/Stf het Oeuwfkest
AKKERTJES
Bodemproductie moet
opgevoerd worden.
De Mobilisatie en het
Dilettanten Tooneel.
DINSDAG 26 SEPTEMBER 1939
HAARLEM'S DAGBLAD
der Nederlandsche Spoorwegen
Flitsen uit een imposant bedrijf
De eerste locomotief der H. IJ. S. M., de „Snelheid". Deze machine was reeds
2 jaar tevoren gereed en werd in Engeland gebouwd. Het „apparaat" heeft in
Augustus 1839 proefritten gereden op de eerste Nederlandsche spoorlijn.
DAAR viert in Nederland een Staatsbedrijf
zijn eeuwfeest, dat jaren lang door de
belangstelling van het Nederlandsche
publiek verwaarloosd werd, terwijl toch zoo goed
als iedereen direct met dit bedrijf in aanraking
komt. Honderd jaar Nederlandsche Spooi-wegen.
Tusschen het Laantje van Van der Graag,
waar de eerste locomotief, (die „Snelheid"
heette) voorbij zuchtte en het geëlectriceerde
middennet, waar thans ieder half uur de
snelle electrische stroomlijnwagens voorbij
flitsen, ligt een ontwikkeling, die wij thans
met oprechte bewondering waardeeren, maar
die wij vele jaren lang zonder veel belang
stelling hebben laten groeien. Wij lieten het over
ons komen, wij profiteerden van iedere verbe
tering, maar wij hadden altijd meer critielc dan
hulde.
De klachtenbus bij de Ned. Spoorwegen was
altijd voller, dan dat kleine dossier, waar de ge
tuigenissen van waardeering en erkentelijkheid
werden opgeborgen. En een enkelen keer, als
wij, in het buitenland reizende, eens andere er
varingen opdeden, wisten we, nog al nadrukke
lijk soms, dat het achter onze eigen grenzen
toch nog zoo slecht niet was.
Maar zelden cultiveerden wij deze nieuwe
wetenschap echter zóódanig, dat er daadwerke
lijke waardeering uit ging groeien.
Thuis hadden we weer critiek op „de spoor",
zooals we zoo langen tijd wat smalend over de
posterijen spraken als „Tante Pos".
De leiding der Spoorwegen heeft zich daar
door echter allerminst laten ontmoedigen. Er
mogen dan al jaren geweest zijn, dat de ontwik
keling wel eens vertraagde, de laatste tien jaren
is dit bedrijf in een stormachtig tempo uitge
breid en verjongd en telkens opnieuw weer aan
gepast aan de eischen van den tijd.
Kan men het wel „aanpassen" noemen, die
ontwikkeling van den laatsten tijd? Veeleer was
het een aangeven van het tempo, de Spoorwe
gen zijn den tijd een slag vóór geraakt.
Zij bouwden de snelle Diesels in een tijd, dat
wij dachten, aan de stoomtreinen al voldoende
snelheid te hebben. Zij voerden een uurdienst
in op de groote lijnen, met een geraffineerd
stelsel van aansluitingen.
Zij electrificeerden het middennet en bouw
den nóg sneller electrische treinen.
Zij ontwierpen een huis-tot-huis dienst voor
vrachtgoederen door middel van de moderne
laadkisten; zij maakten tenslotte het spoorboek
je bijna overbodig door het invoeren van den
half-uur dienst op het middennet, waardoor het
missen van een trein geen ramp meer beteekent
voor den reiziger.
„Service" werd het slagwoord op iedere afdee-
ling van dit groote Staatsbedrijf. „Service" zegt
men op „tractie" en dan stroomlijnt men de
groote locomotieven of ontwerpt groote Diesel-
vijfwagentreinen.
„Service", heet het op „Handelszaken" en er
wordt een vrachtgoederendienst in het leven
geroepen, waarvan men op de affiches kan le
zen: „Vandaag ter verzending aangeboden, mor
gen op de plaats van bestemming afgeleverd".
„Service" zegt de chef-dienstregeling en hij
creëert een half-uur-dienst, zóó regelmatig, dat
men er de klok op gelijk kan zetten.
