IN DE CENTRALE WERKPLAATS
VAN HAARLEM.
EERSTE CONCERT.
afl v.Empelen
Spoedig zakenverloven.
AGENDA
DONDERDAG 12 OCTOBER 1939
H A A R L E M'S DAGBLAD
7
2Cet „heistettUigsoovd"
iww het uHatatmateiiëeê
„Centrale Werkplaats Haarlem", in de
spoorwegentaai „W. P. C. Haarlem"; zel
den hebben we het begrip „centraal" zóó
sprekend teruggevonden als in die in
drukwekkende fabriek voor herstellings
werk, gelegen bij de Amsterdamsche Poort
waar spoorbaan en autosnelweg de stad
ontvluchten in een parallel-loop naar
Halfweg, waar Amsterdam aan den ho
rizon ligt.
„Centraal", want daar komt het volgende
materiaal regelmatig in onderhoud: 40 diesel-
electrische treinen, 153 electrische motorwa
gens en 161 electrische aanhangwagens van
de oude lijn Amsterdam-Rotterdam, 61 elec
trische twee-wagentreinen, 37 electrische drie
wagentreinen, 37 vex-brandingsmotorwagens,
7 motormontagewagens, 51 locomotoren (ben
zine) en 108 diesel-locomotoren. Verder zijn
daar van het stoommateriëel in ouderhoud
975 vier-assige en 580 twee- en drie-assige rij
tuigen.
De rijtuigen doorloopen van de binnenkomst
tot aan het verlaten van de werkplaats toe in
een hoogst logische volgorde de verschillen
de afdeelingen, om weer als nieuw op de lijn
terug te keeren.
„Centraal", want iedere onder-af deeling is
zelf weer zóó logisch ingericht, dat het onder
havige object, of het nu een beel rijtuig dan
wel een Maybach-motor voor de dieseltreinen
betreft, steeds van 'alle kanten tegelijk kan
worden behandeld en steeds door al zijn on
derdeden is omringd. Opvallend is dit in de
enorme montage-hal, waar- de Maybach-
motoren voor revisie worden behandeld en
waar met 8000 onderdeelen per motor reke
ning moet worden gehouden.
Centraal is daar de smederij, centraal is er
de bankwerkerij, de timmermanswerkplaats,
de zadelmakerij, de lakspuitinricïiting, tot
zelfs de mooie installatie voor het vullen van
de cylinders met acethyleengas voor het auto-
genisch lasschen toe. Door heel het bedrijf
loopen, waar noodig, de geleidingen en de las-
scher, brander of snijder heeft maar ergens
aan te sluiten, om zijn lasch-apparaat in wer
king te kunnen stellen.
Geen onnoodig gerij met zuurstof-cylinders,
alles wordt van een centrale uit bediend en
daarenboven vult men er zelfs ook de fies-
schen voor andere werkplaatsen. Deze afdee-
ling, die elders nogal eens groezelig en boven
dien benauwd kan zijn door de gassen, is hier
een model van nieuwe zakelijkheid en hy
giëne.
Door dit complex van hallen hebben wij,
onder de deskundige leiding van deix chef der
Werkplaatsen, Ir. H. F. 011 de Vries, een
rondwandeling gemaakt. „Hallen" zeggen wij.
„Neen, dat doen we in den anderen winkel"
vingen we tijdens het gesprek met den chef
der Werkplaatsen op. En al bladerend in het
jubileum-nummer van Spoor en Tramwegen
vonden we in een artikel van ir. J. P. Boe-
zaardt, geciteerd uit het jaarverslag der Ne-
dei-landsche Rhijnspoorweg Mij. 1852-1853:
„Nieuwe reparatie-winkel 15,366.80".
Waarom we dit vermelden?
Omdat dit bedrijf zoo oud is als 't spoor
wegbedrijf zelf.
Hier liggen honderd jaren technische voor
uitgang verankerd.
Als de techniek een sprong vooruit deed,
dan moest de Centrale Werkplaats zich aan
passen. En toen de Spoorwegen in Nederland
de enorme omzetting van stoomtractie naar
electrische tractie maakten, waren het we
derom de werkplaatsen te Haarlem, die zich
moesten instellen op deze wel zeer radicale
vernieuwing.
