Haarlem's Dagblad
Val van W arschau
Fa. VAN BASTEN
Raadsdebat over
Luchtbescherming.
VOOR EEN BRIL?
Briefkaartjubilé.
diet Jjtansche
teq&xkeücht
Vijandelijke
toestellen
iteeiyeschateH^
Militaire vliegtuigen
krijgen
Oran j e-driehoeken.
Het Belangrijkste
57e Jaargang No. 17263
Uitgave T.ourenp Coster. Maatschappij voor
Courant-Uitgaven en Algem. Drukkerij .N.V.
Bureaux: Groote Houtstraat 93, bijkantoor
Soendaplein 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
TelefoonDirectie 13082, Hoofdred. 15054
Redactie 10600, Drukkerij 10132, 12713
Admin. 10724, 14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
DirectieP. W. PEEREBOOM EIS ROBERT PEEREBOOM
Hoofdreducteur: ROBERT PEEREBOOM
Donderdag 28 September 1939
Abonnementen per week f 0.25. p. mnand
f 1.10. per 3 maanden f 3.25. franco per
post f 3.53. losse nummers 6 cent per ex.
Advertentiën: 1-5 regel» f 1.75, elke regel
meer f 0.35. Reclames f 0.60 per regel.
Regelabonucmcntatarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels f 0.60. elke
regel meer f 0.15. Groentje» zie rubriek.
Ten Prinsenhove is Woensdagmiddag zeer
levendig gedebatteerd over de gemeentelijke
maatregelen inzake de luchtbescherming. Aan
leiding tot dit debat vormde een aantal adres
sen van ingezetenen, die op meer voorzorgen
aandrongen en een bepaalde voorliefde voor
openbare schuilkelders en schuilloopgraven
toonden. Uit een toelichting bleek de meening,
dat men dergelijke schuilplaatsen zou kun
nen bouwen voor de heele bevolking, tellende
139.000 zielen.
De burgemeester bestreed a priori deze mo
gelijkheid, die technisch en financieel onuit
voerbaar is en hoopte daarmee onnoodig de
bat te voorkomen, hetgeen deels gelukte. Uit
zijn latere beantwoording van de debaters
bleek ten eerste, dat door de gemeente zeer
veel aandacht is besteed aan en zeer veel is
gedaan voor de luchtbescherming met na
me wat betreft de centrale alarmeering, de
hulpverleening aan gewonden, de ontsmet
tingsdiensten en de beveiliging van de vitale
bedrijven maar dat het college ernstige be
zwaren heeft tegen openbare schuilloopgraven
en -kelders. Daarvan getuigde niet alleen de
burgemeester, die er bijvoegde dat hij zeker
niet in zoo'n ding zou gaan, maar ook wethou
der Reinalda, die, gesteund door deskundige
adviezen, technische bezwaren ontwikkelde en
zei dat hij er evenmin als de burgemeester in
zou gaan. Ik zal hier niet de heele reeks ar
gumenten herhalen die door burgemeester en
wethouder te berde gebracht worden u
vindt ze in het raadsverslag in dit nummer
en de lezing zij met nadruk aanbevolen
maar noem er enkele. Het gevaar voor gedrang
en paniek hij openbare schuilplaatsen kwam
zoowel aan de orde als de hooge stand van
het grondwater onder deze stad en de on
deugdelijkheid van constructies, in andere
steden toegepast. B. en W. achten het veel
beter voor de veiligheid der bevolking dat zij
in haar eigen huizen de aanbevolen maat
regelen toepast. Maar dat dan ook doet! Want
het bleek dat daar nog heel wat aan hapert.
De burgemeester bracht zijn bevoegdheden in
zake de luchtbeschermingswet dan ook naar
voren en zeide dat hij, als dat noodig bleek,
processen-verbaal zou laten maken tegen na-
latigen. Overigens verklaarde hij zich bereid
enkele uit .den Raad geopperde adviezen, met
name van den heer Blokdijk, betreffende als
nog te nemen maatregelen in ernstige over
weging te nemen. Zij betreffen de veiligheid
van schoolkinderen, van diegenen die zich bij
een luchtaanval op straat bevinden, (het aan
tal menschen dat zich op straat bevindt wordt
voor een gemeente van Haarlem's omvang op
hoogstens 4000 geschat) en het verstrekken
van gedrukte voorlichting aan de bevolking,
ook wat betreft de bezwaren die men tegen
den aanleg van schuilloopgraven heeft.
