Haarlem's Dagblad
Smaken-
Naam van den dader bekend gemaakt
Een Slag voor
onze Scheepvaart.
Herstel van verlof.
Nieuwe Engelsche maatregel
tegen Duitschen handel.
St. Nicolaas inkoopen
Beverwijk verkoopt 10 H.A.
grond aan Beijnes.
Ceorg Eiser uit München
legde een bekentenis af.
„Onbegrijpelijke
Duitsche verklaring".
Het Belangrijkste
57e Jaargang No. 17310
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor Courant-
Uitgaven en Algem. Drukkerij N.V Bureaux: Groots
Houtstraat 93, bijkantoor Soendaplein 37. Postgiro-
dienst 38810. Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
Telefoon: Directie 13082, Hoofdred 15054, Redactie
10600, Drukkerij 10132, 12713. Administratie 10724,
14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM en ROBERT PEEREBOOM Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Woensdag 22 November 1939
Abonnementen per week ƒ0.25, per maand ƒ1.10,
per 3 maanden ƒ3.25, franco per post ƒ3.55, losse
nummers 6 cent per ex. Advertentiën: 1-5 regels
ƒ1.75, elke regel meer ƒ0.35. Reclames ƒ0.60 per
regel Regelabonnementstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels ƒ0.60, elke regel meer
0.15 Groentjes zie rubriek
De Britsche premier heeft gisteren in het La
gerhuis een mededeeiing gedaan die onze scheep
vaart en daarmee onze nationale welvaart, reeds
zoo verminderd en ondermijnd door-den oorlog,
zwaar treft. Zij is een herhaling van hetgeen in
den wereldoorlog is gebeurd. Opnieuw heeft de
Engelsche regeering besloten, exportgoederen van
Duitschen oorsprong, die natuurlijk door neutrale
schepen vervoerd plegen te worden, in volle zee
in beslag te nemen. Zij is tot dezen maatregel
gekomen als een représaille tegen Duitschland:
een vergeldingsmaatregel dus, tegen „de Duit-
sche oorlogvoering, waarbij schepen tot zinken
gebracht worden door mijnen, zonder onder
scheid te maken tusschen neutralen en oorlog
voerenden". Dat dit gebeurt hebben de Engel-
schen al eerder verklaard en met volle kracht is
de beschuldiging losgekomen na het vergaan, op
Zaterdag 1.1., van het Nederlandsche schip Simon
Bolivar. Van Engelsche zijde werd onmiddellijk
betoogd dat dit schip op een Duitsche mijn ge-
loopen moest zijn, dat Duitsche duikbooten mij
nen gelegd hadden in het voor de neutrale
scheepvaart vrijgehouden „kanaal" tusschen de
Engelsche kust en de mijnenvelden. Niet alleen
de Simon Bolivar was het, die in dit kanaal ver
ging. Tijdens het weekend liepen minstens tien
schepen buiten de officiëel-aangegeven „velden"
op mijnen en daar waren vijf neutrale bij, van
verschillende nationaliteit, o.a. ook het vrij groote
Italiaansche schip „Grazia".
De Duitschers hebben ontkend dat al die sche
pen op Duitsche mijnen waren geloopen. Volgens
hen waren het Engelsche. Onmiddellijk na het
vergaan van de Simon Bolivar, waarbij zooveel
onschuldigen wreedelijk omkwamen, ontstond de
venijnige polemiek die in de betrokken neutrale
landen en ook bij ons zulk een onverkwikkelijken
indruk maakte. Men wierp de schuld op elkaar,
zooals het voortdurend, tot in het eindelooze, in
oorlogstijd gaat.
