Haarlem's Dagblad
TM-dausaate - H.HB.
im aftpeêuk
Elf November.
Het gerucht.
Drukke verkenningen
aan het front.
Bon 3 is de „erwtenbon".
Het Belangrijkste
57e Jaargang No. 17301
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor Courant.
Uitgaven en Algem Drukkerij N.V Bureaux: Groote
Houtstraat 93, bijkantooi Soendaplein 37. Postgiro-
dienst 38810. Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
Telefoon: Directie 13082. Hoofdred 15054, Redactie
106C0, Drukkerij 10132, 12713. Administratie 10724,
14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM en ROBERT PEEREBOOM Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Zaterdag 11 November 1939
Abonnementen per week 0.25, per maand ƒ1.10,
per 3 maanden 3.25, franco per post 3.55, losse
nummers 6 cent per ex Advertentiën: 1-5 regels
ƒ1.75, elke regel meer ƒ0.35. Reclames ƒ0.60 per
regel Regelabonnementstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels ƒ0.60, elke regel meer
0.15 Groentjes zie rubriek
Vele malen is deze dag gevierd ter blijde herin
nering aan den wapenstilstand, die in 1918 een
einde aan den wereldoorlog maakte. Nu kan er
geen blijdschap meer over zijn. De elfde Novem
ber is „door de. feiten achterhaald" de volgen
de oorlog heeft hem in de schaduw gedrongen.
Maar het lijkt mij toch wel goed aan hem te her
inneren. Niet alleen omdat er in 1918 zulk een
geweldige golf van vreugde over de eindelijk van
haar.nachtmerrie bevrijde wereld ging, maar ook
om eraan te herinneren hoe daarna de verworven
kans op een betere samenleving in Europa ver
speeld werd terwijl niettemin voor het eerst de
groote strooming zich vormde die dat exces der
menschelijke geschillen, den oorlog, blijvend en
met moed en overtuiging ging tegenwerken. Van
den aanvang af was dat streven belemmerd door
dc slechte liquidatie van den oorlog die zich in
het verdrag van Versailles belichaamde.
Niettemin vond zij steun in de schepping van
den eersten Volkenbond, een instituut met vele
fouten in zijn opzet, dat op den duur een poli
tieke mislukking werd, maar in zijn grondstel
lingen toch de drager van een nieuwe gedachte.
Het faalde in zijn practische politiek doordat het,
gebonden aan het verdrag van Versailles cn de
overwonnen staten lange jaren uitsluitend van
zijn lidmaatschap, niet aan zijn eigen doelstel
lingen, aan zijn geformuleerde idealen kon be
antwoorden. Maar inmiddels voerde het de vlag
dier idealen en die vlag verbond een menigte
menschen in de wereld, die ze op hun werkelijke
waarde aanvaardden en in hun eigen persoonlijk
streven niet meer loslieten. Zij, en met hen velen
die minder overtuigd waren maar toch wel voel
den dat er iets in deze richting beproefd moest
worden, voerden gezamenlijk een jaren en jaren
lange actie die de reputatie van den oorlogsgod
fnuikte en ondermijnde. Toch legden zij het af
tegen de harde werkelijkheid, maar het waren
sombere, terneergeslagen volken die ruim twee
maanden geleden de nieuwe ramp als een onver
mij delijkheid aanvaardden. De oorlogsgeestdrift
die in 1914 nog heerschte, bleek voorgoed gedoofd
te zijn. Dat was gewonnen. De wapenstilstand
,van 1918 had niet een herboren wereld ingeluid
maar de eerste periode van een nieuw wordings
proces: een periode van strijd en groote tegen
stellingen, die tot nieuwe rampen maar noch
tans tot de blijvende erkenning van de nieuwe
gedachte zou leiden.
