AGENDA
WEERBERICHT
VVOENSD AG 13 SEPTEMBER 1939
HAARLEM'S DAGBLAD
2
DE BOUWNIJVERHEID.
Materialen werden duurder.
Nieuwe huizen zouden meer huur
moeten opbrengen. Moeilijkhe
den bij aanbestedingen. Grooter
werkloosheid te vreezen.
De oorlogstoestand heeft tengevolge
gehad dat in de bouwnijverheid ernstige
S' moeilijkheden gerezen zijn, zoodat de
toestand zeer onzeker geworden is.
Met deze conclusie begon een bekend aanne
mer te Haarlem, die door zijn connecties niet
alleen beoordeelen kan hoe de toestand hier ter
stede is, maar ook in ons geheele land.
De aannemers die thans nog werken in uit
voering hebben, zitten veelal voor groote be
zwaren. De leveranciers annuleeren de contracten
zoodat zij gedwongen zijn hun materialen duur
der in te koopen, zoodat het toch zeer onbillijk
zou zijn de schade die door den oorlogstoestand
veroorzaakt wordt geheel te laten drukken op
de aannemers. In het algemeen worden de wer
ken die nog onder handen zijn door de aannemers
afgemaakt, maar er wordt door de organisaties
met de autoriteiten onderhandeld om tot een
billijke regeling te komen. Natuurlijk willen de
aannemers zoo vervolgde onze zegsman
niet alle risico van zich afschuiven, maar verder
dan bijvoorbeeld 10 pet. voor eigen rekening
willen zij toch niet gaan.
Wat de nieuwe aanbestedingen aangaat heb
ben de georganiseerde aannemers bepaald, dat
zij alleen inschrijven als de principaal eventueele
oorlogsschade voor zijn rekening neemt.
De materialen zijn in het algemeen al vrij
sterk in prijs gestegen. Beton-yzer is opgeloopen
van f 8,40 tot f 10,75, maar voor dien prijs van
f 10,75 door de regeering vastgesteld, kan men
geen ijzer koopen. Er is wel wat te krijgen maar
dan moet men meer betalen, tot zelfs f 15.
Zulke prijsverschillen hakken er in. Als een
aannemer een werk onderhanden heeft waarin
hij 100 ton ijzer moet verwerken wil dit zeggen
dat zijn uitgaven eenige duizenden guldens
stijgen.
Hout is in den laatsten tijd 25 a 30 pet. in prijs
gestegen. De prijs van cement is nog niet ver
hoogd omdat dit een Nederlandsch product is.
Van prijsverhooging van steenen heb ik ook nog
niet gehoord, maar wel is aan te nemen dat dooi
de vervoersmoeilijkheden de prijzen met enkele
guldens per 1000 zullen stijgen.
De verhooging van de kosten van bouwmate
rialen en de onzekere vooruitzichten zullen naar
onze zegsman verwacht, wel tengevolge hebben,
dat er althans in den eersten tijd veel minder
gebouwd zal worden. Verschillende werken die
in voorbereiding waren, zijn reeds uitgesteld en
het is niet te zeggen wanneer die nu in uitvoe
ring genomen zullen worden.
Alleen de openbare lichamen rijk, ge-
meenten en provincies gaan nog door met het
in uitvoering brengen van. werken.
Ars er nu nieuwe huizen gebouwd zouden
worden zullen zij absoluut een hoogere huur
moeten doen om een loonende exploitatie te
kunnen krijgen. Reeds nu moet voor een arbei
derswoning die onlangs voor f2500 gebouwd
kon worden, f 250 extra uitgegeven worden. Niet
onmogelijk is dat de bouwkosten in de toekomst
nog meer naar boven zullen gaan.
Ik vrees dan ook dat er in den eersten tijd van
particulieren woningbouw niet veel meer zal
komen. Wel is te vreezen dat het weer gaan zal
als in 1914 toen jarenlang de woningbouw heeft
stop gestaan, waardoor een groot tekort aan wo
ningen ontstond, met alle gevolgen daarvan, zoo
als opdrijven van koopprijzen en huur, samen
wonen, enzoovoort
Voor de aannemers in het bouwbedrijf zijn de
vooruitzichten dus verre van gunstig. Inschrij
ven op aanbestedingen brengt veel risico met
zich mede, terwijl aan den anderen kant ook
bezwaren verbonden zijn aan het stilliggen van
het bedrijf, want dan blijven vele onkosten
daarop toch drukken.
