Haarlem's Dagblad
Vijf Duitschms
ontsnapt
TïlussoCini zoekt
opiossiny
Lichting 1940
De Aartsbisschop
van York.
Na een maand.
uit Huis van Bewaring te Haarlem
naar
de
23 Octaêec
onder de wapenen
Het Belangrijkste
„A rtilleriegevechten
ten zuiden van
Zweibrucken
57e Jaargang No. 17268
Uitgave I.onren# Coster. Maatschappij voor
Courant-Uitgaveiien Algem. Drukkerij !N.V.
BureauxGroote Houtstraat 93, bijkantoor
Soeudaplein 37. Postgirodienst 38810.
Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
TelefoonDirectie 13082, Hoofdred 13034
Redactie 10600, Drukkerij 10132 2713
Adtnin. 10724, 14B25. Soendaplei. A30.
Verschijnt dagelijks,
Directie: P l'hl-.K tBOOM Ei> KOBKK1 PEEREBOOM
behalve op Zon- en Feestdagen
Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Woensdag 4 October 1939
Abonnementen per week f 0.25. p. maand
f 1.10. per 3 maanden I 3.25. franco per
post f3.55. losse nummer* '-ent per ex.
Advertenliën1-5 regel* I 1.73. elke regel
meer f 0.35. Reclame» I per regel,
Regelabonneruent«tarie* en op aanvraag.
Vraag eo aanbod 1-4 regel* I 0.61). elke
regel meer f U-15. Groentjes ne rubriek.
Een der hoogste geestelijken van de Engel-
sche Staatskerk is de Aartsbisschop van York.
En van den huidigen bekleeder van deze
waardigheid, dr. William Temple, kan zeker
gezegd worden dat zijn begaafdheden groot
zijn. Zijn uitingen trekken nauwelijks min
der de aandacht dan die van den Primaat
der Staatskerk, den Aartsbisschop van Can
terbury. Dezen laatste, dr. Cosmo Gordon
Lang. zullen velen ook in ons land zich^ herin
neren vanwege zijn ingrijpend optreden bij
den troonsafstand van Koning Edward VIII.
Nu heeft de Aartsbisschop van York een
radio-rede over den oorlog gehouden. Hij
wijdde zijn aandacht aan heden en toekomst.
En het eerste deel, zijn beschouwing over
het heden, was zeer fel. Hij zeide dat de
Engelschman het gevoel heeft dat hij moet
strijden tegen Duitschland, dat de Engelsche
regeering niet terug kan. dat geen overeen
komsten of zelfs onderhandelingen met Hit-
Ier aanvaardbaar zijn omdat het woord van
den Duitschen leider volkomen onbetrouw
baar is gebleken. Hij pakte daarover uitvoerig
uit en ging toen tot het tweede deel van zijn
betoog over. Daarin erkende hij de fouten van
Versailles en verklaarde dat een volgende
vrede, te sluiten met een andere Duitsche
regeering dan de huidige, er een zal moeten
zijn die Christenen betaamt. Iedereen zal
tevreden moeten worden gesteld, zoodat bij
niemand verbittering en teleurstelling ach
terblijven. Een eerlijke procedure zal eerste
voorwaarde moeten zijn bij het vredesverdrag,
dat zal moeten worden opgesteld door waar
achtige „Vereenigde Staten van Europa", met
een Duitschland, vrij van het Nazi-régime.
Dan zal ook Polen en Tsjecho-Slowakije
recht worden gedaan. Mocht over bepaalde
onderwerpen geen overeenstemming worden
bereikt, dan zullen die voorgelegd moeten
worden aan een commissie van neutrale mo
gendheden, die „geen voordeel en geen nadeel
van den oorlog hebben gehad". (Zoo drukt de
Aartsbisschop het uit; over de huidige eco
nomische positie van en de verdere gevolgen
voor de neutrale landen heeft hij blijkbaar
niet veel nagedacht). Alle bestaande proble
men en grieven zullen worden besproken en
dat zal den weg effenen voor de Vereenigde
Staten van Europa, die noodzakelijk zijn
voor een blij venden vrede voor de geheele
wereld.
Ik beken dat ik het eerste deel van het
aartsbisschoppelijk betoog met ontsteltenis
heb gelezen. Gisteren heeft Chamberlain in
het Lagerhuis verklaard, dat eventueele vre
desvoorstellen in elk geval ernstig bestudeerd
zouden worden al was hij sceptisch gestemd
omtrent den te verwachten inhoud. Lloyd
George, een der mannen van het Verdrag
van Versailles, ging verder en drong aan op
zeer omzichtig beleid en rustig overleg ten
aanzien van deze voorstellen. Hij wilde ze in
het Lagerhuis behandeld zien, zij het des
noods in geheime zitting. Verscheidene spre
kers vielen hem scherp aan over deze dingen.