Het besef dat de oorlog uitgeroeid kan worden
heeft zich, ondanks alles, ondanks hetgeen vooral
ln de laatste maanden gebeurd is, voor het eerst
bij millioenen menschen gevestigd. En door het
zonderlinge verloop van den huidigen strijd, door
dit geheel nieuwe beeld in de wereldgeschiedenis,
wordt dat besef dagelijks versterkt. In de onze
kerheid die wij doormaken, de onzekerheid om
trent hetgeen verder gebeuren zal, is toch niet
te loochenen dat een geweldig nieuw ontwikke
lingsproces zich in de wereld aan het voltrekken
is. Het nageslacht zal dit met koele, weloverwogen
beschouwingen als een groote tijd bestempelen
'en zich allicht, de tallooze uitingen van dien tijd
bestudeerend, erover verwonderen dat wij niet
nauwkeurig zagen welken kant het uitging. Zoo
hebben alle nageslachten zich altijd verbaasd.
Zoo verwonderen wij ons bijvoorbeeld over de
vreemde uitingen en verwarde daden in de
stormachtige tijden van 1789 tot 1848, ingeluid
door de Fransche revolutie die de wereld ten
slotte een nieuw aanzien bezorgde, na vele en
zware beproevingen en verschrikkelijke ver
warring.
Nu, op dezen elfden November, zouden de vol
ken zich over niets meer verheugen dan over een
nieuwen wapenstilstand. Waarop helaas het uit
zicht nog ontbreekt.
R. P.
Luchtdoelgeschut hij Einden in
werking.
Kanongebulder werd op Nederlandsch gebied
gehoord.
BERLIJN, 10 Nov. Naar uit Emden vernomen
wordt is hedenmiddag in de stad omstreeks halfvier
hevig vuren gehoord van luchtafweerkanonnen.
Luchtalarm werd evenwel niet gegeven en vlieg
machines heeft men niet gezien. Bij geruchten ver
luidt, dat nabij Ditzum parachutespringers gedaald
zijn.
De commandant van het garnizoen te Emden kon,
zooals hij bij navraag mededeelde, geen verklaring
hieromtrent afleggen. Ook op het ministerie van
propaganda te Berlijn wist men van niets.
Het geluid van het afweervuur is ook in liet Ne-
derlandsche grensgebied nabij Winschoten gehoord,
en wel in den Carel Coenraadpolder. Het schieten
duurde van kwart over drie tot halfvier.
(Nnited Press)
MEVROUW CHAMBERLAIN „SOLDATEN
MOEDER".
LONDEN 11 November. Mevrouw Chamber
lain heeft van een Fransche groep frontofficieren
het verzoek gekregen hun „soldatenmoeder" te
willen zijn, welk verzoek door mevrouw Chamber
lain geaccepteerd werd (United Press).
Het Japansclie contact met Amerika
en Engeland.
TOKIO. 11 November (Domei). De „Asahi"
schrijft, dat er geen formeele onderhandelingen
gaande zijn tot regeling van de hangende kwesties
tusschen den minister van Buitenlandsche Zaken,
Nomura en den Amerikaansche ambassadeur Grew,
of tusschen Nomura en den Britschen ambassa
deur, Craigie.
Het blad gelooft, dat de Japansche onderhande
lingen met Engeland en Amerika blijkbaar voor-
loopig zijn vastgeloopen, en dat er geen uitzicht
bestaat op wegneming der moeilijkheden.
Tevens verneemt het blad echter, dat Nomura
voornemens is uitvoerige onderhandelingen met
Engeland en Amerika aan te gaan, voor een fun-
damenteele regeling van de Japansche betrekkin
gen met deze twee landen té gelegener tijd, wan
neer het terrein volledig is voorbereid.
De spanning en de zorgen
Leiden tot veel gepraat,
't Begint vroeg in den morgen
En eindigt 's avonds laat.
De een heeft dit vernomen,
De ander dat gehoord,
Als z'elkaar tegenkomen,
Vertellen zij het voort.
Zoo hoort men veel beweren,
Dat „iemand" heeft verteld.
Men gaat aan 't combineeren,
Er wordt vrij bij voorspeld,
Dat weer een uurtje later,
Als het zich heeft verbreid,
Al is het nog zoo'n flater.
Vermeld wordt als een feit,
't Is logisch te aanvaarden,
Dat men zijn zorgen lucht,
Maar houd gevoel voor waarden
En hoed u voor 't gerucht.
