Haarlems Dagblad
Woensdag begint nieuw offensief
tegen de wilde bussen.
De Generaal-
Diplomaat.
Gewijzigd artikel 2 R.A.P.-1939
Waddenharing.
Het Belangrijkste
56e Jaargang; No. 17072
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor
Courant-Uitgaven en Algein. Drukkerij N. V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
Telefoon: Directie 13082,Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Adtnin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
DïnsÜag lï FeKriiari 1939
Abonnementen per week f0.25. p. maand
f 1.10. per 3 maanden f 3.25. franco per
post f 3.55. losse nummers 6 cent per ex.
Advertentiën1-5 regels f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regeL
Regelabonneiuentstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60. elke
regel meer f 0.15. Groentjes zie rubriek.
Nu hij Catalonië veroverd heeft zijn gene
raal Franco's papieren niet alleen in Spanje
maar ook in het buitenland zoo sterk geste
gen, dat hij zich in diplomatieke manoeuvres
kan gaan begeven in het besef, dat er om zijn
gunst gedongen wordt. De erkenning van zijn
bewind schijnt zoowel in Parijs als in Londen
voor de deur te staan. Ook in andere landen,
waaronder Nederland. Daarbij blijkt dat de
Engelschen en Franschen, die groote mate-
riëele belangen in Spanje hebben, maar voor
al, met het oog op de Middellandsche Zee, den
Italiaanschen invloed in Spanje willen tegen
gaan, voor Franco veel aantrekkingskracht
hebben. Dat is niet zoo vreemd als het den
argeloozen mensch, die in den puren „strijd
der idéologieën" gelooft, moet lijken. Enge
land en Frankrijk kunnen Spanje met geld
helpen om zich te herstellen. Dat kunnen
Italië en Duitschland niet. Bovendien wil
Franco baas in eigen land en koloniën zijn
en in dit opzicht kan hij beter op de Wester-
sche mogendheden vertrouwen dan op de
Italianen. In Londen wint nu al het inzicht
veld, dat Franco „pro-Britsch" zou zijn, dat
hij zoo spoedig mogelijk van de Italiaansche
troepen ih zijn land verlost wil worden en dat
de houding van Engeland, dat hem al gehol
pen heeft bij de bezetting van Minorca, hem
moed heeft gegeven tegenover Duitschland
en Italië. Inderdaad blijkt uit de houding van
de Duitsche en vooral van de Italiaansche
pers, die erg boos zijn over de Engelsche
bemoeiingen, dat men in Berlijn en Rome
heelemaal niet gesticht is over den loop van
zaken. En nu zeggen sommige Engelsche voor
standers van de non-interventie, dat blijkt
dat „het juiste spél" gespeeld is. Hierbij moet
dam minder aan algemeene rechtsbeginselen
dan wel aan het Engelsche belang worden
gedacht.
Misschien is men in Engeland wat erg opti
mistisch over eigen vooruitzichten, maar de
objectieve waarnemer moet wel erkennen dat
er een wijziging in de machtsverhoudingen
ten aanzien van Spanje is gekomen. Generaal
Franco kan zijn hulpvaardige buitenlanders
ook wellicht tegen elkaar uitspelen. Hij moge
niet den naam van een geniaal veldheer ver
worven hebben, wellicht verzekert hij zich nu
van de reputatie een listig diplomaat te zijn.
Het zal moeten blijken uit het verdere ver
loop van zaken. Waarbij hem nog steeds de
moeilijkheid rest, dat een deel van zijn aan
hang, de Phalangisten, het fascisme aanhangt
en een ander deel het herstel van de mo
narchie.
Intussehen is de oorlog nog niet uit, maar
uit het bovenstaande blijkt al duidelijk dat
Negrin en Del Vayo, die hun republikeinsche
regeering nu weer in Madrid gevestigd heb
ben, al heel weinig kans meer op eenigen
buitenlandschen bijstand hebben. Bovendien
zijn zij wat oorlogsmateriaal betreft ver in de
minderheid en hebben zij hun voornaamste
industrieele centra verspeeld. Nu zij geen am
nestie en geen volksstemming over het be
wind kunnen krijgen trachten zij den oorlog
voort te zetten. En meteen wordt hun door
Franco duidelijk gemaakt wat hun te wach
ten staat, want hij heeft een wet uitgevaar
digd omtrent de „politieke aansprakelijk
heid", volgens dewelke de daden zullen wor
den gestraft van „diegenen, die meer dan
twee jaar lang hebben bijgedragen tot ver
traging van de zege der nationale beweging".