Ook voor de arbeiders in de bouwnijverheid
ziet het er thans slecht uit. Er is veel werkloos
heid, maar die zal nu helaas nog wel toenemen.
SYNAGOGEDIENSTEN NED. ISR. GEMEENTE.
ROUSCH HASCHONOH:
Woensdag: Avonddienst te 7,45 uur.
Ochtenddienst op beide dagen te 6.30 uur.
Donderdagmorgen, Predikatie voor Tekieath
Sjofar te circa 9 uur.
Donderdag: Middagdienst te 2 uur.
Avonddienst te 8,03 uur.
SABBATH:
Vrijdag: Middag- en Avonddienst te 7 uur.
Ochtenddienst te 8 uur. Predikatie voor het
Moesafgebed.
Middagdienst te 1,30 uur.
Avonddienst te 7,58 uur.
WERKDAGEN.
Ochtenddienst te 6,15 uur.
Zondag te 6,45 uur.
Vrijdag te 8 uur.
TALMOED TORAH:
Werkdagen 's avonds, te 7,30 uur.
De Avonddienst op de Werkdagen, alsmede
Talmoed Torah worden verricht in het Gemeente
gebouw, Lange Wijngaardstraat 14.
De overige diensten vinden plaats ter Synagoge,
Lange Begijnestraat 11.
GEBEDSURE CHRISTEN VROUWENBOND.
Het bestuur van de afd. Haarlem van den
Ned. Christen Vrouwen Bond heeft tot de
leden een oproeping gericht tot gezamenlijk
gebed en verootmoediging op Vrijdag 15 Sep
tember 's avonds 8 uur in de Broederkerk,
Parklaan.
Ook geestverwanten worden tot deze samen
komst uitgenoodigd.
AUTO IN BRAND.
Op den hoek van den Schoterweg en de
Paul Krugerstraat is Dinsdagnamiddag half
zes een personenauto vermoedelijk door kort
sluiting in brand geraakt. Het vuur werd door
omstanders met eenige emmers water ge-
bluscht. De auto werd ernstig beschadigd.
Heden:
WOENSDAG 13 SEPTEMBER
Luxor Theater: „De Citadel", 2.30, 7 en 9.15 u
Rembrandt Theater: „Neen, mijn dochter neen"
Op het tooneel: „7 Schah-Zenan" 2.39, 7 en 9.15 u
Palace Familie Theater: „De hond van Bas-
kervilles" en „Altijd die vrouw", 2 en 8.15 uur.
Frans Hals Theater: „Drie handige meisjes
worden groot", geprolongeerd. 2.30 en 7 en
9.15 uur.
Moviac: „De detective", 7.15 tot 11.30 door
loopend.
Palestina Diorama's, Schotersingel 117a. Ge
opend eiken werkdag van 35 en van 79 uur.
DONDERDAG 14 SEPTEMBER
Groote Kerk: Orgelbespeling 34 uur.
Bioscoopvoorstellingen des middags en 1e
avonds.
Palestina Diorama's, Schotersingel 117a. Ge
opend eiken werkdag van 35 en van 7—9 uur.
De Koningin Wilhelmina-kliniek.
Bouw voorloopig uitgesteld.
Het bestuur der Chr. Vereeniging vcor
de verpleging van lijders aan vallende ziekte
heeft in haar laatste vergadering tot haar
groote spijt moeten besluiten den bouw van de
Kon. Wilhelmina Kliniek, die aan de Dreef
hoek Hazepaterslaan zou worden gebouwd en
waarmede juist een aanvang gemaakt zou
worden, in verband met de tijdsomstandig
heden op te schroten. Mocht een min of meer
stabielen toestand ontstaan, dan bestaat het
voornemen een voorloopige oplossing te be
werkstelligen, waardoor aan de meest drin
gende behoeften (operatiekamer, Róntgen-
kamer en Observatieafdeeling voor Bethesda
Sarepta zou worden voldaan. Het voornemen
blijft evenwel bestaan om zoodra de omstan
digheden het toelaten, den bouw van de Kon.
Wilhelmina Kliniek uit te voeren
BOTSING TUSSCHEN WIELRIJDERS.
Dinsdagmiddag drie uur reden op den hoek
van den Kruisweg en de Nieuwe Gracht twee
wielrijders in dezelfde richting; een hunner
voerde nog een fiets aan de hand mede. Toen
deze den andere links wilde passeeren, haalde
hij niet voldoende uit, zoadat er een botsing
ontstond. De aangereden wielrijder, de 28-
jarige Van D., viel en scheurde een dijspier.
