De Heksenwaag te Oudewater.
Bijgeloof in vroeger Eeuwen.
Opcuimwtp
£ux zfoilei Sleep
VRIJDAG 14 JU EI 1935"
HAA'REEM'S DAGBEAD
13
Een merkwaardig privilege.
EVENALS het marktplein in de meeste
Nederlandsche gemeenten is de
markt te Oudewater, het stadje aan
den IJsel in Zuid-Holland, een plek
vol van historische herinneringen. Gebouwen
met karakteristieke oude gevels getuigen van
de glorie uit vroegere tijden. In het centrum
van deze stad staat bijvoorbeeld het geboor
tehuis van Jacobus Arminius, hoogleeraar in
de theologie te Leiden, een der hoofdpersonen
uit de godsdiensttwisten omstreeks 1610. En
naast de voormalige woning van de beken
de figuur uit de Vaderlandsche Geschiedenis,
is aan den hoek van de Gasthuissteeg een
andere beroemde bezienswaardigheid van
Oudewater te zien: de stadswaag. Aan dit ge
bouw, een eenvoudig, weinig indrukwekkend,
architectonisch onbelangrijk huis ontleende
de stad voorheen een geweldige reputatie.
Heinde en verre, in vrijwel geheel Europa, was
de stadswaag van Oudewater bekend.
Zooals in iedere andere gemeente deed de
waag ook hier dienst om het gewicht van vee
en van koopmansgoederen vooral van kaas
en van touwwerk, dat veel in de omstreken
werd geproduceerd te bepalen. Hieraan ech
ter ontleende de waag haar groote bekendheid
tot ver over onze grenzen uiteraard niet.
Neen, voor geheel andere „goederen" vervul
de de stadswaag van Oudewater mede een
taak. Eertijds werden hier heksen, d.w.z.
menschen beschuldigd van tooverij, gewogen
als onderdeel van de tegen deze persconen in
gestelde gerechtelijke procedure. Aan een der
gelijk privilege hadden de Hollandsche stad
en de „heksenwaag" aldaar hun roem te dan
ken.
Heksenprocessen in de middeleeuwen.
TIJDENS de middeleeuwen en zelfs nog
honderden jaren later leidde het alge
meen verspreide geloof aan heksen tot af
schuwelijke excessen. Als „heksen" beschouw
de men personen, meerendeels vrouwen, die
met den duivel een verbond hadden gesloten
en daardoor over bovenmenschelijke krachten
konden beschikken. Allerlei rampen en ziek
ten werden aan hun kwaadwillende machina
ties toegeschreven: onbegrepen verschijnselen
duidde men aan als „duivelswerk".
En vreeselijk was het lot van het slachtof
fer, dat door de bijgeloovige menigte of door
het gerecht voor een toovenaar of heks was
aangezien en voor het „duivelswerk" aanspra
kelijk werd gesteld. Zelfs uitvinders, die niet
werden begrepen, vonden soms den ondergang
door het bijgeloof van hun tijdgenooten.
Een typeerend voorbeeld van een zoodanig
voorval willen wij mededeelen: In 1660 ver
scheen in een Zwitsersch dorpje de eigenaar
van een marionettentheater. Daar was een
dergelijk spel nog nimmer tevoren vertoond.
Het succes was „overweldigend": men schreef
het geziene toe aan duivelsche invloeden,
greep den eigenaar en bracht hem voor den
rechter. Zijn verdediging baatte hem niet: hij
werd wegéns tooverij veroordeeld en opge
hangen!
Een loos gerucht, een anonieme beschuldi
ging waren voldoende om een gerechtelijk
onderzoek wegens hekserij te openen. Degene,
tegen wien een beschuldiging werd ingebracht
was in de meeste gevallen onherroepelijk ver
loren. Alle bijzonderheden tijdens het verhoor
konden in zijn nadeel worden uitgelegd. Het
verkrijgen van een bekentenis leverde niet de
minste moeilijkheden: de pijnbank was toch
een geoorloofd hulpmiddel. De apparatuur, te
zien in de Gevangenpoort te 's-Gravenhage
en ook elders in stedelijke musea of oudheids
kamers, geeft wel een indruk van de toen ge
bruikelijke „juridische" methodes.
