Baggermolen
in enkele
„Aden" verging
oogenblikken.
MEI-IDYLLE
Grondzee deed molen kapseizen.
Ik ontdek Amerika
ZATERDAG 20 MEI 1939
HAARLEM'S DAGBLAD
3
Er viel niets meer te redden.
Uit het relaas, dat wij van kapitein C. J.
Kalkman van de „Oostzee'' te hooren kregen na
aankomst van de sleepboot te Maassluis omtrent
de droeve reis met den baggermolen „Aden" en
den bale K.L.K. 21 van Leith naar den Water
weg, waarbij de runners L. de Vos en A. A.
Marcus om het leven kwamen, bleek dat het
drama zich in enkele seconden afgespeeld had.
De sleep was Dinsdagmorgen om zes uur bij
mooi weer van de Firth of Forth (Schotland)
vertrokken en alles ging aanvankelijk naar
wensch. Ieder uur werden op den molen en den
bak door de runners de gebruikelijke ronden
geloopen, waarbij alles van binnen werd geïn
specteerd. En hoewel een stevige Noord-Noord-
Oosten wind met kracht opstak, toen de sleep
tien mijl uit de kust was, deden zich geen bij
zonderheden voor. De molen werd op den heelen
tros en de bak op den halven tros gesleept. Dins
dagavond om elf uur werd met Morse-teekens
van de sleepboot af een gesprek gevoerd met de
runners van den sleep, doch alles was volkomen
in orde bevonden. Zelfs Woensdagmorgen om
drie uur werden de runners op den molen gezien
en ook toen vielen geen seinen te geven, omdat
de molen nog volkomen zeewaardig was. Twee
uur later, precies om vijf uur in den morgen,
toen de wachten afgelost werden, moet een
grondzee nadat deze eerst een flinke hoeveelheid
water over de brug van de „Oostzee" had ge
worpen, wat zelden voorkomt, den molen heb
ben opgenomen en doen omslaan. Eer er tien
seconden verstreken waren, was de ramp ge
beurd en waren alleen de pontons van den om
geslagen molen nog zichtbaar. Niemand heeft
hierdoor de ramp zien gebeuren. Kapitein Kalle-
man had juist tegen den stuurman de opmer
king gemaakt, dat de molen zich ondanks het
ruwe weer uitstekend hield. Toen hij echter van
de eene zijde van de brug naar de andere was
geloopen, moest hij tot zijn groote ontsteltenis
constateeren, dat de molen een prooi der golven
was geworden. Zelfs de matroos, die achterop de
„Oostzee" stond en terstond opdracht kreeg den
tros te kappen, keek verwonderd naar den ka
pitein omdat ook hij enkele seconden tevoren
den molen normaal achter de sleepboot had zien
hangen en niets van het onheil gemerkt had.
De runners D. Bernhard en J. van Dijk, die
zich op den bak bevonden hadden niets gezien.
Zij losten elkander af en in het korte tijdsbestek,
dat de één naar het verblijf op den bak ging om
zijn maat de wacht over te geven, verdween
de molen. Nog ruooit aldus kapitein Kalkman
heb ik zooiets meegemaakt. Terstond heb ik
eenig risico genomen en ben met den bak op
de woelige zee gedraaid, om nog te redden wat er
te redden viel. Tot ongeveer tien meter is de
„Oostzee'' den" drijvenden molen toen genaderd,
doch er viel niets van de runners, die alle red
dingsmiddelen tot hun beschikking hebben, te
bespeuren. Zij zijn dus geheel overvallen. Slechts
eenig wrakhout werd aangetroffen en toen de
MILITAIR GING OP HET
DIEVENPAD.
Zelfs als vrouw vermomd sloeg
hij zijn slag.
ARNHEM EN OMGEVING ONVEILIG
GEMAAKT.
De Arnhemsche recherche heeft een goeden
slag geslagen. In de laatste weken kwam het
herhaaldelijk voor, dat daar ter stede en in de
omliggende gemeenten Velp en Oosterbeek werd
ingebroken. Uit de wijze, waarop de inbraken
geschiedden, bleek, dat het hier een en denzelf
den dader betrof.