De Engelsche regeering stelt zich nu op het
standpunt dat zij, omdat de Duitschers naar haar
overtuiging de Haagsche conventie inzake de
oorlogvoering ter zee geschonden hebben, gerech
tigd is tot het nemen van de hierboven genoem
de vergeldingsmaatregelen. Dat zullen velen een
rare rechtsopvatting vinden. Zij zullen vergelij
kingen maken met de in binnenlandsche aange
legenheden of tusschen menschen die tot het
zelfde volk behooren bestaande rechtsregelen en
ontdekken dat dit niet klopt. Ahmaar dan
vergeten zij dat rechtsverhoudingen tusschen vol
ken, voorzoover zij bestaan, een zeer wankele
zaak zijn en in oorlogstijd heelemaal op losse
schroeven komen te staan.. In internationalen
zin bestaat er voor een zeer groot deel geen recht,
maar slechts anarchie. Vandaar dat de men
schen, die dit beseffen, na de gruwelijke slach
ting van den wereldoorlog zoo onvermoeid ge
ijverd hebben voor een betere internationale ge
meenschap. Zij hebben dezen oorlog met hun
allen niet kunnen voorkomen. Waarom niet?
Door het ongeloof, het scepticisme en vooral de
matelooze domheid van zoovelen, die niet hebben
willen helpen, die er niet alleen geen roode cent
maar zelfs geen grein belangstelling, zelfs geen
handteekeningonder een of ander adres voor
over hadden. Als diegenen er nu de ellende van
ondervinden laten zij dan tenminste begrijpen
dat zij er zelf toe hebben meegewerkt door hun
laksheid en domheid, en zich voornemen een
andere houding in de toekomst aan te nemen.
Dan komt er tenminste uitzicht op een betere
samenleving.
De Engelsche represaille treft niet alleen
Duitschland maar tevens de neutralen, die aldus
gestraft worden voor het vergaan van hun eigen
schepen en het dooden van hun eigen landgenoo-
ten. Zij treft vooral Nederland en België, beide
landen die het grootste belang bij den transito
handel,' bij den doorvoer van goederen hebben.
Reeds had de blokkade den doorvoer naar
Duitschland verlamd; nu zal ook de doorvoer uit
Duitschland vrijwel worden stilgelegd. Dit geldt
natuurlijk vooral Rotterdam. Maar een dergelijke
slag voor Rotterdam beperkt zich heusch niet tot
die stad. Zij doet haar uitwerking op de geheele
samenleving in ons land indirect gevoelen. In
velerlei zin. Het eenvoudigste voorbeeld is wel
dat zij opnieuw tot toeneming van de rampzalige
werkloosheid, daarmee tot verhooging van de
staatsuitgaven op dit chapiter en daarmee weer
tot aandraaien van de belastlngschroef zal leiden.
Duitsche goederen van velerlei aard werden tot
nu toe nog onbelemmerd via ons land door Ne
derlandsche schepen uitgevoerd naar vele deelen
der wereld zooals Italië, Spanje, Portugal, de
Scandinavische landen, Azië, Afrika en Amerika.
Mocht de maatregel ook Duitsche grondstoffen
gelden, die in ons land tot producten „verwerkt"
zijn en die in het algemeen dan niet meer als
goederen van Duitschen oorsprong beschouwd
worden, dan zou het transito-verkeer in Weste
lijke richting geheel verlamd worden. Maar dit is
uit de verklaring van Chamberlain nog niet dui
delijk gebleken.
Wel is reeds duidelijk dat den neutralen hier
mee opnieuw een verschrikkelijk onrecht wordt
aangedaan. Zij kunnen natuurlijk protesteeren.
Gemeenschappelijk kunnen zij protesteeren. Dat
is in den vorigen oorlog ook gebeurd. Het heeft
niet gebaat. Overigens werd de maatregel toen
pas na een paar jaar genomen en waren wij toen
economisch veel sterker dan nu. Ditmaal komt
hij reeds na drie maanden oorlog. De neutrale
mogendheden zouden met ieder recht aan hun
zijde kunnen vragen, welke schadeloossteüinj
Engeland hun voor deze belemmering van hun
handelsvrijheid met het buitenland denkt te ge
ven, als zij den maatregel niet wenschen in te
trekken. Zullen zij dat doen? Het zal spoedig ge
noeg blijken. Het schijnt logisch en noodig.
R. P.
Zooals al eerder is gemeld,
Zijn de verloven weer hersteld,
Voor de soldaten en matrozen;
Zij krijgen weer gelegenheid,
Elk op zijn beurt en op zijn tijd.
Zich burgerlijk wat te verpoozen.
De tijding, en dat snapt men goed,
Is overal met vreugd begroet,
Door al die vele jonge mannen;
En men begrijpt ook, niet slechts zij,
Him ouders voelen zich daarbij
Door hun ontspanning ook ontspannen.
