Peeks
Cloppenburg
De Groote Houtstraat in het verleden.
3,9'
Yl*°
In de laatste 30 jaar kwam
de groote moderniseering.
Daudeij's Bloemenmagazijn
Qwate dioutstxaat
Vexeemgiag)
-
HEERENCOSTUMES
PALTHE
Vd
voV
ZATERDAG 24 JUNI 1939
HASRCEM'S DAGBEAD
R is veel te vertellen over de
II—J 1 geschiedenis van de Groote
11 Houtstraat, maar laten wij be-
ginnen met te constateeren dat
de groote moderniseering het werk van
de laatste 30 jaar is geweest. Met dit
tijdvak valt dus juist het bestaan der
Groote Houtstraatvereeniging samen,
zoodat reeds daaruit valt af te leiden,
dat de vereeniging daarop invloed
heeft uitgeoefend.
In vroeger eeuwen is er natuurlijk
ook wel een geregelde ontwikkeling
geweest, maar in de laatste tientallen
jaren is het beeld van Haarlem's
hoofdstraat toch het sterkst gewijzigd.
De keien (kinderhoofdjes) zijn vervangen
door asphalt; de paardentram is verdrongen
door de electrische, die niet alleen veel snel
ler, maar ook veel grooter is; de electrische
booglampen verspreiden nu een fel licht, waar
vroeger de gaslantaarns slechts schemerden,
de auto's en fietsers rijden thans niet zelden
in een haast aaneengesloten rij. zoodat een
voetganger van nu zijn beurt moet afwachten
om op een gunstig moment de straat over te
steken; in het begin van deze eeuw liepen de
voetgangers nog vrij gerust op den rijweg. Het
is nu alles leven en beweging geworden, zooals
trouwens verwacht kan worden in de hoofd
straat van een moderne stad.
De Groote Houtstraat, althans het gedeelte
tusschen Groote Markt en Oude Gracht, is
even oud als Haarlem zelf is, want het was
oudtijds de hoofdstraat en dat is het steeds
gebleven ook. Geen andere straat heeft ooit
met succes een poging gedaan om haar die eer
te ontrooven! Het gedeelte Groote Hout
straat tusschen Oude Gracht en Plein is aan
gelegd na de uitbreiding van de Haarlemsche
veste, maar die heeft zich al in de 15e eeuw
voltrokken.
In den Stedelijken atlas op het Haarlemsche
Gemeente-archief zijn teekeningen en aqua
rellen die het leven in de Groote Houtstraat in
vroeger eeuwen in beeld brengen. Wij geven
hier een teekening van de Groote Houtstraat
bij den Raamsingel in de 18de eeuw. De Hout
poort ziet men op den achtergrond. Al het ver
keer naar buiten ging door de smalle poort-
boog, zoodat daaruit reeds blijkt, dat het zeer
weinig te beteekenen moet hebben gehad. De
fruitvrouw maakte ook midden op den weg een
genoegelijk praatje met een statig uitgedosten
burger, geen oogenblik bevreesd dat ze over
reden zouden worden. Zelfs was er nog geen
behoefte aan trottoirs gebleken; wel hadden
de huizen smalle stoepen, maar daarover had
den de wandelaars geen beschikking, daar
overal banken of uitgestalde winkelwaar het
wandelen belette. Nu zouden op drukke dagen
nog geen 20 van zulke poortdoorgangen het
verkeer in de Groote Houtstraat kunnen ver
werken.
Interessant is ook de teekening die wij geven
van mej. C. G. Enschedé in 1839 gemaakt, dus
nu juist een eeuw geleden. Het gedeelte van de
Groote Houtstraat tusschen Peuzelaarsteeg en
Anegang is daarop afgebeeld. Er blijkt, dat er
ook toen nog weinig verkeer was; als er nu
een arreslede in de hoofdstraat kon glijden
zou de directeur van de Reiniging ontslagen
worden, omdat hij schromelijk te kort gescho
ten was in zijn zorg voor de reinheid der stra
ten en het opheffen van verkeersbelemme-
ringen.
De heer J. L. Tadema vertelt in Haarlemsche
Jeugdherinneringen een uitgaaf der vereeni
ging „Haerlem" interessante bijzonderheden
over de Groote Houtstraat zooals die aan het
einde der 19e eeuw was.
De paardentram is in 1878 gaan rijden. De
prijs van een rit van het station tot den Hout
was 10 cent, maar bij Wittgrefe in de Groote
Houtstraat waren boekjes met 10 coupons te
koop voor 75 cent. Vier wissels maakten een
„vlotten" dienst mogelijk, waarvan die op de
Groote Markt voor den koetsier bezwaar op
leverde, omdat hij den wagen uit de Groote
Houtstraat niet kon zien aankomen. De con
ducteur sprong daar van het balcon op het
trottoir om te zien of de tram reeds op dubbel
spoor reed.*
Van het Plein langs de (in 1925 afgebroken)
commiezenhuisjes komend, vond men in de
Groote Houtstraat links de bekende stalhou
derij van Joop van den Berg, die veel voor den
ingang van zijn stal stond. Er was ook nog een
Van den Berg, die hetzelfde bedrijf uitoefende
in de Manege tegenover de Korte Houtstraat,
waar de prijzen van de loterij bij gelegenheid
van de zomerpaardenmarkt tentoongesteld la
gen. Vlak bij de Korte Houtstraat stond een
pomp, doch een veel fraaiere hardsteenen
stond onder den kastanjeboom voor het Prove
niershuis. Heel de stad was met dergelijke ge
beeldhouwde watervoorzieningen, die den voor
bijgangers een waarschuwend „slecht drink
water" voorhielden, versierd, maar menige
dorstige ziel sloeg die waarschuwing in den
wind.