Deze wet is ganschelijk gegrondvest op het
recht van den sterkste. Een anderen rechts
grond kan ik niet ontwaren als ik lees dat de
leiders en leden der linksche organisaties, de
organisators van de Cortes-verkiezingen van
1936, de linksche candidaten voor die verkie
zingen, de verkiezingsagenten, de afgevaar
digden, alle vrijmetselaars en alle uitgeweke
nen (na 18 Juli 1936) in aanmerking komen
voor veroordeeling. Zij zullen, als het een
maal zoover is, gestraft worden met verlies
van alle burgerrechten, verbanning naar
Afrika, verlies van alle bezittingen, verlies van
nationaliteit en/of gevangenisstraffen va-
riëerend van drie maanden tot vijftien jaar.
Deze wet „tracht de heilige belangen des
lands te vereenigen met den wensch, het eco
nomisch bestaan der enkelingen niet te ver
storen, zoodat de economische straffen zoo
licht mogelijk zullen zijn".
Het gebruik van het woord „heilig" doet ten
aanzien van een dergelijke wet vreemd aan.
Noch de Spaansche noch de andere in Spanje
geïnteresseerde landsbelangen geven aanlei
ding aan het woord heilig te denken. Men kan
zich bepalen tot de hoopvolle verwachting, dat
uit den verderen loop van zaken in Spanje
geen Europeesche oorlog zal voortkomen en
verder zijn indruk vaststellen, dat Engeland
en Frankrijk in den laatsten tijd weer aan
merkelijk in Europeesche machtspositie zijn
toegenomen.
R. P.
n MAANDAG is uitgegeven: Staats-
lyÈ blad no. 560. Besluit van 13
Februari 1939, tot intrekking
van tiet Reglement Autovervoer Per
sonen en vaststelling van een Regle
ment Autovervoer Personen 1939 („Re
glement Autovervoer Personen 1939"
of „R.A.P. 1939").
(Datum van inioerkingtreding 15 Fe
bruari 1939).
In aansluiting hieraan kunnen wij het vol
gende mededeelen:
In dit reglement is thans onder artikel 2
en voorts ook in andere artikelen opgeno
men den nieuwen tekst, zooals deze is vastge
steld in het Zondag j.l. in werking getreden
noodwetje betreffende de autobussen.
Zooals men weet is daarbij de omschrijving
in paragraaf 47 der wet van 29 November 1935
tot verlaging van de openbare uitgaven, „het
herhaaldelijk vervoeren of doen vervoeren van
personen tegen betaling" gewijzigd in: „het
exploiteeren".
Het nieuwe artikel 2 zal voortaan luiden:
„Een vergunning wordt vereischt voor
a. het exploiteeren van autobussen in
de uitoefening van een autobus
dienst;
b. het exploiteeren van autobussen tot
het uitvoeren van toerwagenritten;
c. het exploiteeren van taxi's;
d. het exploiteeren van huurauto's."
Verder is het reglement nu doorloopend ge
nummerd, zoodat ook de bestaande nummers
4 bis en 11 bis in de nieuwe nummering zijn
opgenomen.
De woorden van het eerste lid van het be
staande artikel 2: „onverschillig of het ver
voer al dan niet ten deele in het buitenland
plaats vindt" zijn thans overgebracht naar het
tweede lid van artikel 1, hetwelk luidt: „Dit
Welke werkloozen kregen een
kans?
Een bestudeering van de Haarlemsche
arbeidsmarkt.
In de Statische Gegevens der gemeente Haar
lem worden de werkloozen gesplitst naar vak en
leeftijd.. De statistiek is natuurlijk wat achter
omdat er eenige tijd gemoeid is met de verwer
king der gegevens.
De laatste opgaaf is thans van October 1938.