Na door een dokter behandeld te zijn, werd hij
per ziekenauto naar zijn woning vervoerd.
Tegen den onvoorzichtigen wielrijder, den 20-
jarigen L., werd proces-verbaal opgemaakt.
ORGELBESPELING.
Orgelbespeling in de Groote- of St. Bavo
Kerk te Haarlem op Donderdag 14 September
1939, des namiddags van 34 uur, door den
heer George Robert.
Programma:
1. Herr, wie du whilst, so Schick's mit mir,
G. Böhm.
2. Preludium en Fuga f kl. t. J. S. Bach.
3. Concert d kl. t. G. F. Handel.
4. 2 Koraalvoorspelen, S. KargElert.
5. Trauerode, Fr. Liszt.
6. Choral I, H. Andriessen
ZIEKENVERPLEGING IN OORLOGSTIJD.
In het ons gezonden stuk in ons nummer
van Dinsdag over ziekenverpleging in oorlogs
tijd stond o.a. als onderteekening: „Vereen,
voor Ziekenverpleging". Dit had moeten zijn:
.Bureau van de Haarlemsche Vereeniging
voor Ziekenverpleging".
Bovendien had achter de zinsnede „Aller
eerst zal daarvoor noodig zijn, dat bekend is
welke verpleegsters en verplegers f gediplo
meerden en anderen) enz." moeten staan „in
het bezit van Rijksdiploma A".
Het Frans Hals Museum.
Het bezoek bleef stationnair.
Aan het verslag omtrent het Frans Hals Mu
seum der gemeente Haarlem over 1938 is het
volgende ontleend.
Het bezoek aan het Museum is sinds 1934 sta
tionnair gebleven, uitgezonderd in 1937 toen de
Frans Hals-tentoonstelling hierin natuurlijk ver
andering bracht.
Onder hen, die in het afgeloopen jaar het
Museum bezochten, bevonden zich Zijne Hoog
heid Aarsthertog Dr. Joseph Frans van Habsburg
en Zijne Hoogheid Bendoro Kangdieng Pangernn
Hangabehi van Soerakarta met Zijne Gemalin
Bendoro Raden Ajoe en Hunne drie kinderen.
Het jaarlijksche bezoek van leerlingen van
Belgische Middelbare Scholen had ook ditmaal
plaats, terwijl tevens een groep leerlingen van
Luxemburgsche Middelbare Scholen het Museum
bezocht.
In de expositiezaal van het Museum werd een
negental tentoonstellingen gehouden
Aan het Museum werd geschonken:
Door Mr. E. J. Philips te 's Gravenhage:
Jan Baptist Wolfaers: Italiaansch landschap,
olieverfschilderij.
Door de Vereeniging tot uitbreiding der ver
zameling van Kunst en Oudheden op het Ge
meentelijk Museum te Haarlem:
Hendrick Cornelisz. Vroom: Gezicht op de
Stad Haarlem uit het Noorder Spaarne, olieverf
schilderij.
Dit schilderij bevond zich als bruikleen van de
Haarlemsche Brood- en Meelfabriek reeds sinds
jaren in het Frans Halsmuseum (Cat. No. 302),
doch in eerst nu door deze schenking eigendom
der Gemeente Haarlem geworden.
Door Dr. A. Melchior te Haarlem:
Een collectie oude, medische instrumenten, be
nevens enkele andere voorwerpen, betrekking
hebbende op de medische wetenschap.
Door Mevrouw B. LangeveldHebbenaar te
Haarlem:
Een groenzijden parapluie (besteedster).
Door den Heer L. N. Zwaan te Maartensdijk:
Blauwsteenen grafzerk van Simon Paap, af
komstig uit Zandvoort.
Door Mr. A. S. Miedema te Heemstede:
Een bronzen legpenning, geslagen ter gelegen
heid van het veertigjarig Regeeringsjubileum
van H. M. de Koningin Wilhelmina, uitgegeven
door de Vereeniging voor Penningkunst. ontw.
M. S. Andriessen.
Door aankoop en geschenken werd de biblio
theek belangrijk uitgebreid.
De portretten van Mr. Nicolaes van der Meer
en zijne eehtgenoote Cornelia Vooght Claesdr.
van Frans Hals, Cat. Nos. 131 en 132, werden
met het oog op hun verblijf op de Golden Gate
International Exposition te San Francisco ge-
parquetteerd. Tevens werden enkele beschadi
gingen bijgeschilderd en voorts werden de schil
derijen gevernist.
