Zoo brak de wereldoorlog uit.
uitstagen
ls de Haadmmt
m$eetaddi%}
H'
VRIJDAG 28 JUKI 1939
HASREEM'S D'AGBEXD
De noodlottige gevolgen van
den moord te Serajewo.
DE MOBILISATIE VAN HET NEDERLANDSCHE LEGER. De manschappen
begeven zich naar de gereedstaande treinen.
De spannende zomer van 1914
r ET is Juli 1914. Ruim een week is het
geleden, dat de schoten van Gavrilo
Princip in Serajewo vielen. Ruim een
week geleden, dat geheel Europa werd
opgeschrikt door de tijding van den ontzet-
tenden moord. Wat is er in die week gebeurd'?
Nauwelijks iets van beteekenis. Men heeft de
slachtoffers ter aarde besteld op beschamende
wijze, omdat de Weensche hofetiquette niet
toestond aan een morganatische echtgenoote
dezelfde eer te bewijzen als aan een „eben-
bürtige". Er zijn in Serajewo relletjes geweest
en 't is merkwaardig, dat de volkswoede zich
daarbij niet keerde tegen de Oostenrijkers,
maar tegen de Serven, de stamgenooten van
het volk. Er zijn strenge ordemaatregelen ge
nomen in Bosnië-Herzegowina. De moorde
naars zijn aan langdurige verhooren onder
worpen. Maar reeds thans schrijven de bladen
nauwelijks meer over den afschuwelijken
moord. Vaag verwacht men, dat de Oosten-
rijksche regeering zich tot de Servische zal
wenden in verband met het feit, dat de
moordenaar en zijn medesamenzweerders
Serven waren. En vermoedelijk handelden op
instructies uit Belgrado. Wellicht zal er een
nota worden gezonden. Daarmede zal de af
faire geëindigd zijn, om langzaam aan ver
geten te raken.
DE EERSTE COMPLICATIE.
Zoo verwacht men. En misschien zou het
ook wel zoo gegaan zijn, als zich geen com
plicaties hadden voorgedaan. In Oostenrijk
hunkeren invloedrijke figuren naar een af
rekening met het gehate Servië. Men weet,
dat Servië pas twee Balkanoorlogen achter
den rug heeft. Het kan dus niet sterk zijn. Het
zal bereid zijn om strenge Oostenrijksche
eischen in te willigen, het zal genoodzaakt
kunnen worden om het hoofd te buigen voor
de oude Donau-monarchie. En weigert het
zulks, dan zal men het op de knieën kunnen
krijgen met het veel sterkere Oostenrijksch-
Hongaarsche leger....
f Wijlen koning Albert van België.
Zoo sterk voelde men zich in officieelen
•kring, dat men zich geen rekenschap meer
gaf van de innerlijke zwakte van de Donau-
monarchie, dat men zelfs hoe langer hoe min
der aandacht schonk aan de vele bondgenoot
schappen, die tal van Europeesche staten aan
elkander bonden en ons werelddeel in vijan
dige kampen verdeelden. Men begon de moge
lijkheid te verwaarloozen, dat Servië wel eens
zou kunnen weigeren te buigen en krasse
Oostenrijksch-Hongaarsche wenschen in te
willigen, dat het het hoofd in den nek zou
werpen en zich verzetten. Wat zou er gebeu
ren, als Servië steun zocht bij de bevriende
naties? Weenen vroeg het zich ternauwer
nood af.
Was men te Weenen niet op de hoogte van
de Europeesche vijandschappen? Kende men
den naijver tusschen Rusland en Duitschland,
tusschen Rusland en Oostenrijk niet? Had
men nimmer gehoord van Fransche revanche-
gedachten jegens Duitschland, van hechte
Britsche vriendschap met Parijs?
HET NOODLOTTIGE ULTIMATUM.
De Oostenrijksche regeering overweegt,
welke stappen zij tegen Servië zal ondernemen.