De proeven, die moesten aantoonen of de
beschuldigde een heks was. brachten zelden
redding. De meest bekende bewijsvoering was
de „waterproef". De duimen van den be
klaagde werden kruiselings aan diens groote
teenen vastgebonden en in deze houding
wierp men de „heks" in het water. Bleef zij
drijven, dan was zij zeker een heks. Zonk zij
echter, dan was zij misschien een heks en het
onderzoek werd dan op andere wijze voort
gezet. Een controlemiddel „ketelvang" ge
naamd, waarbij de beschuldigde de hand in
een ketel met kokend water moest steken
was al evenmin geschikt om iemands onschuld
aan te toonen. In bijna alle gevallen volgde
dus een veroordeeling: de brandstapel was
meestal de in aanmerking komende straf.
Ter meerdere beveiliging van de maatschappij
werden tevens voor alle zekerheid de familie
leden van de „heks" gelijktijdig terechtge
steld....
De „Weegproef".
Slechts één proef was er, welke minder fu
neste gevolgen kon hebben: de weegproef.
Men veronderstelde namelijk, dat de heksen
een geringer gewicht zouden hebben dan nor
male menschen. Hoe zouden heksen anders
door de lucht kunnen vliegen om samenkom
sten bij te wonen, waarbij onder leiding van
Satan in eigen persoon orgiën werden ge
houden?
Geheel onfeilbaar was ook de weegproef
niet. De bezittingen van den veroordeelde wer
den toch verbeurd verklaard en de rechters
ontvangen een aandeel van de opbrengst. De
eerlijke toepassing een noodzakelijk ver-
eischte voor het slagen van de weegproef
liet nogal 'te wenschen over. Maar niet in
Oudewater! De magistraten en waagmeesters
waren in deze stad volkomen betrouwbaar.
Dientengevolge had de beklaagde daar altijd
een gewicht, overeenkomende met zijn of haar
lichaamsbouw. En een vrijspraak volgde.
Terwijl de kronieken in binnen- en buiten
land gewag maken van vele heksenproces
sen gegrond op beschuldigingen, welke wij
heden belachelijk zouden noemen, terwijl de
annalen vol zijn met verhalen van wreede on- l
derzoekingsméthodes en gruwelijke executies,
vormt de „Heksenwaag van Oudewater" een
oase van humaniteit en gerechtigheid, een
lichtpunt in de donkere bladzijden uit de be
schavingsgeschiedenis der menschheid.
Niemand werd in Oudewater wegens tooverij
verbrand, niemand gemarteld. HeHt officieele
weegcertificaat, voorzien van het zegel der
stad. werd in geheel Europa erkend en redde
het leven van velen. Het getuigschrift, waar
in het stadsbestuur van Oudewater verklaarde
dat de houder „gewogen en niet te licht be
vonden" was. vrijwaarde tegen verdere mo
lestaties, maakte een einde aan alle vervol
gingen en was een alleszins afdoende weerleg
ging van de beschuldiging van tooverij.
Geschiedenis van de
Heksenwaag.
Hoe had oudewater het recht verkregen om
«heksen" te wegen? Het privüege wordt toege
schreven aan Keizer Karei V. Hij woonde eens
een heksenproces bij. waar de weegproef werd
toegepast en de beklaagde een zeer licht ge
wicht zou bezitten. Maar de keizer vertrouwde
de zaak niet. Hij vernietigde het veroordee-
lende vonnis en liet de weegproef herhalen,
zoodat het gepleegde bedrog werd ontdekt.
Deze gebeurtenissen, waarschijnlijk in Pols
broek voorgevallen, waren voor Karei V aan
leiding om uitsluitend aan Oudewater het
weegrecht in heksenprocessen toe te staan.
De reden voor de voorkeur van den keizer
was het feit dat te Oudewater nog niemand
wegens hekserij was verbrand, noch een be
woner van de stad elders voor dit misdrijf had
terecht gestaan. Het is heel jammer, dat de
oorspronkelijke documenten niet bewaard zijn
gebleven. In 1575 is Oudewater namelijk door
de Spanjaarden belegerd; de stad werd in
genomen, waarbij de troepen vrijwel de ge-
heele bevolking uitmoordden. De gebouwen
gingen in vlammen op en de archieven zijn
toen verbrand.