't Verlof dat weer gegeven wordt,
Is weliswaar noodzaaklijk kort,
Men droomt wel hooger idealen;
Maar wetend dat dit nog niet gaat,
Zijn de matroos en de soldaat
Al blij, dat dit weer viel te halen.
Nu de verloven zijn hersteld.
Wordt overal weer vreugd gemeld,
Na de kortstondige berooving;
Tenslotte is het ook een bof
Voor tal van plaatsen met verlof
En tal van menschen met verloving.
Urker botter aan groot gevaar
ontsnapt.
Mijn ontplofte op 40 meter afstand.
De botter U.K. 1, die vannacht, even bui
ten de lichtbrulboei van IJmuiden, aan het
visschen was, is aan een groot gevaar ont
snapt.
Een mijn, die vermoedelijk in het net te
recht gekomen was, ontplofte op een afstand
van circa 40 meter achter den botter.
Door de zware explosie, die een geweldige
waterzuil omhoog deed spuiten, werd het
scheepje ruim 3 meter uit het water gelicht.
Door den hevigen schok van het terugvallen ge
raakte het zwaar lek en is te IJmuiden in de
binnenhaven aan den grond gezet. Net en lij
nen is het door het avontuur kwijtgeraakt. Er
werd niemand gewond.
Beslag op zee op export
van Duitschen oorsprong
In het Lagerhuis heeft Chamber
lain gisteren medegedeeld dat Enge
land als „represaille voor de Duitsche
methoden van oorlogvoering" er toe
zal overgaan exporten van Duitschen
oorsprong of van Duitsche eigenaars
op zee in beslag te nemen. Deze
maatregel zal binnenkort in een Ko
ninklijk Besluit vervat worden.
(Men zie ook pag. 5.)
Een Duitsche „tegenactie"?
LONDEN 22 November. Nu de Britsche
regeering besloten heeft de controle op contra
bande te verscherpen, verwacht men dat Hitier
een tegenactie zal ondernemen. In sommige
kringen vraagt men zich, mede in verband met
de toeneming der Duitsche verkenningsvluchten
boven Engeland af, of de volgende stap van
Hitier niet zal zijn een massaal bombarde
ment van Engeland (United Press).
Het woord is aan
Abbé Roux:
Laat ons voorkeur geven maar niet
uitsluiten.
verschillen wel
maar de mooiste
cadeautjes zien
anderen ook.
Wacht daarom
niette lang metuw
De gemeenteraad van Beverwijk heeft gister
avond met algemeene stemmen het voorstel van
B. en W. tot verkoop van 10 HA. grond aan de
N.V. Kon. Fabriek voor Rijtuigen en Spoorweg
wagens J. J. Beijnes te Haarlem aangenomen,
mits de hoogere instanties ook hun goedkeuring
aan dit besluit hechten.
De bestemming van den grond, gelegen aan
den Pruimendijk, tot industrieterrein zal o.a. ook
door de Streekplancommissie voor IJmuiden-
Noord moeten worden goedgekeurd.
Activiteit van de luchtmacht aan
liet front.
Het Fransche legerbericht van Dinsdagavond
luidt:
„De dag werd heden gekenmerkt door artillerie
vuur ten oosten van de Saar, alsook ten oosten
van de Vogezen. Aan beide zijden was de lucht
macht actief.
Een vijandelijk verkenningsvliegtuig werd bin
nen de Fransche linies omlaag gehaald, twee
jachtvliegtuigen werden boven de vijandelijke li
nies in brand geschoten.
Alle eigen vliegtuigen zijn naar hun bases te
ruggekeerd".
„In den nacht niets belangrijks".
PARIJS, 22 November (Havash Het legerbe
richt van den ochtend van den 22sten November
luidt: „In den loop van den nacht viel niets be
langrijks te melden".
De zusters Dominicanessen, die behoorden tot de geredden van
de „Simon Bolivar" en die de schipbreukelingen met raad en
daad ter zijde stonden, arriveerden Dinsdag per vliegtuig uit
Engeland op Schiphol.
