Haarlem's Dagblad
Engeland en Frankrijk trekken tegen Duitsch regime
ten sViifde
Oorlogstoestand
tnqeisch schip,
qcloxpede&xd
Jiaxm's Wol
Het Onheil.
Zondag om elf uur ingegaan
Uitbarsting.
57e Jaargang No. 17242
Uitgave Lonrens Cogter, Maatschappij voor
Courant-Uitgaven en Algem. Drukkerij N.V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Znider Buiten Spaarne 12.
TelefoonDirectie 13082, Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14825. Soendapiein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM EN ROBERT PEEREBOOM
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Maandag 4 September 1939
Abonnementen per week f 0.25. p. maand
f 1.10. per 3 maanden f 3.25. franco per
post f3.55. losse nummer» 6 cent per ex.
Advertentiën1-5 regel» f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regeL
Regelabonnementstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regel» f 0.60, elke
regel meer f 0.15. Groentje» tie rubriek.
Een rampzalige Zondag heeft de bevestiging
gebracht van het menschonteerende feit, dat
het oorlogs-onheil opnieuw over Europa is
losgebarsten. De Duitsche aanval op Polen
zette de ramp in. Van dat oogenblik af ble
ken alle uiterste pogingen tot bijlegging van
het nieuwste conflict in de reeks die sinds
jaren Europa heeft gekweld en de volken ge
marteld, vergeefsch. Nadat Engeland's ambas
sadeur te Berlijn sinds Vrijdagavond vergeefs
gewacht had op een antwoord op den gestel
den eisch, den aanval op Polen te staken en
de troepen terug te trekken, werd daaraan
Zondagmorgen de vorm van een ultimatum
gegeven, dat om elf uur afliep. Er kwam geen
antwoord, om elf uur bevond Engeland zich
in staat van oorlog met Duitschland en even
later werd dit door Chamberlain per radio
vastgesteld. Niet onmiddellijk volgde daarop
de Fransche gelijke verklaring. Frankrijk's
ambassadeur vroeg een onderhoud met den
Duitschen minister van Buitenlandsche Za
ken, stelde denzelfden eisch als de Engelschen,
maar vroeg nog om antwoord vóór vijf uur
's middags. Deze tactiek had blijkbaar ten
doel, de Duitschers onder den indruk van het
Engelsche besluit nog tot toegeven te bewegen.
Maar het baatte niet en de oorlogstoestand
tusschen Frankrijk en Duitschland trad om
vijf uur in. Daarop volgde nog een merkwaar
dige stilte. Herinneringen aan den vorigen
oorlog, aan de ontzettende ramp van de jaren
1914-1918, spreken van niets dan bliksemsnel
toeslaan, spoedige „voordeelen" verwerven,
van oorlogsverklaringen die onmiddellijk door
oorlogsdaden gevolgd werden. Thans was dit
niet het geval. Vanmorgen was nog geen
Fransche oorlogsdaad bekend en evenmin een
Engelsche behalve een passieve: de inzet van
de blokkade door de vloot. De Duitschers
hadden reeds een groot Engelsch schip, de
„Athenia" getorpedeerd ofschoon dit niet an
ders vervoerde dan Canadeezen en Amerika
nen die Europa ontvluchtten. Hetgeen onmid
dellijk zijn uitwerking in de Vereenigde Sta
ten moest doen gelden en gruwelijke her
inneringen aan den vorigen oorlog wakker
roept. Vanmiddag deelt Parijs pas mede dat de
krijgsverrichtingen begonnen zijn.
De eenigszins vertraagde inzet van de vij
andelijkheden van Engelsche en Fransche
zijde is een merkwaardigheid te meer in een
reeks verwarde gebeurtenissen. Hoop op ver
mijding van de ontzettende ramp kon zij
niet meer bieden. Zoo zet zich nu in een
nieuwe massale losbarsting het onheil voort,
dat in den zomer van 1914 losbrak. Alle kleine
volken, die opnieuw in hun leven en toekomst
bedreigd worden, moeten wel bitterheid ge
voelen als zij denken aan de fraaie leuzen
waarmee de grootmachten elkaar in 1914 te
lijf gingen. En aan wat er na 1918 van den
vrede gemaakt is.