Uit een elders bewaard gebleven bevel van
Karei V vernemen wij dat de keizer in 1547
bevel had gegeven om de gewichten van de
stadswaag van Gouda over te brengen naar
Oudewater, waar zij vergeleken moesten wor
den met de gewichten van de waag aldaar.
Het feit dat de waagmeesters van Oudewater
gewichten uit een andere stad moesten
„ijken", pleit wel voor hun goede reputatie.
Tevens vinden wij bevestigd, dat de keizer een
voorkeur voor Oudewater koesterde: het is
waarschijnlijk dus dat Karei v het heksen-
weegprivilege had uitgevaardigd.
Het wegen van de heksen.
Van de 16e tot het begin van de 18e eeuw
kwamen er ^nenschen naar Oudewater, die
verlangden gewogen te worden. Allen vertel
den, dat zij in de plaats van hun inwoning
ten onrechte beschuldigd waren van tooverij
en gevaar liepen veroordeeld te worden, in
dien zij geen weegcertificaat konden toonen.
Hoewel de magistraten bij voorbaat niet kon
den twijfelen aan het resultaat, gaven zij
steeds toestemming tot het verrichten van
de weging.
Eerst moesten de kosten worden voldaan.
De Leges te betalen bij die geenen die in
der Stede Waach uit beschuldiging van Too-
very gewoogen worden" bedroegen zes en een
halve gulden. Van deze som ontvingen de
schepenen f 1 en 16 stuivers, de secretaris f 2
en 18 stuivers, terwijl aan den stadsbode, den
waagmeester en de gemeentevroedvrouw van
Oudewater twaalf stuivers werden ter hand
gesteld.
Het mag eenige bevreemding wekken op de
rekening van de onkosten een post voor de
vroedvrouw aan te treffen. Voor haar was
echter een taak bij de weegprocedure weg
gelegd: zij moest de vrouwelijke weegcandi-
daten visiteeren, om na te gaan of zij soms
gewichten onder hun kleeren hadden verbor
gen. Bij mannelijke „patiënten" werd dit on
derzoek door den stadsbode verricht.
Na de controle namen de beschuldigden,
enkel gekleed in hun hemd, plaats op ..de ba
lance in de waage der stede Oudewater". In
tegenwoordigheid van den dienstdoenden ver
tegenwoordiger van het gemeentebestuur en
van getuigen stelde de beëedigde waagmees
ter het juiste gewicht vast. Van de gebeurte-
nisse werd een uitvoerig proces-verbaal opge
maakt en in de „registers van de Judicieele
en Dagelijksche Acten der Stede Oudewater"
ingeschreven.
De eerste naam welke in de registers voor
komt is die van Maria Konings uit Munster,
gewogen den 24sten Februari 1644, en een
gewicht hebbende van 134 ponden. Nog oude
re documenten, die ongetwijfeld hebben be
staan, zijn bij den brand van 1575 verloren
gegaan.
Het weegcertificaat.
De secretaris van de stad vervaardigde een
afschrift van de acten, voorzag het van
het zegel van Oudewater en verstrekte dit aan
de gewogenen. „Wy Burgemeesteren, Sche
penen en Raden der Stede Oudewater in Hol-
landt, doen kondt ende certificeeren eenen
yegelyken mits dezen, ten verzoeke van Ma
ria Konings, oudt, zoo sy seydt, omtrent zes
en twintig jaren, dochter vanzoo
begon het plechtige getuigschrift. Dan volgde
een signalement: voornoemde Maria Ko
nings had bijvoorbeeld een kleine schoonheids-
fout, een wrat aan de rechterzijde van haar
kin!