Deze ging zeer brutaal te werk en brak steeds
- in in huizen met een achtertuin. Hij voorzag
zich van een steen of ander hard voorwerp en
sloeg een ruit van een achterdeur in. Éénmaal
binnen zocht hij naar geld; voorwerpen liet hij
onaangeroerd.
Wanneer hij niet slaagde, ontzag hij zich niet
de aangrenzende woning op dezelfde wijze met
zijn bezoek te vereeren. Het gebeurde, dat hij
in drie a vier perceelen op een nacht inbrak.
In Oosterbeek zag een bewoner, bij wien in
gebroken was, den dief als militair. In Velp werd
hij eveneens gezien door een boekhouder, bij
wien des nachts een bezoek was gebracht. Door
het verbreken van een ruit ontstond zooveel la
waai, dat de boekhouder in zijn nachtrust werd
gestoord. Hij keek uit zijn slaapkamerraam en
zag een als vrouw gekleed persoon den weg af
wandelen, die een kistje droeg, dat later het
geldkistje van den boekhouder zou blijken te
zijn. Het signalement van beide personen, hoe
wel vaag, vertoonde op verschillende punten
overeenkomst, zoodat de politie zich door deze
vermomming niet van de wijs liet brengen. De
inbreker, die thans gekleed was geweest in een
fleurige gebloemde japon, zag klaarblijkelijk
tegen het dragen van damesschoentjes op en had
daarom dit onderdeel van zijn toilet niet ver
wisseld.
Behoedzaam werden door de politie de gan
gen van personen, die in aanmerking konden
komen nagegaan, doch voorloopig zonder resul
taat. Eindelijk kreeg de Arnhemsche recherche
een draadje in handen, dat tot ontknooping van
het geval zou leiden. Bekend werd namelijk, dat
eenige Arnhemsche jongens uit een niet al te
best milieu, die onder de wapenen lagen in het
fort Boven-Lent, groote uitgaven maakten. Rus
tig werden de gangen van dit stelletje nagegaan
en al spoedig vergaarde de politie zooveel mate
riaal tegen één van hen dat, mede dank zij de
onontbeerlijke hulp van eenige militaire supe
rieuren, door de Arnhemsche recherche tot zijn
arrestatie in de nabijheid van Lent kon worden
overgegaan. De slag bleek raak te zijn, zoodat
Arnhem en omgeving van een b-- '-™rschap
verlost kon worden. De man zal ter beschikking
van de militaire autoriteiten worden gesteld om
voor den krijgsraad zijn vonnis te hooren.
Muurschilderingen te Bathmen
ontdekt.
In de Hervormde Kerk te Bathmen die reeds
groote vermaardheid geniet door haar bekende
muurschilderingen, waarover door verschillen
de kunstkenners is geschreven, zijn thans, tijdens
de kerkverbouwing, opnieuw gedeelten vai
muurschilderingen aan het licht gekomen.
De architect heeft onmiddellijk het restaura
tie-werk stop gezet en rijksmonumentenzorg,
die de kerkrestauratie subsidieert, van de vondst
op de hoogte gesteld.
molen om acht uur in de diepte verdween, ver
liet de „Oostzee", met de vlag halfstok, de plaats
des onheils, en zette met den bak koers naai
den Waterweg. Daar is zij Vrijdag in alle stilte
zonder de gebruikelijke aankondiging op de
stoomfluit aangekomen.
Prinselijk Gezin weer op Soestdijk.
Het Prinselijk Gezin vertoeft weer op
Soestdijk. Prinses Juliana met Prinses Bea
trix zijn er Vrijdagmiddag aangekomen en
later in den middag is Prins Bernhard per
auto van zijn buitenlandsche reis gearri
veerd.
Tentoonstelling van Arabische
volbloeds en Shetlandponies.
Op 26, 27, 28 en 29 Mei a.s. zal in het Cir
cusgebouw te Scheveningen een tentoon
stelling worden gehouden van Arabische vol
bloedpaarden en Shetlandponies.
