GR A T1S
'fe Keukenklok
Gebrs. Blokker
L
PMmtumtk
G. HONING 6c Zn.
L
S.J. DE GOEDE
GEEF UW VROUW EEN FLINKE TRAP
Co<
A'
Crêpe Satin
50 c.
Wollen Angora
79 c.
Wollen Bouclé
1.30
v. MOORSEL hgo=.
in Twente
NOG KOUDE VOORJAARSDAGEN!!
Opnamen van:
FOTOKINOHANPEL
EN ATELIER F. F.
VULPEN DEFECT?
VEKO HELPT DIRECT!
Electriciteit en Water
Aêêeeu Ziïs'taaf HU d° Btu?
CADEAU
KLEEDING
ZATERDAG 25 MAART 1939
HAARLEM'S DAGBLAD
maar kijk uit dat achterop het stempel der Klompen Centrale staat, op het
Pleintje, Reitzstraat 1, Dr. Leydsstraat 10, Telefoon 11784.
Het weekmenu van 27 Maart—2
April wordt op aanvrage
toegezonden.
Menu voor morgen (Zondag)
Groentesoep Wiener schnitzel
Versche spinazie (of Magere
varkenslappen Gestoofde peer
tjes) «of Ossenhaas Doperwtjes»
Rödgröd met vanillesaus.
Diner thuisbezorgd 0.90;
met soep of toespijs 0.15 meer
(Omzetbelasting inbegrepen)
Alleen le kwaliteiten en room
boter. Geen lidmaatschap.
op hef krachtigste
reclame-middel
Courantenreclame
Brandstof van Honing
In elke woning
Is Uw wintervoorraad op? Een goede
gelegenheid om eens een kleine „proef-
bestelling" te doen bij HONING. Een
„proef" waar U over enkele maanden,
bij het inslaan van Uw wintervoorraad
rekening mee kunt houden. HONING.
Een oud en vertrouwd adres. De reputatie
van deze zaak waarborgt U'n uitsteken
de kwaliteit en een goede bediening.
NIEUWE GRACHT 36
MOLIJNSTRAAT 23
LANDZICHTLAAN 34
TELEFOON 10230
TELEFOON 11012
TELEFOON 28001
ARCHITECTUUR,
AVOND ETALAGES,
BEDRIJF,
INTERIEUR,
PORTRET etc.
Smalfilm 8—9j^ 16 m.m
opname en projectie. Wij
projecteeren Uw smallilms
aan huis of in onze eigen
studio. Verzorger van ge
heeleprogramma's Cultuur-
Sport-, Reis-, e.a. films.
Voor alle opdrachten
op fotograüsch of lilmisch
gebied, in zwartwit ot in
kleuren
Fa H.Meijboom,Zijlweg8b
Telefoon 4905, Haarlem
Vanat t 50.—; ambtenaren en vasi
particulier personeel tot maand
inkomen ZONDER BORG. Wettelijk
tarief Vlug en discreet. Ini. mond
en schrift, (postz. v antw.j.
Sarphatistr. 36, Amsterdam-C.,
Tclef. 50669. Dagel. 9—5, Za. 9—1,
bovendien Di. en Vr.-av. 7—9 uur
Tweede huis vanaf hei Stadhuis Zijlstraat Haarlem.
met onze
AMERIK. WINDMOLENS voor zelfstroom-
opwekking 65.
AMERIK. HUIS-WATERSYSTEEMS (vol autom.).. ƒ135.—
AMERIK. KLEIN DIESEL MOTOREN 4, 6 en 12 P.K.
AMERIK. VERFSPUIT-INSTALLATIES 17.50
AMERIK. ROLSCHAATSEN 1.25
AMERIK. KOELKASTEN
AMERIK. SLEUTELS EN SLEUTELMACHINES
AMERIK. WATERFILTERS (ontijzering)
AMERIK. AUTOBANDEN
AMERIK. AUTO-OLIëN
AMERIK. DROOGSCHEERAPPARATEN
ƒ9.85, 12.85, 21.—, 28.—
AMERIK. WASCHMACHINES 98.50
AMERIK. STOFZUIGERS 68.50
AMERIK. BROODROOSTERS 4.95
AMERIK. KRULTANGEN 1.95
AMERIK. SCHEERSPIEGELS 4.95
AMERIK. HUISHOUDMOTOR v. div. doeleinden 24.00
AMERIK. ELECTRISCHE KEUKENMOTOR met
mayonnaisemolen, roomklopper, vleesch-
molen, vruchtenpers en mixer 49.50
AMERIK. GRILETTE 5.55
Zware kwalit. 90 c.M. br.
20 kleuren 130 c.M. br.
v. complets 140 c.M. br.
welke 8 dagen loopt, in de kleuren van Uw
KEUKEXUITRUSTING, grijs - rood - groen -
blauw - reseda - zilver.
bij aanschaffing van een 23 dig. Standaard-
uitzet B. K.