De schilderijen van J. A. Kruseman Jz., „Lou-
rens Janszoon Coster komt in den Haarlemmer
hout op het denkbeeld van drukken" en „Lou-
rens Janszoon Coster is in zijne woning bezig
met drukken", Cat. 1913 Nos. 188 en 189, thans
hangende in de Stadsbibliotheek te Haarlem,
werden schoongemaakt, geretoucheerd en ge
vernist.
Er werd een begin gemaakt met de herstelling
der portretten van dc Graven en Gravinnen van
Holland uit het Stadhuis. Deze werden schoon
gemaakt, gevernist en, waar noodig, geretou
cheerd.
Voorts werd nog dc aquarel „Loenen" van C.
de Kruyf, Cat. No. 515, welke door waterschade
had geleden, hersteld.
Het Museum werd bezocht door 17.629 be
zoekers.
Van dit aantal waren 9.528 betalenden en 8.101
niet-betalenden.
Van de betalende bezoekers werd aan 115 toe
gang verleend tegen den gereduceerden prijs van
f 0,10 per persoon.
Deze opgave betreft uitsluitend het Museum-
bezoek. De medisch-historische tentoonstelling
werd door 732 personen bezichtigd, waarvan
echter 656 tevens het Museum bezochten. Dat
aantal is dus reeds vervat in het hierboven op
gegeven Meseumbezoek. Het bezoek aan de
overige tentoonstellingen, welke in de expositie
zaal van het Museum werden gehouden, was vol
komen gescheiden van het Museumbezoek en
wordt hieronder nog apart vermeld. Het tentoon-
stellingsbezoek bedroeg in totaal 8.275 personen.
Verwachting geldig van hedenavond tot mor
genavond ongeveer 19 uur:
zwakke tot matigen wind uit Noorde
lijke richtingen. Betrokken tot zwaar of
half bewolkt. Aanvankelijk afnemende,
later weer toenemende kans op regen.
Weinig verandering in temperatuur. In
den nanacht en ochtend kans op mist.
I ZR MOM ETERSTAN D
Hoogste gisteren 65 F.
Laagste hedennacht 59 F.
Hoogste heden 60 F.
Het gebied van hoogen luchtdruk is van
Scandinavië naar de Baltische Staten ge
trokken. Thans winnen de depressies weer
veld in Noorwegen en Zweden, langs de Noor-
sche kust stormt het uit Zuid en viel vrij veel
regen. In vrijwel geheel Scandinavië is de
temperatuur vergeleken bij gisterenmorgen
aanzienlijk gestegen. Maritieme luchtmassa's
worden uit het Westen aangevoerd en in het
binnenland nam de windkracht toe. Tenge
volge van een uitbreiding van een gebied van
hoogen luchtdruk over Groenland is op IJs
land de luchtdruk flink gestegen, waarbij de
wind naar het Noorden draaide en de tem
peratuur daalde.
De depressie over onze omgeving ligt sta
tionnair. Zij is in het laatste etmaal een
weinig opgevuld.
Boven de golf van Genua en Noord-Italië
ligt een vlak minimum, dat aan de zuidzijde
van de Alpen zware regens heeft veroorzaakt.
Over Zuid-Oost-Europa blijft de luchtdruk
relatief hoog.
Het Oceanisch gebied van hoogen luchtdruk
ligt ten Noorden van de Azoren.
Hoogste barometerstand 1023.1 mbar. te
Horta (Azoren).
Laagste barometerstand 998.0 mbar. te
Thorshavn.
BA ROMETERSTAND
Vorige stand 759 m.M.
Stand van heden 760 m.M.
Neiging; Achteruit.
Opgave van:
Fa. KEEP, Opticiens
Gr. Houtstraat 137 Tel. 11640
Belangrijke Telefoonnummers
Politie: 11850.
Brandweer: 15333.
Ongevallendienst (Brandweerkazerne)
Ged Oude Gracht: 14141
HOOG WATER TE ZANDVOORT
Voor fietsers en wandelaars.
Donderdag v.m. 3.59 uur; n.m. 16.21 uur
Strand berijdbaar van 9.0014.30 uur.