De autoriteit, op wiens verzoek de weging
geschiedde, werd eveneens vermeld, evenals
de namen van de schepenen, de aanwezige
notabelen, den waagmeester en de vroed
vrouw. Jannetje Barents zoo heette deze
laatste beambte legde de verklaring af
dat de gemelde Maria Konings tot
hare onder-kleeren ontkleedt, ende de schoe
nen uyt-getogen niet van eenig zwaerte of
gewichte bij haar was hebbende" Tenslotte
volgde de eigenlijke uitspraak, die de be
schuldiging wegens hekserij moest weerleg
gen: ende dat hun Comparanten en
allen evidentelijken gebleken is, dat de voor
noemde Maria Konings, alleenlijk gekleedt en
onderzogt zijnde als voren, was wegende
honderd vier en dertig ponden zoodanige op
rechte Wichte als men ordinairis in de voor-
screven Wage is gebruykende, zulks dat wij
mede bij deze certificeeren dat dezelve Wichte
met de naturelijke proportie hares lichaams
wel is accordeerende".
Hier volgt de slotalinea van het weegcer
tificaat: „Ende alzoo de voorscheven Maria
Konings aen ons verzogt openen brieven
van certificatie van de voorgenoemde Ver-
claringe, haar daar mede te dienen in tijdt
en wijlen, daer ende haar zulks noodig en te
raden wesen zal. ende men gehouden is de
waerheydt te getuygen, in zonderheyd daar
toe verzogt zynde: Zoo hebben Wy haer 't
zelve verzoek niet kunnen nog willen wey-
geren, zonder bedrog: des 't oirconde hebben
wy dezer Stede Zegel hier onder aengehan-
gen ende by onzen Secretaris doen onder-
teykenen. In den Jare onzes Heeren ende
Zaligmakers Duyzent Zes hondert Vier ende
Veertig, op den XXIIIJ February".
Buitenlandsche belangstelling.
Wanneer men de naamlijst raadpleegt
van de personen die te Oudewater werden
gewogen, is het opvallend hoe groot het
contigent vreemdelingen is. Dit verschijn
sel kan gemakkelijk worden verklaard: in ons
land zijn de tijden der heksenvervolgingen
en veroordeelingen bijzonder vroeg geëindigd
De laatste voltrekking van een doodvonnis
wegens tooverij vond in Nederland in 1597
plaats. Toen werden in Utrecht twee mannen
die bekenden in de gedaante van katten te
hebben gedanst en schapen te hebben gebeten
nadat zij zich in wolven hadden veranderd,
wegens deze „zeer schrickelycke en abriomi-
nabele Zaecken" ter dood veroordeeld en ge
vierendeeld.
Na 1610 kwamen er in Nederland in 't ge
heel geen heksenprocessen meer voor, hoewel
het bijgeloof blééf voortbestaan en nog velen
door het volk als heksen werden aangewezen,
lastig gevallen en soms gelyncht. Ook na 1610
maakten daarom beschuldigden gaarne van
de ..Heksenwaag" gebruik om hun onscha
delijkheid aan te toonen.
De buitenlandsche weegcandidaten waren
vooral uit Keulen. Munster. Padeborn en an
dere Duitsche plaatsen afkomstig. In 1688 lie
ten zich drie soldaten uit Duitschland, be
trokken in een heksen-affaire, te Oudewater
wegen. Maar ook uit veel verder verwijderde
landen kwamen er personen, verdacht van
tooverij. Zelfs uit Szeged in Hongarije, de stad
die behalve door haar paprika in de Hongaar-
sche volkssagen een reputatie geniet als cen
trum van hekserij, reisden in 1728 een groep
van niet minder dan dertien personen naar
Holland, bij rechterlijk vonnis tot de weeg
proef in Oudewater verwezen.
De laatste weging vond den 21sten Juni
1729 plaats. Nog altijd, zelfs in de 18e eeuw.
werd de weging met dezelfde omslachtigheid
en met inachtneming van alle gebruikelijke
controlemaatregelen en vormelijkheden ver
richt, ten einde aan een echtpaar, Klaas
Ariensz. van den Dool en Neeltje Ariensz.
Kersbergen, respectievelijk 122 en 110 pond,
een certificaat te verstrekken, „dat de ge
wichte met de natuurlijke proportie des li
chaams van de requiranten beyde zeer wel is
accordeerende bevonden".
En nadien werd het waaggebouw weer uit
sluitend gebruikt voor koopmansartikelen.
Van tijd tot tijd werd het recht van wegen in
het openbaar door het stadsbestuur verpacht.