Ter vergelijking geven wij de cijfers van October
1937 en 1936.
Het aantal werkloozen was:
Oct. Oct. Oct.
1938 1937 1936
Handels en kantoorbedienden 320 324 343
Metaalbewerkers 734 786 962
Bouwvakarbeiders 1211 1623 2033
Grafische vakken 96 123 148
Fabrieks- en transportarb. 1735 1605 1528
Land en tuinbouw 183 187 166
Andere beroepen 960 1186 1374
besluit is van toepassing op het exploiteeren
van motorrijtuigen tot vervoer van personen
over de wegen, onverschillig of het vervoer
al dan niet ten deele in het buitenland wordt
bewerkstelligd".
Voorts is aan artikel 1 een derde lid
toegevoegd, waarin uitdrukkelijk wordt
bepaald, dat voor de toepassing van
het reglement onder exploiteeren van
een motorrijtuig tot vervoer van per
sonen niet begrepen is het verhuren
van personenauto's zonder chauffeur.
Het nieuwe reglement treedt in wer
king met ingang van 15 Februari.
Hierdoor komt nu de strijd tusschen de
overheid en de wilde bussen in een geheel
nieuwe fase. Nu zal het voor de wilde bussen,
naar de overheid meent, onmogelijk geworden
zijn zich te handhaven.
De werkloosheid te Haarlem.
Schommeling op de arbeidsmarkt.
In de afgeloopen week daalde het aantal
werkloozen te Haarlem met 34. Dezelfde week
van 1938 gaf een wat grootere vermindering.
Dit komt evenwel omdat de vorige week vorst
werd waargenomen en dat werkt in het voor
jaar zeer stremmend op het vermeerderen van
de werkgelegenheid.
Het aantal werkloozen te Haarlem is thans
6168, dat zijn er 316 beneden 1938, 558 beneden
1937 en 867 beneden 1936.
De verwachting is, dat deze week een vrij
sterke vermindering van het aantal werkloo
zen zal komen in verband met het begin van
verschillende voorjaarswerkzaamheden.
Zal Franco de jure door ons land
erkend worden?
Evenals verschillende landen voornemens zijn,
het nationalistische Spaansche bewind de jure
te erkennen in verband met de snel zich wijzi
gende machtsverhoudingen daar te lande, ver
wacht men in politieke kringen te 's Graven-
hage volgens de Tel., dat thans de Nederland-
sche regeering ook spoedig zal besluiten, tot een
dergelijke erkenning over te gaan.
Er is, zooals men weet, reeds geruimen tijd
een Nederlandsche vertegenwoordiger bij de
regeering van generaal Franco geaccrediteerd.
Totaal 5239 5834 6554
Allereerst blijkt uit deze vergelijking dat het
aantal werkloozen te Haarlem gelukkig naar
beneden gegaan is.
In 2 jaar verminderde het aantal
werkloozen te Haarlem met 1315. Het
sterkst was de daling: voor de bouwvak
ken, namelijk van 2033 tot 1211, dus
822, of ongeveer 40 pet.
De vermindering van de metaalbewerkers was
ongeveer 24 pet.
Andere beroepen daalden met ongeveer 30
procent.
Opmerkelijk is, dat het aantal werkloozen
onder de fabrieks-, haven- en transportarbei
ders niet verminderde maar zelfs nog wat toe
nam.
De 5239 werkloozen die er in October 1938
waren zijn verdeeld over de volgende Jeeftijden:
14—17 jaar: 137
1830 jaar: 1390
31—64 jaar: 3612
65 jaar en ouder 100
Het is niet gemakkelijk vergelijkingen te
maken met vorige jaren omdat toen naar andere
leeftijden werd gegroepeerd. Alleen is een ver
gelijking te maken onder en boven de 30 jaar.
onder 30 jaar boven 30 jaar
1936 2320 4234
1937 1867 3967
1938 1527 3712
In 2 jaar daalde het totaal aantal
werkloozen met 1315, er waren 793
werkloozen van 30 jaar en jonger die
aan den arbeid gingen en 522 van 30 jaar
en ouder.
Roosevelt zal vlootmanoeuvres
bijwonen.
