Haarlem's Dagblad
Zonnestraal bij
duisteren hemel
IS 9NPI BH
De kabinetscrisis
De Crisis in Den Haag.
Faalt mr. de Geer?
De Wethoudersverkiezing
te Haarlem.
Het Belangrijkste
37e Jaargang No. 17219
Uitgave Lonrens Cotter, MaattehsppQ toot
Courant-Uitgaven en Atgem. Drukkerij N.V.
Bureaux Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Poatgirodiensi 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
TelefoonDirectie 13082, Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
▲dmin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBEKI PEEKEBOOM
HoofdredacteurH03ER1 PEEREBOOM
Dinsdag 8 Xugustus 1939
Abonnementen per week f 0.25. p. maand
f 1.10. per 3 maanden f 3.25 franco per
post f3.55. losse nummers o cent per ex.
Advertentiën l-R regels f I 75. elke regel
meer t 0.35 Heclarne* i il.htt per regtL
RegelahoniieinenlstHrieven op aanvraag.
Vraag en aanbotl 1-4 regels f 0.60. elke
regel meer f 0.15. Groentjes ae rubriek.
Dr. J. J. C. van Dijk
en mr. J. Terpstra
weigeren
aan jhr de Geer hun medewerking
ff
Het woord is aan....
Helps:
Het groote gevaar voor een
■parlementairen regeerings-
vorm is dat hij afzakt van
een regeering van vertegen
woordigers naar een regee
ring van gevolmachtigden.
PLECHTIGHEID IN HAARLEM'S GERECHTSGEBOUW
Het pad dat naar kabinetsformatie leidt
gaat voor den eerbiedwaardigen Minister van
Staat jhr. mr. D. J. de Geer ook al niet over
rozen. Nu blijken de A.R. oud-ministers, die
hij tot medewerking uitgènoodigd had, dr. van
Dijk en mr. Terpstra weer niet bereid en de
kansen op een nationaal kabinet bestaande uit
vertegenwoordigers van zes partijen schijnen
dus verdwenen. Sommige crisis-commentaren
van de politieke dagbladen zijn van een zuur
heid, die weinig overeenstemt met de geest
drift waarmee dezelfde bladen de jongste
telg van het Huis van Oranje begroet hebben
en die weinig begrip toont voor de beteekenis
van den naam Irene. Het is schoon dat Prinses
Juliana en Prins Bernhard, die zoo weldadige
oorspronkelijkheid en frischheid in hun gan-
sche optreden toonen, ook in de keuze van de
namen hunner kinderen, dezen naam aan de
pasgeborene hebben geschonken met de uit
gesproken bedoeling, het verlangen naar
Vrede te symboliseeren. Velen zal dit gebaar
ontroerd hebben. Men zou wenschen dat de
politici eruit lazen dat het niet alleen den in
ternationalen vrede geldt maar ook den po-
litieken vrede in eigen land. Als zij het zoo
opvatten en doorvoelden zou er een sterker
streven tot uiting komen om elkaar te vinden
in een nationale regeering.
Dat de pogingen om zulk een regeering te
vormen telkens weer falen maakt een des te
armelijker indruk omdat het niet gerechtvaar
digd schijnt door de meeningsverschillen, die
tot de crisis hebben geleid en haar kennelijk
nog steeds beheerschen. Die meeningsverschil
len betreffen den omvang der uitgaven voor
de bestrijding der werkloosheid en voor de
defensie. Het zijn moeilijke maar zakelijke
aangelegenheden. En over zulke aangelegen
heden plegen mannen van goeden wil en de
noodige bekwaamheid het eens te kunnen
worden. Ware dit een crisis waarbij tegen
stellingen zich deden gelden, die het diepste
gevoelsleven van den mensch raken, zijn
diepst gewortelde overtuigingen, dan zou men
groote moeilijkheden veel beter kunnen be
grijpen. Maar dat is niet het geval. Ik pleeg
gaarne te luisteren naar het oordeel van rus
tige, verstandige menschen van verschillende
richting en zoo heb ik in de laatste weken
heel wat dergelijke opinies over deze crisis
gehoord. Het résumé kan kortweg zijn dat
men er zich aan ergert en er zich bovendien
bezorgd over maakt. Men vindt het eigenlijk
een trieste vertooning, haalt de schouders
zoowat op over de diverse vernuftig-samenge-
stelde politieke artikeltjes, waarin partijen
elkaar de schuld geven en schudt het hoofd.