De groote hallen voor de locomotieven wer
den pasklaar gemaakt voor het electrisch ma-
teriëel. Wie vroeger aan stoomketels en ko
lossale zuigers werkte, leex-de nu omgaan met
diesel- en electrische motoren, stelt kleppen
bij en draait een kruk-as van den Maybach-
motor af.
En we konden het na de rondwandeling
door het machtige complex zoo volledig be
grijpen, toen onze geleider vei-telde: „Nu, in
de jaren dat ik hier werkzaam ben, is er on
geveer geen gebouw dat zijn oorspipnkelijke
bestemming heeft behouden".
Ook hebben we iets begrepen van het tem
po, waarin deze wijzigingen zich hebben moe
ten voltrekken.
En, al rondwandelende, hebbexx we bewon
dering gekregen voor het werk dat hier verzet
wordt. Voor de haarfijne instrumenten, waar
mede motor-onderdeelen worden gecontro-
leei'd, zoo goed als voor de kolossen van elec
trische loopkranen, die genoeglijk een hee-
len wagen van zijn onderstel lichten en hem
naast de draaistellen op een paar bokken laat
zakken. Met ontzag hebben we staan toezien,
hoe de zware stalen wielen een nieuw loop-
vlak krijgen, wanneer zij door de vele afge
legde kilometers oneffenheden zijn gaan ver-
toonen. Een paar machtige beitels zitten grim
mig in de moderne machine voor den aanval
op 't wiel gereed. Eén druk op de knop en
„een kind kan de wasch doen!"
Wat er omgaat in dit „herstellingsoord"
van de N. S. beseft men eerst goed uit eenige
cijfers. Hiei'boven vermeldden we reeds de
aantallen wagensoorten, die hier regelmatig
komen kuren, of tusschentijds, wanneer de
omstandigheden zulks noodig maken.
Ir, Ott de Vries vertelde ons zoo tusschen
een paar andere mededeelingen door. dat
het magazijn van de werkplaatsen 22000 ver
schillende artikelen bevat, met een totaal van
dicht bij de twee millioen onderdeelen.
Ruim duizend werklieden besteden er da
gelijks hun zorgen en hun technische kennis
aan het wagenpark der Nederl. Spoorwegen.
Eén der onderdeelen, de groote montage
hal voor de motoren, mag hier, zij het zeer
in het kort, nog even nader behandeld wor
den. Is het om de moderne inrichting, de
nieuwheid van het bedrijf, de zoo efficiënte
indeeling, dat dit onderdeel ons het sterkst
aantrok? Of was het de overigens gerecht
vaardigde! fierheid van den ingenieur, die
ons hier meer tot in détails liet kennis nemen
van het werk?
De Maybach-motoren van de Dieseltreinen
komen gemiddeld na 120.000 K.M. in revisie.
„Gemiddeld' zeggen we met nadruk, want het
is wel eens noodig gebleken dat er nog 20-
30-duizend K.M. bijkwamen en dan bleken
de machines nóg perfect te draaien! En wat
dat zeggen wil, beseft men eerst ten volle,
wanneer men daarbij weet, dat deze motoren
in 1938 maar liefst 10.000 K.M. in de maand
hebben afgelegd.
In de dubbele hal, die 16 Meter breed en
130 Meter lang is, worden de motoren op den
loopenden band behandeld.
Het eex-st vangt de demontage-afdeeling
hen op, waarna de wasch-inrichting den mo
tor en zijn onderdeelen van het grootste vuil
ontdoet. Alle onderdeelen blijven bij den mo
tor, tot aan de laatste bewerking toe. Ter
zijde van den loopenden band kunnen de
meet-instrumenten hun dienst doen en de
motoren passeeren tevens de speciale afdee-
ling, waar zij volgens het kalkmelk-procédé
worden onderzocht, dat storingen zeer spoe
dig aangeeft.