WASHINGTON, 14 Febr. President Roo
sevelt zal zich Zaterdag te Keywest op Florida
aan boord van den kruiser „Houston" begeven
om de manoeuvres van de vloot bij te wonen.
Hij zal 4 Maart a.s. naar het Witte Huis terug
keer en.
United Press meldt:
De vlootmanoeuvres zijn vandaag begonnen
met een concentratie van strijdkrachten in de
Caraibische Zee als nog nimmer in vredestijd
plaats heeft gehad.
Het is voor het eerst sedert 1924, dat manoeu
vres in den Atlantischen Oceaan worden gehou
den. 140 schepen nemen er aan deel, waaronder
alle slagschepen, met 58.000 man en 3.000 offi
cieren aan boord. Zeshonderd vliegtuigen maken
de oefeningen mee.
Men hecht aan deze manoeuvres een bijzon
dere beteekenis, omdat zij voor een belangrijk
deel zullen helpen bepalen in hoeverre de vloot
de Westelijke wereld kan beschermen, overeen
komstig Roosevelt's plan der continentale ver
dediging.
Drie weken zullen oe oefeningen duren. De
grootste geheimhouding wordt betracht. Journa
listen worden in het geheele gebied niet toege
laten.
De Italiaansche vliegeraanval op
Minorca.
Volgens niet te controleeren geruchten zou
Franco uiting hebben gegeven aan zijn mis
noegen over den aanval van Italiaansche
vliegtuigen op Minorca tijdens het verblijf
van den Britschen Kruiser „Devonshire".
Ook heeft men den indruk, dat deze kwestie
ter sprake is gekomen bij een onderhoud
tusschen lord Perth en graaf Ciano.
De Britsche ambassadeur, lord Perth, heeft
namelijk gisteren een bezoek gebracht aan
het Palazzo Chigi, waar hij een onderhoud
had met graaf Ciano.
Het woord is aan
(Te Harlingen zijn sinds enkele
dagen eenige netten uitgezet om
te zien of de Waddenharing reeds
aanwezig is. Er is slechts één
exemplaar gevangen, waaruit
blijkt, dat de trek nog niet be
gonnen is.)
Daar ligt een heele vloot al klaar,
Om ijlings alle haringnetten,
Zoodra de trek er is dit jaar,
Vol hoop weer over boord te zetten.
Er zijn er al wat uitgezet,
Waarmee nu proeven zijn genomen,
Helaas, men vischte achter 't net,
Eén haring is er ingekomen.
De haring is vanouds een visch,
Waarmee je kattrigheid kunt wraken,
Eén haring in de netten is
Juist om je katterig te maken.
Het was bepaald een soort spion,
Die door de school is uitgezonden,
Om, voor de groote trek begon,
Te speuren naar de visschersgronden,
Eén zwaluw maakt den zomer niet,
Dit wijze woord is ook terzake,
Verplaatst in 't nattte vischgebied,
Eén haring kan geen vischvangst maken,
'k Wed, dat de visscher heeft gesmaald,
Bij de verdrietige ervaring,
Toen 't eene dier werd opgehaald:
As je me nou toch wad-denharing,
't Is wat voorbarig ook, om reeds
Nu van een rijke vangst te droomen,
De trek in haring is er steeds,
De trek van haring moet nog komen.
P. GASUS.
De erkenning van Franco.
Te Burgos wordt officieel medegedeeld,
dat de regeering van Eire de regeering van
Franco de jure erkend heeft als de eenige
wettige Spaansche regeering.
In doorgaans goed ingelichte kringen te
Caïro deelt men mede, dat de Egyptische re
geering voornemens is binnenkort Burgos te
erkennen.
Te Washington wordt vernomen dat de
houding van de Vereenigde Staten in het
Spaansche conflict niet gewijzigd zal worden.
Er worden geen onderhandelingen gevoerd
tusschen Washington en Burgos.
Madrid beschoten.
In het door Union-radio omgeroepen leger-
bericht wordt gezegd, dat de vijandelijke ar
tillerie Madrid heeft beschoten, tengevolge
waarvan onder de burgerbevolking slacht
offers vielen.