Tenslotte kon ook deze dienst worden opge
heven. Het gebouw van de stadswaag, waar
eertijds aanvragers tegen betaling van f 6.50
het plechtige document verkregen, dat hun
van een dreigend doodvonnis verloste, was
overbodig geworden.
Slechts als historische herinnering heeft het
eenvoudige huis. met het jaartal 1595 op den
gevel, aan de markt van de Hollandsche stad
Oudewater, nog waarde als een gedenkteeken
aan het eenige veilige toevluchtsoord in ge
heel Europa, waar beschuldigden van hekserij
redding konden vinden.
CAROL SUGAR.
(Amateursrecht voorbehouden; nadruk ver
boden).
JÏIODE HUI?'
UJOOEnUJEO 94 TEL. 15716
(Adv. Ingez. Med.)
Provinciaal Electriciteitsbcdrijf.
De eerste supplctoire begrooting.
Een commissie uit Prov. Staten behandelde
de voordracht van Ged. Staten btreffende de
eerste suppl. begrooting Prov. Electriciteits-
bedrijf voor 1939.
De voordracht gaf aanleiding tot enkele op
merkingen. Sommige leden vonden de toelich
ting tot het aangevraagde crediet voor uit
breidingswerken vrij sober; de Staten worden
niet ingelicht omtrent de concrete bestem
ming. Gevraagd werd of het niet beter zou
zijn de gemeenten, waar het normale accres
in belangrijke mate werd overschreden, te
noemen, en min of meer gedetailleerd aan te
geven, waar de werken zullen worden uitge
voerd. Ook zou men gaarne vernemen of het
aangevraagde crediet alleen bestemd is ter
aanvulling van een uitgeput crediet. vroeger
voor buitengewone uitgaven uitgetrokken.
Het aanwezige lid van Ged. Staten gaf een
uitvoerige toelichting op de wijzen, waarop aan
de toenemende vraag naar electrische energie
als regel wordt voldaan. Gewoonlijk kan vol
staan ^worden met het incidenteel versterken
der laagspanningsnetten en het bijplaatsen
van voedingspunten. Toen echter de vraag
zoo sterk toenam, als den laatsten tijd het ge
val was, kon met het vroeger gevolgde tempo
niet worden volstaan, en bleek dit middel op
ruimer schaal te moeten worden toegepast en
is tevens uitbreiding van het hoogspannings
net in overweging genomen.
Het PE.N. heeft voor de eigen laagspan-
ningsgebieden een urgentie-plan ontworpen,
dat de instemming van den Raad van Toe
zicht verkreeg en. na machtiging van Ged.
Staten, thans wordt uitgevoerd.
Uitdrukkelijk verklaarde het lid van Ged.
Staten, dat het aangevraagde crediet alleen
strekt tot reguleering van het bedrag van
f 632.760 (inmiddels tot f 665.000 geklommen),
dat ten bate van buitengewone verzwarings
werkzaamheden (urgentiewerken) voorloopig
uit de per 1 Januari 1939 beschikbare posten
voor normale uitbreidingswerken en „onvoor
zien" is gefinancierd. Het restant van het be
drag van f 875.000 is mede voor in 1939 te fi
nancieren extra-uitbreidingen. Wordt dit
crediet verleend, dan is verdere uitvoering van
normale uitbreidingswerken in 1939 mogelijk
en blijft tevens voor de tweede helft van 1939
nog voldoende over van den post „onvoorzien".
De Commissie geeft unaniem in overweging
de voordracht aan te nemen.
De Spoorwegen en de dienstplicht.
De directie der Nederlandsche Spoorwegen
verzoekt ons mede te deelen, dat tot haar leed
wezen in een advertentie voor nieuw personeel
de voorwaarde is opgenomen: „Vrijgesteld van
militairen dienst of eerste oefening vervuld
hebbende".
Deze beperking strekt geenszins tot haar be
doelingen. Verplichting tot militairen dienst is
in geen enkel opzicht een beletsel om bij de
Nederlandsche Spoorwegen in dienst te kun
nen treden.
WIELRIJDER TE WATER.