P. GASUS.
«Cfieexio» m.at.a. «JAe Rhythm Siautgexs>
(Adv. ingez. Med.)
Versterkte FINSCHE LINIE
STRUIKELBLOK
der besprekingen te Moskou?
LONDEN, 11 November (Havas) De „Times" ver
neemt in welingelichte kringen, dat een der pun
ten, waarover de delegaties van Finland en Rusland
nog niet tot overeenstemming konden komen, de
versterkte Finsche linie betreft, welke de land
engte beschermt tusschen het Ladoga-meer en de
Finsche Golf.
De Finnen, die zich groote kosten voor den bouw
van deze versterking hebben getroost, wenschen
deze linie niet af te staan, aangezien het verlies
hiervan hen in dezelfde positie zou plaatsen als
Tsj echo-Slowakije, nadat dit land zijn versterkte
stellingen in het Sudetengebied verloren had.
BERN, 11 Nov. (Havas). De onderhandelingen
tusschen Finland en Rusland schijnen op het doo-
depunt te zijn gekomen. Volgens den Berlijnschen
correspondent van „Basler Nachrichten" zou de
Finsche delegatie aan haar regeering hebben la
ten weten, dat een overeenstemming op den voor
gestelden grondslag niet mogelijk is. Zij zou om
nieuwe instructies gevraagd hebben.
Nu Heemstede 20.000 inwoners
telt.
Vergelijkingen met andere gemeenten.
In ons vorig nummer hebben wij reeds mede
gedeeld, dat de gemeente Heemstede haar 20.000sten
inwoner heeft ingeschreven.
Een belangrijk moment voor Heemstede! Elders
in dit nummer geven wij nog bijzonderheden over
den groei dier gemeente en over de consequenties
dit vast zitten aan dezen groei. Door het stijgen
boven de 20.000 inwoners komt Heemstede in de
groep der midden-groote gemeenten.
Van de meer dan 1000 gemeenten in ons
land zijn er (Heemstede meegerekend) 46 van
20.000 tot 100.000 inwoners en 7 van meer dan
100.000.
Heemstede kan zich wat inwoner-aantal betreft
nu vrijwel gelijk stellen met steden als Zutphen
(21.500 inwoners), Heerenveen (22.000), Kampen
(20.400) en Vlissingen (22.000). Het is nog slechts
weinig achter bij Bergen op Zoom (24.800), Roo
sendaal (25.000) en Venlo (27.000).
De forensen-gemeente Voorburg bij Den Haag
is de 25.000 overschreden.
Andere gemeenten met meer dan 20.000 inwo
ners in de nabijheid van Haarlem zijn:
Beverwijk (20.300), Haarlemmermeer (32.000) en
Velsen (47.000).
Heden een Duitsch
offensief?
Naai- de meening van militaire kringen te
Parijs is het mogelijk, dat de toeneming der
Duitsche bedrijvigheid aan het front de inlei
ding is tot een offensief, dat heden zou wor
den ingezet, aldus meldt Reuter.
De Duitschers zetten hun voorbereidingen achter
het front voort. Zij hebben Vrijdag, evenals de
Franschen, talrijke verkenningsafdeelingen uitge
zonden. Bovendien hebben zij met systematische
vasthoudendheid aanvallen ondernomen. De meeste
aanvallen van beide zijden zijn gedaan bij Ohren-
thal, een vooruitspringend punt in de grens en
verder ten oosten van de Moezel en ten zuiden
van Saarbrücken. De aanvallers waren meestal
een compagnie sterk, hun actie werd voorbereid
door artillerie. Nu de actie aan het front met den
dag sterker wordt, is men voorbereid op operaties
van grooteren omvang.
Plaatselijke aanvallen.
Havas meldt uit Parijs:
Zooals verwacht kon worden na de plotselinge
drukte aan het front sinds twee dagen, na een
lange periode van kalmte, en het inzetten van zeer
talrijke patrouilles en overvallen, zijn de Duit
schers vandaag tot den aanval overgegaan. Het
waren echter geen aanvallen van den omvang van
die, van 16 en 17 October, waar de Duitschers
uit hun versterkingen kwamen Over fronten ter
breedte resp. van 6 en 30 K.M. in de sectoren van
Apach en Blies. Het betrof ditmaal slechts plaat
selijke aanvallen met betrekkelijk geringe troepen
sterkten, hoogstens ter grootte van een regiment.