Naast de Manége oefende van Hermeling de
hoefsmeedkunst uit. Deze smederij (er waren
er toen nog meer in de stad) had een houten
travalje, waarin de paarden beslagen werden,
buiten op straat. Haarlem's jeugd vierde daar
aan haar nieuwsgierigheid bot. Als het ijzer in
het vuur werd gelegd, aangeblazen door den
blaasbalg, daarna op het aambeeld passend
werd geslagen, waarbij de vonken in de smidse
rondsprongen, om onder den hoef van den
weerbarstigen Rossinant genageld te worden,
was het een spannend moment.
Vele statige van prachtige gevels voorziene
huizen, waarin bekende Haarlemmers woon
den, sierden de straat. Al die heerenhuizen
waren voorzien van blauwe stoepen met ge
smeed ijzeren hekken. Het verkeer eischte die
stoepen en hekken op, om ze in karakterlooze
trottoirs te doen veranderen, waardoor de
gevels den indruk maken van iemand wien de
voeten zijn afgehakt.
Temidden der huizen stonden de ouderwet-
sche, degelijke winkels, waar de oprechte
Haarlemmer zijn inkoopen deed.
In het voorlaatste huis naast het Verwulft,
met zijn hooge stoep troonde voor het raam
de gemeente-ontvanger J. C. Gerlings. met
zijn eerwaardige bakkebaarden en jaagde door
tegen het raam te tikken, de jeugd weg, die
zich langs de beeren liet glijden.
Op het grint en de groote steenen van de
Gedempte Oude Gracht pikte de toom kippen
van den smid Van der Vaart. De eigenaar
voerde ze voor zijn smederij en liet dan tevens
de duiven mee genieten, die op zijn gefluit
kwamen aangevlogen. Was het ijzeren voer-
tonnetje leeg, dan stak hij, gevolgd door al
zijn kippen de Houtstraat over, om bij den
grutter van Breemen op het Verwulft, in de
Erwtenzak, nieuw voer in te slaan. In het cen
trum der stad trof den wandelaar soms een
zelfde tafereel; bij voorbeeld op den hoek van
de Barteljorisstraat en de Krocht, waar de
vogels overdag rustig in de vensterbank van
een café sliepen.
Op den hoek Groote HoutstraatVerwulft
was de heerenwinkel van Goossens.
Blinde Meyer, zooals dit Haarlemsche type
genoemd werd, hij heette Wallach, zag men
bij de familie Dyserinck op No. 39 aanbellen
om zijn centjes op te halen. Hij had zijn vaste
klanten en wist met zijn stok tegen de stoe
pen tikkend, opperbest den weg te vinden. Ge
holpen wilde hij nooit worden, wat'hem eens
slecht te stade kwam, toen hij pardoes in het
Spaarne liep, waaruit hij gelukkig weer spoedig
op het droge werd gebracht. Zaterdags ging
hij met zijn hoogen hoed naar de Synagoge.
In 1897 overleed hij, 67 jaren oud.
Tegenover de Anegang met den gaper in
den gevel prijkte de drogisterij van Veen,
thans corsettenmagazijn van Spruyt van Riet
schoten. De oude vischwinkel van Van der
Maai*en, met de ijzeren raamroeden, waar
door hier het eerst in den winter de bloemen
op de glazen stonden, is voor enkele jaren ook
verdwenen, om eetgragen fluks te helpen. Even
verder, voorbij de Guldebergspoort waren in
den vergulden Halletjesberg van Reeser de
onvolprezen roode letters en turons verkrijg
baar.
In het gat van de Groote Houtstraat ver
rees Trou moet blijeken, sober en eenvoudig,
met zijn tuintje aan de Spekstraat. waarin
zomers de leden zaten. Het gebouw, niet fraai
genoeg geacht, werd in 1880 gesloopt. Het
herrees in afzichtelijken stijl. Daarbij is even
wel de ingang van de Groote Houtstraat be
langrijk verbreed geworden.
HET GAT VAN DE GROOTE HOUTSTRAAT. Rechts het tuintje van de
Sociëteit „Trou moet Blycken". In 1880 werd op deze plek het nieuwe sociëteits
gebouw gezet, waardoor het mogelijk was de ingang van de straat bij de Groote
Markt belangrijk te verbroeden.
bij elke
gelegenheid
is het adres
Geen Fialen
Telefoon 10859
Gr Houts'r '12
Alléén OPPERSEN 1-—
ONTVLEKKEN en OPPERSEN
CHEMISCH REINIGEN (tarief A) ƒ2 90
Desgewenscht DIRECT gereed
\)\C
O*
Aed
Bijna 70 jaar en nog
steeds aan de spits!
GRQQTJi HQUTSTR 38 HAARLEM