Twee zaken traden tijdens het debat sterk
op den voorgrond. Ten eerste het feit, dat de
gemeente Haarlem ten aanzien van openbare
schuilloopgraven een ander standpunt in
neemt dan verscheidene andere groote ge
meenten, die daaraan zij het dan natuur
lijk op beperkte schaal al groote bedragen
ten koste gelegd hebben. Ten tweede dat het
zaaien van onrust, „stemmingmakerij" in de
bevolking afkeurenswaard is. Vooral de heer
Reinalda gispte dit laatste fel. Hij constateer
de dal* een der adressen, waarmee gecolpor
teerd was en dat duizenden handteekeningen
droeg onder een nogal onbeholpen formulee
ring, afkomstig was van „het Wereldvrouwen
comité", dat hij aanduidde als een Nederland-
sche communistische mantelorganisatie. Hij
zag hierin demagogie.
De voorzitter waarschuwde ook tegen het
wekken van onrust en er is zeker reden toe.
Met paniekerigheid schiet men niets op, in
tegendeel: kweekt men mogelijk gevaar. Dat
het gemeentebestuur met groote aandacht
en zorg de zaak der luchtbescherming behar
tigt is inderdaad wel gebleken. Men moet die
zorg niet afmeten naar hetgeen uiterlijk zicht
baar is en naar hetgeen Jan, Piet of Klaas
beweren die geen studie van de zaak ge
maakt hebben maar vertrouwen koesteren
in ons gemeentebestuur, dat dit zeker ver
dient. Men mioet zich ook onthouden van een
oordeel als men niet eens weet wat er al ge
daan is en nog gedaan wordt. Want dan is
men tot oordeelen onbevoegd.
Overigens voel ik voor de opmerking van
imr. van Dam, dat het aangezien de in
zichten van het Haarlemsche gemeentebestuur
vèrschillen van die van andere gemeentebe
sturen hem gewenscht zou voorkomen dat
de gemeente de aangelegenheid nog eens met
de regeering bespreekt. Niet omdat ik den in
druk heb dat het Haarlemsche standpunt on
juist is, maar omdat het vertrouwen en de
rust in den lande ermee gediend zouden zijn
als de regeering in deze zaken meer leiding
gaf en de gemeenten éen lijn trokken in hun
beleid. De regeering en haar voorgangsters
is m.i. in de zaak der luchtbescherming zeer
vatbaar voor critiek.
Juist omdat wij een klein volk zijn en „alles
van elkaar weten" leidt het verschillende be
leid der gemeenten in een zaak van openbare
veiligheid tot eindelooze vergelijkingen. Ik
heb vroeger al meer dan eens over deze kwes
tie geschreven en zij is nu urgenter gewor
den doordat er een buitenlandsche oorlog is
ontstaan. Het overlaten door de regeering aan
de Vereeniging voor Luchtbescherming en de
gemeenten schept toepassing van ongelijke
methoden en geeft bovendien den indruk van
(Duitsch oppeccommando
meidt:
Gezicht op een deel van Warschau. De brug op den voorgrond leidt naar de
voorstad Praga.
Het opperbevel van de Duitsche weer
macht deelde gisteravond mede, dat
Warschau zich onvoorwaardelijk had
overgegeven.
Het overgeven van de stad zal ver
moedelijk op 29 September geschieden.
United Press voegt hieraan toe dat
het 100.000 man tellende garnizoen zich
gelijk met de stad overgegeven heeft.
Naar Havas meldt had de verdediging van
Warschau den dag tevoren- het volgende bekend
gemaakt (dit bericht werd met vertraging ont
vangen):
Warschau en Modlin blijven zich heldhaftig
verdedigen tegen de sterke aanvallen van de
Duitschers. Op den linkeroever van de Weichsel
heeft de stad zeer heftige 'Duitsche aanvallen
weerstaan oiider moeilijke omstandigheden.