VOORBEURS TE AMSTERDAM
Op de wisselmarkt van hedenmorgen viel
een blijvend terugloopende houding voor het
pond sterling waar te nemen. Nog steeds staat
het Britsche devies onder druk en nadat het
hedenmorgen geopend was op 7.60 a 7.62.
zakte het in tot 7.57'/s a 7,581/2. Aanvankelijk
werd de dollar vernomen op den koers van
afgifte van het Nederlandsche Egalisatie
fonds t.w. 1.88 3/8, doch in den loop van
den ochtend geraakte het Amerikaansche de
vies los van den koers van het Egalisatiefonds
en ontstond een vrije koers op 1.88 1/4. De
koers van de vrije rijksmark daarentegen liep
omhoog. Geopend op 68,50 a 69.50, gold de.
Mark daarna 69.50 a 70.00.
In de termijnen van ponden en dollars trad
geen wijziging in. Wat de overige deviezen
betreft, werd de Fransche franc vernomen op
4.30 a 4.32'/i, terwijl de Belga, die opende op
32,25 a 32.30 iets inzakte tot 32,20 a 32,25.
Hetzelfde was het geval met de Zwitsersche
franc, die opende op 42.60 a 42.70, en daar
na genoemd werd op 42,50 a 42.60. Het disa
gio voor den Belga was met resp. 7V2 en 25
cents voor de éen en driemaandelijksche no
teeringen iets lager. Registermarken lagen
op 21 een halve gulden lager dan gisteren.
Ook de Scandinavische deviezen hadden- een
gedrukt voorkomen.
De ochtendbeurs op de effectenmarkt droeg
een minder levendig voorkomen dan de laat
ste dagen het geval was geweest. De markt
legde een terugloopende houding aan den
dag en de koersen der oorlogsfondsen, welke
de laatste dagen met sprongen omhoog ge
gaan zijn, moesten zich thans een lichte
reactie getroosten, hoewel groote verliezen
zic-h niet voordeden. Het meest ging om in
Amerikaansche fondsen, waar in het bijzonder
overeenkomstig het verloop van Wallstreet,
spoorwegaandeelen favoriet waren en vast
lagen. Ook de staalfondsen mochten zich weer
in belangstelling verheugen
DE UITVOERING VAN OPENBARE WERKEN.
Het lid van den Raad. de heer F. S. Noordhoff
heeft den burgemeester verlof gevraagd, de
volgende vragen tot B. en W. te mogen rich
ten:
„Zijn B. en W. bereid aan den raad mede
te deelen. welke gevolgen de aanschrijving
van den minister van Binnenlandsche Zaken
Inzake voorloopige opschorting van de afdoe
ning van loopende aanvragen van wege de
gemeentebesturen tot het uitvoeren van open
bare werken, het doen van afschaffingen en
wat dies meer zij, voor de gemeente Haarlem
zal hebben?
Kan bij het antwoord op de eerste vraag
tevens worden medegedeeld, of deze aanschrij
ving ertoe zou kunnen leiden, dat het aantal
tewerkgestelden bij werken, als hierbedoeld,
zou moeten worden ingekrompen?"
VERTREK VAN „NIEUW AMSTERDAM"
EN PENNLAND" UITGESTELD.
ROTTERDAM. 13 September. De directie
van de Holland—Amerika Lijn deelt mede,
dat met het oog op de omstandigheid, dat de
s.s...Nieuw Amsterdam" en „Pennland" op de
thuisreis van New-York vertraging hebben
ondervonden. Het eerstvolgende vertrek van
het s-s. „Nieuw Amsterdam" van Rotterdam
en het eerstvolgende vertrek van het s.s.
„Penland" van Antwerpen een of meer dagen
is uitgesteld.
Het aantal boekingen voor de „Nieuw Am
sterdam" voor de eerstvolgende uitvaart be
draagt 1200 passagiers en dat voor de „Penn
land" 600.
OPVOERING „GASPARONE" UITGESTELD.
Het Dilettanten Operette Gezelschap
.JMogé" deelt mede, dat in verband met den
internationalen toestand de eerste opvoering
van Carl. Millöcker's Operette „Gasparone",
welke aanvankelijk zou gegeven worden op
Zondag 24 September is verschoven tot Zon
dag 22 October a.s.
Hot succesvol optreden van dit gezelschap
met de operette „Gravin Maritza" zal voor
velen aanleiding zijn, ook deze opvoering bij
te wonen.
Opslagplaats aan Klein Heiligland
uitgebrand.
Hedenmorgen is het perceel Klein Heilig
land 57, waarin de Jaloezieënfabriek-Willemsen
gevestigd was, geheel uitgebrand. Des wintsrs
werd in dit perceel gewerkt, des zomers diende
het voor opslagplaats.