Terwijl zij in de laatste week van October slechts
kleine posten voor zich vonden, welke terugtrok
ken zoodra de aanval werd ontketend, zoodat zij
konden oprukken over een volkomen sinds lang
ontruimde zone, die door de Fransche troepen was
ondermijnd, stieten de Duitsche aanvallen giste
ren op een hechte weerstandlinie. Zij slaagden er
eerst in een geringe vordering te maken. Zij kwa
men voorbij de lijn der kleine vooruitgeschoven
posten, welke onmiddellijk voor de eerste Fran
sche stelling liggen en waartegen zij de vorige da
gen zoo veel, over het algemeen vruchtelooze, aan
vallen hadden gericht Vervolgens bevonden zij
zich in een zóne, die geheel onder het vuur ligt
van de eerste Fransche stelling. De schootsvelden
zijn nauwgezet bestudeerd en in verwachting van
een aanval in orde gebracht. Tezelfder tijd open
de de artillerie, die terstond gealarmeerd was
door de bezetting van de kleine posten, krachtig
spervuur. De aanvallers konden zich niet hand
haven in de aldus beschoten zóne en waren ge
dwongen zich terug te trekken na gevoelige ver
liezen te hebben geleden.
Het Fransche legerfcericht van Vrijdagavond
luidt:
„Bij twee plaatselijke aanvallen is de vijand,
na geringe vorderingen te hebben gemaakt, onder
ons infanterie- en geschutvuur teruggeweken. Aan
beide zijden was de luchtmacht actief".
In de tweede helft van October heeft de Fran
sche marine 30.000 ton voor Duitschland bestemde
goederen in beslag genomen. De totale hoeveel
heid goederen, sedert het begin van den oorlog in
beslag genomen, bedraagt meer dan 200.000 ton".
PARIJS 11 November (Havas). Het legerbe-
richt van hedenmorgen luidt:
Gedurende den nacht een beperkte activiteit aan
het front.
Koning Victor Emmanuel
zeventig jaar.
ROME, 11 November. (Stefani). Geheel Ita
lië viert vandaag den zeventigsten verjaardag van
den koning-keizer, Victor Emmanuel III.
In de 40 jaren van zijn bewind, zoo schrijft Ste
fani, heeft hij het land weten te besturen met een
open oog voor de bestemming, welke aan een groot
land was weggelegd. Weinig vorsten hebben een
zoo langdurige en zoo voorspoedige regeerings-
periode gekend als Victor-Emmanuel, met uitzon
dering van de Koningin der Nederlanden.
Het geheele land neemt vandaag deel aan de
militaire en civiele betoogingen, welke ter gele
genheid van den verjaardag des konings gehouden
worden.
Zes personen bij ontploffingen
om het leven gekomen.
Vrijdagmiddag heeft zich te Bellingwolde (pro
vincie Groningen) een ontploffing voorgedaan,
waardoor twee personen zijn gedood. Het zijn de
25-jarige kruidenier Jan Mulder uit Sellingen en
een soldaat, Van der Nek geheeten.
De deerlijk verminkte lijken zijn naar het lij
kenhuisje te Vlagtwedde overgebracht.
M. laat een vrouw en een kind achter.
De om het leven gekomen soldaat was 22 jaar
en afkomstig uit Kolham.
Gistermorgen is in de omgeving van Scherpen-
zeel op de grens van de provincies Utrecht en
Gelderland een ernstig ongeluk gebeurd. Eenige
militairen waren bezig met het verrichten van
werkzaamheden aan de verdediging, waarbij ont
plofbare middelen werden gebruikt.
Door tot nu toe onbekende oorzaak deed zich
een ontploffing voor. Vier manschappen werden
getroffen en gedood. De namen der slachtoffers
zijn: de soldaten A» Bakker uit Uitgeest, H. de
Jong uit Mijdrecht, en Th. de Goede uit Enschedé
en de sergeant J. J. Herst uit 's Gravenhage.