Men heeft den keizer en zijn naaste omgeving
weten te overtuigen, dat als Weenen niet zeer
krachtig optreedt tegen Belgrado, het prestige
van de Donaumonarchie een harden slag zal
krijgen. Frans Jozef zoekt contact met Keizer
Wilhelm, zijn bondgenoot. Wellicht is daarbij
melding gemaakt van de plannen der oorlogs-
zuchtigen in Weenen. In geen geval echter
heeft de Duitsche keizer toen deze plannen in
de hand gewerkt. Hij heeft den raad gegeven
Servische kwestie af te doen als een locale
aangelegenheid.
Desondanks neemt Weenen een noodlottig
besluit: het besluit om een ultimatum te zen
den aan Belgrado, waaraan binnen acht en
veertig uur "gevolg zal moeten worden gege-
Wijlen aartshertog Franz Ferdinand, wiens
vermoording te Serajewo aanleiding werd tot
den wereldoorlog.
geen crisis uit te lokken en de Oostenrijksch-
ven. Dit geschiedt op 15 Juli. Aan het einde
van den op dien dag gehouden ministerraad
wordt overeengekomen spoedig opnieuw te
vergaderen, ten einde den tekst van het ul
timatum op te stellen.
Er schuilt ergens een lek in de officieele
Weensche kringen. Of de spionnagedienst van
Engeland moet voortreffelijk hebben gewerkt.
In ieder geval is men te Londen reeds den
16en Juli volkomen op de hoogte van de Oos
tenrijksche voornemens en daar men den ernst
hiervan volkomen inziet, brengt de Britsche
regeering haar bondgenooten Rusland en
Frankrijk ijlings op de hoogte van hetgeen te
gebeuren staat.
Codetelegrammen vliegen door Europa. De
president van Frankrijk Poincaré en de Fran
sche premier Viviani vertoeven in Sint Peters
burg. Van 19 tot 23 Juli. Aller oogen richten
zich'op Rusland. En inderdaad: in Weenen en
Sint Petersburg vallen de eerste beslissingen.
TEGENSTRIJDIGHEDEN.
Inmiddels naderen de beslissingen.' Nog
voor Oostenrijk een definitieven vorm aan zijn
ultimatum heeft gegeven, ontwikkelen de Rus
sische diplomaten in Belgrado een koortsach
tige activiteit. Zij trachten de Servische re
geering ervan te overtuigen, dat het niet
noodig zal zijn om toe te geven aan krasse
Oostenrijksche eischen, zoo die gesteld worden.
Als Servië deze eischen afwijst, zal Rusland
steun verleenen. Rusland kiest dus partij.
Ook Weenen neemt zijn besluit. Het stelt
zijn ultimatum op. Het wordt op den 21sten
Juli, om zes uur in den avond te Belgrado
overhandigd.
MERKWAARDIGE REACTIE.
Als een loopend vuurtje verbreidt zich
deze tijding over Europa. Eensklaps schrikt
men op en staat men voor het feit, dat de
moord op Serajewo ernstige gevolgen zal
hebben.
De reactie?
Zij is merkwaardig. Iedereen beseft eens
klaps dat de crisis, die reeds zoo vaak in
Europa gedreigd heeft, nu« uitgebroken is
Geen sterveling, die niet inziet, dat het nu op
buigen of breken afgaat. Maar men vreest
een oorlog niet. Het tegendeel is waar. In alle
Europeesche hoofdsteden dat wil zeggen
behalve die der neutrale, buiten, ieder bond
genootschap gebleven staten laait een
oorlogszuchtige stemming op. Men begint
eensklaps met elkander te spreken over den
komenden oorlog, terwijl er nauwelijks een
halve week nog slechts ongeloovig over de
mogelijkheid van een gewapend conflict werd
gedacht. Het is of men plotseling allerwege
genoeg heeft van de vaak bijna ondraaglijke
spanning, die sedert jaren over dit wereld
deel hangt.Men kan bijna zeggen dat de volken
van Europa aan het einde van Juli dank
baar waren, dat het tot een beslissing zou
komen, dat aan de spanning, naar men
geloofde, definitief een einde zou worden
gemaakt. In Parijs sprak men over een snel
len opmarsch naar Berlijn, in Berlijn juichte
men „Nach Paris!" in Weenen hunkerde
men naar afrekening met Servië. Het vreed
zame Europa van zooeven was als bij too-
verslag veranderd in een brandhaard, waar
in het vuur reeds smeulde en óp het punt
istond hoog op te laaien...
