Haarlems Dagblad
dowzettetp-
ROOSEVELT WIL
Een Nieuw Paleis?
De verloren zoon weer
teruggekeerd.
Enne... enne... enne...
Twintigste boschbrand
van Croesbeek.
Eindelijk verlaging van
den boterprijs.
Kabinetsformateur
blijft raadplegen.
Geheimzinnige
ziektegevallen
te Woensel
Doodelijke
grassprietjes
Het Belangrijkste
57e Jaargang No. 17196
Uitgave Lonrens Coster, Maatschappij too*
Courant-Uitgaven en Algem. Drukkerij N.V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
Telefoon: Öirectie 13082,Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Woensdag 12 Juli 1939
Abonnementen per week f 0.25. p. maand
f 1.10. per 3 maanden f 3.25. franco per
post f 3.55. losse nummers 6 cent per ex.
Advertentiën 1-5 regels f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regeL
RegelabonnementstarieveD op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60. elke
regel meer f 0.15. Groentjes rie rubriek.
De gedachte aan een nieuw Koninklijk Pa
leis, in Den Haag te bouwen, is weer eens
naar voren gebracht omdat Zorgvliet daar zoo
goed geëigend voor schijnt te zijn. De Haag-
sche Post heeft er een artikel ovea- geschreven
en toont er zich enthousiaster voor dan voor
het denkbeeld, Zorgvliet voor een congresge
bouw te bestemmen. Al heeft Den Haag dan
ook aan zulk een bouwwerk behoefte, men
zou het ook ergens anders kunnen optrekken.
En het oude Paleis aan het Noordeinde is niet
groot. H.M. de Koningin die zooals iedereen
weet omdat allen het in den loop der jaren
zelf hebben kunnen waarnemen weinig
hecht aan uiterlijk vertoon, zou indertijd te
kennen hebben gegeven niet voor den bouw
van een nieuw paleis te gevoelen. Maar het
Haagsche weekblad legt nogal den nadruk op
de beperkte afmetingen van het Paleis aan
het Noordeinde en oppert schuchter de mo
gelijkheid, dat de toekomst van ons Vorsten
huis tot ander inzicht zou kunnen.leiden. Het
zou schoon zijn als een nieuw Paleis gereed
zou kunnen zijn tegen den tijd van het gou
den regeeringsjubileum, waarvan wij allen
hopen dat de Koningin het.zaü mogen beleven.
Het is een aantrekkelijke gedachte en wij
kunnen allen beamen, dat de Nederlandsche
staat niet erg royaal is geweest in den bouw
van paleizen. Door architectonische schoon
heid munten zij (behalve het Amsterdamsche)
ook geenszins uit Vooral het Paleis aan het
Noordeinde niet, dat bovendien zoo ingesloten
is in de bebouwing. Ronduit gezegd is het een
leelijfc gebouw.
De gedachte aan den bouw van een nieuw
Koninklijk Paleis is bovendien zoo belangwek
kend omdat daarin, naar mijn gevoel, ook een
soort symbolische uiting van de kracht en er
kenning van het cohstitutioneele koningschap
zou liggen. Een uiting' die, komende in het
land dat kan bogen op het oudste regeerende
Vorstenhuis, ook buiten de grenzen van ons
land grooten indruk zou maken Zij zou als het
ware als nieuwe bevestiging van de blijvende
verbondenheid van het Nederlandsche volk
aan het Oranjehuis zijn. En hierbij rijst de
vraag: hoe lang is het al wel geleden dat men
in eenig land een nieuw Koninklijk Paleis
heeft gebouwd? Er zijn wel nieuwe buiten
verblijven gesticht, maar nieuwe representa
tieve Koninklijke Paleizen? Er is mij geen en
kel bekend. Als mogelijk zooiets in een of
ander ver land gebeurd mocht zijn heb ik er
nooit van gehoord.
Hier rijzen gedachten aan de nieuwe pro
blemen, die de bouw van zulk een Paleis in de
twintigste eeuw zou opwerpen. Want wie aan
de oude paleizen denkt, met hun ouderwet-
sche receptiezalen en hun kil-pralende bin-
nen-architectuur en meubileering, op hun
ergst als zij uit de negentiende eeuw dateeren,
begrijpt meteen dat de bouw en inrichting
van een 20ste eeuwsch Paleis volkomen anders
zouden moeten zijn. Een prachtige, ja een
grootsche opgaaf schijnt het niet alleen voor
architecten maar ook voor andere kunste
naars, wier medewerking zou worden vereischt,
nieuwe uitdrukking te moeten geven aan een
het Koningschap waardige, vertegenwoordi
gende omgeving.