De medische hulp, welke spoedig na het ge
beuren door doktoren van het militair hospitaal
te Amersfoort geboden werd kon niet meer baten
De slachtoffers werden naar Amersfoort overge
bracht.
In dezelfde omgeving is in den middag weder
om een ontploffing voorgekomen, waarbij geen
slachtoffers te betreuren vielen. Een landbouwer
die met paard en wagen voorbijkwam werd van
de bok geslingerd. Het paard werd gedood en de
kar was volkomen vernield.
Haarlem's gas aan Heemstede?
Gedeputeerde Staten geven een wenk aan den
Raad van Heemstede.
Wij hebbep indertijd medegedeeld, dat de col
leges van B. én W. van Haarlem en Heemstede een
regeling ontworpen hadden voor het koopen van
gas door Heemstede van Haarlem, waardoor afge
zien kon worden van het vernieuwen van de Heem-
steedsche gasfabriek, waarvan de kosten
f 170.000 begroot waren. Heemstede zou dan wel
het gasdistributiebedrijf behouden.
De raad van Haarlem heeft deze regeling goed'
gekeurd, maar de raad van Heemstede heeft haar
(met 8 tegen 7 stemmen) verworpen, uitgaande
van de overweging, dat het wenschelijk wordt ge
acht dat Heemstede het gas zelf blijft produceeren.
Kort nadat dit besluit door Heemstede geno
men was, hebben wij al medegedeeld, dat er reden
was aan te nemen, dat het college van Ged. Staten
het besluit van Heemstede met nauwkeurigheid
zou bezien, omdat van overheidswege al eerder is
aangedrongen op concentratie van gasfabrieken.
Thans vernemen wij. dat het college van
Gedeputeerde Staten aan het college van B. en
W. van Heemstede hebben medegedeeld, dat zü
het gewenscht achten, dat de raad van Heem
stede deze aangelegenheid nog eens nader
bekijkt, omdat het ln twüfel getrokken wordt
of het aanbeveling verdient dat in de tegen
woordige omstandigheden groote bedragen
worden uitgegeven voor de vèrnieuwing van
de Heemsteedsche gasfabriek.
Het gevolg van deze wenk zal natuurlijk zijn
dat deze quaestie opnieuw in den raad van Heem
stede ter sprake zal komen.
Natuurlijk valt niet te zeggen wat er gebeuren
zal indien de meerderheid van den raad van
Heemstede het genomen besluit mocht handhaven,
maar de kans moet wel groot geacht worden, dat
dan het besluit door Ged. Staten vernietigd zal
worden.
Parijzenaars gewekt door
nachtelijk luchtalarm.
Sinds een maand was geen alarm meer
gehoord.
PARIJS, 11 November (Havas). Vanmorgen
om kwart voor vijf werden de Parijzenaars uit
hun slaap gewekt door de luchtalarmsirenes, welke
zij in ruim een maand niet meer gehoord hadden.
In de grootste kalmte begaven zij zich naar de
schuilplaatsen. Om 6 uur kondigden de sirenes het
einde van het luchtalarm aan en kon men zich
weer ter ruste begeven.
Net woord is aan
L. van Deyssel:
Goed idealisme zal reëel zijn en goed
realisme ideaal.
De minister van Economische Zaken deelt me
de, dat gedurende het tijdvak van Zaterdag 11
Nov. a s. tot en met Vrijdag 8 December a.s, de
met „3" genummerde bon der rijksdistributie-
kaart recht geeft op het koopen van een half
kilogram groene erwten of spliterwtcn.
Gezien de omstandigheid, dat de split-terijen in
verband met den aanvang der distributie op kor
ten termijn groote hoeveelheden erwten hebben
moeten bewerken, is de mogelijkheid niet uit
gesloten, dat niet alle winkeliers onmiddellijk
ten volle aan de vraag naar spliterwten zullen kun
nen voldoen. De winkeliers zullen echter in ieder
geval in den loop der volgende week over vol
doende spliterwten kunnen beschikken om alle
bestellingen van dit artikel te kunnen uitvoe
ren.