Oude vrouw verbrand
3taai tifk due dagen
latei pas gewaden-
Dinsdag heeft de politie op de
bovenverdieping van een woning
aan de Passeerdersgracht te Am
sterdam een afschuwelijke vondst
gedaan. Een door een buurvrouw
te hulp geroepen agent van po
litie vond daar, nadat hij de deur
had opengebroken, de tachtig
jarige bewoonster geheel ver
koold naast een omgevallen
petroleumstel op den grond.
Men is tot de volgende re
constructie van het geval geko
men: Op de bovenverdieping
woonde in een klein primitief in
gericht kamertje alleen de
tachtigjarige mejuffrouw M. C.
J. Auerbach. In het kamertje
kon men zich bijna niet bewegen
of men stootte tegen een meubel
of voorwerp aan, zóó dicht stond
alles in de kleine woonruimte
opeen Op een wankele sinaas-
appelkist was een petroleumstel
geplaatst. Vermoedelijk is het
oudje, toen zij bezig was haar
potje te koken tegen de kist ge
struikeld. zoodat het brandende
stel op den grond is gevallen en
de vrouw in brand is geraakt.
Wanneer net ongeluk precies
is gebeurd is niet meer na te
gaan: doch het moet in ieder ge
val op een tijdstip tusschen Za
terdag en Maandag zijn ge
beurd. Een buurvrouw van de
derde verdieping, die met de
oude vrouw bevriend was, had
haar sins Zaterdag niet meer
gezien. Toen zij ook Dinsdag weer
na herhaalde malen kloppen op
de deur geen gehoor kreeg, had
zij een agent van politie gewaar
schuwd.
De aanslag in den ^Büxgex&mukellet.
SCinunlee noemt Engeland
den apdcacPitgeuec.
De rijksleider der S.S. en chef der Duitsche
politie, Heinrich Himmlcr maakt, naar het D.
X. B. meldt, bekend:
„Onmiddellijk na den snooden aanslag in
den „Bürgerbraukeller" op 8 November zijn
maatregelen getroffen, welke voor de ophel
dering van het misdrijf noodig leken en konden
leiden tot arrestatie van dader of daders. Bij
deze opsporingsmaatregelen ging men onver
wijld over tot sluiting van de geheele Duitsche
grens en een verscherpte grenscontrole.
Onder de nog in dienzelfden nacht gearres
teerden bevond zich een man, die trachtte
langs illegalen weg naar Zwitserland te vluch
ten. Het was de 36-jarige Georg Eiser,
laatstelijk wonende te München.
De inmiddels bereikte resultaten van de speciale
commissie, die door de veiligheidspolitie naar
München was gezonden, verschaften talrijke aan
wijzingen betreffende voorbereiding en ten uitvoer
legging van de daad. Als dader scheen iemand in
aanmerking te komen, van wien reeds op 12 No
vember een nauwkeurig signalement gepubliceerd
kon worden. Nieuwe ontdekkingen versterkten de
verdenking, dat Georg Eiser ten minste in eenig
verband met den aanslag moest staan.
Onder den last van het bewijsmateriaal, dat
de speciale commissie op de 'plaats van de mis
daad en in de intusschen bekend geworden
schuilplaatsen van Eiser verzameld had, als
mede na verscheidene confrontaties legde
Eiser, die eerst hardnekkig ontkende, op 14
November een volledige bekentenis af.
Op een wijze, die in de geschiedenis der crimi
nologie eenig is, had hij in een arbeid, die weken
lang duurde, in een der pilaren van den Bürger
braukeller een tijdbom aangebracht, waarvan het
uurwerk op 6 dagen of 144 uur was gesteld. Het ont
werpen van de misdaad gaat terug tot September
resp. October 1938.
In Augustus 1939 werd de ruimte voor de helsche
machine gereed gemaakt. De lading bracht Eiser
op den zevenden dag voor de bijeenkomst in den
Bürgerbraukeller aan. Zes dagen tevoren be
proefde hij voor het eerst, de op tijd gestelde bom
in de aangebrachte holte te plaatsen. Dit mislukte
Ook de vijfde nacht voor den aanslag was hem
ongunstig gezind. In den daarop volgenden nacht
echter kreeg Eiser gelegenheid zijn helsche machine
te plaatsen. Hij vertrok daarna onmiddellijk om
zich over Stuttgart naar Zwitserland te begeven,
waar zijn opdrachtgevers reeds op hem wachtten.