Maar dat daargelaten blijft het feit, dat
zoowel de huidige Engelsche premier als de
premier uit den vorigen oorlog, politici bei
den, zich veel minder fel uitlieten dan de hoo-
ge geestelijke van de Staatskerk het den
vorigen dag in het eerste deel van zijn radio
rede had gedaan.
Het moet mij van het hart dat ik de felle
taal van den Aartsbisschop niet begrijp. Hij
is de eenige geestelijke niet die in oorlogstijd
agressieve taal spreekt. In andere landen is
dat ook gebeurd. Maar ik begrijp het niet. Ik
meen dat de taak der Kerk een gansch an
dere is, dan in zulke redevoeringen tot uiting
komt. In den vorigen oorlog, toen ik jong
was, hebben ze mij ontsteld en nu doen ze
het weer. Ik geloof dat zij zeer velen ontstel
len. Als de Aartsbisschop van York in deze
tijden wordt meegesleept in de tegenstel
lingen veroorzaakt door een geweldig conflict,
is dat menschelijk wel te verklaren, maar dan
nog zou men verwachten dat hij niet als
propagandist voor het voortzetten van een
oorlog optrad.
In het tweede deel van zijn rede bepleit hij
een vrede in de toekomst, die den oorlog in
Europa zou uitroeien en een samenwerking
van alle staten beoogen en die bovendien
Duitschland recht zou doen wedervaren. Dat
is schoon. Daar hebben anderen en ik ook
over geschreven. Ik herhaal nog eens: allen
die daarnaar streven in de geheele wereld,
zullen zich er nu al op moeten voorbereiden
en waakzaam moeten blijven. Als de oorlog
wordt voortgezet, hetgeen te voorzien is, zal
dat zeer noodig blijken te zijn. Want dan
komt het gevaar voor het opnieuw groeien
van een volkenhaat, die nu ontbreekt. De
Aartsbisschop van York heeft in het tweede
deel van zijn rede inderdaad heel andere taal
gesproken dan in den vorigen oorlog door
zijn voorgangers gedaan werd. Ik neem aan
dat hij dat volkomen meent en dat hij het
niet doet om de voortzetting van den oorlog
aannemelijk te maken voor een volk, dat
evenals de andere volken er afgrijzen van
koestert en er dan ook zonder eenige geest
drift aan begonnen is. Men zal trouwens zijn
woorden over de toekomst onthouden; zij
hebben dus hun waarde. Maar dat weer een
geestelijke de voortzetting van een oorlog
staat te verdedigen dat stemt mij triest. En
bezorgd. Erg bezorgd voor de toekomst. Dat
Er is nu een maand verstreken.
Sinds de wapens gingen spreken.
In een lang gevreesden strijd;
Sinds wij stelling moesten nemen,
Ieder onzer, in problemen,
Die ons nieuw werden bereid.
D'een lijdt meer, de ander minder,
Maar geen mensch ontkomt aan hinder,
Die bij zulk een toestand past;
Ieder heeft wel iets te maken,
In privé of in zijn zaken,
Met belemmering en last.
Er zijn menschen die steeds klagen,
Andren. die het zwijgend dragen.
Al naar hun verschil in aard;
Zooals dezen zich doen knechten,
Genen altijd opwaarts vechten.
Slap van geest of onvervaard.
Er zijn menschen zenuwachtig,
Andren onverstoorbaar krachtig.
Onbesloten of beslist;
Sommigen zien 't nog herstellen.
Andren slechts een vaart ter helle,
Optimist of pessimist.
Er is vrees voor zwaarder zorgen,
Die de toekomst houdt verborgen,
Grauw en kil lijkt het verschiet;
Maar ons kleine volk ter eere,
Mag men dit wel constateeren.
Moed en veerkracht mist het niet.
P. GASUS.
maakt alles moeilijker. Ik weet wel dat dit
maar de meening van een eenvoudigen leek
is, die uit zijn gevoel en zijn geloof spreekt.
En ik ben ook niet van plan er gedachtenwis-
selingen over te beginnen. Dat ligt niet op
mijn weg en op dien van dit blad.