Als wij het Zwitsersche instituut der volks
stemming in ons land kenden, en wij konden
dit toepassen door het volk te vragen, of het
voor of tegen de ruimst mogelijke samenwer
king is, zou er m.i. geen twijfel aan het ant
woord behoeven te zijn. Een overweldigende
meerderheid zou er zich vóór uitspreken en
daarmee het gemanoeuvreer van partijen
wraken. Onlangs heeft het voornaamste dag
blad van Engeland, de Times, naar aanleiding
van deze Nederlandsche kabinetscrisis zeer
nuchter opgemerkt dat zij veroorzaakt is door
de moeilijkheid in vele kleine landen heer-
schende dat men defensie-uitgaven moet
doen die men zich eigenlijk niet financiëel
veroorlooven kan. En het Engelsche blad
voegde daaraan toe dat het te betreuren zou
zijn als dit rustpunt van degelijk beleid in
Europa verstoord werd. Twee opmerkingen
die, geloof ik, diepe waarheid bevatten. En de
tweede houdt een erkenning in die in Den
Haag meer indruk had kunnen maken. Wij
kunnen vaak veel leeren van hetgeen anderen
over ons zeggen. Ook de politici in Den Haag
kunnen er van leeren.
Geen van die rustige, verstandige menschen
die ik hierboven heb aangeduid en naar wier
oordeel over de crisis ik heb geluisterd, gaf
schuld aan eenige bepaalde partij. Dat is ook
teekenend. Partijen hebben elkaar over en
weer al zooveel verweten en zulk een doolhof
van de crisis gemaakt dat de bedaarde Neder
lander geneigd is „het allang te gelooven" en
te zeggen „Worden jullie het nu eindelijk
maar eens dat is beter en dat is in het
landsbelang, dat duizendmaal grooter, voor
namer en belangrijker is dan partij
belangen."
De Haagsche politici slaan met deze lang
gerekte en allesbehalve verheffende crisis,
komend op een oogenblik in de historie, waar
op wij juist tegenover het buitenland Kracht
door Eenheid moesten toonen, bij het Neder
landsche volk een slecht figuur. Een artikel
als dat van de Times bewijst, hoe men ons in
het buitenland observeert. Wij hebben daar
tot dusver over een belangrijken „goodwill"
beschikt, men heeft er de kracht en beteeke
nis van onze staatsinstellingen en tradities
erkend. Dat is een zeer groot bolwerk van
onze defensie. Laat men er zuinig mee zijn!
Ik ben teveel jaren in het buitenland geweest
om niet te hebben geleerd, op welke grond
slagen de Nederlandsche reputatie rust. Wij
zijn op die markt „een oude firma", een er
kend huis. Laat ons zorgen het te blijven.
R. P.
Publicatie van het nieuwe
Spaansche kabinet op handen.
BURGOS, 8 Aug. (Havas). De publicatie van
de nieuwe rninisterlijst is naar het schijnt elk
oogenblik te verwachten. Franco heeft thans
alle militaire en civiele figuren, die eenigszins
op den voorgrond treden, geraadpleegd. Hy
heeft zich thans teruggetrokken en ontvangt
slechts zijn zwager Serrano Suner.
jgr* SlK
Jhr. mr. D. J. de Geer.
Naar ons van betrouwbare zijde wordt
medegedeeld hebben de heeren dr. J.
J. C. van Dijk en mr. J. Terpstra het
standpunt ingenomen, dat zij niet zit
ting kunnen nemen in het Kabinet, dat
de heer jhr. mr. D. J. de Geer zich
voorgenomen heeft te vormen.