DE STEEN BEGINT TE ROLLEN.
De lawine der gebeurtenissen begint te
ollen. Nauwelijks is het Oostenrijksche ulti
matum te Belgrado overhandigd, of de Duit
sche regeering richt zich tot de regeeringen
van Engeland, Frankrijk en Rusland met
het voorstel om Oostenrijk en Servië het
conflict alleen te laten uitvechten. Deze
stem wordt nauwelijks gehoord. Bijna tege
lijkertijd wordt van Russische zijde ver
klaard, dat men geen Oostenrijksche actie
tegen Servië zal dulden. Te Parijs merkt
men op, dat Frankrijk zijn Russischen
bondgenoot niet in den steek zal laten, als
Petersburg voor Belgrado op de bres springt.
In Oostenrijk, in Servië, in Rusland en
Frankrijk en eveneens in Duitschland wor
den de eerste militaire maatregelen geno
menDe oorlogszuchtige stemming stijgt
in Europa en menschen met een juist in
zicht in de dingen vragen zich af, wat nog in
staat is om een oorlog te voorkomen.
Eén ding was er vermoedelijk nog ge
weest. Als Engeland toen verklaard had, zich
buiten een oorlog te zullen houden, misschien
dat dan de andere staten zich van verdere
daden hadden onthouden. Britsche bemid
deling ware wellicht op 25 Juli nog mogelijk
geweest. Zij bleef uit. De Britsche regeering
aarzelde, nam geen besluit, besloot tot af
wachten. En toen dit eenmaal gebleken was,
kon niets den loop der dingen meer veran
deren.
DE VONK IN HET KRUITVAT.
In den avond van den 25sten Juli kondigde
Rusland zijn gedeeltelijke mobilisatie aan
voor het geval Oostenrijk tot geweld jegens
Servië zou besluiten. Reeds in den middag
van denzelfden dag had Servië gemobili
seerd. Nauwelijks was het bericht van de
Russische maatregelen bekend, of ook Oos
tenrijk mobiliseerde ten deele. Om zes uur
des avonds van den 25sten Juli had Servië
het Oostenrijksche ultimatum beantwoord:
Belgrado deed belangrijke concessies, maar
Weenen verklaarde zich niet voldaan
Hals over kop begaf zich de Duitsche Kei
zer naar Berlijn, in alle hoofdsteden
heerschte hoogspanning. Rusland zette zijn
oorlogs toebereidselen voort. En nu mengde
voor het eerst Duitschland zich in het de
bat: Berlijn deelde op 26 Juli aan Rusland
mede, dat als deze staat besloot tot volledige
mobilisatie, Duitschland denzelfden maatre
gel zou nemen. Tegelijkertijd richtte Wilhelm
II zich tot Londen om Petersburg tot gema
tigdheid te bewegen, doch Londen stelde
slechts voor, dat de groote mogendheden in
conferentie bijeen zouden komen om over de
moeilijkheden te beraadslagen. Engeland
maakte intusschen zijn vloot gereed.
Duitschland consigneerde eveneens zijn sche
pen. Frankrijk riep lichtingen onder de wa
penenZoo nadert de 27sten Juli.
Nog eenmaal doet dien dag Duitschland
een poging om den vrede te bewaren. Wil
helm II wendt zich tot Koning George van
Engeland en den Tsaar. Hij wenscht een
minnelijke schikking. Ook tot Weenen
wendt hij zich met hetzelfde doel. Maar Wee
nen is niet meer te remmen. Het laat zich
door niets meer tegen houden.
En dan, op 28 Juli, precies een maand na
den moord te Serajewo, komt het einde. Het
einde van den vrede. Als Servië verdere
concessies geweigerd heeft, verklaart Oos
tenrijk aan Belgrado den oorlog. De eerste
kanonschoten bulderen. De strijd begint.
Enkele dagen later zal Europa in vlam
staan
Een vriendelijke pensiongast.