Om zekere redenen keerde hij in den middag van
den zevenden dag nog eens naar München terug
Hij slaagde er in in den nacht van 7 op 8 November
opnieuw in den Bürgerbraukeller binnen te dringen
om zich nogmaals van het tikken van het uurwerk
te overtuigen. De misdadiger had niet verzuimd er
voor te zorgen, dat het geluid van het uurwerk ge
dempt werd. Hij herhaalde zijn contróle eenige
malen in dienzelfden nacht. Des morgens ontbee:
hij in een koffiehuis te München om vervolgens per
spoor over Ulm naar de grens te reizen. In den
nacht van 8 op 9 November trachtte hij in de na
bijheid van Konstantz over de Zwitsersche grens
te komen. Het algemeene alarm, dat intusschen
gemaakt was, verijdelde deze poging echter en
leidde tot de arrestatie van Eiser.
Opdrachtgever, respectievelijk financier voor
de daad, was de Britsche Intelligence Service,
organisator van het misdrijf Otto Strasser (de
uitgeweken leider van het vroegere Zwarte
Front"). Het onderzoek naar opdrachtgevers
en medeplichtigen heeft mededeelingen daar
over nog niet gewenscht doen voorkomen. Een
deel van de individuen, die met de misdaad
in verband staan, is echter reeds gearresteerd.
De chef der Duitsche politie roept de be
volking daarna op, alles mede te deelen, wat
men van Eiser weet."
De opsporing van Eiser.
De „Deutscher Dienst" bericht nader:
„Onmiddellijk na den aanslag op den avond
van 8 November kwamen op bevel van den
rijksleider der S.S. alle deelen der Duitsche po
litie in „hoogsten alarmtoestand" in actie. Er be
gon reeds in het uur van de misdaad van bui
ten naar binnen als het ware een omsingeling
van den dader. Alle grensovergangen werden ge
sloten, open grenssectoren bijzonder scherp be
waakt.. In uiterst korten tijd waren daamede dus
de deuren die den toegang naar het buitenland
konden geven, hermetisch gesloten. Tegelijker
tijd begaf zich een speciale commissie der cri-
mineele politie naar München, waar eveneens
onmiddellijk na het vervoer van de dooden en
gewonden de plaats van het misdrijf volledig
werd afgezet.
Er begon toen hier nog in de nachtelijke uren
van Dinsdag op Woensdag een bijzonder moeilijk
werk. Alle puin werd zorgvuldig gezift en systema
tisch doorzocht en geordend. Na methodisch zoe
ken gedurende dagen en nachten en met de
meest nauwkeurige drukberekening, waarbij aan
dacht geschonken werd aan den aard der ont
ploffing. kwam de politie in het bezit van enkele,
deels onbelangrijk schijnende splinters, schroef
jes en deeler. van een veer, die de voorwaarde
vormde voor de eerste reconstructie van het ob
jectieve feitenmateriaal. Er kon thans een eerste
duidelijk beeld verkregen worden omtrent het
uurwerk, dat de ontploffing tot stand bracht,
van den aard en ongeveer van den omvang van
het springstofmateriaal, evenals van de vermoe-
delenke plaats, waar 'de hedsche machine was
aangebracht en de eigenlijke constructie van de
bcm. Gevonden deelen van een speciaal uur
werk maakten het mogelijk belangrijke conclu
sies te trekken ten opzichte van de firma's die
het vervaardigd hadden en gaven daarmede zeer
bijzonder waardevolle vingerwijzingen voor de
opsporing van den dader.
Op dezen grondslag bouwde de commissie der
veiligheidspolitie, bestaande uit ambtenaren van
de Geheime Staatspolitie, haar verdere werk
zaamheden op en nu konden de duizenden mede-
deeligen uit 't geheele Duitsche volk nagegaan
worden. De omsingeling van den misdadiger
werd steeds nauwer. Toen de kring van verden
kingen om Eiser gesloten was. toen alle per
soonlijke contacten zijn levensweg en zijn
milieux nauwkeurig vastgesteld konden worden
kon weer in nieuwe herhaalde verhooren en
confrontaties de overtuiging verkregen worden,
dat men den werkelijken dader in handen had.On-
der den druk van het bewijsmateriaal en de in
tusschen op de plaatsen, waar de dader een
toevlucht gezocht had vastgestelde bijzonder
heden kon de bekentenis van den misdadiger
nog slechts een bevestiging geven van het re
sultaat van het onderzoek.