Maar ik hoop dat, zooals Lloyd George heeft
gevraagd, alle vredesvoorstellen nauwkeurig
onderzocht en overwogen zullen worden. Ik
denk aan de millioenen levens die daarmee
gemoeid kunnen zijn. Maar ook aan een on
eindig hoogere waarheid dan die welke door
berekeningen van staatslieden en politici be-
heerscht wordt. Aan de echte waarheid.
R. P.
De bewaker werd in de cel gelokt en neergeslagen
In den afgeloopen nacht hebben vijf
Duitschers, die in het Huis van Bewa
ring waren opgesloten, een geslaagde
ontvluchtingspoging ondernomen. Zij
lokten den bewaker in hun cel, over
meesterden hem cn namen hem zijn
sleutels af. Daarna gelukte 't hun door
het verbuigen van eenige ijzeren spij
len in den tuin van het huis te komen.
Zij zijn vervolgens over den tuinmuur
geklauterd en zoo ontsnapt.
Het vyas omstreeks twaalf uur dat de bewa
ker die belast was met den wachtdienst door
een belletje gewaarschuwd werd. ten teeken,
dat men hem in een der cellen noodig had. Hij
begaf zich niets kwaads vermoedend naar de
cel waar vier Duitschers waren opgesloten.
Nauwelijks had hij echter de celdeur geopend
of hij kreeg eenige hevige stompen in zijn ge
zicht. Vervolgens werd hij naar binnen getrok
ken en vastgebonden. De Duitschers pakten
hem zijn sleutels af en opende daarmee de
deur van een aangrenzende cel waar eveneens
een Duitscher was opgesloten. Deze zat alleen
Twee burgemeesters, wier gemeenten tijdelijk huren zijn geworden, drukken
elkaar de hand op de plaats, waar enkele oogenblikkcn tevoren het laatste gat
in den dijk tusschen Urk en Friesland was.
Zevenmogendhedenconfe-
renfie ter beslechting van
het Europeesche geschil
United Press verneemt uit Rome, 3
October:.
Na den terugkeer van Ciano uit Ber
lijn, wijdt Mussolini zich geheel aan de
opgave een vrede tusschen Duitsch
land en de West-Europeesche mogend
heden te bewerkstelligen. Daar volgens
diplomatieke kringen uit uitingen van
officieele Parijsche en Londensche krin
gen is komen vast te staan, dat een
direct vredesaanbod van Hitier reeds bij
voorbaat is afgewezen, neemt men aan
dat de Duce vervolgens de verschillen
de mogelijkheden, welke tot een beëin
diging van den oorlog zouden kunnen
leiden zal onderzoeken.
Naar verluidt onderzoekt hij allereerst de
mogelijkheid een zeven-mogendhedenconferen-
tie met deelneming van de landen: Engeland,
Frankrijk, Duitschland, Rusland, Italië, Ver
eenigde Staten en Turkije, bijeen te roepen.
Turkije zou hieraan deel moeten nemen op
grond van de Turksch-Russische cn Engelsch-
Turksche besprekingen en haar groeiende be
langrijkheid voor den Balkan, Middellandsche
Zee en Zwarte Zee. De deelneming van de Ver
eenigde Staten zo unoodig zijn om Frankrijk
en Engeland te bewegen deel te nemen.
Na aankomst van Ciano in Rome had dezi
onmiddellijk een onderhoud met den Duce. het
welk een half uur duurde, later in den micK
dag gevolgd door een tweede bespreking welke
2 uur duurde. Later op den avond verluidde
hier, dat Mussolini geen schreden ondernemen
zal voor Hitier zijn Rijksdagrede gehouden zal
hebben, daar zijn vredesbemoeiingen daarvan
afhankelijk zouden zijn.
Volgens goed ingelichte kringen zo uCiano in
Berlijn waarborgen met betrekking tot de Ita-
liaansche belangen in de Middellandsche Zee
en den Balkan hebben gekregen.
Ciano's reis naar Berlijn.
Belga publiceert het volgende tele
gram uit Parijs:
Uit Italiaansche bron ontvangen in
lichtingen veroorloven te zeggen, dat
het bezoek, dat Ciano aan Berlijn heeft
gebracht niet het effect heeft opgele
verd, dat de Duitschers er van hadden
verwacht.
Dè Duce, die, naar -men zegt persoonlijk ge-
st zou zijn, heeft er de voorkeur aan gegeven
n onderhandelaar naai Berlijn te zenden, die
rn volmacht had, verplichtingen aan te gaan.
Duitschland zou hebben willen bereiken, dat
Duce, door zijn vredesvoorstellen zelf over
brengen, daaraan het gewicht van zijn gezag
van de Italiaansche macht zou geven.