Kleine ondei'deelen worden in een ruimte
met diffuus licht onder microscopen onder
zocht en bij het kleinste scheurtje wordt het
vonnis: „afgekeurd" geveld. De nabijgelegen
magazijnen leveren onmiddellijk het reserve
onderdeel.
Dan zijn er allerlei beproevings-installaties,
voor remmen, voor pompen, voor den geheelen
motor. Over dit onderdeel van het complex
hangt al heel duidelijk het devies der veilig
heid.
Blauwe grossiersbons
verkrijgbaar.
Aan grossiers in levensmiddelen wordt be
kend gemaakt, dat bij de plaatselijke distributie
kantoren kosteloos beschikbaar worden gesteld
bonboeken met z.g. blauwe grossiersbons,
welke bij een eventueele distributie van levens
middelen gebruikt zullen moeten worden.
De aandacht wordt erop gevestigd, dat cen
trale magazijnen van grootbedrijven en coöpera
ties in dit verband als grossiers worden be
schouwd.
Het verdient aanbeveling bedoelde beschei
den zoo spoedig mogelijk bij genoemde diensten
in ontvangst te nemen.
NAT. CHR. GEHEEL ONTH. VEREENIGING.
In het Herv. Vereenigingsgebouw hield gis
teravond de N. C. G. O. V. een propaganda
filmavond. Deze avond is in alle opzichten
goed geslaagd. De heer D. B. van 'Veen, agent
der vereeniging te Utrecht verzorgde dezen
filmavond. Behalve natuur- exx komische op
namen werd vertoond als hoofdfilm: Nelly.
Dit is een film, waarin scherp naar voren
wordt gebracht het leed door het gebruik van
alcohol veroorzaakt. Het is een mooie speelfilm
die met onverdeelde aandacht door de tal
rijke aaixwezigen werd gadegeslagen. Tijdens
de pauze sprak de heer van Veen eexx kort pro-
pagandawoord. Hierbij wees hij op het werk
der Chr. drankbestrijding, op het werk der
liefde, de drijfkracht der drankbestrijding.
Dat dit werk niet nutteloos maar ook hoogst
noodig is werd met verschillende voorbeelden
door spreker aangetoond. Aan het slot van
zijn betoog wekte de heer Van Veen de aan
wezigen op om daadwerkelijk aan de drank-
bestrijdersactie deel te nemen, door zich als
lid bij de plaatselijke afdeeling der N. C. G.
O. V. aan te sluiten. Hieraan werd door een
zestal personen gehoor gegeven.
's Middags werd een kindervoorstelling ge
geven waarbij de zaal geheel gevuld was.
WISSELKOERSEN AMSTERDAM
Londen 7.59
Berlijn 75.25
Parijs 4.30 3/4
Brussel 31.46
Zwitserland 42.30
New-York 1.88 3 16
DE REMONSTRANTSCHE GEMEENTEDAG.
Deze eerste Gemeentedag is geslaagd. De
mobilisatie was oorzaak, dat het aantal deel
nemers met 30 vermiixderde. 's Morgens begon
het met een goedgevulde kerk. 's Middags om
3 uur stonden 14 woningen open om de gasten
te ontvangen. Gesproken werd over „Wat ons
bindt". De warme maaltijd, in het Bloemen-
daalsche Jeugdhuis moest vervallen. In de kerk
werd de Gemeentedag geëindigd. Dit werd een
waardig slot, mede dat zij de muzikale mede-
werking van mej. Cor Igesz en de heeren Bij
Het was een vreugde, dezen prachtigen tak Vank en Meering.
vaxx het Spoorwegbedrijf van nabij te mogen
leeren kennen. I
Het eerste station
te Haarlem, daar
na werkplaats ge
worden, van de
Ned. Spoorwegen.
DE CURSUS VAN O. R. G.
Wegens de groote deelneming wordt de
cursus die door de Onafhankelijke Religieuze
Gemeenschap is voorbereid, niet gehouden ixx
de eigen zaal, Oranjeplein 9, maar bij Brink-
mann, Groote Markt.
Als eerste- spreker zal op 19 October op
treden: prof. dr. G. A. v. d. Bergh van Eysinga
over: Redelijkheid en Religie.