De gedachte aan den bouw van een nieuw
Paleis wordt, in architectonischen zin althans,
niet aangemoedigd door de in Amsterdam
opgedane ervaringen met de prijsvraag voor
den Stadhuisbouw. Velen hebben daaruit de
slotsom getrokken: laat men maar liever
wachten tot tijden aangebroken zijn, die zich
sprekender' en vooral op dichterlijker wijze in
groote representatieve gebouwen zullen kun
nen uiten. Maar zelfs zij die er zoo over den
ken zullen wellicht, hoopvol gestemd ten aan
zien van de komende jaren, den bouw van een
Koninklijk Paleis dat tegen het gouden regee-
ringsjubileum gereed zou moeten zijn als een
veelbelovende mogelijkheid beschouwen. In
dien althans dergelijke voornemens verder
mochten rijpen en in de eerste plaats de in
stemming van H.M. de Koningin zouden kun
nen verwerven.
Met belangstelling zal men afwachten of de
gedachte tot verdere uiting zal worden ge
bracht.
R. P.
Ons aller N.
In het Staatsblad zijn eenige Konink
lijke besluiten afgekondigd betreffende
de schrijfwijze van de Nederlandsche
taal bij het eindexamen der gymnasia
en ihoogere burgerscholen, het Staats
examen en de examens voor de akte
lager onderwijs. Tevens wordt een wij
ziging gebrachtm het leerplan der gym
nasia en hoogere burgerscholen.
Bij de wijziging, welke thans wordt
ingevoerd, worden de enkele e en o en
het weglaten van de stomme ch ge
handhaafd. Voor de geslachtenregeling
moet voorstaan weer De Vries en Te
Winkel worden toegepast. Voor de
voornaamwoorden zal de overeenkom
stige regeling gelden. Hieromtrent zal
echter een nadere beslissing worden
genomen, in afwachting van het rap
port der commissie Fockema Andreae.
ZIJN ZIN
Hoewel de Senaatscommissie weigert
de neutraliteitswet te behandelen
WASHINGTON (United Press).
De regeering heeft bij de stemming in
de Senaatscommissie voor Buitenland-
sche Zaken een nederlaag geleden. De
commissie weigerde de neutraliteitswet
in behandeling te nemen, ondanks het
verzoek van Roosevelt.
De tegenstanders van het regeeringsvoorstel
om het wapenembargo op te heffen hebben met
de kleinst mogelijke meerderheid gezegevierd.
Met 12 tegen 11 stemmen werd het regeerings
voorstel verworpen. Dit beteekent een zware
tegenslag voor Roosevelt. Een onmiddellijke ver
daging van het congres is thans mogelijk ge
worden. De commissie besloot alle debatten
over de neutraliteits wet uit te stellen tot de
volgende zitting. Daarmede zijn alle pogingen
van de regeering om deze wet nog thans in be
handeling te krijgen verijdeld.
In politieke kringen te Washington
verluidt dat Rooseveldt nog in den loop
van deze week een speciale boodschap
aan het congres zal richten waarin hij
verlangen zal dat de neutraliteitswet
nog in deze zittingsperiode afgehandeld
en het verbod op den uitvoer van wa
penen opgeheven zal worden.
Deze speciale boodschap, zoo wordt
gemeld, zal een verklaring betreffende
op de buitenlandsche politiek inhouden
waarin waarschijnlijk zal" worden opge
merkt dat de Vereenigde Staten „mo
reel verplicht" zijn om alle middelen,
met uitzondering van oorlog, aan te
wenden om de onafhankelijkheid van
kleine naties te beschermen.
Na een conferentie met Roosevelt heeft de
minister van Buitenlandsche Zaken, Huil, aan
de pers verklaard, dat de regeering in het be
lang van den vrede en de veiligheid van de
Vereenigde Staten, haar pogingen zal voort
zetten om het door de regeering aanbevolen
neutraliteits-programma te doen aannemen.
Na de ontwijkende antwoorden, die Roose
velt ten aanzien van den sluitingsdatum van
het congres aan de pers heeft gegeven, vraagt
men zich af, of de president niet den toorn der
beide huizen zal trotseeren, door de zitting nog
verscheidene maanden te verlengen. Sommigen,
die in nauwe relatie staan met het Witte Huis,
zijn van meening, dat de president het congres
zal dwingen nog de twee volgende maanden
bijeen te blijven, opdat het, als de Europeesche
toestand in dien tijd mocht verergeren, de neu
traliteitswet verder kan behandelen.
De zes punten.
Omtrent de verklaring van minister Huil
wordt nader gemeld, dat hij van meening is, dat
het programma van zes punten aangenomen
moet worden in het belang van den vrede en
de veiligheid van de Vereenigde Staten.
Huil gaf een kort overzicht van de genoemde
zes punten:
1ste: Verbod aan Amerikaansche schepen om
het gebied van den strijd binnen te stoomen.