Prijzen slechts grijs 29.55
m/gaspannen alle kleuren 33.90
in keurige doos verpakt
LET WEL Alleen in de B. K. Standaard-
uitzet vindt U een speciale AARDAPPELPAN
en een GRANIETSTAAL BRAADPAN.
Mocht U die niet willen hebben, dan wordt
de VOLLE PRIJS in mindering gebracht.
Alle kleuren voorradig en
U winkelt prettig bij
GR. HOUTSTR. 138, HAARLEM (t.o.Luxor)
Telef. 16709 - Prijscouranten gratis!
N/MAAT EN GEMAAKT.
Leveren wij van 100% kwaliteit tegen a contant prijzen en
toch vanaf 1.per week. Een greep uit onze enorme
sorteering.
SPORTCOSTUUMS in alle kleuren vanaf 16.75
FANTASIECOSTUUMS, nieuwste dessinsvanaf f 19.75
TWEED- en GABARDINE JASSEN vanaf f 19.75
GABARDINE MANTELS alle mod. en kleuren vanaf f 16.75
VLOTTE LEUKE SWAGGERS vanaf 14.75
Ons RECLAME MAATCOSTUUM in de nieuwste
dessins f 40.
PRIMA COUPE - 1ste klas afwerking.
Gaat U eerst in alle contantzaken kijken en kom dan bij
DE KLEEDING VERKOOP CENTRALE,
SCHAGCHELSTRAAT 19 C (naast Slagers Verfhandel).
TELEFOON 17273.
LANDSTREEK, DIE DE TRADITIE
IN EERE TRACHT TE HOUDEN
t ASCHEN is het feest van de lente, het
geen duidelijk waarneembaar is aan de
tijdsbepaling, want het Paaschfeest valt
steeds in de maand Maart of April.
De voorjaarstijd, tijd van herleving en van
ontluiking der natuur, van jonge lammeren in
de weiden, van geurende Maartsche viooltjes,
van bloeiende croousjes, drong den mensch tot
het scheppen van allerlei gebruiken, die aan
het leven wat poëzie geven.
Zeker, Maart roert zijn staart! Maar deze
maand moet volgens een oud gezegde zeven
mooie dagen geven. Dat zijn de dagen, waarop
de mensch zich weer in de zon kan koesteren
en dat wij weer verlangen krijgen er op een
vrijen Zaterdagmiddag of des Zondags op uit te
trekken om van de frissche buitenlucht te gaan
genieten.
En zoo vinden wij in het voorjaar velerlei ge
bruiken, verdeeld over langeren tijd, die met
de komende lente samenhangen en die wij sa
menvatten onder den naam „Paaschgebruiken",
d.w.z. de bijzondere gebruiken van Palmzondag
(den Zondag vóór Paschen), Witten Donderdag,
Goeden Vrijdag en Paschen.
In het mooie Twente, „het land van katoen
en heide", houdt men nog trouw vast aan die
oude gebruiken. Traditie is iets waar de Twente
naar nog steeds veel voor voélt. Hij is gehecht
aan zijn geboortegrond en vooral de kleine dor
pen en buurtschappen zijn nog niet door den
tand des tijds aangetast. De schoonheid der na
tuur is er op vele plaatsen nog ongerept be
waard gebleven en de bewoners van deze dorp
jes leven rustig en vredig voort, ver verwijderd
van de groote verwarring die er in.de. wereld
heerscht. In deze streek gaan de oude gebruiken
en zeden van vader op zoon, van moeder op
dochter over, en deze gewoonten vinden hun
oorsprong in het verre verleden.
En zoo houdt men op Palmzondag nog steeds
de gebruikelijke ommegangen, hoewel niet al
tijd meer in den oorspronkelijken vorm. Vooral
Rijssen, Ootmarsum, Denekamp en Hengelo
(O.) zijn daar nog typische voorbeelden van.
Alvorens u echter iets van de Palmpaasch in
Twente te vertellen, wil ik u eerst nog wat al-
gemeene Palmpaaschgebruiken noemen.
Palmzondag, dit feest werd in de vierde eeuw
geheel nieuw ingesteld als gedachtenisfeest van
Jezus" laatsten zegevierenden intocht in Jeru
zalem, m'aar het kerkelijk feest nam de élemen
ten van het natuurfeest in zich op. Daar.waren
vooreerst de Palmpaaschoptochten, die door het
heele land trokken; een houten ezel op wielen,
waarop een versierd beeld was gezet, werd dan
rondgereden. En daar spel en vermaken onmis
baar zijn voor den mensch, werd er op het
marktplein halt gehouden en werden daar veelal
toepasselijke spelen vertoond en de jeugd, op
zijn Paaschbest gekleed, zong, de palmtakken
in de hand:
Palm, Palmpaschen,
De koetjes die gaan grazen
De schaapjes in de wei,
Als het Paschen is, krijgen wij een ei.