Het was een ongeveer 25-jarige jongeman,
gekleed in de uniform van officier der koop
vaardij, die zich dezer dagen vervoegde bij
een pensionhouder te Delft. Hij deelde mede,
dat hij aan de Technische Hoogeschool zijn
studie moest voltooien en daarom wilde hij
een kamer huren. De pensionhouder, zelf een
oud-zeeman, was zeer in zijn schik met den
nieuwen gast, die, zooals hij zelf verklaarde,
een nette en aardige man leek.
De nieuwe gast bracht een nacht in het
pension door en ging daarna naar Rotterdam,
om, zooals hij zeide, zijn koffers te halen en
dan vijf andere studenten mee te brengen,
die ook in het pension hun intrek wilden
nemen.
De „student-zee-officier" keerde echter
niet terug en toen de pensionhouder een on
derzoek instelde, bleek, dat een bedrag van
250 gulden uit zijn woning was verdwenen.
De politie, die van het gebeurde in kennis
werd gesteld, heeft den man te Nijmegen aan
gehouden en hem naar Delft overgebracht.
Hij bleek een bekend oplichter en dief te zijn,
wonende te Leiden.
Enkele weken geleden hébben wij den
28sten Juni 1914 in de herinnering terug
geroepen, den dag, waarop de schoten
van Gavrilo Princip een einde maakten
aan het leven van den Oostenrijksch-
Hongaarschen troonopvolger, aartshertog
Frans Ferdinand en diens echtgenoote.
precies een maand ligt er tusschen dezen
datum en het uitbreken van den wereld
oorlog.
In een tweetal artikelen schetsen wij
deze maand van spanning en het uit
breken van den wereldoorlog. Het eer
ste artikel vindt de lezer hiernaast.
(Adv. Ingez. Med.)
maar.... heeff U J
niets vergeten
Er was eens
een Haarlemmer die een verre reis ondernam
om ergens een speciaal recept te halen. Toen
hij weer met den trein in Haarlem terug kwam,
vergat hij het recept in de coupé. En zoo zijn
er meer!
In het jaar 1938 werden op het Haarlemsche
station 2628 vergeten voorwerpen aangegeven,
dat lis dus gemiddeld 7 stuks per dag. In dit
jaar zijn we van 1 Januari af al aan de 1429
toe! Maar cijfers zullen u, vooral in deze zo
mermaanden, vermoeien, en 't is aardiger u
wat te vertellen van eenige „sterke gevallen"
van vergeetachtigheid, die zich in den loop der
tijden op Haarlem's station gemanifesteerd
hebben.
In de annalen van dé Haarlemsche stationsge
schiedenis leeft de herinnering voort aan een
meneer, die een portefeuille in den trein liet
liggen met eenige duizenden guldens bankbiljet
ten er in. Zijn adres was er gelukkig inge
schreven, en den volgenden morgen belde de
spoorwegambtenaar den heer op. Deze lag nog
te slapen, en toen hij uit zijn zoete droomen
werd gewekt, bleek hij nog heelemaal niets te
weten van een verloren portefeuille
Een andere Richard zag er niet tegen op een
koffer met effecten ter waarde van duizenden
guldens te laten staan.
Dit zijn de vergeetachtigen-met-groote-al-
lure. Doch daarnaast treffen we in het verge-
ten-voorwerpenboek ook een portemonnaie aan,
waarachter aangeteekend is: inhoud VA cent.
Vergeters van roerend goed komen niet zoo
vaak voor. Eens moest in Haarlem een hond
uit den trein gezet worden, die blijkbaar zijn
baas „ontschoten'' was.
Merkwaardig is het dat dikwijls een een-
Keizer Wilhelm met Von Moltke te paard tijdens de inspectie der Duitsche troepen
zame schoen in den trein wordt achtergelaten,
nooit een paar, Heeft de eigenaar of eigenares
zich in de coupé van den kwelgeest willen be
vrijden en bij 't uitstappen vergeten er an te
slippen. Of misschien in de drukte verloren?
't Mystrie van den eenzamen schoen is zoo één,
twee, drie niet op te lossen.
Daar valt ons oog op een „belangrijk geval".