Graaf Ciano heeft te dien opzichte weinig
>op gelaten aan de Duitsch» staatslieden, met
vie hij heetf gesproken.
Italië is meer dan ooit besloten buiten het
conflict te blijven, aldus besluit Belga.
omdat hij de politie bij zijn arrestatie reeds
heel wat werk had bezorgd en ook verder steeds
weerspannig bleef. Gezamenlijk vervolgden zij
daarna hun tocht. Door de voordeur konden ze
niet ontsnappen, omdat de bos „nachtsleu
tels", niet de sleutel van de voordeur bevat.
Zoo moest er dus naar een andere ontsnappings
mogelijgheid worden uitgezien. De vluchte
lingen waren echter niet voor een kleintje ver
vaard want het gelukte hun door verbuiging
van eenige ijzeren spijlen van een raam in den
tuin te komen. Tusschen hen en de vrijheid be
vond zich nu nog slechts een tuinmuur en door
deze laatste hindernis lieten ze zich natuur
lijk niet afschrikken. Met behulp van een
trapje slaagden ze er alle vijf in over het muur
tje te komen. Daar ze niet in gestichtskleeding
waren konden ze zonder al te veel op te vallen
hun vlucht verder voortzetten. Waarheen ze
gegaan zijn is natuurlijk niet bekend, wel ver
moedt de politie, dat een der Duitschers nog
hedennacht in Velsen is geweest waar hü waar
schijnlijk een fiets heeft gestolen.
Bewaker in de cel.
De bewaker, die vastgebonden in de cel was
achtergelaten heeft het grootste gedeelte van
den nacht in zijn ongemakkelijke positie moe
ten doorbrengen. Hij had om 2 uur zijn collega
moeten wekken, die dan den dienst van hen
zou overnemen. Dit had hij natuurlijk niet kun
nen doen met het gevolg, dat de collega was
blijven doorslapen. In den vroegen morgen ge
lukte het den bewaker eindelijk zich zelf ui'
I
Het woord is aan
Paul Bourget:
De idéé der inspanning
hecht zich bij gevoelige
menschen te licht aan de idéé
van verdienste; zij zijn al
tijd geneigd zichzelf te min
achten wegens hetgeen hen
behaagt en zichzelf te ach
ten wegens hetgeen hen
moeite kost.
zijn benarde positie te bevrijden en toen wer
den natuurlijk direct alle maatregelen geno
men om de vluchtelingen weer te achterhalen.
Dat was echter omstreeks half zeven zoodat
de Duitschers een flinken voorsprong hadden
verkregen. Men acht het intusschen niet waar
schijnlijk, dat de ontsnapten gezamenlijk ver
der zullen vluchten. Vermoedelijk zullen zij in
kleine groepjes of alleen trachten weg te ko
men. De bewaker die ongeveer 50 jaar is. heeft
van dit onaangename avontuur slechts een dik
blauw oog, overgehouden. Men had hem ook
een prop in zijn mond gestopt zoodal hij niet
door schreeuwen de aandacht had kunnen
trekken.
De signalementen.
De signalementen van de vijf ontsnapte
Duitschers luiden als volgt:
H. C-, 21 jaar, lang 1.65 M., slank, rechte hou
ding, blonde haren en wenkbrauwen, ovale ge-
laatsvorm, gele tint, lichtbruine oogen.
F. P., 19 jaar, lang 1.67 M., flink postuur,
rechte houding, blonde haren cn wenkbrauwen,
ovale gelaatsvorm, gezonde kleur, breed voor
hoofd, lichtblauwe oogen, litteeken onder het
rechter oog.
C. S., 33 jaar, lang 1.80 M.. gewoon postuur,
rechte houding, blond haar met verschoten lok,
blonde wenkbrauwen, ovale gelaatsvorm, ge
zonde kleur en blauwe oogen.
H. K. E., 31 jaar. lang 1.82 M., breed postuur,
flinke houding, blond haar. hoog voorhoofd,
blauwe oogen. dikke lippen, gave tanden,
groote ooren en voeten.
E. D., 38 jaar, lang 1.64 M. slank, ronde rug,
donker blond haar en wenkbrauwen, rood ge
laat. vage litteekens bij rechtermondhoek en
op linkerwang.
De politie wijst verder op artikel 27 van hel
Vreemdelingenreglement dat het verleenen van
nachtverblijf aan vreemdelingen zonder hier
van binnen 24 uur kennis te geven aan het
hoofd van politie, strafbaar stelt met een
maand hechtenis of f 500 boete.