Veel meer dan eenig hout en een enkele
jaloezie bevond zich echter niet in de opslag
plaats ten tijde dat de brand uitbrak, zoo
dat in dit opzicht weinig schade kon worden
aangericht. Het perceel zelf echter werd door
het vuur zoodanig aangetast, dat het geheel
uitgebrand mag heeten.
De eigenaar is voor het gebouw verzekerd.
Het vuur werd door de Haarlemsche brand
weer met vier stralen energiek bestreden,
zoodat men erin slaagde de muren gehel over
eind te houden. Het dak werd echter flink
beschadigd, doordat de waterstralen er de
pannen uit spoten.
De hitte van het vuur was zo sterk dat
de perceelen aan den overkant zelfs geblakerd
werden. In de ruit van een winkel ontstonden
barsten.
Over de oorzaak is niets bekend. De zoon
van den eigenaar was juist van plan het per
ceel binnen te gaaii toen de rook hem tege
moet sloeg. Er bevond zich toen nog niëmsfid
in het perceel, dat gesloten was.
Nadat de brand was gebluscht verwijderde
de brandweer de pannen van het dak.
VOOR DE CHR. MILITAIREN TEHUIZEN.
De in verschillende kerken gehouden collecten
voor de Chr. Militaire Tehuizen heeft een be
drag van ongeveer f 1515 opgebracht.
Nog enkele opgaven moeten binnen komen.
OPENBARE LEESZAAL EN BIBLIOTHEEK.
In het filiaal.
In het filiaal „Huis Te Zaanen", van de Stads
bibliotheek en Leeszaal, zijn de volgende aan
winsten ter beschikking gekomen:
HUISHOUDING, KOKEN:
Manger, Hermien. Koude dranken voor
warme dagen.
Sonsbeek, Van en Knipscheer. Kookboek;
menu's; ijs; soepen enz.
Wittop Koning, Martine. 100 rauwkost-ge-
rechten.
GESCHIEDENIS:
Brugmans e.a. Gedenkboek 25-jarig regee-
ringjsubileum Koningin Wilhelmina.
Gunther. Europa in de branding.
Oordt, Van. Van crisis tot oorlog; het ont
staan van den wereldoorlog.
NEDERLANDSCHE EN IN HET NED. VER
TAALDE ROMANS:
Crone. Het feestelijke leven.
Meester, De. Vertellingen van vroeger en
later.
Thiry. Baziel's uittocht.
Zohn. De veerman Adriaan Risch.
„WELDADIGHEID NAAR VERMOGEN"
Sophiastraat 2d.
Een tientje of één cent
't Geeft niet hoe rijk je bent.
Doe aan „Weldadigheid naar Vermogen"
Geen beter doel kunt gij beoogen.
Telefoon 12255 Postgiro 212793.
Passages worden afgezegd.
„Baloeran" vaart uit met slechts een derde
van haar passagiers.
BATAVIA, 12 Sept. De „Baloeran", die
morgen van Tandjong-Priok naar Europa
vertrekt, zal varen via Singapore, Belawan
en Sabang naar Kaapstad. Vandaar gaat het
schip eventueel naar Lissabon en dan recht
streeks naar Rotterdam.
Door het verder inwerken van de buiten-
landsche situatie heeft een zeer groot, aantal
uassagiers de passages afgezegd. De ..Baloe
ran" vertrekt dan ook morgen met slechts een
derde van het aantal passagiers dat twee we
ken geleden nog stond geboekt.
Van de „Dempo" die morgen uit Rotterdam
vertrekt en eveneens via de Kaap gaat, is
nog niet bekend welke havens worden aan
gedaan.
De „Sibajak" heeft op den weg naar Ned.-
Indië een dag vertraging, dit schip wordt
t hans op 22 September in plaats van 21 Sep
tember te Tandjong-Priok verwacht.
De Stoomvaart Mij., „Nederland" vernam
dat de „Tabian", die de vorige week op last
van de Engelsche autoriteiten te Gibraltar
werd aangehouden voor onderzoek, op 11 of
12 September naar Weymouth zou doorvaren,
waar een verder onderzoek zou worden inge
steld. (Aneta)
POOLSCHE FRANCS-TIREURS EEN
DUITSCH VERZINSEL, ZEGT P.A.T.