Een bewoner van Heemstede was bang voor die
ven en haalde derhalve zijn kistje met juweelen
uit Amsterdam, stapte in Haarlem uit, en ver
gat 't kistje in den trein! Het kistje lag in grauw
papier gewikkeld ergens in de coupé met
f 30.000 aan edelsteenen. En meneer was nog
wel bang voor dieven! Wel een treffende illustra
tie van het spreekwoord, dat het middel vaak
erger is dan de kwaal! Pas toen de eigenaar per
auto in Heemstede was aangekomen bemerkte
hij zijn „vergeetachtigheid". Gelukkig kon het
pakje in Delft onderschept worden. Een majoor
of een ander militair die zijn sabel vergeet, be
hoort niet tot de uitzonderingen. Jassen, hoeden,
handschoenen en paraplu's stroomen als het ware
het hokje, waar gevonden voorwerpen aange
geven moeten worden, binnen. Een vergeten
gouden horloge is echter ook geen zeldzaamheid.
En wat te zeggen van de volgende vergeten
voorwerpen, die we nog even aan de vergetel
heid der spoorwegannalen ontfutselen? Een pakje
met drie olieboller* een roede van Zwarte Piet
(op Sinterklaasavond!) een slappe boord (waar
schijnlijk op een warme dag vergeten!) een
paar f ietsbuitenbanden, twee accu's, een pakje
inhoudende een boterham en een zwembroek,
sigarenkoker met zegge 10 sigaren, een pakje
brood met paling. Onlangs werd deze serie aan
gevuld door een damestasch inhoudende 'n zakje
koekjes, stukken Leidsche kaas, een fleschje
odeur en een vergrootglas. Mevrouw had zeker
gewinkeld. Wat zal ze thuis op haar neus ge
keken hebben! Ja, de straf komt na de vergeet
achtigheid. In Augustus verwachten de Spoor
wegen weer een „boom-tijd" wat de vergeten
voorwerpen betreft. Want dan is het vacantie
al wat de klok slaat. En vergeten de menschen
een heeleboel meer dan alleen hun zorgen
Kindje verdronken te Utrecht.
Het was met een schepnetje aan het
visschen.
Op enkele tietallen meters afstand van
het drukste verkeerspunt te Utrecht, de Ca-
tharijnebrug is Donderdagmiddag het der
tienjarig zoontje van de familie Koch te
Utrecht, dat op de kade met een schepnetje
zat te visschen, te water geraakt en ver
dronken.
Vriendjes waarschuwden de politie, die na
een uur het ontzielde lichaampje met een
dreg ophaalde. Geneeskundige hulp mocht
hier niet meer baten. Het lijkje werd over
gebracht naar het hoofdbureau van politie.
Ontheffing Winkelsluitingswet bij
blijde gebeurtenis.
Naar wij vernemen heeft de minister van
Economische Zaken in verband met de
viering van de te verwachten geboorte van
een koninklijken prins of van een ko
ninklijke prinses burgemeester en wethou
ders van alle gemeenten gemachtigd, een al
dan niet voorwaardelijke ontheffing van de
winkelsluitingswet te verleenen ten aanzien
van den dag der geboorte, mits deze niet op
Zondag valt, en van den daarop volgenden
werkdag.
ERNSTIGE AANRIJDING TE OVERSCHIE.
Op de kruising van den rijksweg 's-Graven-
hage—Rotterdam en den Rotterdamschen
Rijweg is Donderdagmiddag een ernstige aan
rijding voorgevallen.
Twee jongens, die van den Rotterdamschen.
Rijweg kwamen, naderden den voorrangsweg
op het oogenblik, dat uit de richting 's-Gra-
venhage een vrachtauto in snelle vaart kwam
aangereden. De jongen, die de auto zag, waar
schuwde zijn makker, dat hij niet veilig kon
oversteken, doch deze, de 13-jarige N. F. Nie-
land uit de Wandeloordstraat te Rotterdam,
stak toch over. De auto greep den knaap en
smakte hem tegen den weg. Hij liep inwen
dige kneuzingen en een gebroken rechterbeen
op en werd in levensgevaarlijken toestand, na
door dr. Roest Crollius te zijn behandeld,
naar het ziekenhuis aan den Coolsingel te
Rotterdam overgebracht.
Zijn rijwiel werd totaal vernield.