Nadat de kabinetsformateur, jhr. De Geer
gisterochtend ongeveer anderhalf uur in bespre
king was gebleven met minister Van Boeyen,
ontmoette hij in een van de vergaderzalen van
het departement van Binnenlandsche Zaken,
den demissionnairen minister van Waterstaat,
jhr. ir. O. C. A. van Lidth de Jeude. Bij dit on
derhoud was minister Van Boeyen niet aanwe
zig.
Jhr. De Geer, had des middags ten departe-
mente van Binnenlandsche Zaken een onder
houd met den luitenant-kolonel van den gene-
ralen staf A. Q. H. Dijxhoorn. Dit onderhoud
duurde van ongeveer half vier tot vijf uur.
Eveneens ontving de kabinetsformateur in de
middaguren ir. J. W. Albarda.
Des avonds had hij op het departement van
Binnenlandsche Zaken een bespreking met mr.
A. M. Joekes, den voorzitter van de vrijzinnig-
democratische fractie der Tweede Kamer.
Van ongeveer half negen tot half tien had
jhr. De Geer opnieuw ee.n bespreking met den
minister van Waterstaat jhr. ir O. C. A. van
Lidth de Jeude, ten huize van laatstgenoemde.
Daarna begaf de heer De Geer zich huiswaarts.
Onze Haagsche correspondent meldt ons over
de kabinetscrisis:
De besprekingen en de vraagstukken, die de
kabinetscrisis opgeworpen heeft worden thans
overschaduwd door de belangrijke mededeeling
van dr. J. J. C. v. Dijk en mr. J. Terpstra,
hierboven vermeld.
Zooals wij reeds gisteren hadden vermeld,
was de lust bij de a.-r. om zitting te nemen in
een ministerie zooals de heer De Geer meende
te moeten vormen, niet groot en door boven
genoemde uitspraak is zulks bevestigd.
In Haagsche politieke kringen meende men
met nadruk te moeten wijzen op de woorden
„dat jhr. De Geer zich voorgenomen heeft te
vormen". Hierin was naar men meent nog een
mogelijkheid te lezen, dat als de richting, waar
in de heer De Geer zich de Kabinetsformatie
had voorgesteld, niet lukte en geen soc.-demo-
craten in het Kabinet zitting zouden nemen de
a.-r. eventueel nog tot deelnemen bereid zou
den zijn. De heer De Geer heeft zich gisteren
nog telefonisch in verbinding gesteld met mr.
P. J. Oud over den post van minister van Fi
nanciën.
Het verluidde dat deze hier niet geheel af
wijzend tegenover stond.
Het bezoek van ir. Albarda aan den Kabi
netsformateur legde men uit als een bewijs,
dat de soc.-dem. niet met één zetel in een mi
nisterie genoegen zouden nemen, zooals ook al
in de uitingen van de s. d.-organen te bespeu
ren viel.
Voorts was men ook van meening dat minister
Patijn niet bereid was zitting te nemen in een
ministerie als jhr. De Geer thans nastreeft.
Hedenmorgen werd de toestand als volgt om
schreven: Men nam nog steeds aan, dat de heer
De Geer, die wat zijn denkbeelden op het ge
bied van financiën en werkloosheid vrijwel
recht tegenover die van de soc.-dem. staat, de
voorkeur blijft geven aan de medewerking van
a.-r. en liberalen boven die van de soc.-dem.
Het kan echter ook zijn, dat hij geen mogelijk
heid ziet een ministerie van vijf partijen zon
der de s.-d. te formeeren, weshalve de mogelijk
heid geopperd wordt, dat hij zijn opdracht zal
neerleggen en dat mr. Oud dan in zijn plaats
met een ministerie van r.-k., s.-d., en v.-d. voor
den dag zal komen.
NEDERLANDSCHE PADVINDSTERS
MISSEN AANSLUITING IN WEENEN.
