS, 26 Januari (Reuter.)
De troepen van Franco hebben
Barcelona zonder tegenstand bezet.
(Voor nadere bijzonderheden omtrent den
strijd om Barcelona zie men pag. 5.)
Een beschrijving van de stad Barcelona
vindt men op pag. 2.
Koersen van de Ochtendbeurs te Amster
dam van heden van 10.30 uur tot 11.25 uur.
Kon. Olie 294—6—7
H.V.A. 393—6—6»,2
Amst. Rubber 1856
Philips 177—9
AKTT 32
Beth. Steel 46^45'87
U.S. Steel 41V2—7 8—2»/2
Republic. Steel 13H4.
Anaconda 20 V27/8
Shell 9V2—7/16
Fokker 325.
Unilever 1201
Werkverschaffing bij Hout en
Plantsoenen.
Tewerkgeslclden maken aanspraak op
3 uur loon.
Bij de intreding van de plotseling zoo sterke
vorst, werden de terwekgestelden bij Hout en
Plantsoenen, nadat zij ruim drie uur aan den
arbeid waren geweest, naar huis gezonden en
roesten en zouden zij zich als vorst-werkloozen
bij de stempellokalen aanmelden, waarna zij
des Zaterdags daaraan volgende het gewone
wekelijksche steunbedrag uitgekeerd kregen.
Tot hun teleurstelling is evenwel de drie uur
arbeid niet uitbetaald, terwijl zij op hun ver
zoek hieromtrent een weigerend antwoord
hebben ontvangen. Betrokken hebben thans
zich tot hun organisaties gewend om alsnog
uitbetaling van de gemeente te doen vorderen.
HEDEN: 14 PAGINA'S.
HAARLEM EN OMGEVING.
pag.
Eerste dag van de algemeene beschouwingen
In den Ilaarlemschen Raad over de be
grooting 1939. De soc. dein. fractie acht het
gcwenscht dat het nieuwe college van B.
en W. bestaan zal uit 2 R. K. en 2 S. D. 6 en 7
BINNENLAND.
De Koningin houdt morgen een radiorede. 1
De H. A. L. keert weer 5 pet. dividend uit. 2
De voordracht inzake bebouwing van het
Midden-Damterrcin is gisteren niet door
den Amsterdamschen raad behandeld. 2
Op de Oosterschclde is een Belgisch Rijn-
schip vergaan. 3
Het Anthoni van Leeuwenhoekhuis te Am
sterdam heeft een röntgeninstaliatie van
1.000.000 volt gekregen. 3
BUITENLAND.
Barcelona is volgens een bericht uit Burgos
zonder tegenstand bezet. 1
DE TROEPEN VAN FRANCO HEBBEN
HEDEN BARCELONA BEZET. 5
De troepen van Franco hebben eenige voor
steden van Barcelona bezet. 5
De aardbevingsramp in Chili heeft volgens
officieuze schattingen 15.000 slachtoffers
geëischt. 5
De Fransche regeering plaatst groote vlieg
tuigorders in Amerika. 5
SPORT.
Joe Louis wint in de eerste ronde van John
Lewis. 4
ARTIKELEN, enz.
R. P.: De Raad begroot. j
J. B. Schuil over het Yemenieten-ballet 2
L. S.: Wintersche bloemen 3
K. de Jong: Ledenconcert der H. O. V. onder
leiding van K. de Rook. 4
v. H.: Herman Smlt's Poppenspel. 4
Voor de Vrouw. u
Jhr. dr. J. C. Mollrrus: De Nederlandsch-In-
dischc in- en uitvoer. 13
De Burgerlijke Stand van Haarlem is opge
nomen op Q