2de: Beperking van reizen door Amerikanen
in strijdgebieden.
3de: De bepaling, dat de uitvoer van goederen
naar oorlogvoerenden, wordt voorafgegaan door
het overdragen van de eigendomsrechten aan
een buitenlandschen kooper.
4de: Het voortbestaan van de geldende rech
ten tot eerbiediging van de leeningen en ere-
dieten aan de mogendheden, welke oorlogvoe
ren.
5de: Hèt regelen van het verzamelen van gel
den in de Vereenigde Staten voor oorlogvoe
renden.
6de: Voortzetting van de bestaande commis
sie van munitie-controle en het systeem van
licenties voor in- en uitvoer van wapenen.
VSf e verstandige huisvrouw vraag,
zich geregeld af: Heh ik reden om een
GROENTJE in HAARLEM'S DAGBLAD te
plaatsen?
Want zij weet dat zij die gelegenheid
niet moet verzuimen.
De middensluis te Umuiden wordt op het oogenblik van nieuwe dei
Een der kolossen wordt gemonteerd
Het zijn vervaarlijke scharnieren, waarin de nieuwe deuren komen te hangen,
welke thans in de middensluis te Umuiden worden aangebracht
(In het Staatsblad zijn nieuwe
Koninklijke Besluiten betreffende
de spelling gepubliceerd, waarin
o.a. bepaald is, dat in de geslach
tenregeling de n weder volgens
De Vries en Te Winkel zal worden
toegepast)
Jarenlang staat onze_spelling
Nu al, tot verdriet van ailen,
Voor revisie op de helling,
Weer is een besluit gevallen.
D' oude n zal wederkeeren,
Eerder dan de meesten dachten,
Trotsch zal zij opnieuw regeeren
In de regeling der geslachten.
Allengs was zij op de scholen
Glad vergeten bij het spellen,
Maar nu aldus is besloten,
Moet men haar in eer herstellen.
Och, die n zal reden geven
Tot veel klachten en veel zuchten,
Er zijn in 't scholierenleven
Heel wat fouten van te duchten.
Want hun spellingmoeilijkheden,
Zijn, met dit besluit genomen,
Na de jaren, die vergleden,
Tot de n-de macht gekomen.
't Mag voor hen rampzalig heeten,
De beslissing zal hen nopen,
Om de entjes, lang vergeten.
Er opeens weer aan te knoopen.
Dat het logisch is als gestie,
Mag men echter grif erkennen,
Lang al is de spellingkwestie
Almaardpneenne enne.
P. GASUS.
Aan kwaadwilligheid kan niet
getwijfeld worden.
Op de Mookerheide bij de Mooker-
schans brak Dinsdagavond omstreeks
acht uur opnieuw een felle brand uit
in een bosch van jonge dennen, de
twintigste in de reeks boschbranden
van dezen zomer.
Nadat landbouwers en voorbijgan
gers het vuur, dat de Mookerschans
ernstig bedreigde, hadden bedwongen,
bleek dat ongeveer veertig are bosch
was vernield.
Thans vermoedt men met nog grooter
zekejrheid, dat brandstichting de oor
zaak is. Bij de plaats van den brand
vend men n.l. de stuurstang van een
fiets. Hiervan was het eene eind met
een stop gesloten, terwijl het andere
eind in brandbaar materiaal stak.
De politie van Mook verdacht een
paar personen, doch na een kort on
derzoek werden deze op vrije voeten,
gesteld,
Het onderzoek wordt intuschen voort
gezet..
Het in uitzicht gestelde peil zal
worden bereikt.
Men deelt ons van bevoegde zijde het
volgende mede:
Reeds sedert eenige weken is de z.g.
zomerprijs voor boter (n.l. de som van
commissienoteering en het bedrag van
heffing en steunuitkeering) vrij aan
zienlijk boven het bedrag, hetwelk door
den minister van economische zaken
terzake is vastgesteld op f 1.30, gestegen.
Znlks houdt o.m. verband met de om
standigheid dat wijziging in het bedrag
van heffing en steunuitkeering zooveel
mogelijk wordt vermeden, teneinde een
regelmatige uitvoer zooveel mogelijk te
bevorderen. Gezien de huidige positie
der botermarkt ligt het in het voorne
men, het bedrag van heffing en steun
uitkeering deze week aan te passen aan
het in uitzicht gestelde peil van den
zomerprijs.
(Men dient bij lezing van bovenstaande in
oogenschouw te nemen, dat de prijs van f 1.30
per kg. de prijs van de wereldmarkt is. In den
kleinhandel is deze prijs hooger, omdat er nog
i handelsonkosten, winst enz. bij komen. Red.)