De Nederlandsche padvindsters, die gisetren
van het Pax Ting van Gödölö vertrokken, heb
ben vannacht op het station te Weenen de aan
sluiting gemist. Met een anderen trein zijn zij
daar verder gereisd naar Arnhem, waar zij
vanavond verwacht worden. Het hoofdkwartier
van het Nederlandsche padvindstersgilde te Den
Haag heeft getracht de betrokken ouders tele-
grafisc te waarschuwen, doch tengevolge der
vacanties is dit in vele gevallen niet gelukt.
In het telegram van de leidster van het con
tingent wordt als uur van aankomst 22.58 ver
meld. Daardoor zullen vele padvindsters van
avond haar woonplaats niet meer kunnen be
reiken. Deze meisjes zullen in Arnhem logee-
ren en morgen verder reizen.
Mr. A. L. M. van Berckel herdenkt
de geboorte van Prinses Irene
De waarnemend president van de Arrondisse
mentsrechtbank te Haarlem, mr. A. L. H. van
Berckel heeft heden, vóór het begin der civiele
zitting, een rede uitgesproken ter herdenking
van de geboorte van Prinses Irene. Mr. van
Berckel sprak aldus:
Waar wij de eerste maal weer na de feeste
lijke dagen die achter ons liggen hier in dit ge
bouw bijeen zijn meen ik dat het mij past in
korte woorden uiting te geven aan de vreugde
die u en de leden dezer Rechtbank vervult.
Opnieuw is een Oranjekind geboren!
In het leven zijn er weinig ontroerende oogen-
blikken van vreugde zoo hevig, als wanneer wij
staan bij het begin van een ons dierbaar leven!
Het is deze vreugd, welke verleden Zaterdag
als een zonnestraal van blijheid getrild heeft in
de drukkende levensatmospheer van dezen tijd,
die steeds zwaar is van de donkere dreiging van
een wereldramp.
Er is vreugde in ons Koninklijk Huis en
vreugde bij ons volk! Die vreugd heeft plotse
ling als een zonnestraat bij donkeren hemel weer
fel verlicht iets wat heel mooi is om ons heen.
De innige band tusschen Vorstenhuis en
volk.
Ons volk, dat in breede lagen de leden van
Jhr. mr. A. F. O. van Sasse van
IJsselt overleden.
's GRAVENHAGE 8 Augustus. In
den nacht van Zondag op Maandag
is tijdens zijn vacantie te Interlaken
overleden jhr. mr. A. F. O. van Sasse
van Ysselt, de nestor van de Eerste
Kamer en voorzitter van den Hoogen
Raad van Adel.
Jhr. Mr. A. F. O. van
Sasse van IJsselt.
De heer Van Sasse van Ysselt bereikte den
leeftijd van 87 jaar. Hij werd 20 April 1852 te
Waalwijk geboren.
Achtereenvolgens was hij advocaat en procu
reur en kantonrechter-plaatsvervanger .te
's Hertogenbosch, daarna rechter te Roermond
en in Den Bosch, waarna hij raadsheer in het
gerechtshof te 's Hertogenbosch werd. Van dit
college was hij later vice-president en tenslotte
van 19241933 president.
Ook was de heer Van Sasse van Ysselt lid
van den gemeenteraad in 's Hertogenbosch, van
Provinciale Staten van Noord-Brabant en van
de Tweede Kamer. In 1929 deed hij zijn intrede
in de Eerste Kamer voor de R.K. Staatspartij.
Van dit college heeft hij tot zijn dood deel uit
gemaakt.
De begrafenis van het stoffelijk overschot zal
Vrijdag 11 Augustus te Orthen geschieden.
DE OPVOLGER VAN DEN HEER VAN SASSE
VAN IJSSELT IN DE KAMER
's GRAVENHAGE, 8 Augustus. De heer van
Sasse van IJsselt zal in de Eerste Kamer worden
opgevolgd door den heer J. C. A. M. van de
Mortel te Tilburg.
RANGEERDER VERONGELUKT.
