Haarlem's
Dagblad
stijgend aantal
krijgsgevangenen
Tante Anastasie.
Duitschers melden
Hoed evolutie.
Activiteit der artillerie
„Plaatselijke bedrijvig
heid der voorposten,,
Duitsche pressie op
Roemenië?
Zeegevecht in het
Kanaal.
Het Belangrijkste
Verschijnt dagelijks, behalve
Directie: P. W. PEEREBOOM E.N ROBERT PEEREBOOM
57e Jaargang No. 17257
Uitgave I-onrens Coster, Maatschappij voor
Courant-Uitgavenen Algem. Drukkerij N.V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, hijkantoor
Soendapleiu 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
TelefoonDirectie 13082, Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
op Zon- en Feestdagen
Hoofdredacteur. ROBERT PEEREBOOM
Donderdag 21 September 1939
Abonnementen per week f 0.25. p. maand
f 1.10. per 3 maanden f 3.25. franco per
poet f3.55. losse nummers b cent per ex.
Advertenticn1-5 regels f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regel.
Regelabonnementstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60. elke
regel meer f 0.15. Groentjea zie rubriek.
Het woord is aan...
A. S. C. Wallis:
Als menschen in het licht
van hun tijd staan is het
soms moeilijk uit te maken
of zij zelf licht geven of het
slechts ontvingen.
Weerstand van Warschau wordt toegegeven
Ook In Frankrijk en Engeland heerscht nu
weer censuur. Die hoort bij oorlog. Dagbladen,
tijdschriften, boeken, brieven naar het bui
tenlanddie gansche golf van uitingen
van den menschelijken geest wordt gestuit,
bedwongen, deels vernietigd door den censor.
Men mag niet in een vreemde taal telefoon
gesprekken voeren, vooral niet met het bui
tenland. Om dat te controleeren wordt er
natuurlijk geluisterd. Het is bijzonder onbe
haaglijk voor de telefoneerenden. Maar de
inschakeling van den censor in het publici-
teitswezen en de postzendingen is in de prac-
tijk veel erger. Zij belemmert den handel en
de publiciteit, zij legt de vrije meeningsuiting
aan banden. Natuurlijk werkt zij nog preven
tief ook. Dit klinkt heilzaam, maar is het voor
een groot deel niet. Want allerlei menschen,
beducht voor het ontstellende apparaat, wor
den in hun uitingen bij voorbaat- geremd door
de gedachte dat dit of dat misschien wel niet
mag. Die onzekerheid wordt vergroot door de
onberekenbaarheid van censors en heeft in-
tusschen tot gevolg, dat men zich in zijn
persoonlijke vrijheid besnoeid voelt. De cen
suur is bij traditie een kwelgeest. Met „nood
zakelijk kwaad in oorlogstijd" is zij op haar
voordeeligst gekenschetst.
In Frankrijk heet zij vanouds „la tante
Anastasie" en pleegt afgebeeld te worden als
een leelijke, spitsneuzige oude vrouw, met ste
kende oogjes achter een vinnigen bril, met
saamgeknepen dunne lippen en een trek van
nijd en bitterheid op de vale kaken. Tante
Anastasie steekt overal den scherpen neus in,
bemoeit zich met alles, misgunt haar mede-
menschen alles, hindert en tergt hen zooveel
zij kan en laat zich door de vreemdste grillen
leiden. Het is natuurlijk wat kras voorgesteld,
maar er zit veel waars in. Ook wat die grillen
betreft.
Want het departement van den censor ken
merkt zich noodzakelijkerwijs door „veelkop
pigheid", als ik het zoo noemen mag en door
onbevoegdheid. Er is niet één censor, er zijn
er honderden. Natuurlijk kunnen die vele
menschen noch in handelsaangelegenheden,
noch in publiciteitszaken deskundig zijn. Zij
krijgen algemeene instructies van hun chef
en passen die volgens hun persoonlijke in
zichten toe. Die zijn sterk uiteenloopend en
daarom onberekenbaar. Ik spreek uit ervaring,
want als dagbladcorrespondent te Parijs heb
Ik er tijdens de befaamde vredesonderhande
lingen die tot de verdragen van Versailles
leidden (Januari-Juni 1919) volop van gelust.