De Kabinetsformateur, Staatsraad mr. dr. D.
A. P. v. Kooien, heeft Dinsdag behalve met
prof. mr. C. P. M. Romme een onderhoud gehad
met den voorzitter der anti-revolutionnaire
Kamerfractie, den heer J. Schouten en den pre
sident der Nederlandsche Bank mr. L. J. A. Trip.
Mr. Trip, hoewel katholiek, deelt op finan
cieel gebied volkomen de denkbeelden, welke
di'. Colijn en oud-minister De Wilde aanhan
gen.
Hedenmorgen heeft de voorzitter van de
Christelijk-Historische fractie in de Tweede
Kamer, Jhr. Mr. D. J. de Geer, een bezoek ge
bracht aan den Kabinetsformateur
Het woord is aan
Baronne de Krüdner:
Vaak is de standvastigheid
niets dan gebrek aan lust tot
veranderen.
3mee kindeern euededcH;
düe tigqm ziek
WOENSEL, 12 Juli. In het gezin
Tatenhoven, wonende in de Pieter
Poststraat te Woensel, gemeente
Eindhoven, hebben zich ernstige ziek
tegevallen voorgedaan, waarvan men
de oorzaak nog niet met zekerheid
heeft kunnen vaststellen en tenge
volge waarvan twee kinderen zijn
overleden.
Vermoed wordt echter, dat de vijf kinderen
uit het gezin vergiftigd zijn door loodarsenaat
waarmee aardappelvelden, dicht achter de
woning, besprenkeld zijn, daar het vaak voor
komt, dat de kinderen op bloemstengels en
grassprietjes kauwen, die met dit gif in aan
raking zouden zijn gekomen.
De vorige week Donderdag voelde het twee
jarig meisje Truusje zich onwel, doch de
ouders oordeelden den toestand niet van dien
aard dat consulteeren van den huisarts nood
zakelijk werd geacht.
Doch toen evenwel Zaterdag ook
het vierjarig zoontje ziek werd, riepen
zij de hulp van een dokter in, die een
ernstige dysenterie constateerde,
waarvan hij de oorzaak niet kon
vaststellen. Zondag is .tegen den
avond het jongste meisje, dat twee
jaar oud was, overleden Daarop zijn
Dinsdag de vier overige kinderen naar
het R.K. Binnengasthuis overge
bracht, waar nog des avonds de vier
jarige jongen stierf. Met hooge koorts
liggen daar thans nog het twaalf
jarig dochtertje Mien, het negenjarig
zoontje Pieter en 't zevenjarig doch
tertje Joke. In den toestand van den
jongen was vanochtend een lichte
verbetering waar te nemen.
Inmiddels heeft men in het Rijkslaborato
rium te Utrecht een onderzoek naar de ver
moedelijke oorzaak laten instellen, doch het
rapport is nog niet binnen. De ouders van het
gezin zijn geheel vrij van elk ziekteverschijn
sel gebleven
Grandi benoemd tot minister van
justitie.
ROME, 12 Juli (Stefani-A.N.P.) De Italiaan-
sche ambassadeur te Londen, Grandi, is tot
minister van Justitie benoemd.
Grandi volgt als zoodanig S^lmi op, die voor
benoeming tot senator aan den Koning is voor
gedragen.
HEDEN: 12 PAGINA'S
HAARLEM EN OMGEVING.
pag.
Een vereeniging „Vrienden der H. O. V." op
gericht. 2
BINNENLAND.
De boterprijs zal verlaagd worden. 1
De buitengewone militaire maatregelen
kosten ongeveer een ton per dag. 3
BUITENLAND.
Officieel is thans te Rome medegedeeld dat
de uitwijzing van vreemdelingen uit Zuid
Tirol geschiedt om politieke en militaire
redenen. Frankrijk en Engeland overwegen
een gezamenlijk protest. 5
De algcmcene toestand in Palestina verbe
tert steeds. 5
Japan protesteert te Moskou tegen bedrei
gingen om stecnkoolconcessies in Noord-
Sachalin in beslag te nemen. 5
Bij twee vliegongevallen in Spanje zijn 8
personen gedood. 5
SPORT.
De Haarlemsche Sportweek. 6
Jo Waalberg verbeterde een wereldrecord
zwemmen. 6
Het Sportgesprek van de week. 7
ARTIKELEN, enx.
R. P.: Een nieuw paleis? 1
J. H. de Bois: Kunst in Haarlem en daar
buiten. 3
Jhr. dr. J. Mollerus: Basra, bij de Perzi
sche Golf. 4
H. D. Vertelling: Een hachelijk avontuur. 7
H. H.: Italië bouwt aan zijn vloot. 7
De Burgerlijke Stand van Haarlem is opge-