„Service"er komen informatiebureaux,
er komt uniformiteit in de stationsrestauraties,
er rijden kampeertreinen voor de trekkende
jeugd, er komen goedkoope avond- en vacantie-
retours en het groote gezin gaat van de spe
ciale zorgen der Nederlandsche Spoorwegen
profiteeren.
Een bedrijf dat zóó leeft bij den uitgang van
zijn eerste honderd jaren, kan triomfantelijk de
seinen veilig zetten voor den tocht naar de
tweede eeuw.
Bij zóóveel gevoeligheid voor het rhythme van
den tijd. kan Prof. Goudriaan rustig het ver
treksein geven voor een snellen tocht naar een
nieuwe aera, want het is „achter klaarl"
Inmiddels is de oorlog over Europa gekomen
en de weerslag daarvan op het Spoorwegbedrijf
bleef niet uit. Het geheele bedrijf werd „op hoog
bevel" gevorderd en de moeilijkheden om het*
noodzakelijk vervoer van troepen en militaire
materialen stapelden zich op.
„Hoofden koel", was het parool, een paar da
gen was de burgerij zonder treinen, maar als
er kort daarop weer een dienstregeling kon ver
schijnen, die den ouden, gunstigen toestand zéér
dicht benaderde, dankt het reizend publiek dit
aan het zéér groote aanpassingsvermogen van
dit vervoersbedrijf. Zeker is, dat Nederland,
ook in de donkere tijden, die het land wellicht
wachten, kan rekenen op zijn Spoorwegen.
Toen het eeuwfeest der Nederlandsche Spoor
wegen naderde, hebben wij, door voortreffelijke
gidsen geleid, gelegenheid gehad, het groote
spoorwegbedrijf gade te slaan op de groote
knooppunten, waar het machtig raderwerk in
elkaar grijpt, met hooge toerentallen, maar des
ondanks feilloos en rustig.
We waren op belangrijke lijnen in de groote
centrales, maar ook op stille, verlaten posten,
waar het werk wel eenvoudiger, maar altijd
zeer verantwoordelijk is.
Iets van de indrukken, daar opgedaan, hopen
wij neer te leggen in een reeks korte publica
ties, die flitsen zullen geven uit dit imposante
bedrijf. Het zullen artikeltjes zijn, die geen an
dere pretentie mogen hebben, dan den leek een
beeld te geven van wat er leeft onder de sein
palen. Tenslotte zijn wij zelf als leek in dit be
drijf binnengeleid. Het heeft ons geboeid, het
toonde veel nuchtere, zakelijke zijden, maar 't
heeft ook zijn poëzie, zijn romantiek. Die leeft
vooral op de stille posten, cp een verlaten sein
huis nabij een belangrijk knooppunt, of in een
rustig gesprek met een oud-gediende, die je
verhalen doet uit zijn spoorweg-jaren.
Eén ding heeft ons telkens opnieuw geboeid:
of men nu spreekt met den seinwezen-ingenieur
van een belangrijk gebied, dien men kortaf
.swigger" noemt in de eigen spoorwegtaai
met den wagenvoerder van een electrischen
trein, den seinhuiswachter op een belangrijken
post of een eenvoudige baanwachteres, het was
altijd weer één groote toewijding voor het werk
en het besef van groote verantwoordelijkheid,
dat indruk op ons heeft gemaakt, een plichts
besef, dat je een oogenblik stil van aandacht
maakte.
De waardeering, die wij hebben opgedaan in
onze omzwervingen door het spoorwegbedrijf,
aan een ruimeren kring doorgeven, is de be
doeling van deze korte reeks spoorwegschetsen
bij dit eeuwfeest.
CONCERT OP DE GROOTE MARKT
AFGELAST.
Het concert, dat de stafmuziek van het 1ste
regiment infanterie hedenavond op de Groote
Markt zou geven, gaat wegens onvoorziene
omstandigheden niet door.
Verbouw van tarwe,
rogge en aardappelen
aanbevolen.
Scheuring van grasland.
De minister van Economische Zaken
vestigt de algemeene aandacht op het
feit, dat de bodemproductie onder de
tegenwoordige omstandigheden van
vitaal belang ls voor de gemeenschap.