De cursusavond van dr. A. Groene veld op
9 November over „Nieuwe psychologische on
derzoekingen over het oor-lqgsverschijnsel" zal
enkel bij introductie toegankelijk zijn.
FLINKE STRAFFEN TEGEN INBREKERS
GEëlSCHT.
De officier van justitie bij de Rotterdam-
sche rechtbank heeft tegen den 44-jarigen
handelsreiziger A. D. eerï gevangenisstraf
van drie jaar, tegen den 50-jarigen loswei-k-
man G. H. vier jaar en tegen den 27-jarigen
zetkastelein J. P. v. d. P. een gevangenisstraf
van een jaar met aftx-ek van den tijd in voor-
loopige hechtenis doorgebracht, geëi'scht.
Verdachten A. D. en G. H. hadden zich
schuldig gemaakt aan vier inbraken.
Verdachte J. P. v. d. P. werd beschuldigd
van medeplichtigheid.
Tegen den 25-jarigen loswerkman P. v. d.
H. en A. D. werd wegens een andere diefstal
x-esp. een gevangenisstraf van £wee jaar en
een jaar geëischt.
VERBOUWING AANBESTEED.
Woensdag werd door den architect, den heer
H. G. Scholten, aanbesteed het verbouwen van
perceel Oude Groenmarkt 20 (het voormalig
gebouw „Het Blauwe Kruis", vroeger eigendom
van de afd. Haarlem der Nat. Chr. Geheelont-
houdersvereeniging, dat thans zal worden in
gericht als magazijn voor den Ijzerhandel van
den heer C. J. van den Broek).-
Er werd ingeschreven als volgt:
J. W. Luiten f 6675.—, F. Philips f 6960.—, J.
B. Kroon van Diest f 7370.J. Bx-evoord
f 7580.G. Woudexiberg, Haarlemmermeer,
f 7834.—, Joh. v. d. Putten f 7883.—, B. Boerig-
ter f 7900.—, J. Hoenson f 7943.Gebr. v. d.
Putten f 8420.—, Gebr. Broertjes, Heemstede,
f 8730.—, A. Varik f 8790.—, Gebr. A. M. en D.
P. Joustra f 8946.—, C. Rose f 8995.W. Ver-
heijdt f 9400.firma Braxidsma en Bakker
f 9870.—, E. Bellaart f 10300.—, A. Morsch
f 14998.—.
Het werk is aan den laagsten inschrijver
geguxxd.
AFSCHEID DR. HAENTJENS.
Den laatsten Zondag dezer maand zal dr. A.
H. Haentjens zijn afscheid preeken bij de
Rem. Gemeente, alhier. Op Donderdag 19 Oc
tober, 's avonds 8.15 zal in het Remonstranten
huis een buitengewone algemeene ledenver
gadering gehouden worden ter verkiezing van
een beroepingscommissie van 12 leden.,
MUZIEK.
Haarlemsche Bachvereeniging
Met het concert van Woensdagavond is het
Haarlemsch concertseizoen pas recht begonnen.
De ongunst der tijdsomstandigheden had wel
remmend gewerkt, en diezelfde ongunst had
reeds op de solistische medewerking van het
eerste Bachconcert haar invloed doen gelden:
Wladimir Horowitz, de fenomenale klavierspe
ler, bleek evenals Arthur Rubinstein den
Europeeschen bodem minder veilig gevonden te
hebben dan den Amerikaanschen, en de Haar
lemmers, die naar zijn eerste optreden alhier
met groot verlangen uitzagen wei-den dus voor-
loopig teleurgesteld. Men kan den beiden
kunstenaars in hun opvatting over relatieve
veiligheid geen ongelijk geven. Maar een eigen
aardig gevolg van dezelfde tijdsomstandigheden
is, dat verschillende buitenlandsche artisten,
voornamelijk zij, die in Engeland woonachtig
zijn, de lucht van ons landje weer veiliger ach
ten dan de tegenwoordig zeer onvolkomen
„splendid isolation" van de Bi-itsche, zoodat er
op 't oogenblik geen gebrek aan buitenlandsche
plaatsvervangers voor geëvacueerde kunste
naars is en onzen Nederlandschen derhalve
vooralsnog niet het gevaar boven het hoofd
hangt om voor die plaatsvervanging te worden
opgeroepen.