H. M. de Koningin bezoekt de
Alexanderkazerne.
Het is een vaste gewoonte, dat het derde
regiment cavalerie in de residentie op zijn
verjaardag voor H.M. de Koningin defileert.
Doch Maandag, op den dag van het 125-jarig
bestaan van het regiment, is men van dezen
regel afgeweken: de Koningin stelde er prijs
op, persoonlijk de nieuwe kazernes aan de
Van Alkemadelaan in oogenschouw te ne
men. Evenals tien jaren geleden, toen om
technische redenen het défilé niet kon plaats
hebben, bezocht ook thans de Koningin de
huzaren in hun eigen omgeving.
Na het bezoek van de Koningin heeft het
regiment een feestmarsch gemaakt door de
stad. Des middags heeft de regimentscom
mandant gerécipieerd.
Japansche troepenlandingen op
Hainan duren voort.
TOKIO. 14 Februari. In samenwerking
met de Japansche troepen die nu uit het
Noorden naar het Zuidelijk deel van het
eiland optrekken, is vanmorgen een Japan
sche troepenmacht met goed gevolg in het
Zuiden aan land gegaan. Zij verdeelde zich
in twee groepen een deel ging Oostwaarts,
en het andere deel Westwaarts het eiland in.
HITLER IN HAMBURG.
Hitler is gistermiddag in Hamburg aangeko
men, in gezelschap van den opperbevelhebber
der marine, generaal admiraal Rader, den rijks
minister van Buitenlandsche Zaken, Von Rib-
bentrop, den rijksperschef en verscheidene
staatssecretarissen.
Zooals bekend is zal de rijkskanselier aanwe
zig zijn bij het van stapel loopen van het nieuwe
slagschip.
BERARD OFNIEUW NAAR BURGOS?
Het schijnt dat de Fransche ministerraad zal
besluiten Leon Berard opnieuw met een offi-
cieele zending naar Burgos te zenden. Berard
zou tot taak krijgen met Franco niet alleen de
modaliteiten te bestudeeren van het aanknoopen
van normale diplomatieke betrekkingen tusschen
Parijs en Burgos, doch ook zekere economische
en commercieele vraagstukken onder oogen te
zien, waarbij Fransche belangen betrokken zijn.
Hij zou ook het vluchtelingenvraagstuk met
Franco bespreken,
Lubbock
Het is moeilijk rusten als
men niets te doen heeft.
De Engelsche regeering aanvaardt
de verantwoordelijkheid.
T. a. v. een beslissing inzake al of niet
erkennen van Franco.
In antwoord op desbetreffende vragen in het
Lagerhuis heeft Chamberlain geantwoord, dat
het hem met het oog op den zeer snel verande-
enden toestand in Spanje onmogelijk is ver
zekeringen te geven, doch dat hij kon zeggen,
dat de Britsche x-egeering in zeer nauw contact
;taat met de Fi-ansche regeering en dat in be
doelde aangelegenheid nog geen beslissing is
genomen.
Op een verdere vraag of hij de verzekering
wilde geven, dat het lagerhuis geraadpleegd zou
worden, vóór eenige fundamenteele wijziging in
de politiek antwoordde Chamberlain, dat de re
geering de verantwoordelijkheid moet aanvaar
den.
Fransche persstemmen drin
gen aan op erkenning.
PARIJS, 14 Febr. (Havas).
Ten aanzien van de ex-kenning van Franco
schrijft Bailby in „Le Jour" dat nu Catalonië
zonder moeite of geweld is gepacificeerd, Frank
rijk en Engeland geen enkele reden meer heb
ben om Franco niet de jure te ei'kennen.
Saint Brice in de Journal en Pays in de Ex
celsior vooi-spellen, dat de Fransche regeering
vandaag zal besluiten tot erkennen van Franco.
Boui'gues schrijft in de „Petit Parisien" dat
het voor de belangen van Frankrijk en Engeland
het beste zou zijn, wanneer normale betrekkin
gen met de regeering te Bui-gos zouden worden
aangeknoopt, teneinde zich te verzetten tegen
het optreden van Duitschland en Italië. Vermoe
delijk zullen evenwel de regeeringen te Parijs
en Londen zich om juridischeh en moreele rede
nen gedwongen zien in étape's te werken.