Hij doet daarom een dringend beroep
op den landbouwenden stand en de
eigenaars, die hun grond verpachten
of op andere wijze in gebruik geven,
om al hun krachten in te spannen en
hun volle medewerking ertoe verlee-
nen, dat de Nederlandsche bodem een
zoo ruim mogelijke opbrengst geeft
van voedsel voor mensch en dier in
een zoo goed mogelijke verhouding.
Dit resultaat zal kunnen worden bereikt,
indien men zich houdt aan de volgende richt
lijnen.
Gescheurd dienen te worden de graslanden,
welke door hun ligging, grasbestand en andere
omstandigheden een redelijke zekerheid geven,
dat zij als bouwland een aanmerkelijk grootere
hoeveelheid voedsel zullen geven.
Aan hen, die grasland scheuren, zal bij de
wijziging van krachtvoer een grootere hoeveel
heid worden toegekend, indien zij op deze ge
scheurde gronden granen verbouwen. Wat zij
daarop voor eigen gebruik aan aardappelen en
andere hakvruchten winnen, zullen zij mogen
behouden.
Wordt niet voldoende grasland ge
scheurd, dan zal scheurplicht kunnen
worden opgelegd. In dat geval zal bij
de aanwijzing van de scheurplichtige
perceelen rekening worden gehouden
met de perceelen, die thans vrijwillig
gescheurd worden.
Ten sterkste wordt'aangeraden, de bestaan
de weilanden tot de hoogste productiviteit op
te voeren, waartoe een intensieve voorlichting
op dit terrein wordt georganiseerd.
Aanleg van blijvend grasland en kunstwei
den zal niet geoorloofd zijn, wanneer niet een
gelijke oppervlakte blijvend grasland of kunst-
weide wordt gescheurd.
Wat verbouwd mag worden.
Alleen de teelt van die gewassen zal worden
toegelaten, welke voor de voeding van mensch
en dier onder de gegeven omstandigheden het
meest gewenscht zijn (tarwe, rogge, haver,
gerst, aardappelen, suikerbieten, boonen, erw
ten, vlas, koolzaad en voedergewassen). Alle
andere gewassen mogen slechts na verleende
vergunning geteeld worden. Voor 1940 wordt
de thans te velde staande karwij toegestaan.
Het ligt in de bedoeling, de haverbouw op
de landbouwbedrijven te beperken tot 1/5 der
oppervlakte bouwland. Deze maatregel beoogt
meer gronden in bepaalde gebieden beschik
baar te krijgen voor den verbouw van gewas
sen, welke meer voordeel geven. Hij zal weinig
of geen Invloed hebben op de hoeveelheid in
den handel, omdat deze hoofdzakelijk afkom
stig is van de bedrijven in streken, waar de
haverbouw reeds thans minder dan 1/5 van
het bouwland bedraagt.
Men brenge het zaaiplan 1940, wat de ver
houding der verschillende gewassen onderling
betreft, zooveel mogelijk in overeenstemming
met de in 1937—1938 uitgevoerde zaaiplannen,
behalve ten aanzien van tarwe, rogge en aard
appelen, waarvan de verbouw behoort te wor
den uitgebreid. Men bestemme daartoe bij
voorkeur de vrijkomende oppervlakte.
BOTSING TUSSCHEN TWEE AUTO'S.
Maandagmorgen ongeveer negen uur had
op den hoek van de Willem de Zwijgerlaan
en de Frederik Hendriklaan een botsing
plaats tusschen een personen- en een vracht
auto. Eerstgenoemde wagen werd ernstig be
schadigd en de vrachtauto kantelde. Per
soonlijke ongelukken hadden niet plaats. De
politie stelt naar de oorzaak een onderzoek
in.
De robuste kracht van een zwaren Jumbo tusschen het lijnen-rhythme van
een groot emplacement.
Luchtbeschermingsdienst Haarlem
Proef-alarmeering met alle sirenes.
Het Hoofd van den Luchtbeschermings
dienst te Haarlem verzoekt ons mede te dee-
len, dat op Woensdag 27 September, des
morgens half elf. de te dezer stede ge
plaatste sirenes voor een proefalarmeering
tegelijk in werking zullen worden gesteld.