LEIDEN, 8 Augustus. Gistermorgen is de 39-
jarige rangeerder H. Z„ toen hij van een ran-
geerende locomotief wilde springen, gestruikeld
en met het hoofd tegen een juist passeerenden
electrischen treingevallen. De man werd ern
stig gewond en is gisteravond in het Diacones-
senhuis aan de verwondingen overleden.
ons Koninklijk Huis liefheeft en eerbiedigt, met
een eerbied en een liefde spontaan en eerlijk:
niet kunstmatig gewekt of afgedwongen, maar
zijn oorsprong vindend in werkelijke en hooge
waarden.
In de groote gaven van verstand en gemoed
van de leden van ons Koninklijk Huis, en in de
groote daden van hun voorouders.
Ons volk heeft het niet genoeg te waardeerën
voorrecht een Vorstenhuis te bezitten, dat in het
volk geworteld is en daarmede saamgegroeid,
dat in en door en met dat volk is groot gewor
den. Is ons prachtig volkslied niet het lied in de
hymne van den grooten Oranje?
De stam van Oranje gaf Holland zijn vrijheid
en onafhankelijkheid en behield die in tijden
van zware beproeving en strijd.
Ons volk gaf Oranje daarvoor dankbaar in
ruil de gelegenheid zich een grootheid te ver
wei-ven, die zeldzaam is in de historie der
vorstengeslachten.
Zoo was Oranje voor Holland, wat Holland
voor Oranje was!
Een wederkeerige band van liefde, eerbied
en trouw houdt volk en Vorstenhuis tezamen.
Zóó was het verleden; zoo is Goddank het heden:
zóó zij de toekomst. Dat geve God!
Door de gemeenteraadsfractie van de R.K.
Staats Partij is, naar wij twee weken geleden
reeds hebben gemeld, het initiatief genomen
om de verschillende politieke partijen welke
twee of meerdere raadsleden in den nieuwen
raad zullen hebben (uitgezonderd de Com
munisten) tot een bespreking uit te noodigen,
waartoe de voorzitter dezer raadsfractie, de
heer mr. dr. F. A. Bijvoet, een schrijven heeft
gezonden aan de voorzitters van de bedoelde
fracties. Deze bespreking zou feitelijk al reeds
hebben plaats gehad, doch is, naar wij
meenen te weten, op verzoek van den heer
Van Dam uitgesteld tot hedenavond. De be
spreking zal voorzoover ons bekend is, plaats
hebben ten huize van den heer Bijvoet.
Het zou hier een informatorische bespre
king betreffen en er zal geen beslissing ge
nomen worden op dezen avond, daar de ver
tegenwoordigers zeker nog nader overleg met
hun fracties en eventueel met het bestuur
hunner partij, zullen willen plegen.
Augustus-factoren
doen hun invloed
gelden
Aantal werkloozen
te Haarlem gestegen
Het aantal werkloozen te Haarlem is, in
vergelijking met de laatste week van
Juli, met 120 omhoog gegaan. Geen ver
schijnsel. waarvan men met vreugde
melding maakt, maar toch geen al te on
gunstig verschijnsel, daar er factoren
voor zijn aan te wijzen, welke elk jaar
hun invloed op het werkloozencijfer
doen gelden.
Die factoren zijn o.m. de vacantie: er wor
den geen nieuwe werkkrachten in dienst ge
nomen en de jongelui, die van school zijn ge
komen en zich ter inschrijving hebben aange
meld. Zij zijn elk jaar tot uiting gekomen en elk
jaar heeft de eerste week van Augustus een stij
ging te zien gegeven. Nu is die stijging evenwel
grooter dan verleden jaar, toen de vermeerdering
57 bedroeg.
Ten opzichte van 1938 is er momenteel nog
een gunstig verschil van 722 en er zijn thans ook
nog 120 werkloozen minder dan in 1932. Voor
de loopende week wordt weer een vermindering
van het aantal werkloozen verwacht.
De reis naar het
geheimzinnige eiland.