Dat was tijdens den wapenstilstand. Nooit is
het anderen of mij gelukt eenig inzicht te
verkrijgen in de geheimzinnige critische wer
king van de censuur. Ik begreep dat de offi
cier, die mijn telefoongesprek met Amster
dam afluisterde, met afsnijden van de ver
binding dreigde als ik er plotseling een Hol-
landsche zin tusschen door gooide. Temeer
omdat die niet bij toeval was uitgesproken en
wel wat inhield. Maar de momenten waarop
hij (of den volgenden avond een ander) mij
stopte omdat ik „dat niet .meedeelen mocht"
deden mij vaak paf van verbazing staan. En
hetzelfde gold dikwijls voor de stukken die
men uit mijn artikelen en telegrammen
snoeide. Soms ook voor de dingen die men er
merkwaardigerwijze in liet staan en aan
welker „kans" ik hard had getwijfeld.
Natuurlijk lagen wij allemaal voortdurend
met tante Anastasie overhoop. De Fransche
regeering bestreed de voortdurende klachten
met de aanstelling van een functionaris, die
tot taak had overleg met ons te plegen.
Krachtens zijn rang diende deze officier
aangesproken te worden met „mon comman
dant" maar overigens was men wel zoo slim
geweest er den beminnelijksten mensch voor
uit te kiezen dien men had kunnen vinden.
Het was onmogelijk op dezen man boos te
blijven; hij vertegenwoordigde in zijn persoon
al de beste tradities der Fransche hoffelijk
heid en erkende met de grootste vlotheid alle
onrechtvaardigheden en dwaze vinnigheden
van tante. „Que voulez-vous? Après tout ce
n' est pas moi, la tante Anastasie"En hij
beloofde altijd onderzoek, verbetering, ge
noegdoening. Maar als er één werkelijke ver
lichting was, die het sluiten van den vrede
ons bracht, behalve het einde van een tijd
van onmatig-inspannend en daarbij depri-
meerend werk, dan was het de afschaffing van
de censuur.
In den huidtgen toestand blijikt dat de
Fransche veel strenger is dan de Engelsche.
De verklaring is dat in Frankrijk millioenen
veelsoortige vreemdelingen wonen, waaronder
een groot aantal die men ongetwijfeld scherp
in de gaten moet houden. Maar de traagheid
fan beide departementen, zoowel het Londen-
■che als het Parijscihe, is vooral in den aan
vang weer verschrikkelijk geweest. Vele
mededeelingen en van onze Londensche en
Parijsche correspondenten hebben wij ter
prul Iemand moeben verwijzen omdat zij toen
zij eindelijk doorkwamen, verouderd waren.
Dat is nu wel verbeterd, althans wat Londen
betreft men moest natuurlijk eerst de heele
organisatie scheppen en voldoende menschen
aanstellen, die de verschillende talen be-
heerschten maar vertraging is en blijft er.
En als men dan hoort wie er dikwijls met een
baantje aan de censuur worden belast! Men
schen di3 wel een taal machtig zijn maar met
het publiciteitswezen nooi' iets te maken heb
ben gehad en er dus niet den minsten kijk
op hebben, menschen die er krachtens hun
vroeger beroep een soort algemeenen achter-
(In een beschouwing over dames
hoedenmode wordt een nieuw mo
del vergeleken bij een kolenbak).
Wat heeft de man op 't punt der dameshoeden,
De laatste tijden al niet veel gesmaald,
Al heeft de altijd volgzame en goede.
Gedwee de grootste fantasie betaald.
Hij heeft ook eens temeer weer kunnen leeren,
En weten te berusten vroeg of laat,
Dat alle humor en ironiseeren,
In zaken van de mode toch niet baat.
Er kwamen er, die op van alles leken,
Tot vogelkooi en klok toe of zoo iets,
Weer andre, zelfs van heel dichtbij bekeken,
Leken eenvoudig kortgezegd op niets.
Weer schijnt een nieuw model ten troon
geheven,
Dat door deskundigen, voor het gemak,
Om het te vergelijken wordt omschreven.
Niet als een kolbak, maar een kolenbak.
Nu voel ik, dat wij toch de grens bereiken,
En plotseling krijg ik weer nieuwen moed.
Dat binnenkort op 't vrouwenhoofd zal prijken,
Als nieuwste nieuws: een hoed gelijk
een hoed..