De bedoeling hiervan is na te gaan of de si
renes overal in de stad zullen worden ge
hoord. In verband hiermede zal het hoofd
van genoemden dienst, op grond van het al
gemeen belang, gaarne berichten ontvan
gen van hen. die de sirenes op genoemd tijd-
stap niet of zeer onduidelijk hebben ge
hoord.
WISSELKOERSEN AMSTERDAM
10.15 uur.
Londen 7.52—7.52V2
Berlijn 75.2575.75.
Parijs 4.264.27
Parijs 4.264.27
Brussel 31.81—31.83
Zwitserland 42.4842.52
New York 1.88Vk
12.uur.
Londen 7.51 3/4
Berlijn 74.75.
Parijs 4.26.
Brussel 31.80
Zwitserland 42.51
Kopenhagen 36.46
Stockholm 44.95.
Oslo 42.75.
New York 1.88 1/8
Italië:
Gew. lire 10.
Reislire 8.85
Bankpapier 8.25
Voelt U zich zenuwachtia en
gejaagd, overspannen, Uzelf
tot last en moeilijk voor Uw
omgeving? Neem dan direct
'n"AKKERTJE"en ge voelt een
weldadige rust over U komenl
AKKERTJES kalmeeren, door
hun bijzondere samenstelling
als regel reeds binnen een
kwartier het overprikkelde
zenuwstelsel en Ge voeft U
als na'nverkwikkende slaap.
"AKKERTJES" bevatten géén
verdoovende bestanddeelen
en ze zijn niet schadelijk.
tegen hoofdpijn, pijnen, koorts, kou.
Doos: 13 stuks - 12 stuivers: 2 stuks - 2 stuivers.
(Adv. Ingez, Med.J
BEVESTIGING EN INTREDE
DS. G. J. DUYVENDAK,
Zondag had in de Ev. Luth. Kerk te Utrecht
de bevestiging en intrede plaats van ds. G. J.
Duyvendak, tot voor kort predikant bij de
Ev. Luth. Gemeente alhier.
De bevestiging geschiedde des morgens door
ds. Stellwag, die als tekst voor zijn predikatie
had gekozen: Hand. 23:11 „En den volgenden
nacht stond de Heere bij hem en zeide: „Heb
goeden moed. Paulus, want gelijk gij te Jeru
zalem van Mij getuigd hebt, alzoo moet gij
ook te Rome getuigen".
Des avonds deed ds. Duyvendak zijn in
trede in een stampvol kerkgebouw.
.Onder de aanwezigen was de Commissaris
er Koningin jhr. mr. dr. L. H. N. Bosch Rid
der van Rosenthal, de gemeentesecretaris van
Utrecht dr. J. de Lange, vertegenwoordigers
van andere kerkgenootschappen en vele
leden van de Ev. Luthersche Gemeente te
Haarlem.
Ds. Duyvendak sprak naar aanleiding van
Matth. 11:28 en 30 „Komt herwaarts tot Mij
allen, die vermoeid en belast zijt en Ik zal u
rust geven. „Neemt Mijn juk op u en leert
van Mij, dat ik zachtmoedig ben en nederig
van hart en gij zult rust vinden voor uwe
zielen. Want mijn juk is zacht en Mijn last
is licht".
Na afloop van de predikatie volgden de
gebruikelijke toespraken.
Tot slot zong de gemeente den nieuwen pre
dikant toe de zegenbede uit Gezang 163: „Dat
's Heeren zegen op u daal".
In de consistoriekamer maakten daarna
velen met ds. Duyvendak kennis.
„TEEKENEN DER TIJDEN".
Over bovengenoemd onderwerp zal Ds. C.
J. Hoekendijk. Vrij Evangelisch predikant
te Bussum, op Donderdag 28 September
spreken in de Begijnhofkapel aan het Be
gijnehof No. 6, hiertoe uitgenoodigd door het
Comité voor Opwekkingssamenkomsten. Ds.
Hoekendijk, een der vaste medewerkers aan
de jaarlijksche Maranatha-Conferenties te
Utrecht, zal het huidige wereldgebeuren be
spreken in het licht der Bijbelsche profe-
tiën
DIENSTPLICHT.