Aldus trad de violist Simon Goldberg in de
plaats van Horowitz op en kregen we Brahms'
Vioolconcert in plaats van diens 2de Pianocon
cert te hooren. De ruil der werken beteekende
winst noch verlies: beide staan in de bovenste
rij der betreffende litteratuur; beide zijn hier
herhaaldelijk ten gehoore gebracht en dus be
kend en geliefd.
Simon Goldberg kenden we in zijn voortref
felijk samenspel met de pianiste Lili Kraus.
Het daarbij waax-genomen delicate, subtiele, ja
zelfs verfijnde van vioolspel maakte zich ook
in zijn vertolking van Brahms' vioolconcex-t
kenbaar, in het eerste Allegro zelfs wel eens
wat meer dan met het karakter van dit stuk
strookt, zoodat het me ditmaal wat lang viel.
Maar het Adagio speelde Goldberg met Jaap
Stotijn als gelijkwaardigen partner subliem
en in de Finale ontwikkelde hij een energie en
toonde hij een temperament, zooals we haast
niet van hem hadden durven verwachten. Zui
ver als vioolspel genomen was zijn vertolking
zeker van de hoogste orde. Het oi-kest kon bij
de zachte solistische gedeelten zijn natuurlijk
klankvolume nauwelijks voldoende beperken,
maar Frits Schuurman slaagde er toch in over
't algemeen een mooi evenwicht met den solist
tot stand te brengen, zoodat aan deze auditie
een groote schoonheid niet ontzegd kon worden.
De Ouvei-ture van „Die Zauberflöte", waar
mee de avond geopend werd, bégon heel mooi,
met stralende blazersaccoorden en sonore strij
kersmelodieën. Maar in de vertolking van het
Allegro was niet alles volkomen duidelijk en
evenwichtig van klank, zoodat van de thema
tische combinaties wel eens wat voor het ooi-
verloren ging.
Na de pauze kwam eerst de Theater-Ouver
ture van Zoltan Kolady, als eerste uitvoering in
Nederland. Kodaly' is een krachtige muzikale
natuur. Ik heb zijn „Psalmus hungaricus" ge
hoord, die nogal modern, en zijn veel later
in 1936 of '37 geschreven Requiem, dat nogal
x-eactionnair is. Zijn in 1926 geschreven Ouvei*-
tux-e houdt daai-tusschen het midden; het „gul
den midden" kan ik niet zeggen. Want het stuk
lijkt, bij een eerste hooren althans, oneven
wichtig en heterogeen, zoowel wat den vorm
als wat de hax-monische en melodische ingre
diënten betreft. Populaire wijsjes wisselen er in
af met felle dissoneerende klankexplosies; het
eene oogenblik klinkt de muziek naief, het
andere oogenblik bezeten. Voorts schijnen som
mige gedeelten, met name de op een orgelpunt
gebouwde, niet vrij van onnoodige gerektheid.
Een nadere beschrijving in het programma ont-
Overzicni. van een dei enorrne hallen van de Haarlemsche werkplaats, waar het moderne materieel gereviseerd wordt.
De nieuwste tijd:
de indrukwek-1
kende montage
hal, waar de
Maybach-moto
ren regelmatig
komen „kuren".
NU IS HET TIJD om Uw tuin
een goede beurt te geven, de
beplanting te wijzigen of aan
te vullen. Weet U dat Uw tuin
reeds in Maart volop bloemen
kan geven? Mogen wij U eens
vrijblijvend inlichten?
TUINBOUWBEDRIJF
BINNENWEG 18, HEEMSTEDE,
TELEF. 28080.
(Adv. ingez. MecL)
brak; zij zou vermoedelijk wel dienstig geweest
zijn voor juistere waardeering van dit voox*als-
nog vrij problematische werk.