Een jongen van veertien jaar deed bij de
politie aangifte, dat hij Donderdagnamiddag,
fietsende langs de Houtvaart, werd aangereden
door een bestelauto, waardoor hij met zijn fiets
In het water terecht kwam. Hij wist zichzelf
zwemmende te redden. De autobestuurder was
doorgereden, maar de jongen heeft het nummer
an de auto kunnen noteeren.
De politie stelt een nader onderzoek in.
VRAAGT UW AANDACHT VOOR
EEN INTERESSANTE PRIJSVRAAG
Laat deze gunstige gelegenheid niet voorbijgaan I
Lux Toilet Zeep, de moderne schoonheidszeep,
speciaal bereid voor de verzorging van hel gelaat,
geelt U kans op een fraai horloge.
Al wal U te doen heelt is het volgende:
Beschrijf in hoogstens 30 woorden Uw ervaring over
Lux Toilet Zeep voor de verzorging van het gelaat.
Frankeer Uw inzending als brief en vermeld duidelijk
Uw naam en adres. Adresseer aan: Lux Toilet Zeep
prijsvraag, postbus No. 7, Rotterdam en voeg bij
Uw inzending drie buitenomslagen van Lux Toilet
Zeep. U kan zo vaak inzenden als U wil. indien
U bij elke inzending 3 omslagen voegt. Op de
uitslag is geen beroep mogelijk en briefwisseling
hierover kan niet worden gevoerd. Alle inzen
dingen worden ons eigendom on kunnen door
ons naar goeddunken worden gebruikt
ITS.V8-0250A
(Adv. Ingez. Med.;
Instandhouden van duinen en
duingronden.
Ged. Staten op de bres voor het natuur
schoon.
Over de door Ged. Staten voorgestelde wij
ziging van de Verordening op het in stand
houden der duinen en duingronden in de pro
vincie, voerden verschillende leden in de be
trokken commissie het woord. Hoewel allen
het eens waren over de urgentie van maat
regelen tot bescherming van het natuurschoon
van de duinen, gaf de wijze, waarop Ged.
Staten voorstellen het beoogde doel te berei
ken, aanleiding tot het tot uiting brengen
van verschillende bedenkingen. Zoo vroeg een
lid, of door de voorgestelde wijziging van
artikel 14, waarin een absoluut verbod om in
de duinen en duingrond afgravingen of ver
gravingen te doen, is neergelegd, het eigen
domsrecht niet te zeer in het gedrang zou
komen. Het was zoo meende dit lid niet
ondienstig de vraag te stellen, welke houding
Ged. Staten zullen aannemen tegenover af
gravingen, welke beoogen cultuurgronden te
scheppen.
Een ander lid vroeg, of niet gevreesd moest
worden, dat ten behoeve van groote objecten
niet over voldoende zandvoorraden meer zou
kunnen worden beschikt. Een ander lid
duchtte moeilijkheden voor gemeentebesturen,
diezelf een verordening op de bescherming
van het natuurschoon bezitten, wanneer zij
na de inwerkingtreding van de provinciale
verordening voor het feit kwamen te staan,
dat het belang van het natuurschoon afge
wogen moest worden tegen andere gewich
tige belangen. Als voorbeeld noemde dit lid de
gemeente Beverwijk, die in onderhandeling is
over de uitbreiding van industrieterrein ten
koste van een stuk natuurschoon.