De burgemeester brengt het volgende ter
kennis van belanghebbenden:
De overgang naar de aanvullingsreserve
van de gewone dienstplichtigen van de land
macht, die daarvoor dit jaar aan de beurt
zijn en hetzij behooren tot de lichting 1924,
hetzij de eerste oefening hebben beëindigd
met een ploeg van deze lichting, zal niet op
1 October 1939 plaats hebben.
Nader wordt bepaald, op welken datum
deze overgang zal geschieden.
In verband hiermede leveren deze dienst
plichtigen de aan hen verstrekte rijksgoede
ren voorshands niet in.
De overgang naar de aanvullingsreserve
van de dienstplichtigen van de zeemacht,
die tot de lichting 1924 behooren, of geacht
worden daartoe te behooren zal daarente
gen wèl doorgaan. Zij behoeven evenwel geen
uitrustingsgoederen in te leveren, omdat deze
htm in eigendom zijn verstrekt.
HET TOONEEL
In mijn artikel „Het komende Tooneelsel-
zoen" in ons blad van 16 September betoogde
ik de wenschelijkheid om in dezen tijd niet bij
de pakken neer te zitten en in het gewone
leven zoo weinig mogelijk verandering te bren
gen. Juist nu hebben wij meer nog dan
anders behoefte aan ont-spanning. Daarom
zullen we in den komenden winter tooneel en
muziek minder kunnen missen dan ooit.
Dat het beroeps tooneel gewoon doorgaat met
spelen spreekt- eigenlijk vanzelf. Het gaat ten
slotte om het bestaan der artisten en zij zul
len dus tot het laatst toe op de bres staan voor
hun kunst. Maar hoe staat het met het dilet-
tanten-tooneel?
Uit een door mij gehouden enquête bij de
verschillende liefhebberij-gezelschappen te
Haarlecn is mij gebleken, dat ook de dilettan
ten den moed niet hebben verloren en de mo
bilisatie zelfs heel weinig verandering heeft
gebracht in de plannen der verschillende ver-
eenigingen. Ik had trouwens niet anders ver
wacht.
De meeste vereenigingen - zooals Cremer. de
Haarlemsche Tooneelclub, Door Inspanning
Uitspanning. Jacob van Lennep. Alberdingk
Thym, Gijsbert Japicx en Nieuw Leven be
staan al meer dan 25 jaar en hebben dus de
vuurproef reeds eens doorstaan. In de vorige
mobilisatie hebben vele van deze vereenigingen
herhaaldelijk voor de soldaten te Haarlem en
op de forten gespeeld en het is dan ook niet
te verwonderen, dat allen zich bereid hebben
verklaard ook nu weer hun beste krachten
aan de gemohiliseerde militairen te wijden.
Maar ook de donateurs en de leden zullen
althans wanneer de toestand niet verergert
weinig te kort komen. Bijna alle vereenigin
gen zijn van plan om hun gewoon aantal
avonden in dit seizoen voor hun leden te ge
ven, al hebben enkele clubs dan ook met moei
lijkheden te kampen, zooals verlies van dona
teurs, ontwrichting van de vereeniging en door
het gemobiliseerd zijn van enkele werkende
leden of zooals bij K. Z. O. D. van den
regisseur. Behalve de arbeiderstooneelvereeni-
ging Herman Heijermans, die dit jaar haar
voorstellingen voor de leden zal stopzetten,
zullen allen echter doorgaan met spelen.
Cremer heeft haar eerste voorstelling een
maand uitgesteld en opent niet zooals oor
spronkelijk het plan was met het ernstige
„Uw wil geschiede", maar heeft voor haar
openingsvoorstelling in October in verband
met de tijdsomstandigheden een vroolijker
stuk Een Wespennest gekozen, dat ook
geschikt is om eventueel voor militairen op te
voeren. Onze Koninklijke Letterlievende Ver
eeniging hoopt dit seizoen weer haar zes voor
stellingen te kunnen geven, evenals andere
jaren.
De Haarlemsche Tooneelclub heeft ook ver
andering in haar repertoire gebracht. „De
Gendarme van Europa", waarmee oorspronke
lijk geopend zou worden vond men in dezen
tijd minder geschikt, waarom men thans naar
een ander stuk uitziet.