P. GASUS.
docht tegen voelen, zooals ex-diplomaten of
gepensionneerde generaals, wier snelheid van
denken door hun leeftijd benadeeld is, lieden
die blijkbaar maar haastig schrappen oen
gauw klaar te zijn, enzoovoorts! Enfin, het
grillige beleid van de kwaadaardige oude dame
met den scherpen neus wordt vooral door de
veelheid barer adepten en hun velerlei onbe
voegdheid verklaard
Een akelige uitvinding, de censuur, die in
het land waar zij werkt kranten doet ver
schijnen met groote witte vlakken in pagina's,
met hiaten in artikelen met stukken-zonder
koppen, zoodat de lezer wel het gevoel moet
krijgen; er wordt mij veel waarheid onthou
den. Moge tante Anastasie ons, mèt den oor
log, In Nederland bespaard blijven!
R. P.
Zwerftocht van 800 Poolsche
vluchtelingen.
Vergeefsche tocht naar de grens.
CZERNOWITSJ, 21 September (Ha-
vas). Havas seint:
Een tragische episode uit dezen oorlog
is het avontuur van 800 Poolsche vluch
telingen: mannen, vrouwen en kinde
ren. die uit Krakau en Krakowitsj wa
ren vertrokken.
BERLIJN, 21 September (D.N.B.)
Het opperbevel van de weermacht
maakt bekend:
Nog steeds is het resultaat van den
slag in den sector van den Weichsel-
bocht niet in vollen omvang te over
zien.
Tot in de middaguren van den
twintigsten September (Woensdag)
was het aantal gevangenen tot 170.000
gestegen en neemt het neg steeds toe.
Een der beide aan den slag deelnemende
Duitsche legers heeft tot nu toe alleen reeds
320 vuurmonden en 40 strijdwagens buit ge
maakt. Aan Poolsche zijde hebben, voor zoo
ver tot nu toe kon worden geconstateerd,
aan deze slag negen divisies en gedeelten van
tien andere divisies en drie cavaleriebrigaden
deelgenomen.
In het Zuiden hebben zich naar harden
strijd bij Zamosz en Maszow sterke Poolsche
strijdkrachten overgegeven aan de Duitsche
troepen, daarbij bevond zich ook de opperbe
velhebber van het Poolsche zuidelijke leger
Sedert 10 September werden daar 60.000 ge-
Waar men zich keert
Waar men zich went
Door KUIPERS bril ziet men patent.
Zijlstraat 97. Telcf 12726.
Ziekenfonds leverancier.
(Adv Ingez. Med.)
5cansch legecèeucht meldt
vangeryen gemaakt en 108 lichte, 22 zware
kanonnen buitgemaakt.
Bij de gevechten om Gdingen zijn 350 of
ficieren en 12000 man gevangenen genomen
en ongeveer 40 vuurmonden buitgemaakt.
Er wordt thans nog slechts tegenstand ge
boden te Warschau en Modlin. zuid-oostelijk
van Warschau bij Gorja Kal var ja en op het
schiereiland Hela. In de komende dagen zal
het opperbevel der weermacht een samenvat
tend rapport over den veldtocht in Polen
uitgeven.
In het Westen werden drie kabel
ballons en acht vijandelijke vliegtui
gen omlaaggeschoten. Overigens zijn
geen gebeurtenissen te vermelden.
Rusland belemmering voor verderen
drang naar het oosten"
LONDEN, 21 September. Men meent
hier te weten dat Duitschland, nu
Polen overwonnen is, opnieuw zal
pogen Roemenië economisch in zijn
macht te krijgen.
De Duitsche handelsmissie heeft, naar ver
luidt, bij haar bezoek en de besprekingen in
Roemenië, een aanzienlijke vergrooting
geëischt van den handel van Roemenië op
Duitschland en een overeenkomstige vermin
dering van den handel van Roemenië met
andere landen. Indien deze inlichtingen juist
zijn, zou Duitschland daarbij betaling hebben
toegezegd gedeeltelijk in rijksmarken, gedeel
telijk in bewapening terwijl Roemenië daar
voor groote hoeveelheden petroleum en mine
ralen en graan moest leveren. Roemenië
schijnt daarop geantwoord te hebben, dat het
geen lust had de geblokkeerde Rijksmarken in
betaling aan te nemen, daar dit zou neerko
men op een uitbreiding van het crediet van
Roemenië aan Duitschland, waartoe het land
volgens zijn regeering op het oogenblik niet
in staat is. Een onbeperkte levering van
Duitsch wapentuig als betaling schijnt Roe
menië al even weinig welkom te zijn geweest.