De oudste vermelding van een palmpaasch,
voor zoover bekend, komt voor in een keur van
het dorp Uitgeest, anno 1635. Daarna eerst weer
vermeld in 1769 en vervolgens in het eerste jaar
der Bataafsche Republiek.
Wat herinnert ons nu in de tegenwoordige
palmpaasch nog aan haar kerkelijken oorsprong?
Wel, deze ommegangen met groene takken
moesten den lentezegen brengen. De kinderen,
die dezen zegen brengen, hebben daarvoor recht
op een gift en zij vragen daarom aan het slot
van het liedje dat ze er bij zingen. Dit rondtrek
ken van zegenbrengende, zingende kinderen
ontaardde helaas ir. bedelarij en werd daarom
in menige gemeente verboden.
Ook wanneer men zich voor de palmpaasch
bij gebrek aan bukspalm, behelpt met ander
groen. b.v. met dennetakken (Geldersche en
Overijsselsche Achterhoek), boschbes (Hengelo),
hulst (Harderwijk), dan blijft men toch spre
ken van palm en palmtak. Het oude geloof aan
de magische kracht van het jonge voorjaars
groen, welk geloof werd overgedragen op de pal
men of groene takken, waarover de Palmpro-
cessie was geschreden, is ook verbonden aan de
tegenwoordige bukspalm. In Overijsel slikt men
palm tegen keelziekte, hangt men takjes op in
woonvertrek en stal tegen ziekte en misgewas.
Maar men doet dit op een wijze die niet in het
oog valt, omdat men zich schaamt voot* zijn bij
geloof. De palmpaasch, oorspronkelijk een Ka
tholiek feest, is uitgegroeid tot een algemeen
kindergebruik. evenals onze oorspronkelijk zui
vere Katholieke Sint-Nicolaasviering.
Hoewel het palmgroen aan de Palmprocessie
herinnert, in haar verdere versiering sluit dc
palmpaasch zich aan bij den Meiboom, waarvan
hel feest kort na Palmzondag valt. Bovenop den
Meiboom prijkte een levende vogel: een haan,
kip, duif, eend enz. Deze vogel, symbool van
vruchtbaarheid, werd later door een broodvo
geltje vervangen en gewoonlijk noemt men dit
tegenwoordig het zwaantje. Ook de groene kran
sen. die in verticalen of horizontalen stand den
Meiboom sierden, vinden wij terug als decora
tief element bij de palmpaasch in het Oosten
van ons land. Maar in gewijzigden vorm: als
een vlechtvormig, bij uilzondering (Enschedé)
glad. broodrad met gewoonlijk vier, soms zes of
acht spaken, waartusschen vaak de vormen van
vogeltjes, krakelingen en gekleurde eieren zijn
te onderscheiden. Een voorbeeld hoe bij oude
gebruiken verschillende invloeden vaak samen
werken. Aan de rol, die de palmpaasch een
oogenblik in de kerk gespeeld heeft, herinnert
nu in de meeste plaatsen alleen nog het rond-
loopen er mede op Palmzondag, alsook waar
schijnlijk de aanhef van het meest gebruikelijke
Palmpaaschliedje, dat door ons geheele land
wordt gezongen:
Palm. palmpaschen!
Eikoerei!
Over eenen Zondag
Dan krijgen wij een ei.
Eén ei is geen ei,
Twee ei is een half ei.
Drie ei is een paaschei!
Nog volgt men hier en daar in Twente het
oude gebruik, dat de oudste zoon den benoo-
digden stok of een mooien dennentak uit het
bosch haalt, vader de palmpaasch in elkaar zet
en moeder deze opsiert. Soms ook maken de
oudere broers en zusters de palmpaasch in orde
voor de kleintjes.
Inderdaad, onze palmpaschen waren vaak in
vorm en vooral in kleur prachtige voorwerpen
van zuivere volkskunst. Gedurende eenige ja
ren was ik in de gelegenheid zoo'n palmpaasch-
optocht mede te maken en steeds weer genoot ik
van den aanblik van die troepen kinderen, die
twee aan twee al zingende, met blijde gezichtjes
door de straten trokken, langs de huizen waar
de ouders, andere familieleden en kennissen
voor hun woning stonden om van dit kleurrijke
schouwspel te genieten en de kinderen vroolijk
toe te wuiven. Het was een wemeling van kleur
effecten om nooit te vergeten!
Omdat de Palmzondag een vroolijke feestdag
was, moest er ook bij gesmuld worden en vrien
den en betrekkingen zonden elkaar geschenken
toe, die uit wijn en lekkernijen bestonden.