Donnadieu verklaart in ,,1'Epoque" zich geluk
kig te achten dat men thans op weg is naar de
erkenning van Franco. Het beste bewijs dat
Frankrijk en Engeland verstandig handelen is,
dat de Duitsche en Italiaansche bladen hun aan
vallen voortzetten en de beschuldiging uiten, dat
deze landen Franco willen berooven van zijn
ovei'winning. Het zou evenwel juister zijn te
zeggen, dat deze landen Franco willen bevrij
den van hen, die zich reeds meester in een ver
overd land wanen.
In de „Populaire" spoort Leon Blum evenwel
aan de rechte lijn van de socialistische en re
publikeinsche plicht te volgen. b
De Lebeque in de Action Frangaise spoort aan
om eindelijk Franco te erkennen.
NEDERLANDSCHE KRUISER TERUG
GEROEPEN.
United Press meldt uit San Juan (Porto Rico)
dat de Nederlandsche kruiser „Gelderland" die
aldaar voor een bezoek van 3 dagen was binnen
gekomen, orders heeft gekregen direct naar Cu
rasao terug te keeren.
Deze order is gegeven omdat de aflossing
van de „Gelderland" op Curasao in verband
met stormweer eenige dagen verlaat is.
Tot 15 jaar veroordeeld.
Uitspraak in de Echteldsche moordzaak.
Hedenmoi'gen heeft de rechtbank te Arnhem
uitspraak gedaan in de zaak tegen den dertig ja
rigen werkloozen arbeider uit Echteld, die op
31 Januari j.l. terecht stond als verdacht van
doodslag op de 43-jarige mej. van Hattum uit
Echteld en van diefstal van een hoeveelheid
geld, toebehooi-ende aan den broer van het
slachtoffer.
De rechtbank veroordeelde den man wegens
doodslag en diefstal tot een gevangenisstraf van
vijftien jaar met aftrek van ruim acht maanden
preventieve hechtenis.
De eisch was levenslang.
HEDEN: 12 PAGINA'S
BUITENLANDSCHE DIPLOMATEN BIJ ADOLF HITLER. Links: de Spaansche gezant admiraal markies De Magaz, overhandigde
Hitier een brief van Franco. In aansluiting daarop vond een gedach tenwisseling tusschen den Rijkskanselier en den gezant plaats. De
tolk, Dr. Schmidt, was bij dit onderhoud aanwezig. Rechts: Cincar-Markowitch, tot nog toe gezant van Joego-Slavië in Berlijn,
neemt afscheid van den Führer, om in zijn land de portefeuille van minister van buitenlandsche zaken in de nieuwe regeering te gaan
aanvaarden.
HAARLEM EN OMGEVING.
pag.
Welke werkloozen kregen te Haarlem een
kans op werk? 1
De anti-saneerders vergaderden in „Odeon" 7
BINNENLAND.
Woensdag begint het nieuwe offensief tegen
de wilde bussen. 1
De N. S. B. werd door inzage van stukken
gedupeerd. 3
Mag een tandarts lachgas gebruiken? 4
De Spoorwegen willen in den zomer goede
renwagons voor trekkers beschikbaar
stellen. 6
De Gooische tram gaat met bussen rijden. 6
BUITENLAND.
Het conclaaf zal waarschijnlijk vóór 1 Maart
a.s. worden gehouden. 5
Franco treft strafmaatregelen 5
Mussolini zal Zondag a.s. een belangrijke
rede uitspreken. 5
Jaspar heeft bij de poging een nieuw Bel
gisch kabinet te vormen gefaald. 5
ARTIKELEN, enz.
R. P.: De Generaal-Diplomaat. 1
Vr. S.: In Engeland. 3
Mr. E. Elias: Wie zijn de grootste tien Neder
landers? 3
Prof. dr. H. J. Lam over zijn reis naar Zuid-
Afrika en Madagascar. 7
De geheimen van een slipjacht. 7
De Burgerlijke Stand van Haarlem is opge
nomen op 9