's-GRAVENHAGE, 12 September. De ver
tegenwoordiger van het Poolsche Telegraaf-
agentschap te 's-Gravenhage schrijft ons het
volgende:
De civiele Poolsche bevolking als francs-
tireurs voor te stellen is een nieuw verzinsel
van de Dultsche propaganda, die als doel
heeft de wreedheid en onverbiddelijkheid van
de Duitsche bezetting tegenover de Poolsche
bevolking te verontschuldigen.
Van een guerilla of francsrtireursoorlog in
Polen kan geen sprake zijn omdat de geheele
mannelijke bevolking, die voor het dragen van
wapens geschikt was, onder de wapenen ls
geroepen en in de verschillende legerafdee-
lingen twee dagen voor het uitbreken van het
conflict is ingedeeld. Daarentegen ls het ze
ker, dat zich op de Duitsche achterhoede die
Poolsche legerafdeelingen voelbaar maken,
welke zich vanwege de vlugge opmarsch van
de Duitsche gemotoriseerde legerafdeelingen
niet op tijd en niet in gesloten colonnes van
het froftt hadden kunnen terugtrekken. Deze
vechten nu in kleinere formaties en in voor
beeldige orde door de Duitsche afdeelingen
heen om zich bij het Poolsche hoofdleger te
voegen, waarbij zij de Duitsche verbindingen
in gevaar brengen en onbruikbaar maken.
Zoo ziet de waarheid er uit over de z.g.
Poolsche afdeelingen van francs-tireurs.
NIEUWE UITGAVEN
Door de Anti-vivisectie-stichting te Den
Haag is uitgegeven „Jenner en de caccinatie,
eenige verbijsterende hoofdstukken uit de ge
schiedenis der geneeskunde", een boek voor
arts een leek door Esculaap.
Bij de N.V. Poa te Alkmaar (van Putten
en Oortmeyer) is in de serie Handelsonder
wijs voor den middenstand", het 1ste deel
verschenen van „Concentrische leergang voor
practisch middenstandsboekhouden" door J.
Botman Sz.
Duitsch schip werpt 500 ton
bananen overboord.
Door Spanjaarden opgevischt en verkocht.
Een der vele Duitsche koopvaardijschepen,
die de wijk hebben genomen naar de Spaansche
havenstad Vigo, heeft 500 ton bananen over
boord geworpen, die het uit Marokko naar
Duitsehland vervoerde toen de oorlog uitbrak,
zoo meldt Reuter. Andere deelen der lading
worden tegen lage prijzen op de plaatselijke
markten verkocht. Honderden visschersbooten
zijn naar de haven teruggekeerd met netten vol
vruchten, die zij op de gewone vischmarkten
verkochten.
Ook Goering aan het Oostelijk
front.
Langdurig onderhoud met Hitier.
BERLIJN 13 September (Havas). Het
Duitsche Nieuwsbureau meldt, dat Göring een
bezoek heeft gebracht aan Hitler in diens hoofd
kwartier. Hun onderhoud heeft twee uren ge
duurd.
Vervolgens begaf de maarschalk zich naar zijn
persoonlijk vliegtuig, dat met de eenheden van
de luchtmacht in de laatste dagen opereert tus-
schen Warschau en de Karpaten.
LISSE
GEREF. GEMEENTEN.
Bedankt voor het beroep naar Lisse, J.
Fraanje, te Barneveld.
HET TOONEEL
Gezelschap Saalborn-Parser
VAN MUIZEN EN MENSCHEN
Louis Saalborn heeft een groote voorliefde
voor sterk tooneel en het is dan ook geen won
der, dat zijn keuze is gevallen op het Ameri
kaansche tooneelspel „Van Muizen en Men-
schen", met welk stuk ook Het Residentie Too
neel zijn seizoen zou hebben geopend, wanneer
de mobilisatie zulks niet onmogelijk had ge
maakt. Dit stuk van John Steinbeck had ook
van Eug. O'Neill' kunnen zijn. Het is hetzelfde
soort realisme, de dramatische figuren er in zijn
evenals bij O'Neill menschen met oer-in-
stincten en het is sterk, dikwijls rauw tooneel,
terwijl het toch ook niet vooral in de teeke-
ning der vriendschap van de twee hoofdperso
nen George en Lennie zonder teeder-
heid is.
Deze hoofdfiguren zijn twee landarbeiders, die
van ranch naar ranch trekken, om een karig
loon te verdienen, zonder ooit een dollar te kun
nen sparen. Maar altijd zijn ze vervuld van dien
levensdroom: zelf eens een farm te bezitten, zeit
de oogst te kunnen binnenhalen, waarvoor zij"
gezwoegd hebben.