Zeer duidelijk is het waarom Engeland en
Frankrijk nu den oorlog aan Duitschland heb
ben verklaard. Op 30 Januari van dit jaar
verklaarde Hitler in den Rijksdag nog: „Met
Polen bestaan geen meeningsverschillen. De
vijf jaar geleden gesloten overeenkomst heeft
tot vriendschap tusschen Duitschland en Po
len geleid". Het was in diezelfde rede dat hij
zeide: „Ik geloof aan een langen vrede" en
de hoop uitsprak „dat het anti-Komintern
verdrag nog eenmaal het kristallisatiepunt
zou worden waarop zich nog meer volken
zouden vereenigen om het satanische ver
schijnsel van het bolsjewisme af te weren."
Sindsdien annexeerde hij Tsjecho-Slowakije,
sloot een verdrag met het 'bolsjewisme en be
gon een campagne tegen het bevriende Polen,
die tenslotte tot den gewapenden inval voer
de. Engeland en Frankrijk hadden zich in
middels verbonden tot steun aan dat land in
dien het werd aangevallen. Uit de redevoerin
gen van hun premiers, mededeelend dat zij
hun verplichtingen nakomen, treedt thans de
overtuiging naar voren dat Hitier zijn ver
overingstocht zal voortzetten indien die niet
met geweld wordt gekeerd. Engeland en
Frankrijk gevoelen zich zelf bedreigd en stel
len geen enkel geloof meer in Hitler's verzeke
ringen. Zij verklaren dat zij niet het Duitsche
volk bestrijden, waartegen zij geen grief heb
ben, maar zijn regeering. Duitschland zijner
zijds belaadt Engeland met de schuld aan den
oorlog. In dit opzicht treedt een volkomen
overeenstemming met de gebeurtenissen van
1914, toen de term „Gott strafe England" in
Duitschland spreekwoordelijk was, aan den
dag.
Veel is nog onduidelijk. Het blijft voors
hands duister hoe Engeland en Frankrijk den
actie ven oorlog zullen voeren (behalve met de
luchtvloot) als de „Westwall" inderdaad on
neembaar mocht blijken.
Evenmin kan iemand voorspellen in hoe
verre andere landen dan de vier, die er thans
in betrokken zijn, in den oorlog kunnen wor
den gemengd. In 1914 begon de strijd met een
veel grooter aantal betrokkenen. Dit werd
later nog uitgebreid met vele andere landen,
waaronder Italië en de Vereenigde Staten de
voornaamste waren. Hoe het thans zal gaan is
niet te voorspellen. Wel is te voorzien dat het
volledig losbarsten van de slachting een ver
bittering onder de vier betrokken volken zal
SINDS Zondagmorgen elf uur is Engeland met Duitsch
land in oorlog, omdat laatstgenoemd land niet aan den
Engelschen eisch tot het terugtrekken van zijn troepen uit
Polen had voldaan. En sinds Zondagmiddag vijf uur staat
Frankrijk hierbij aan Engeland's zijde. Zoowel de Fransche
als de Duitsche en Engelsche ambassadeurs in beide landen
hebben hun paspoorten aangevraagd.
Van Engelsche en Fransche zde is er de nadruk op ge
legd, dat de strijd niet gaat tegen het Duitsche volk, maar
tegen het in Duitschland heerschende regime en Hitier.
De eerste oorlogsdaden zijn reeds gepleegd voor Londen
werd luchtalarm gegeven en de „Athenia", een Engelsch schip
met 1400 hoppen aan boord, bemanning en passagiers,
waaronder een groot aantal naar hun land terugkeerende
Amerikanen en Canadeezen, getorpedeerd.
Frankrijk heeft nog getracht Duitschland door het stellen
van een ultimatum te kunnen bewegen tot het terugtrekken
van zijn troepen, doch het vóór vijf uur geëischte gunstige
antwoord, is niet ontvangen.
Van het Oostelijk front wordt gemeld, dat de Polen Silezië hebben
moeten ontruimen en dat de Duitsche troepen den Weichsel zijn
overgestoken.
I
Het woord is aan
Erasmus:
Als er onder de sterfelijke
menschen iets bestaat dat
uitgeroeid moet worden en
dat ieder verplicht is met
alle wettige middelen tegen
te gaan en te helpen voor
komen, dan is het zonder
twijfel de oorlog.
WIJZIGING VAN DE BEURSWET..
Bij de Tweede Kamer is ingediend een wets
ontwerp tot wijziging van de Beurswet 1914.