Heinrich Ilimmler.
Hoe nauwkeurig en systematisch Eiser gewerkt
heeft, blijkt uit de volgende bijzonderheid die in
den loop van het verhoor aan het licht is
gekomen. Na zijn eigenlijke bekentenis
zou Eiser ter opheldering van eenige kwes
ties naar den Bürgerbraukeller in München
gebracht worden. Èlser verklaarde dat dit
overbodig was, en vervaardigde ten bewijze
daarvan in het lokaal waar hij verhoord werd
uit de vrije hand en uit het hoofd een tot in
de kleinste bijzonderheden nauwkeurige
schets van de plaats waar de daad ge
pleegd is en die het geheele technisch ge
compliceerde moordplan nauwkeurig en
waarheidsgetrouw inhield.
Het was de politie in den loop van de opspo
ring een raadsel gebleven waarom de dader met
het oog op den langen loopiijd van het uurwerk
in zijn helsche machine onderweg naar het bui
tenland nog eens terugkeerde. De dader heeft dit
punt opgehelderd.
De eerste openbare bekendmaking van het af
zeggen van de plechtigheid in den Bürgerbrau
keller en de latere verandering van den termijn
voor de redevoering van Hitier op den avond van
8 November had hem ertoe gebracht zich nog
maals naar de plaats van de misdaad te bege
ven. De gelukkige omstandigheid, zoo besluit
de „Deutscher Dienst" „die den Führer en daar
mede ons allen behoed heeft voor een ontzet-
tenden rampspoed werd den misdadiger nood
lottig. Hij kon gegrepen worden voor hij. zich in
het buitenland aan een arrestatie kon onttrek
ken. Wij allen moeten deze omstandigheid dub
bel dankbaar zijn want de arrestatie van dezen
man heeft in ai zijn consequenties een be-
teekenis welke strekking in het geheel niet te
schatten is".
Londen
Het Britsche departement van buitenland-
sche zaken publiceert een mededeeiing be
treffende het bericht over de arrestatie van
een Duitscher in verband met de bomont
ploffing in München. Gezegd wordt: „Offi-
cieele kringen beschouwen de verklaring van
de Duitsche regeering als volkomen onbe
grijpelijk. Noch de Britsche regeering noch
eenig agent van de Britsche regeering wist
iets van den gearresteerden Duitschen on
derdaan. Het publiek zal in staat zijn, zijn
eigen conclusies te trekken uit zijn lang
durig verhoor door de Duitsche politie".
HEDEN: 10 PAGINA'S.
BINNENLAND
pag.
De ,.Bolivar"-ramp eischte 86 slachtoffers. 1
Te Maartensdijk zijn twee menschen door een
vrachtauto gedood. 3
Een Duitsche mededeeiing over het incident bü
Venlo 9
Sommige bestellingen van paravanen kwamen
te laat. 9
BUITENLAND
Een inwoner van München heeft bekend den
aanslag in den Bürgerbraukeller te hebben ge
pleegd. 1
De Britsche autoriteiten zullen allen export van
Duitschen oorsprong voortaan op zee in be
slag nemen. 1 en 5
Engeland voert ook voor den handel met de
neutralen een z.g. navicert-systeem in. 5
In het Protectoraat is het Standrecht opge
heven. 5
Dinsdag zün een Japansch schip en drie En
gelsche trawlers vergaan. 5
ARTIKELEN, enz.
R. P.: Een slag voor onze scheepvaart. 1
J. H. de Bois: Kunst in Haarlem en daarbuiten. 3
K. de Jong: Gecombineerd concert. 4
Van onzen Boedapester correspondent: Honga
rije waakt voor zijn veiligheid. 5
Van onzen defensie-medewerker: De oorlog te
land. g
De Burgerlijke Stand van Haarlem is opge
nomen op 7;