Deze tentoonstelling, een unicum voor ons
land, wordt georganiseerd door de vereeni-
ging tot bevordering der fokkerij met Arabi
sche volbloedpaarden „De Nederlandsche
Arabierenclub". Zoowel uit Engeland als uit
Polen en België worden officieele afvaardi
gingen verwacht, hetgeen een gevolg is van
het feit, dat de genoemde vereeniging fei
telijk streeft naar het behoud van dit merk
waardige paardenras, dat in zijn eigen omge
ving sinds den wereldoorlog met uitsterven
wordt bedreigd. Op deze tentoonstelling, die
geen show beoogt en evenmin een concours-
hippique, zullen inzendingen van de authen
tieke woestijn volbloeds te bewonderen zijn
van H.M. de Koningin en van Z. M. den ko
ning der Belgen welke paarden nog nimmer
zijn tentoongesteld. De tentoonstelling is van
11 tot 9 uur geopend.
r
NED
NEDERLANDSCHE
ANDEL-MAATSCHAPPIJ, n.v.
AGENTSCHAP HAARLEM
Gr. Houtstr./Gr. Markt
Telef. 13990 (3 lijnen)
Wij openen accreditieven en
leveren credietbrieven betaal
baar in alle belangrijke Euro-
peesche plaatsen.
(Adv. Ingez. Med.)
De „Piet Hein" ging nog eens
proefvaren.
Het prinselijk jacht „Piet Hein" heeft op 17
dezer een kleinen proeftocht gemaakt op de
Zuiderzee (IJselmeer) welke wenschelijk werd
geacht na de verschillende jaarlijksche win-
ter-onderhoudswerken. De voorzitter en enkele
leden van de technische commissie onder wier
auspiciën het jacht destijds werd gebouwd,
konden tot hunne vreugde constateeren, dat
het jacht nog steeds aan alle gestelde ver
wachtingen beantwoordt, terwijl ook prof.
Vossnack uit Delft na een te voren gehouden
stabiliteitsproef opnieuw bevestigde, dat de
„Piet Hein" een zeer stabiel schip is, dat aan
de hoogst gestelde eischen van stabiliteit vol
doet.
K. N. S. M. bestelt twee schepen.
Dc K.N.S.M. te Amsterdam heeft aan
de N.V. Scheepsbouw Gebrs. Pot te Bol
nes opgedragen den bouw en de levering
van twee drieduizend ton motorvracht
schepen, welke zullen worden uitge
rust met een 1900 P.K. Burmeister-
Wain-motorinstallatie te vervaardigen
door de machinefabriek en scheepswerf
van P. Smit Jr. te Rotterdam.
Bioscoopbedrijf voelt zich als een
stiefkind behandeld.
Aandrang tot lageren aanslag in de
Personeele Belasting.
„Het bioscoopbedrijf in Nederland is pijnlijk
teleurgesteld", zoo verklaarde de directeur van
den Nederlandschen Bioscoopbond, de heer A.
de Hoop, in een persconferentie, „pijnlijk te
leurgesteld om maar niet te zeggen verbitterd,
omdat uit tekst en toelichting van het thans
ingediende wetsontwerp tot heffing van een
nationale inkomsten- en winstbelasting en wij
ziging van enkele belastingwetten blijkt, dat
het in de bedoeling ligt de personeele belasting
op het bioscoopbedrijf onveranderd te hand
haven.
Ter staving van zijn betoog gaf de heer De
Hoop enkele cijfers, waaruit bleek, dat er van
iedere millioen gulden, die er in de Nederland
sche bioscopen aan recette binnenkomen, er
225.500 gulden opzij gelegd moeten worden om
geofferd te worden aan den fiscus. Gespeci-
fieerd: vermakelijkheidsbelasting 163.500,
personeele belasting 30.000; invoerrechten op
films en keuringsrechten 15.000, grond-,
straat- en andere belastingen 10.000, zake
lijke belastingen 1.750 en nog enkele andere
kleine uitgaven voor belastingen meer.
Het bioscoopbedrijf in Nederland aldus de
heer De Hoop kan geen enkele verzwaring
van lasten meer verdragen. Wanneer de mi
nister zijn houding niet wijzigt en het bios
coopbedrijf niet op een lijn gaat stellen met
restaurants, cafés enz. dan zullen zeer vele
bioscoopbedrijven met den ondergang worden
bedreigd.