Een noenmaal in het Mansion House was in verband met den oorlogstoestand de eenige plechtigheid ter gelegenheid van de
ambtsaanvaarding Yan den nieuwen Lord Mayor van Londen, Sir William Goxtn. - Overzicht tijdens de rede van Sir
John Simon
Reconstructie van het
Australische kabinet.
CANBERRA. 11 November (Reuter) De minister
president Menzies heeft een reconstructie aange
kondigd van het Australische kabinet, inhoudende
de vorming van afzonderlijke ministeries voor de
militaire diensten, teneinde de taak van Street, den
minister van Defensie, te verlichten.
Geruchten over samenzwering in
Slowakije
BOEDAPEST 11 November (Reuter). - In ver
band met de beschuldigingen van samenzwering
ten behoeve van de vroegere Tsjechische regee
ring, verwacht men in Slowakije nog meer arresta
ties, waaronder bekende personen te Bratislawa.
Onder degenen die reeds in hechtenis genomen
zijn, zou zich de leider der samenzwering bevinden.
Men beweert, dat zij voornemens waren illegale
organisaties op te richten zoowel in Slowakije als
in Tsjechie.
Lodz opgenomen in het
Groot-Duitsche Rijk.
LODZ, 11 Nov. (D.N.B.) Rijksstadhouder gouw
leider Greiser heeft op 'n groote betooging van ruim
30.000 Duitschers uit Lodz. het district Lodz in den
rijksgouw Warthelanö en daarmede in het verband
van het groot-Duitsche rijk opgenomen.
CENTRALE RADIO ONTVANGST.
Eerst bezinnen dan beginnen
Dat is altijd goed gegaan
Zoo ge radio wilt nemen
Vraagt eerst de Centrale aan.
HAARLEM TELEFOON 10010.
(Adv. Ingez. Med.)
gehad met Uw bril? Wij repareeren billijk en sneL
W. KUIPERS ZN., Gedipl. Opticiens.
ZIJLSTRAAT 97 TELEFOON 12726
Levering aan Ziekenfondsleden.
(Adv ingez. Med.)
HEDEN: 16 PAGINA'S.
HAARLEM EN OMGEVING
pag.
Nu Heemstede 20.000 inwoners telt. 1
Het oud-raadslid W. A. J. van de Kamp over
leden. 2
Do jeugd te Haarlem kreeg werk zooals de
statistiek over de werkloosheid te Haarlem
aantoont 4
De begrooting voor 1940 van de gemeente Bloe-
mcndaal werd sluitend gemaakt, zonder te
beschikken over de reserve van 19221924
van f 202.000. 4
Bioscopen 8
BINNENLAND
Zes personen zijn gisteren bij ontploffingen om
het leven gekomen. 1
De Tweede Kamer spreekt zich uit voor het
nieuwe defensie-crediet. 3
Het voorval bij Venlo is nog niet opgehelderd. 3
BUITENLAND
Aan het Fransch-Duitsche front ontwikkelt zich
een grootcre activiteit. 1
Het onderzoek naar den aanslag te München. 5
Een klein Engclseh oorlogsschip wordt als ver
loren beschouwd. 5
De Nobelprijs voor letterkunde is toegekend aan
de Fin Sillanpaa. 5
ARTIKELEN, enz.
R. P.: Elf November. 1
Mr. E. Elias: Dagboek van een busreis door
Amerika. 3
Plaat van de week. 3
Dr. W. G. N. van der Sleen: Edmonton, de toe
gangspoort tot het Noorden. 4
R. P.: Journaal van de week. 5
H. D. Vertelling: „De belegging" door Elsa
Kaiser. g
C. J. E. Dinaux: Als de steenen spreken konden 7
Van een specialen verslaggever: De Etappen-
en verkeersdienst. 7
J. II. de Bois: Litteraire kanttcekeningen. 7
Financieelc Kroniek: Weifeling op de beurzen. 9
L. B.: Een Pool museum. 13
C. Sipkes: Plant en dier in onzen winter. 13
De Burgerlijke Stand van Haarlem is opge
nomen on 2