0 Kans op
0 vrijstelling
gering
's-GRAVENHAGE, 4 October. De
regeeringspersdienst meldt:
Van de lichting 1940 zullen op 23
October a.s. worden ingelijfd de ge
wone dienstplichtigen, toegewezen aan
de eerste ploeg van het regiment
grenadiers, het regiment jagers of
één der genummerde regimenten in
fanterie, alsmede alle dienstplichtigen,
toegewezen aan het lc regiment wiel
rijders.
Onder deze dienstplichtigen zijn
niet begrepen zij, die bestemd zijn voor
BAKTONGEN 60 ct. per pond
SNOEKBAARS 30 ct. per pond, enz.
Fa. J. Rienstra( Bloemend.weg 339
Overveen Telefoon 13897
(Adv. ingez. Med.j
HEDEN: 12 PAGINA'S.
HAARLEM EN OMGEVING.
pag-
Uil het Huis van Bewaring te Haarlem zijn
vijf Duitschers ontsnapt. 1
Provinciale begrooting voor 1940. Opcen
ten der belastingen blijven ongewijzigd. 7
f 6.682.000 aan geldlccning voor de provincie
Noord-Holland. 7
BINNENLAND.
Voor de oogst van 1940 worden nog geen
richtprijzen vastgesteld. 1
Lichting 1940 komt 23 October onder de
wapenen. 1
De K. L. M. bestaat op 7 October a.s. 20 jaar. 3
Urk is Dinsdagmiddag met den vasten wal
verbonden. 3
Het aantal dooden op den weg was in Juli
lager dan een jaar geleden. 3
BUITENLAND.
Mussolini zoekt naar een oplossing. 1
Chamberlain heeft Dinsdag in het Lagerhuis
gezegd dat Engeland bereid is voorstellen
in overweging te nemen, maar dat loutere
voorstellen van Hitier niet kunnen worden
aanvaard. 5
ARTIKELEN, enz.
R. P.: De aartsbisschop van York 1
H. de Bois: Kunst in Haarlem en daar
buiten. 3
K.: Mobilisatie-perikelen. 3
Onder de Seinpalen. t
H. St.: Estland's hoofdstad Tallinn. 5
W. S.: Bij den zeventigsten verjaardag d
briefkaart.
D. Vertelling: Pseudoniem.
Burgerlijke Stand van Haarlem is opge
nomen op 9
officiersopleiding, voor opleiding tot
onderofficier-administrateur, of die
bestemd zijn voor het oefenings-deta-
chement voor de school voor reserve
officieren der infanterie.
Indien dienstplichtigen, die 23 Octo
ber moeten opkomen, vrijstelling
wegens kostwinnerschap of wegens
persoonlijke onmisbaarheid of uitstel
van eerste oefening verlangen, be
hoort daartoe met den meesten spoed
aanvraag te werden gedaan.
Geldt het vrijstelling, dan moet de
aanvraag door of vanwege den dienst
plichtige worden gedaan bij den bur
gemeester.
Geldt het uitstel van eerste oefening,
dan moet de dienstplichtige een schrif
telijk verzoek richten aan den minis
ter van defensie, bij voorkeur door
tusschenkomst van den burgemeester.
Is de reden van het verzoek gelegen
in studiebelangen. dan moet een ver
klaring worden bijgevoegd, afgegeven
door het hoofd van de onderwijsin
richting. Er moet op worden gerekend,
dat uitstel van eerste oefening slechts
op uiterst beperkte schaal zal worden
verleend.
Het Frarische
legerbericht meldt:
PARIJS, 4 October (Havas). Het
legerbericht van den ochtend van den
4den octooer luidt
„De nacht is kalm geweest. De
artillerie aan beide zijden heeft in de
buurt ten Zuiden van Zweibrücken
geschoten."
Er is te Parijs een officieele balans
van den luchtoorlog gedurende Sep
tember gepubliceerd, waarin gezegd
wordt, dat acht Fransche en 24 Duit
sche vliegtuigen zijn neergeschoten.
„Stelselmatige Fransche vorde
ringen", zegt de Italiaansche
pers.
ROME. 3 Oct. (Havas). De Italiaansche
bladen, die de krijgsverrichtingen aan het
Westelijk front met levendige belangstelling
blijven volgen, maken melding van de stelsel
matige vorderingen der Fransche troepen. Zij
verklaren, dat de Fransche generale staf er
naar streeft, het verlies van menschenlevens
te voorkomen. Verder spreken zij van reus
achtige voorbereidingen, welke aan iederen
aanval vooralgaan.