Het sprankje hoop, dat wij nog durfden
wagen,
Is thans ook wreed de bodem ingeslagen,
De ramp, waarvoor wij vreesden, is een feit;
Millioenen mannen uit verscheiden landen,
Marcheeren weer, met wapens in de handen,
Op naar een nieuwen vreeselijken strijd.
't Is nog een-en-twintig jaren heden.
Toen 't leed van vier jaar oorlog was geleden
En toen het zwaarbeproefde menschenras,
Zich troostte met de balsem der gedachte,
Dat dit voor nu en verdere geslachten,
Het einde van den laatsten oorlog was.
Toch. thans is weer de lont in 't kruit gestoken,
De demon van den krijg is losgebroken,
Weer is het wreede woord aan het kanon;
Weer zullen menschen andre menschen haten,
Weer heeft de vrêe ons werelddeel verlaten.
Sinds dezen Zondag waarlijk zonder zon.
Wij weten niet in deze droeve uren,
Hoe lang ditmaal het wild geweld zal duren
En wat ook wij nog krijgen te doorstaan;
Maar zullen met gezamenlijke krachten.
Het beste hopen en het beste trachten.
En roepen God om Zijn bescherming aan.
P. GASUS.
doen ontstaan, die thans nog geheel ontbreekt.
Want ook deze volken hebben den oorlog niet
gewild, zij waren niet tot onderlingen haat op
gezweept zooals in 1914, zij hadden en heb
ben op dit oogenblik nog afschuw van de
slachting.
Nederland heeft de verklaring van zijn vol
komen neutraliteit gisteren in extenso be
vestigd. Dergelijke neutraliteit is door alle tus
schen de strijdenden levende kleine volken
verklaard. Het zou den grootmachten op den
inzet van aanzienlijke strijdmachten komen te
staan, als zij daar inbreuk op wilden maken.
Zij hebben verklaard het niet te zullen doen.
Door velen ln vele landen is sinds 1918 ge
ijverd voor het handhaven van den vrede en
is een campagne gevoerd tegen den oorlog.
Tot diegenen heeft dit blad, op zijn terrein,
immer behoord. Wij allen hebben den vijand
aller volken, den beestachtigen, misdadigen
oorlog, wel nadeel toegebracht, wij hebben
hem zijn valschen schijn, zijn masker van
ridderlijkheid wel kunnen afrukken, wij in
alle landen hebben wel een diepen afkeer
tegen hem doen ontstaan. Maar wij hebben
hem niet overwonnen. Hij triomfeert opnieuw.
Het is met bitterheid en groote droefheid dat
dit vastgesteld moet worden. In de jaren toen
de groote opbouw mogelijk was en dat op alle
wijzen aan de menschheid is voorgehouden,
heeft de meerderheid gefaald in de daad en de
oorlogsbestrijders zelfs vaak bespot. Men
heeft gelachen om de pogingen een betere
wereldorde op te bouwen. Men vond het zoo
veel verstandiger sceptisch te zijn. Nu lacht
men niet meer. Of men het opnieuw zal gaan
doen als na deze nieuwe ramp het streven tot
opbouw hervat zal worden weet ik niet. Maar
evenmin als anderen, die hetzelfde gepoogd
hebben, zal ik het ooit opgeven, zoolang ik
leef. En ik huiver bij de gedachte aan al die
jonge levens, die opnieuw uitgemoord zullen
worden. R. P.
behoedt U tegen de felste koude en
doet U 's wereld's narigheid vergeten
Kaan 's VrijeWolhandel„De Wolbaai
Gen. Cronjéstr. 129. - Keuze uit 1001 tinten.
(Adv. Ingez. Med.)
Om de Westemplatte in het gebied van Dantzig wordt fel gestreden.
De foto toont een aanval der Duitsche troepen.
Meesfen der 1400
opvarenden gered
LONDEN, 4 September (Reuter—A.N.P.)
Het ministerie van voorlichting verklaart, dat het Britsche
schip „Athenia" met 1400 passagiers aan boord in den At-
lantischen Oceaan, op tweehonderd mijl ten Westen van de
Hebriden is getorpedeerd.
Om vijf uur vanochtend heeft het ministerie medegedeeld,
dat, volgens het laatste door de admiraliteit ontvangen
bericht, het schip snel zinkende was.
De „Atlienia" meet 13580 ton en behoort toe aan de
Donaldson Atlantic Line Ltd. Het schip was op weg naar
Montreal.
Een groot percentage der passagiers was op den terugweg
naar Amerika, in verband met de Europeesclie crisis.