De cabaret-avond, welke anders doorgaans
in November voor een liefdadig doel wordt ge
organiseerd, zal dit jaar niet doorgaan, maar
overigens zal er in het programma van de
H. T. C. geen verandering worden gebracht
Ook Jacob van Lennep, dat oorspronkelijk
haar openingsavond met „De eeuwige Jettgd"
op 12 October had bepaald, heeft deze eerste
voorstelling uitgesteld, maar hoopt dit stuk
nu later te kunnen geven en dan verder den
leden nog drie tooneelavonden in dit seizoen
te kunnen aanbieden.
De Geheelonthoudersvereeniging Nieuw Le
ven opent 24 October in den Stadsschouwburg
met Vacantiespoken, een vroolijke griezel
historie van A. Bromet en heeft verder ook
geen verandering gebracht in haar seizoen
plannen.
Ook naarlem's Tooneel Ensemble denkt het
zelfde aantal tooneelavonden voor zijn leden
te geven als andere jaren, al zal het door de
mobilisatie wel eenige wijziging moeten bren
gen in de stukken-keuze, de rolverdeeling, de
zalen en de data der opvoeringen.
D. I. U.. onze oudste Haarlemsche tooneel -
vereeniging heeft door de mobilisatie wel
eenige donateurs verloren, maar het aantal
werkende leden is intact gebleven, zoodat zij
in haar speelplan toch geen verandering be
hoeft te brengen. D. I U. opent op 31 October
met de première te Haarlem van Jan Fabrl-
cius' nieuwste tooneelwerk „Loods aan Boord",
in welk stuk mevrouw Van Dongen als gast
zal medewerken.
Voor de tweede voorstelling ls de keuze
althans voorloopig gevallen op „De Heilige
Vlam". De heer Ari Mourik voert weer even
als de laatste jaren de regie.
Ook de Katholieke vereenigingen Alberdingk
Thym, Thalia en Ludamus zijn vol goeden
moed voor het komende seizoen. Ludamus
heeft de plannen voor haar eerste opvoering
waarvoor De Wrekende God was gekozen
moeten opgeven, doordat eenige werkende
leden gemobiliseerd zijn. De aangekondigd©
voorstellingen in Januari en April gaan on
voorziene omstandigheden daargelaten ech
ter gewoon door.
Thalia heeft haar eerste voorstellingen
reeds vastgesteld op 18 en 19 October. Deze
vereeniging heeft met de keuze van haar
stukken rekening gehouden met de tijdsom
standigheden en daarom is het vooraf opge
maakte repertoire gewijzigd.
Dit laatste heeft ook Alberdingk
Thijm gedaan, die in October evenals
andere jaren 8 voorstellingen voor de R.K.
Volksbond in het gebouw St. Bavo denkt te
geven en daarvoor De Nar van Meckel heeft
gekozen. Alb. Thijm hoopt haar andere op
voeringen voor de leden op den gewonen
tijd te kunnen laten doorgaan.
De Friesche Vereeniging GysbertJapicx
houdt dit seizoen haar gewone .gearkomste"
en heeft haar eersten tooneelavond vastgesteld
op 16 December in den Stadsschouwburg.
V. Z. O. D. is nog al gehandicapt, doordat
haar regisseur is gemobiliseerd, maar dit be
let deze vereeniging niet om de ontworpen
plannen ten uitvoer te brengen. Met een
cabaret-avond zal worden geopend en daar
na volgen „Een Moeder" van Cor Hermus en
Als stad en land elkaar ontmoeten" van A.
J. Zoetmulder.
Men ziet hieruit, dat de mobilisatie wel
ingrijpende veranderingen in de plannen van
onze liefhebberij-tooneelvereenigingen heeft
gebracht. Wij kunnen nu alleen slechts hopen
dat al deze voorstellingen ook werkelijk kun
nen doorgaan en de algemeene toestand geen
roet in het eten moge gooien. Aan de dilet
tanten zal dit zeker niet liggen.
J. B. SCHUIL.
Postverkeer Diet Polen gestaakt.
Het hoofdbestuur der P. T. T. deelt mede, dat
het postverkeer met Polen thans geheel is ge
staakt. De terug ontvangen correspondentie
voor deze bestemming wordt zooveel mogelijk
aan de afzenders teruggezonden.