Men heeft de vraag hier opgeworpen, of
Duitschland als het niet goedschiks krijgt wat
het wil hebben, het niet kwaadschiks komt
halen. In militaire kringen in Londen acht
men het nochtans zeer onwaarschijnlijk, dat
Duitschland door Hongarije heen zal trekken
om Roemenië aan te tasten, althans men
meent dat een dergelijk optreden vruchte
loos zou zijn als net beperkt zou blijven tot
Transsylvanië. dat zelf afhankelijk is van
Roemenië's rijke landbouwstreken.
Als Duitschland inderdaad de hand wil leg
gen op de rijkdommen, dan dient het veel
verder door te dringen, zoover dat het prac-
tisch aan de Zwarte Zee komt en dit schijnt
iets te zijn dat Rusland wil voorkomen. Het
feit dat Rusland Duitschland's weg naar Roe
menië en daarmee naar de Zwarte Zee. heeft
afgesneden in Polen acht men een duidelijke
aanwijzing dat Rusland een Duitsch optreden
op een andere plaats tegen Roemenië goed
schiks zou toelaten. De geruchten dat Rusland
en Duitschland een geheime afspraak heb
ben inzake Roemenië, zijn geruchten geble
ven. i United Press.)
Duikboot aangevallen.
LONDEN, 21 September (Havas-
AN.P.) Gisterochtend heeft een
kanonnade in het Kanaal de aandacht
getrokken van de bewoners aan de
kust bij Folkestone. Twee booten
hadden het vuur geopend en het licht
van het vuren was tot aan de kust
zichtbaar Tusschen de beide booten
spoot het water hoog op, hetgeen er
op moet wijzen dat een granaat in het
water is terecht gekomen. Men meent
dat een Duitsche duikboot werd aan
gevallen. Er werden meer dan twaalf
granaten afgevuurd.
Russisch-Ja pansche bespreking
over de hangende kwesties.
Spoedige overeenkomst verwacht.
TOKIO, 21 September (Reuter-A.N.P.) De
Russische zaakgelastigde Generalov heeft een
bezoek gebracht aan Haroehikonisji, den chef
van de afdeeling Europeesch-Aziatische aange
legenheden van het ministerie van Buitenland-
sche Zaken. Het onderhoud betrof de tusschen
Japan cn de Sovjet Unie hangende kwesties.
De „Nitsji Nitsji Sjimboen" voorspelt een
spoedige overeenkomst..
Verklaring van de Japansche
ambassade te Washingotn.
WASHINGTON 21 September (Havas-
A. N. P De Japansche ambassade
deelt mede:
De Japansche regeering handhaaft
haar politiek te vermijden te worden
meegesleept in het Eurpeescheo conflict
en haar inspanning is geconcentreerd op
de regeling der Chineesche kwestie.
De overeenkomst tot de stopzetting der vijan
delijkheden en de onderhandelingen voor de
afbakening der grenzen tusschen Mongolië en
Mandsjoekwo wordt alleen door deze funda-
menteele politiek der Japansche regeering ge
ïnspireerd, Het zou verkeerd zijn een diepe be-
teekenis aan deze overeenkomst toe te kennen.
Er is geen enkele reden om haar als voorloopster
te beschouwen van een niet-aanvalspact of van
andere maatregelen welke zouden beoogen toe
nadering tot Sovjet Rusland tot stand te brengen.
Het gerucht, dat deze laatste overeenkomst tot
stand zou zijn gekomen door de goede diensten
van de Duitsche regeering is zonder eenigen
grond.
HEDEN: 14 PAGINA'S.
HAARLEM EN OMGEVING.
Pag.
Van ontwrichting van het onderwijs te
Haarlem is geen sprake meer 2
In een smederij te Hillegom is hedenmorgen
een ernstig ongeluk gebeurd. 6
BINNENLAND.