Het States Department te Washington heeftvolgens United
Pressbekend gemaakt dat verreweg het grootste deel van
de opvarenden van de Athenia99 gered is. Slechts diegenen
die bij de ontploffing zelf gekwetst zijnzijn om het leven
gekomen. De anderen hebben zichzelf in veiligheid kunnen
brengen.
Stephen Early, de secretaris van Roo
sevelt, heeft naar 'lavas uit Washington
meldt, verklaard, dat de passagiers van
de „Athenia" volgens te Washington ont
vangen berichten in hoofdzaak Canadee
zen en Amerikanen waren.
De president heeft een officieel tele
gram ontvangen, waarin van deze torpe
deering melding werd gemaakt.
Early voegde hieraan toe: Ik wensch
te doen uitkomen, dat het schip volgens
de officieele inlichtingen uit Glasgow
kwam en via Liverpool met vluchtelin
gen op weg was naar Canada. Ik wensch
daarop te wijzen, aldus Early, om aan te
toonen, dat er geen enkele mogelijkheid
bestaat, dat het munitie vervoerde.
Nader verneemt Havas uit Londen:
De .Athenia" was Vrijdagmiddag uit Glas
gow vertrokken en had Liverpool aangedaan,
vanwaar het schip Zaterdagmiddag om 4 uur
onder bevel van kapitein James Reid naar Mont
real was vertrokken.
De reederij heeft verklaard, dat het totaal aan
tal personen aan boord van het schip, bemanning
en passagiers, 1409 bedraagt
In de reddingsbooten van de Athenia was
plaats voor in het geheel 1830 passagiers. Het
schip had een lading van duizend ton ingenomen
te Liverpool.
Blijkens een nadere mededeeling aan het Brit
sche ministerie van voorlichting bevonden zich
aan boord van de „Athenia" 101 passagiers, die
zich uit Liverpool naar de Vereenigde Staten be
gaven terwijl zich te Glasgow 145 passagiers1
voor de Vereenigde Staten hadden ingescheept.
Ernstiger dan de torpedeering van
de „Lusitania".
WASHINGTON, 4 September. (Havas) De
door de torpedeering van de „Athenia" gewekte
beroering is aanzienlijk. Men herinnert aan de
torpedeering van de „Lusitania", doch voegt hier
aan toe, dat eerstgenoemde daad nog minder te
verontschuldigen valt wegens het feit, dat men
kon weten, dat de „Athenia" aan boord noch wa
pens, noch munitie had, doch Amerikaansche en
Canadeesche vluchtelingen, dte uit verschillen
de punten van Europa kwamen. Men stelt zich
de vraag of de Duitsche regeering besloten heeft
tot een oorlog zonder genade, waarmede de kei
zer Amerika bedreigde zelfs nog voor de Ver
eenigde Staten zich aan de zijde der geallieerden
schaarden. De gevolgen van de torpedeering kun
nen ernstig zijn, en zelfs direct.
Zekere kringen achten het mogelijk, zoo niet
waarschijnlijk, dat Roosevelt vandaag of mor
gen het Congres in een buitengewone zitting zal
bijeenroepen, hetgeen hem volgens de bewoor
dingen van de grondwet zou veroorlooven begin
volgende week acht dagen na de bijeenroeping
door den president te vergaderen.
„Geen Duitsche duikboot", zegt het
D. N. B.
Het Duitsche Nieuwsbureau deelt
mede:
Dat het volkomen uitgesloten is,
dat het schip door een Duitsche duik
boot is getroffen.
Alle Duitsche oorlogsschepen heb
ben instructie zich strikt te houden
aan de regelen van het prysrecht en
het is natuurlijk, dat zij zich daaraan
houden.
Wanneer ie Athenia werkelijk zou zijn
getropedeerd, dan kan hier volgens de
opvatting van Duitsche deskundige
kringen slechts van 'n vergissing van
een Engelsche duikboot sprake zijn,
die dan zeer zeker in strijd met de
regelen van het prijsrecht heeft gehan
deld.
Men neemt evenwel aan, dat het
schip in het geheel niet is getorpe
deerd, doch op een drijvende Engel
sche mijn gestooten.
WANDGEDIERTE, VLOOIEN EN WESPEN
ABSOLUTE VERDELGING.
ZUIVERINGSONDERN. „RADICAA L",
Gen. Cronjéstraat 35 Telefoon 11657.
Waar anderen faalden, slaagden wij.
(Adv. Ingez. Med.),