Rabaud's „Procession nocturne" bergt geen
problemen, te minder, omdat dit stuk ons door
vei'scheidene vertolkingen door de H. O. V. be
kend is. Het Residentie-orkest speelde het zeer
mooi van klank en suggestief en de concex-tmees-
ter Sam Swaap verdient een eervolle vermel
ding voor zijn vex-tolking der vioolsolo.
„Till Eulenspiegel's lustige Streiche" kennen
we niet van H. O. V.-concerten, omdat dit werk
een grootere orkestbezetting dan die onzer H.
O. V. eischt. Maar we hebben het wel meer
malen op Bachconcerten genoten, en het is
verheugend, dat Schuurman's vei-tolking in
geenen deele bij die zijner voorgangers ten
achter bleef. Integendeel: zij was bijzonder hel
der en in alle détails verzorgd, terwijl het ka
rakter van het geestige stuk ten volle bewaard
bleef.
Met instemming zagen we de bloemenhulde,
die den dirigent na deze uitmuntende x-epro-
ductie aangeboden wex-d.
KAREL DE JONG.
HET SPREEKUUR VAN DEN WETHOUDER
VAN FINANCIëN.
De wethouder van financiën, mr. dr. F. A.
Bijvoet, is vei-hindexxl, Vrijdagmiddag zijn
gewone spreekuur ten stadhuize te houden.
DE DOOPSGEZINDE SCHOLEN.
Daar de Doopsgezinde scholen op het oogen
blik niet beschikbaar zijn voor het onderwijs,
zijn zij thans gevestigd in eenige catechisatie-
lokaleix der Doopsgezinde Kerk en ixx het
Doopsgezinde Kinderhuis aan het Klein Hei
ligland.
Apart bureau ingesteld.
Indien de omstandigheden uitvoering
van de plannen niet verhinderen, zal nu
spoedig een aanvang worden gemaakt met
het verleenen van zakenverloven aan ge
mobiliseerde dienstplichtigen.
Veertien dagen geleden hebben we melding
gemaakt van het feit, dat in opdracht van
den minister van Defensie voorbereidingen
werden getroffen voor een i-egeling van
zakenvex-loven.
Omtrent deze aangelegenheid verneemt de
Msb. thans, dat voor de regeling van deze ver
loven een speciaal verlofbureau is ingesteld,
dat zeer binnenkort zal gaan werken. Alle
aanvragen om zulk verlof en men kan aan
nemen, dat deze zullen toestx-oomen zullen
door dit bureau worden onderzocht en
behandeld.
In welke mate zakenvex-lof aan gemobill-
seerden zal kunnen woi-den verleend, zal
afhangen van de Internationale omstandig
heden. Voorloopig zal het toestaan ervaxx
echter nog wel op beperkte schaal moeten
woi'den gehandhaafd.
Voor afzonderlijke groepen van gemobili-
seerden, zooals landbouwers, middenstanders,
tuinders, enz., zal geen speciale regeling
worden getroffen. Allexx worden over één
kam geschoren en de meest di-ingende geval
len komexx over de heele linie het eer-st voor
verlof ixx aanmerking.
Heden:
DONDERDAG 12 OCTOBER
Remonstrantenhuis: Voordracht B. v. d. Meer,
8.15 uur.
Luxor Theater: Charles Boyer in „Algiers",
2.30, 7 en 9.15 uur.
Frans Hals Theater: Het Fransche filmwerk
.„Gibraltar", 2.30, 7 en 9.15 uur.
Rembrandt Theater: „Mijn vrouw heeft ta
lent", 2.30, 7 en 9.15 uur. Op het tooneel: de goo
chelaar Larette.
Palace Familie Theater: „Het Koraalrif" en
„Zonsondergang in Weenen", 2 en 8.15 uur.
Moviac Theater: Non-stop programma met
Charlie Chaplin in de klucht „Op rolschaatsen".
Palestina Diorama's, Schotersingel 117a. Ge
opend eiken werkdag van 35 en van 78 uur.
VRIJDAG 13 OCTOBER
Stadsschouwburg, Vereen. „Voor de Kunst".
Het Masker: „Duo", 8.15 uur.
Bioscoopvoorstellingen des middags en des
«vonds.