Gisteren (25 September) werden dertien Duit
sche vliegtuigen in het gebied van Warschau
neergeschoten. Op het oogenblik is de stad vol
komen in puin en ligt zij onder voortdurend
artillerievuur. Sedert eenige dagen zijn de reser
voirs en waterfilters vernield en de bombarde
menten maken het zeer moeilijk de burgerbevol
king te helpen. Negen ziekenhuizen vol zieleen
werden door granaten en bommen vernield,
alle historische monumenten zijn vernield, de
rook en stof in de stad beletten de ademhaling.
Een goede raad wil ik U geven,
Naar Zijlstraat negentig en zeven.
W. KUIPERS ZN., Gedipl. Opticiens.
ZIJLSTRAAT 97 TELEF. 12726
Ziekenfondsleveranciers
(Adv. Ingez. Med.)
afschuiven der verantwoordelijkheid op an
deren. Dat hoeft het niet werkelijk te zijn.
maar het maakt dien indruk.
Men ik gebruik dit woord in zijn ruimen
zin zou willen dat er inzake de luchtbe
scherming meer geregeerd werd. Dan zou men
éen beleid zien toepassen, zich geruster voe
len en niet gaan fantaseeren. Buitendien
moet men thans, de juistheid van het inzicht
van burgemeester De Vos van Steenwijk en
wethouder Reinalda aannemend die wij
beiden als ernstige en bekwame mannen ken
nen gaan aannemen dat verscheidene ge
meenten onnoodig geld uitgegeven hebben. Is
het daar een tijd voor?
Tenslotte zij nog opgemerkt dat de ver
strekking van nauwkeurige gedrukte voor
schriften en uiteenzettingen aan de bevol
king van overheidswege ,ook ons van zeer
groot belang lijkt. Wij Hollanders zijn niet
paniekerig van aard. Maar de overheidszorg
in een zaak als deze wordt gaarne volledig
waargenomen en wekt dan op zichzelf al
rust.
R. P.
In verband met den huidigen wan-
hopigen toestand van de burgerbevol
king en de onmetelijke schade, het
gebrek aan water en het gevaar voor
epidemieën, heeft de bevelvoering in
Warschau het Duitsche opperbevel voor
gesteld een wapenstilstand van 24 uur
te sluiten.
De toestand van de burgerbevolking en de
stad heeft het commando genoopt spoedig te
handelen, teneinde te vermijden, dat de burger
bevolking verdere verliezen leed."
Geen bevestiging te Londen
ontvangen.
Reuter meldt uit Londen:
„Het Duitsche Nieuwsbureau deelt mede, dat
volgens een officieel communiqué van het Duit
sche legercommando Warschau onvoorwaarde
lijk heeft gecapituleerd. Het Duitsche bureau
voegt daaraan toe, dat de stad waarschijnlijk
Vrijdag zal worden overgegeven. Wij hebben op
dit oogenblik geen enkele bevestiging van dit
door het D.N.B. gelanceerde bericht ontvangen.
Itaiiaansche hulde voor de Polen
Volgens Havas blijft de Itaiiaansche pers uit
voerige artikelen over de heldhaftige verdedi
ging der Polen publiceeren. De bladen melden,
dat officieren van bij Lwow gedecimeerde di
visies een „legioen der dooden" vormden en
besloten te sterven met de wapenen in de
hand. Allen kwamen om. „Het legioen der doo
den is niet meer", aldus luidt een artikel
„doch de naamlooze helden zijn onsterfelijk ge
worden".
Goerïng prijst de Duitsche weermacht
Het Duitsche Nieuwsbureau bericht:
„Op den dag der capitulatie van Warschau
heeft generaal-veldmaarschalk Goering een dag
order tot de luchtmacht gericht, waarin hij zegt:
Het Poolsche leger dat zich door den Engel-
schen grootheidswaan beïnvloede oorlogshetze
de taak had toegedacht naar Berlijn op te mar-
cheeren, is in enkele dagen verpletterd. Met dit
leger moest het Poolsche luchtwapen, nog voor
het een doeltreffende actie kon voeren, den
zelfden weg gaan. Bliksemsnel heeft het Duit
sche zwaard toegeslagen. Ik ben er trotsch op
dat het Duitsche luchtwapen aan dit resultaat
op beslissende wijze heeft medegewerkt.