Revue en film brengen spoorwegbedrijf in
centrum der belangstelling. 2
De posterijen zullen voor dc schatkist tien
millioen moeten opbrengen. 3
Over de scheepvaartgages is overeenstem
ming bereikt. 3
Bij Sassenhcim ontspoorde Woensdagmiddag
een tramtrein van de N. Z. H. 3
BUITENLAND.
Een zeegevecht in het kanaal. 1
In het Protectoraat Bohemen-Moravlë zou
den zich ernstige onlusten hebben voor
gedaan. 2
Chamberlain zeidc in het Lagerhuis dat de
terreinwinst aan het westelijk front be
houden is gebleven. 5
In totaal zouden zes a zeven Duitsche duik-
booten tot zinken zijn gebracht. 5
De Turksche minister van buitenlandsche
zaken is naar Moskou vertrokken voor het
voeren van besprekingen. 5
Wenscht Roosevelt de algeheele neutrall-
teitswet te vervangen? 6
ARTIKELEN, enz.
R. P.: Tante Anastasie. l
Melis Stoke: Indië en Nederland. 3
H. D. Vertelling: Het bock van Jim Burke. 4
H. Ch. G. J. van der Mandere: Polen verbindt
en scheidt tevens het Oosten van het
Westen. 5
Van onzen Londenschen correspondent:
Hitler's aanvalsplan. g
J. H. de Bois: Een Kunstenaarsromance. 7
J. B. Schuil over „Tour de France" 0
K. de Jong: Haarlem's Politle-Muzleken-
semble. g
Voor de Vrouw. 12
De Burgerlijke Stand van Haarlem is opge
nomen od 11
Vierhonderd hunner hadden na uit verschei
dene plaatsen door luchtbombardementen, die
ook onder hen tal van slachtoffers hadden ge
maakt, te Sandomiersz den Weichsel bereikt. Ze
konden de rivier niet oversteken, daar de stad
door de Duitschers was bezet.
De andere groep van ongeveer 400 personen
slaagde er in de rivier op een ander punt over
te steken. Na 14 dagen slaagde men er in Luck
te voet te bereiken. Aangezien de weg naar het
Noord-Oosten en Zuid-Oosten door de Duit
schers was afgesneden begaf de gx-oep zich naar
het Oosten. Eenigen kwamen te Tarnopol, an
deren te Czortkow. Zij ontmoetten toen uit het
Oosten aangekomen Russische troepen. Geen
hunner slaagde er in de Roemeensche grens te
bereiken.
De vroegere Tsjechische gezant te Warschau,
Slaisk, heeft zich met de regeering in Moskou
1 verbinding gesteld teneinde de vrijlating de
zer vluchtelingen te verzoeken.
SCHOENEN TE DUUR VERKOCHT.
De politie heeft proces-verhaal opgemaakt te
gen een 31-jarigen winkelier te Haarlem, die
zich schuldig heeft gemaakt aan overtreding van
de Prijsopdrijvingswet. Hij heeft schoenen een
gulden te duur verkocht; de politie heeft 106
paren in beslag genomen.
Qatadiex conjexeext met dtoxe J$ei sfia
PARIJS, 21 September (Havas)
Het legerbericht van 21 September des
och tens luidt: Plaatselijke activiteit van
de voorposten en bedrijvigheid der ar
tillerie aan beide zijden.
Het communique van 20 September
des avonds had den volgenden inhoud:
„Activiteit van de vijandelijke artil
lerie op verschillende punten van het
front. Fransche en Duitsche jachtvlieg
tuigen hebben verscheidene gevechten
geleverd. Een vijandelijk vliegtuig is in
onze linies neergeschoten".
Naar Havas meld.t heeft Daladier Woensdag
middag geconfereerd met Hore Belisha, den
Engelschen minister van oorlog.
Na dit onderhoud werd in het kabinet van
Daladier een conferentie gehouden, waaraan
werd deelgenomen door generaal Gamelin, ge
neraal Colson, den chef van den generalen staf
van het leger, generaal Tetu, den chef van den
generalen staf van de luchtmacht, admiraal
Darlan, Champetier de Ribes, onderstaatssecre
taris voor Buitenlandsche Zaken en Coulondre,
directeur van het kabinet van Daladier.
H. M. de Koningin heeft Woensdag een bezoek gebracht aan Den Helder. De vorstin inspecteert de eerewacht.