De heer De Hoop zeide nog, dat het bioscoop
bedrijf jaarlijks in totaal aan personeele be
lasting opbrengt een bedrag van vijf ton. Voor
de Nederlandsche schatkist beteekent dit be
drag practisch niets, maar voor het bioscoop
bedrijf zeer veel. De heer De Hoop was van
oordeel, dat er bij de regeering dan ook geen
bezwaren behoeven te zijn om aan de wen-
schen van het bioscoopbedrijf tegemoet te ko
men.
ALGEMEENE NEDERLANDSCHE BOND VAN
HANDELS- EN KANTOORBEDIENDEN.
Vandaag is in „Krasnapolsky" te Amsterdam
de dertigste (tweejaarlijksche) algemeene ver
gadering begonnen van den Algemeenen Neder
landschen Bond van Handels- en Kantoorbe
dienden.
De voorzitter, de heer W. Brouwer Jr., con
stateerde in zijn openingswoord, dat in tegen
stelling met 1937 van uitbundigheid in de resul
taten over 1938 geen sprake meer is.
Z.C5
c
o'
x ■yr-
Hr
V'-Af9 9-3^;
ft?
De Russische schoone „Maar waarom trouw je dan niet met
me, Tommy, als je telkens weer zegt, dat je niet buiten me kunt?"
TERUG NAAR OMA.
ER zijn vijftien maal minder Nederlan
ders die nooit in New-York zijn geweest
dan Amerikanen. Want er zijn acht
millioen Nederlanders die nooit in New-York
zijn geweest en er zijn honderd twintig mil
lioen Amerikanen die nooit in New-York zijn
geweest. Waarmede ik bedoel te zeggen, wat
iedere Amerikaan u zegt: dat ge wanneer
ge New-York kent. ge Amerika niet kent en
dat ge wanneer ge deii New-Yorker ontmoet,
ge den Amerikaan niet ontmoet. Niet alleen
den Amerikaan niet. maar in tien van de
twintig gevallen zelfs niet een Amerikaan:
de helft van alle New-Yorkers is buiten
Amerika geboren Maar in ieder geval, al Is
de New-Yorker dan al niet hetzelfde als de
Amerikaan, hij is toch wel de modernste Ame
rikaan, omdat New-York de modernste Ame-
rikaansche stad is. En wanneer de New-
Yorker al maar terug naar Oma wil. waar
heen wil dan de niet-zoo-verschrikkelijk-
moderne Amerikaan?
Ja. die haastige, mechanische mensch. die
nooit loopt maar altijd rolt in ondergrondsche
en bus en auto: die nooit meer trappen loopt
maar altijd „lift": die koelhuiskoeien en blik-
groenten en geconserveerde appels, peren,
pruimen en sappen nuttigt, die zijn muziek
uit het wonderkastje aan den wand tapt en
die zijn twee idmensioneele ontroeringen af
leest van den celluloid-band-zonder-einde,
ja, die allermodernste mensch die zijn ruimte
om te leven in de hoogte zoekt, omdat hij
die in de breedte van God's stille en ver
rukkelijk aarde niet vinden kan, deze aller
modernste mensch die een robot van vleesch
en bloed is, een mechanisme dat geldstukjes
in de gleuf werpt om zijn broodje er uit te
zien springen om zijn melk uit de kraan te
zien loopen; dit mechaniekje op twee beenen,
dit schertsartikel-met-haast verlangt naar
Oma. Hij heeft een oma-complex, een oma
obsessie, een oma-trauma.
Overal in New-York staat het oma-trauma
ln gloeiende vuren letters op de wanden ge
schreven.
Ziet de uitstallingen van de meubelwinkels;
kasten en bedden en stoelen als Oma had.
Leest de advertenties van tomatensap
fabrikanten en bekijkt het plaatje dat daarbij
staat afgebeeld: Oma Oma met een groote
kan tomaten-sap. Oma in haar huisje. Oma
lief en onschuldig en kinderlijk en kneuterig,
die gaf haar kleinzoon reeds tomatensap. En
kleinzoon lacht om dien heerlijken geur van
Oma's tomatensap. En nu kleinzoon een echte
groote boy is geworden.directeur-president-
millionair-nabob. nu glimlacht-ie weer. omdat
hij tomatensap drinkt dat hem aan die lieve
goei. engelachtige Oma herinnert.