Door zijn vastbesloten strijdvaardigheid heeft
het van den eersten dag af het vijandelijke
luchtruim beheerscht. Het is geen Poolsch vlieg
tuig gelukt over Duitsch grondgebied te vlie
gen. In een weergaloozen triomftocht heeft het
luchtwapen een tegenstander vernietigd, die
Groot-Duitschland had getard met een misda
dige roekeloosheid. De prestaties der Duitsche
weermacht zijn eenig in de geschiedenis. De
mannen van het lucht\v;apen hebben met doods
verachting bewezen, dat zij banierdragers van
den ouden Duitschen soldatengeest en tegelij
kertijd van de allen tegenstand overwinnende
gedachte van het nationaal-socialistische solda
tendom zijn.
In eerbiedige rouw nijgen wij ons voor de
slachtoffers, die bij het luchtwapen moesten
vallen. Naar Duitsche soldatenwijze binden wij
thans na de behaalde overwinning den helm
vaster Voor welke taak wij ook mogen gesteld
worden, welke bevelen onze Führer ook geeft:
Voorwaarts voor ons eeuwige Duitschland".
Het woord is aan
(Op 1 October zal de briefkaart
70 jaar bestaan).
Er wordt heden niets vergeten
Op het jubileerterrein.
Eén October, moet u weten,
Zal de briefkaart jarig zijn.
Zij bereikt, valt op te merken,
Zooals men bij menschen zegt.
Dan den leeftijd die voor sterken
Maar alleen is weggelegd.
Zeventig zijn heel wat jaren.
't Ras heeft zich wel in den tijd,
Sinds ze voor het eerst er waren,
Zeer bijzonder uitgebreid.
Steeds maar in millïardentallen
Zijn ze overal op reis,
Komen ze in bussen vallen
Van klein huisje tot paleis.
Volgedrukt of volgeschreven.
Warm van toon of zaaklijk koel,
In 't verkeer van 't menschenleven,
Zeer gevarieerd van doel.
Niemand zal haar meer verdrijven,
Ze is nu voorgoed in zwang.
En de mensch zal blijven schrijven.
Nog wel zeventig jaar lang.
P. GASUS.
PARIJS, 28 September (Havas).
Het legerbericht van den ochtend van
den 28sten September luidt
Aan het geheele front was het van
nacht kalm. Een vijandelijke aanval
ten Westen van Saarbrücken is mis
lukt.
Ter zee.
De handelsscheepvaart ter zee is in
regelmatig tempo hervat, dank zij een
organisatie van convooien en patrouil
les van watervliegtuigen.
In de lucht
Den middag van den 27en September
(Woensdag), heeft de Fransche en de
Engelsche luchtmacht, die tezamen
optraden, verscheidene vijandelijke
jachtvliegtuigen omlaaggeschoten.
Onze verkenningsvliegtuigen waren
gedurende den nacht actief.
(Denkt om de Codcc'e
voor Ontwikkeling en Ontspanning
der militairen op
Zatecdaq)
(Adv ingez. Med.)
GR. HOUTSTRAAT 155 - TELEF. 11159
tramhalte Proveniershuis, Haarlem.
COMPLETE WONINGINRICHTING
BINNENHUISKUNST
REPARATIE-INRICHTING
MEUBELMAKERS
STOFFEERDERS
BEHANGERS
BEDDENMAKERS.
AMEUBLEMENTEN.
(Adv. ingez. Med.)
Warschau en de Weichsel.
Mommsen
Elk politiek verbond is
innerlijk ontbonden, wanneer
de machtsverhouding der
deelgenootcn zich roijzlgt.
En Oranje
verticale roeren.