Het lid van Ged. Staten zeide, dat de ge
varen niet denkbeeldig waren: gevaren, die
wezen in de richting van vernietiging van het
mooie duinlandschap. Gedeputeerde Staten
hebben het als hun plicht beschouwd deze
dreiging af te wenden. Het viel niet te ont
kennen, dat deze en dergelijke maatregelen ter
bescherming van een algemeen belang na-
deelen oproepen voor belanghebbenden. Of dit
offer mag worden gevraagd moesten de Staten
der Provincie beoordeelen. Ged. Staten zouden
er steeds op bedacht zijn. het natuurschoon
te behouden met zoo gering mogelijke aan
tasting der eigendomsrechten. Wie zijn de
eigenaren? De Staten mochten er wel aan
denken, dat de Provincie zelf een der grootste
eigenaren is: 4000 H.A. van welhaast het
mooiste duingebied behooren haar toe. Om
het natuurschoon toegankelijk te maken, heeft
zij 29 K.M. zandweg aangelegd. Zeer groote
panden ten noorden van Schoorl en voorts
de duinen op de eilanden Texel, Vlieland en
Terschelling behooren het Rijk toe. Vervolgens
zijn er een aantal particuliere eigenaren van
groote panden, die, wanneer zij de neiging
mochten hebben uit winstbejag de duinen af
te graven, de nieuwe verrdening op hun weg
zouden vinden. Ten slotte worden genoemd de
vele kleine eigenaren van stukjes grond, die
allicht hun akkertjes eens zouden willen vex-
grooten. Ged. Staten zouden hun aanvragen
om ontheffing zoo willen beoordeelen, dat
hun niets in den weg wordt gelegd, wanneer
zij het natuurschoon niet aanranden en
neer zij het natuurschoon niet aanranden en,
wanneer zij voldoen aan de gestelde voor
waarden, bv. ten aanzien van het wegwerpen
van het afgegraven zand.
Verliooging provinciaal subsidie
voor kinderlivgiëne.
De aanstaande blijde gebeurtenis.
Feestelijkheden te Haarlem.
De Vereeniging Koninginnedag heeft in haar
vergadering van 13 Juli besloten om de spon
tane feestvreugde, welke ongetwijfeld op den
dag der Blijde Gebeurtenis zal heerschen te ver-
hoogen door verschillende feestelijkheden.
Zoo zal op de Groote Markt en andere plei
nen de bevolking in de gelegenheid worden ge
steld om te dansen en zal bengaalsch vuur wor
den ontstoken. Clowns en muizkanten zullen op
wagens door de stad trekken en voorstellingen
geven en eveneens zullen de noodige muziek
corpsen rondwandelingen maken.
Des avonds zullen op verschillende plaatsen
vreugdevuren worden ontstoken.
Indien een Nationale feestdag wordt gehou
den, dan zal in het centrum van de stad een
grootsche fakkelstoet worden georganiseerd,
ook in Haarlem Noord zal dan een lichtstoet
•orden gevormd. In Oost zal een boerenbruiloft
gehouden worden met rondgang der familie in
sjeezen en Jan Pleiziers. Na de inzegening van
het huwelijk volgt een gemeenschappelijke
koffiemaaltijd en 's middags een receptie, waar
ieder een cadeau kan aanbieden bestaande uit
levensmiddelen en kleeding voor de armen in,
dat stadsdeel.
Commissie uit Prov. Staten er voor.
Het eerst aan het woord zijnde lid der Com
missie uit Prov. Staten die de voordracht van
Ged. Staten behandelde betreffende verhoo
ging van het provinciaal subsidie voor kinder -
hygiëne verheugde zich over de uitbreiding
van het werk der Commissie voor de kinder-
hygiëne. die door dit hoogere subsidie tot
stand zal kunnen komen. Volgens de toelich
ting zullen de inrichtingskosten van 30 nieuwe
consultatie-bureaux voor zuigelingen 2000
kosten, terwijl bij de recapitulatie van het
aangevraagde bedrag slechts 1000 voorkomt.
Vanwaar dit verschil? Verder vroeg dit lid
naar wat men van plan is te doen voor de
prae-natale zorg, waar geen gelden voor zijn
aangevraagd en wees hij er op, dat dit geheele
verhoogde subsidie ten goede komt aan de
provincieplaatsen, doch niet b.v. aan Amster
dam. Deze stad heeft door financieele moei
lijkheden o.a. de schooltandheelkunde geheel
moeten afschaffen; terwijl de Provincie nu
5000 wil uittrekken voor tandheelkundige
voorzorg bij kleuters, ontbreekt deze voorzorg
m Amsterdam. Zou Amsterdam hiervoor, in
dien dit nieuw werd opgezet, ook subsidie
kunnen krygen? Wat denkt men in de pro
vincie te doen aan de tandheelkunde voor de
lagere-school-kinderen? Wanneer deze ver
waarloosd wordt, gaat het voordeel van de
kleuterzorg op dit gebied verloren.