Na de avonturen van Roetje en Dribbel
tje beginnen wij heden een kinderverhaal
„De reis naar het geheimzinnige eiland".
waar het zóó geheimzinnig is dat
Maar dat vertellen we niet, want dat
moeten jullie zelf lezen.
Moordaanslag te Driel
Vcoim om het
Ceoett gebcachf
Dader meldt zich
bij de politie aan
Gistermiddag heeft de 40-jarige ongehuwde
arbeider H. van W. te Driel (Gelderland) een
moordaanslag gepleegd op de 35-jarige echtge-
noote van den heer J. D., met welke vrouw hij
eenigen tijd omgang heeft gehad.
Maandagmiddag toen de vrouw alleen thuis
was begaf de man zich naar haar woning, waar
eerst eenige woorden werden gewisseld. Plot
seling haalde de man een revolver te voor
schijn en loste hij eenige schoten. De dader be
gaf zich daarna naar de politie om zich aan te
geven. Het slachtoffer leefde nog even, doch
overleed kort na den moordaanslag.
Na een voorloopig verhoor is de dader ter be
schikking van den Officier van Justitie gesteld.
De Nationale Feestdag.
Zakkenrollers tusschen de menigte.
Tijdens de drukte op den nationalen feest
dag hebben natuurlijk ook zakkenrollers hier
weer hun slag geslagen.
Een heer. die langs de Zomervaart wandel
de, kwam plotseling tot de onaangename ont
dekking, dat hij zijn portemonnaie met f 30
kwijt was.
Op het Korte Spaarne. waar het blijkbaar
óók druk was. legde een dame even haar
handtaschje In een vensterbank neer. Toen zij
het even later weer bij zich wilde nemen,
bleek het dat een andy haar juist even vóór
was geweest. Gelukkig was hier de buit niet
zoo groot; in het taschje zat een kokertje met
elf dubbeltjes en een portemonnaie met f 2
Aan de politie de taak. om het geld en de
zakkenrollers op te sporen.
HEDEN: 10 PAGINA'S
HAARLEM EN OMGEVING.
pag.
De Nationale Feestdag is te Haarlem en in
Haarlem's omgeving met groote opgewekt
heid gevierd. 6
Hedenavond worden informatorische be
sprekingen gevoerd voor de a.s. wethou
dersverkiezing te Haarlem. 1
Het aantal werkloozen te Haarlem is in de
afgeloopen week gestegen. 1
BINNENLAND.
De veroordeelde Poolsche financier Wres-
zynski komt 28 September voor het Hof in
hooger beroep. 5
Nationale Feestdag met groote geestdrift ge
vierd. 3
Familiedrama te Vlagtwedde. 3
Nieuw Wccrdinge door windhoos geteis
terd. 3
De conferenties van Jhr. de Geer. 1
BUITENLAND.
In zijn antwoord aan Polen geeft de Senaat
van Dantzig uiting aan zijn bereidheid in
zake de douanekwestie te willen onder
handelen. 5
Het Japanschc leger wenscht het aftreden
van den minister van oorlog, Itagabi. 5
SPORT.
Competitie-indeeling der tweede, derde,
vierde en reserve klassen. 4
Internationale athlctiek-wedstrijden te Lon
den. 4
ARTIKELEN, enz.
R. P.: De crisis In Den Haag. l
J. S. Visser: Uit de geschiedenis van oud-
Santpoort. 7
Van onzen Boedapester correspondent: De
Nederlandsche deelneming aan het pad
vinderskamp in Hongarije. 5
Dr. E. v. Raalte: Nederlandsche optocht door
Zwitsersche dorpen. 5
K. de Jong: Taptoe op de Groote Markt. 6
De Burgerlijke Stand van Haarlem is opge
nomen op g
De opperbevelhebber van het Fransche leger, generaal Gameiin, heeft een
bezoek gebracht aan het kamp der Spaansche vluchtelingen te Perpignan. Een
regiment Senegaleezen verwelkomt den generaal.