De regeeringspersdienst meldt:
Met ingang van 1 October 1939 zullen
de militaire vliegtuigen van de Konink
lijke Marine en van de Koninklijke
Landmacht de volgende kenmerken
voeren:
a. op eiken vleugel (bij het boven-
draagvlak op de bovenzijde, bij het be-
nedendraagvlak op de onderzijde en bij
eendekkers op de boven- en onderzijde)
alsmede op beide zijden van de romp
van het vliegtuig een oranjekleurige
gelijkzijdige driehoek met zwarten rand
deze laatste ter breedte van tien centi
meter. op de vleugels wijst de driehoek
met een punt naar achteren, op de
romp naar beneden
b. de verticale roeren geheel oranje,
omlijst door een tien centimeter bree-
den zwarten band.
Fransche militaire autoriteiten
tevreden over de tot nu toe
bereikte resultaten
Geen overhaaste aanval op de
Siegfriedlinie.
LONDEN. 28 September. Reuter meldt:
Ondanks de schijnbare traagheid waarmede de
geallieerden aan het Westelijk front tot actie
overgaan, doen militaire deskundigen uitkomen,
dat Gamelin geenszins het initiatief verloren
heeft. Er wordl aan herinnerd dat in den vo-
rigen ooi-log, weken, ja zelfs maanden in bijna
volkomen kalmte voorbij gingen, somtijds door
groote actie onderbroken. Een overhaaste aanval
op de Siegfriedlinie zou kunnen leiden tot het
doen ontstaan van epn gevaarlijke situatie, waar
door als gevolg van de ligging der verdedigings
werken van de Siegfriedlinie tot een te
genaanval zou kunnen worden overgegaan
Gemeld wordt, dat de Fransche militaire
autoriteiten volkomen tevreden zijn over de be
reikte resultaten. Fransche artillerie en infan
terie hebben een aantal Duitsche blokhuizen en
machinegeweernesten vernield en iedere duim
gronds die bezet werd. versterkt. De tactiek van
generaal Gamelin schijnt er op berekend de
Duitschers te dwingen hun plannen te onth"llen.
Allen zijn het er over eens. dat binnenkort een
groote Duitsche krachtsinspanning zal worden
ondernomen, hoewel nog niet duidelijk is. waar
dat zal zijn.
Hoewel de Duitsche luchtmacht op de Noord
zee zoo vervolgt Reuter een Britsch es
kader heeft aangevallen, blijkbaar een onbe-
teekenende aangelegenheid, stellen vlootdes-
kundigen hierin veel belang, daar het de eerste
proef is van de veelbesproken krachtsverhou
ding tusschen slagschepen en vliegtuigen. Het
feit. dat de Duitschers geen enkelen treffer wis
ten te plaatsen, aldus deze critici, doet veron
derstellen dat zij op zeer groote hoogte hebben
gevlogen en het vierduims geschut der Britsche
oorlogsschepen hebben gevreesd. Ook schijnt het
dat de Duitschers gebruik hebben gemaakt van
vliegbooten, die niet in staat zijn duikvluchten
uit te voeren.
HEDEN: 12 PAGINA'S.
HAARLEM EN OMGEVING
Dag.
Een vrachtauto met koolzuurcvlindcrs is
op den nieuwen rijksweg in brand ge
vlogen. 4
Luchtbescherming in den Haarlemschen
raad besproken. 6
BINNEN! AND
De Nederlandsche militaire vliegtuigen
krijgen oranje driehoeken. 1
De „Johan van Oldenbarnevelt" vaart via
de Kaap. 3
Suikerbieten moeten aan de fabriek ge
leverd worden. 3
BUITENLAND
Het Duitsche oppercommando meldt de
val van Warschau. 1
Het Engelsche oorlogsbudget wijst aan-
zielijke belaslingverhooging aan. 5
Volgens Churchill zou het Engelsche smal
deel in de Noordzee niet door dc Duit
schers getroffen. 5
Het schijnt dat een actie van Rusland
tegen Estland op handen is. 5
De nieuwe Russische plannen in Oost-
Europa zouden de positie van Duitsch
land aan de Oostzee verzwakken. 5
ARTIKELEN enz
R. P.: Raadsdebat over luchtbescherming. 1
Voor de Vrouw 9
Onder de Seinpalen. 3
J. B. Schuil over: Het is er geen tijd
voor. 4
H. D. Vertelling: De Chineesche spaarpot. 4
Burgerlijke Stand van Haarlem is opge
nomen op 7