De kameraadschap van deze twee mannen
vormt het hoofdmotief van het stuk. George
is een kleine pientere idealist, Lennie, een oer
sterke maar achterlijke kerel. Twee vrienden,
die elkaar ergens ontmoet hebben en nu samen
verder trekken, elkaar helpend, ondanks alle
moeilijkheden.
Want voor George is het een ontzettende toer
met Lennie op te trekken: altijd weer moet hij
hem de dingen inprenten, wat hy wél en wat
hij niet mag doen.
Het innerlijk van Lennie is louter zachtheid,
liefde vooral voor kleine dieren, konijnen, hon
den en muizen, "maar alles, wat hij aanraakt,
doodt hij door zijn onhandigheid en zijn oer
kracht.
Dit wordt ook zijn ongeluk op de nieuwe
ranch, waar hij met George Werkt en droomt
van de nieuwe, eigen farm, die eindelijk in zicht
is. Want Candy, een oude knecht, die geld heeft
overgespaard, wil met hem meegaan om samen
een eigen huisje en land te koopen. Maar het
ongeluk vervolgt ook hier de twee vrienden,
want als Lennie in aanraking komt met de
eenige vrouw van de ranch doodt hij haar in zijn
verteedering.
En dat beteekent ook het einde van de zwerf
tochten der twee vrienden. George begrijpt, dat
hij het groote, onnoozele kind niet kan be
schermen tegen de wraakzucht van de kerels der
ranch, die hem willen lynchen en omdat George
niet wil, dat zijn vriend door de hand van
anderen sterft, voltrekt hij zelf het vonnis, op
het oogenblik, dat de onnoozele Lennie droomt
van zijn nieuwe farm, zijn honden en konijnen.
Er is geen andere uitweg en het is de verlossing
voor George zoowel als voor Lennie.
„Van Muizen en Menschen" heeft in Amerika
èn als roman en als tooneelstuk een groot succes
gehad en het heeft in de over het geheel zeer
goede voorstelling door het gezelschap van Saal
born en Parser in het Beatrix-Theater ook op
het publiek een sterken indruk gemaakt. Het
Amerikaansch accent in dit stuk is evenals
het dit was in Golden Boy voor ons misschien
wat erg rauw, de verhouding van deze cowboys
onderling ruw en min of meer meedoogenloos,
maar de vriendschap van George en Lennie, van
den goeden hartelijken mensch en het groote,
onnoozele kind met zijn oer-kracht is als een
teere plant, die in het moeras opgroeit. En het
slot de dood van Lennie is van een tragiek,
die werkelijk ontroert. Voor een stuk, dat uit
een boek getrokken is, is het knap gebouwd, al
blijft de figuur van de eenige vrouw dan ook
erg vaag.
Het is zooals ik reeds schreef een mach
tig speelstuk met dankbare rollen, ook buiten
die der 2 hoofdpersonen, George en Lennie.
Dick van Veen, die Geox-ge speelde, is voor
het gezelschap SaalbornParser een groote
aanwinst. Van Veen had hem misschien nog wat
ruwer, wan minder beschaafd kunnen geven,
maar in zijn geestelijk overwicht en zijn har
telijke genegenheid voor het groote, achterlijke
kind was hij overtuigend en aan het slot zelfs
ontroerend. Saalborn had niet veel moeite met
Lennie. die in zijn onnoozelheid niet veel verder
komt dan een type. Aan zijn brute kracht twij
felde wel niemand, evenmin als aan zijn ontoe
rekenbaarheid.
Ook de verdere bezetting der mannenrollen,
waarvan voox-al Jos Liesting ons trof om zijn
zeer knap getypeex-den ouden werkman Candy
en W. v. d. Brink om zijn met warme mensche-
lijkheid gespeelden Sim gaf aan het door
Saalborn met blijkbare liefde geregisseerde stuk
zijn volle recht. Carla de Raet leek ons niet de
aangewezen actrice voor Curiey's vrouw, die
een zoo grooten invloed op de handeling heeft.
Carla de Raet wist blijkbaar niet, wat zij met
deze vrouwenfiguur aan moest en zij vermocht
kleur noch teekening aan deze rol te geven.
Dat het stuk op het publiek een sterken in
druk maakte, schreef ik reeds. De voorstelling
had dan ook een flink succes.
J. B. SCHUIL.