Wie houdt er niet van taart? Kersentaart en
abrikozentaart en ananastaart. Cherry-pie
en apricot-pie en pineapple-pie. En welke
cherry-pie en apricot-pie en pineapple-pie
is de lekkerste pie. „Eet bij ons. mensch van
heden, ge krijgt de taart, de stew. de baked
beans van Oma", zeggen de restaurants.
En bewonder de heel moderne, prachtig-
artistieke étalages van Fifth-Avenue. Van de
modehuizen. Van Saks en Nonwlt-Teller en
Lord and Taylor. Oma gemoderniseerd. Oma
hoedjes, Oma-taschjes, Oma-queus en Oma
handschoenen.
Of betreedt een allermodernst appartement
van een allermodernste familie. Radio en
televisie en telefoon en de Rolls-Royce voor
de deur. Maar het buffet van Oma,'het bed
van Oma, Oma's toilettafel met het volanne-
tje-van-zij, de tafel en de stoelen, de beeldjes
en de grapjes op het buffetallemaal
Oma. Duizendmaal Oma. Oma-nieuw-geverfd,
Oma verchroomd en vernikkeld. Oma met de
technische uitrusting van kleinzoon-Robot.
Nergens ter wereld, nergens dan in deze
allermodernste. allervernuftlgste, allerge-
mechaniseerdste stad ter wereld zag ik zulk
een eindeloos verlangen naar Oma.
Nergens onverbloemde reactie-pogingen in
stijl, kunst, mode en eten.
Glas en nikkel tieren slechts in de zaken-
vertrekken. Thuis is het bloemetjes-porcelein
en bloemetjes-behang en chintz en fluweel
en Oma's eigen lampekappen.
Wie het vermogen heeft door de dingen
heen te zien, ziet de tragedie van het Oma
verlangen, in een wereld die gebouwd is van
staaldraad, beton en glas. In harten die elec-
trisch kloppen. In magen die gevoed worden
uit blik. In hersenen die denken in snelheid,
celluloid en drukinkt.
Oma wenkt met haar zijden doekje uit dc
diepe verten van het diepste verlangen.
Want Oma dat is de rust, de kalmte, de
verrukkelijke traagheid.
Want Oma dat is de zaligheid van den
schommelstoel, de bruingeverfde meubeltjes,
de anti-makassar, het bed met een hemel.
Oma dat is de geur van lavendel, de
smaak van versche boontjes, de stilte van
een klein huisje tusschen bloeiende appel-
boomea
Ik probeer er een grapje moe te maken,
maar het is een tragedie.
Het is de tragedie van den verdoemden
moderneling die den tredmolen van de ge
mechaniseerde razernij ontvluchten wil; die
den loopenden band, den eeuwig loopenden
band zonder eind en zonder begin wil los
laten; die de verschrikking van zestig ver
diepingen boven elkaar, van celluloid en blilc
en staal en beton, van benzine en van snel
heid, van stof en van lawaai wil ontlooperi,
maar die erin gevangen is en erin gevangen
blijft tot aan het eind van zijn levensdagen.
Én Oma glimlacht aan den wand. En Oma
wenkt op den einder der illusies. Oma op het
bovenste topje van de Empire-State-Building.
Oma in de diepste diepte van de diepe Hud
son-tunnel.
Dat is Oma van voorheen.
Want Oma van nu rookt haar sigaret op
straat, haar wenkbrauwen zijn uitgeplukt,
Elisabeth Arden schiep de roodheid van haar
lippen en Wrigley doet haar kaken malen
op het onverteerbai^e gomelastiek, dat Oma's
geteisterde zenuwstelsel doet verknauwen.
O, Oma
MR. E. ELIAS.
Red Star Line gaat met Belgiscli
personeel varen.
De Red Star Line deelt in een communiqué
mede, dat in den loop der onderhandelingen,
die tot een accoord tusschen de Holland Ame
rika Lijn en de Red Star Line hebben geleid,
besloten is, dat de Duitsche bemanningen ont
slagen en naar haar land teruggezonden zul
len worden en dat Belgisch personeel zal kun
nen worden aangenomen.
Eveneens Ls besloten in de ruimste mate reke
ning te houden met de Belgische belangen
voor wat betreft de uitrusting en de ravitail
leering.