Een ander lid meende uit de toelichting op
te maken, dat de uitbreiding van het aantal
consultatie-bureaux voor zuigelingen eerst in
1941 zal beginnen, daar het verhoogde sub
sidie in 1940 geheel gebruikt moet worden
voor de grootere vergoeding aan de huisartsen.
Kan deze verbetering niet ook geleidelijk ge
schieden, evenals de andere onderdeelen der
uitbreiding? Weer een ander lid bepleitte, het
provinciale geld ook ten goede te doen komen
aan die gemeenten, die zelf iets op dit gebied
ondernemen. Nog een ander had critiek op het
feit, dat Ged. Staten dit voorstel o.a. ver
dedigen met het motief, dat hierdoor „be
sparing op de kosten-van geneeskundige ver
zorging van volwassenen wordt verkregen".
Het aanwezige lid van Ged. Staten, de op
merkingen der diverse leden uitvoerig be
antwoordende, zeide, wat dit laatste betreft,
dat deze factor ten slotte alleen is genoemd
om minder ideëel ingestelden te overtuigen.
Ook zij, die zouden meenen, dat te veel geld
aan deze sociale voorzorg wordt besteed, dienen
te bedenken, dat dit in de toekomst geld
spaart.
Inderdaad krijgen de groote gemeenten
minder, dit is echter te verklaren uit den
opzet van dit werk. Het is altijd de bedoeling
geweest, dat de Provincie zou zorgen voor het
platteland, dat met zijn tal van kleine ge
meenten niet te vergelijken is met groote
steden, die er toch in de meeste gevallen beter
aan toe zijn. Zoo is b.v. het geneeskundig
schooltoezicht in de steden goed; op het
platteland ontbreekt nog haast alles; dit werk
moet de Provincie daar stimuleeren. Indien
de steden provinciaal subsidie moeten krijgen
voor dergelijk werk, komt dit regelrecht ten
nadeele van het platteland. Voor de groote
steden zou de bijdrage der Provincie een
subsidie in de huishouding worden, waarmee
niets nieuws werd geschapen.
De 1000, die noodig zijn voor de inrichting
der nieuwe zuigelingen-bureaux boven het
aangevraagde bedrag, worden geput uit een
nog bestaand fonds. De vergoeding voor de
huisartsen is dringend noodzakelijk, daar dit
bedrag al herhaaldelijk verlaagd is; 100
gemiddeld is zeker niet te hoog voor een 14-
daagsch zittingsuur.
Na nog eenige discussies werd het algemeen
gewenscht geacht, Ged. Staten uit te noodigen,
aan de Commissie voor kinderhygiëne te ver
zoeken, de kwestie van de tandheelkundige
hulp bij de Kleuterccnsultatiebureaux nog
eens nader te bekijken en hiervoor eerst een
plan op te maken. Waar de aangevraagde be
dragen voor de normale uitbreiding van het
werk der kinderhygiëne noodig zijn. adviseert
de commissie niettemin de voordracht in haar
geheel aan te nemen
GEVONDEN VOORWERPEN.
Armband. De Koek, Jan Haringstraat 20; boek,
Jansen, Spionkopstraat 18; doos inh. passer, De
Stoel. Roosveldstraat 16: dekentje, damesjasje,
Bureau van Politic. Smedestraat: fototoestel in
étui. Zegveld, Lange Boogaardstraat 36 zw., ge
reedschap (auto). Bor, Vergierde weg 125: zak
mes. Jansonius. Spaamhovenstraat 26: kinder
mantel. Hoogerbeets, Mr. Joostenlaan 26; porte
monnaie met inhoud. Verkamman, Rhijngeester
straatweg 56, Oegstgeest: portemonnaie. Chris-
itaans. Pijnboomstraat 31; idem, Westerman,
Herculesslraat 17; portemonnaie met inhoud,
Sabelis, Ursulastraat 12 rd., idem, Krnnen. Lan
ge Veerstraat 20; idem, v. d. Vlerk, Krelagestr.
9; schroevendraaier, Valks, Emmakade 18; da-
mestaschje, Jansen, Spaarne 29; vulpenhouder,
Scherpenberg, Ruijdaelweg 5, Overveen.