De opsiering met bonte papieren vlaggetjes,
vijgen, gekleurde eieren enz. van de palmpaasch
herinnert aan den Meiboom met zijn bonte doe
ken en linten. De palmpaasch is feitelijk een
Meiboom in miniatuur. In het Oosten van ons
land hebben de Palmpaschen een anderen vorm.
Groote krakelingen, of liever gevlochten lcran-
van korstig gebakken brooddeeg, waarin
een kruis ligt besloten, dat op kruiselingsche
smalle plankjes rust, worden aan een versier
den stok gestoken. Sommigen herkennen in den
krakeling een liefdesknoop, en als dat zoo is,
dan past dit symbool volkomen in het kader van
een lentefeest. In de tweede plaats het ei, dat
als zinnebeeld geldt van de groeikracht en van
het nieuwe leven, dat zich omstreeks Paschen
ontplooit. Wat het haantje van koekdeeg betreft,
reeds de oude Germanen plaatsten op hun Mei-
staak een haan, die als aankondiger van den
dageraad gold, bij welks aanbreken de booze
machten vluchten en die alzoo beschouwd werd
als afweermiddel tegen onheil. Naast den haan
heeft ook de zwaan een plaats op de palmpaasch
voor zich opgeëischt. zich er op beroepende dat
hij gewijd was aan de godin Nerthus, die als
verpersoonlijking der groeikracht gold en te
wier eere volgens Tacitus in de lente een blijde
ommegang werd gehouden.
Het-dragen van de Palmpaasch komt of kwam
althans tot voor eenige jaren nog in 15 plaatsen
van ons land voor en het is wel merkwaardig dat
juist in slechts enkele provinciën deze ge
woonte het meest verbreid was.
Het gebruikelijke Palmpaaschliedje, dat be
houdens enkele wijzigingen voor de verschillen
de plaatsen, in Twente tijdens den ommegang
wordt gezongen, luidt:
Palm-palm-Poaschen
Loat den koekoek roazen,
Loat den kiewiet zingen,
Dan krieg wi-j lekkre dingen.
Eikoerei!
Over eenen Zondag
Dan kriegen wi-j een ei,
Eén ei is gin ei,
Twee ei is een half ei,
Drie ei is een Paaschei!
Iedere plaats heeft haar bijzondere palm
paasch, die zich vaak door kleinigheden van de
naburige palmpaasch onderscheidt. Een tradi
tie, die zich vroeger ook uitstrekte tot de be-
waarwijze, wanneer de kinderen vasi hun och
tendwandeling thuis kwamen. Als de eerste
kerkklok luidde, werd de stoet ontbonden, dan
moest het overal stil zijn.
Sedert den aanvang van de negentiende eeuw
neemt ons palmpaaschgebied helaas zichtbaar af.
Het ronddragen van de palmpaasch komt slechts
nog in enkele streken voor en hiervan zijn
Twente en de Geldersche Achterhoek wel de
voornaamste voorbeelden. Ook in Akkrum houdt
men de oude gebruiken nog in eere. Vroeger was
het maken van een mooie palmpaasch een
kunstwerk op zichzelf, tegenwoordig hebben de
ouders en groote kinderen er geen geduld meer
voor en ze hebben verleerd er een te maken.
Slechts in het Oosten van ons land komt het nog
voor dat een heel gezin zijn beste krachten er
aan wijdt. Dat aardige en onschuldige kinder
feest, vol kleur en pracht, vindt weer meer en
meer ingang en in steden als Hengelo en En
schedé zijn het telken jare honderden kinderen
die kleine of groote palmpaschens meedragen!
Buitengewoon aardig voor de kinderen en
zoo hoort het volgens oud gebruik is het, als
bij het ontwaken voor hun bed een palmpaschen
staat, hetzij geplant in een grootcn pot of in het
middengat van een stoof. Het gebruik schreef
verder voor, dat de kinderen op Palmzondag
met nieuwe kleeren aan voor den dag moesten
komen. Bij de boeren in Oldenzaal is het nog
gewoonte dat de kleine jongens, die er voor in
aanmerking komen, dien dag voor het eerst „in
de bokse" komen! Een eigenaardigheid van het
dorp Rijssen is, dat de jongens een palmpaasch
op den stok en de meisjes een palmpaasch op
den tak krijgen.
Hiermede hoop ik u eenigszins een indruk te
hebben gegeven van de beteekenis van de palm
paasch in Twente, die nog een alleraardigst
stukje folklore vormt. Onze moderne tijd, waar
in de nieuwe zakelijkheid en de mechaniseering
hoogtij vieren, heeft heusch wel behoefte aan
een beetje poëzie, al is die dan ook van ouden
oorsprong! Laten wij dus hopen dat deze tradi
tie in eere zal worden gehouden.
BEP ANDREAS.
