Haarlem's Dagblad
Het vooglenheir.
Stel Uw kinderen
Acht Duitsche
verkenningstoestellen
neergehaald
Gaat Japan partij kiezen?
Nederlandsche schepen
niet in vreemd convooi
Het Belangrijkste
57e Jaargang No, 17312
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor Courant-
Uitgaven en Algem. Drukkerij N.V. Bureaux: Groote
Houtstraat 93, bijkantoor Soendaplein 37. Postgiro-
dienst 38810. Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
Telefoon: Directie 13082, Hoofdred. 15054, Redactie
10600, Drukkerij 10132, 12713. Administratie 10724,
14825. Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM en ROBERT PEEREBOOM Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Vrijdag 24 November 1939
Abonnementen per week ƒ0.25, per maand ƒ1.10,
per 3 maanden ƒ3.25, franco per post ƒ3.55, losse
nummers 6 cent per ex. Advertentiën: 1-5 regelt
ƒ1.75, elke regel meer ƒ0.35. Reclames ƒ0.60 per
regel. Regelabonnementstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels ƒ0.60, elke regel meer
ƒ0.15. Groentjes zie rubriek.
M i Ui oenen.
De Engelsche Kanselier van de Schakist, Sir
John Simon, een van die Engelsche ministers die
al vóór den vorigen oorlog regeerden en langza
merhand den indruk zijn gaan wekken dat zij
nooit verdwijnen zullen, heeft dezer dagen iets
gezegd over de kosten van den oorlog. Het zou
veel indruk gemaakt hebben, als men zich nog
zwaar bekommerde om de uitgaven. Maar dat
schijnt nergens het geval te zijn. Vóór deze
vreemde strijd begon verkeerden alle betrokken
landen plus de meeste neutralen al in zware
fjnanciëele zorgen, maar het is sinds lang duide
lijk dat slechte financiën de mogendheden niet
van het oorlogvoeren afhouden. En men kan dit
niet verklaren door te veronderstellen, dat hun
leiders tengevolge van opwinding alle rekenkunde
laten varen en de verantwoordelijkheid maar op
het nageslacht gooien als de gedachte aan „oor-
logsnoodzaak" hen bevangt. Want lang voor die
noodzaak bij hen vaststond, zeven jaar geleden
al, toen de Ontwapeningsconferentie definitief
mislukt, begon de dolle bewapeningsrace en
werden de begrootingen steeds meer ontwricht.
In Frankrijk ging dit tijdelijk alle perken te bui
ten omdat het Volksfront de sociale maatregelen,
waarmee dat land bij de rest van de wereld ten
achter was, plotseling in ongekende overdaad
ging invoeren, terwijl de uitgaven voor defensie
al fantastisch hoog waren. Maar later trok
Frankrijk de veertigurige werkweek en andere
maatregelen weer in en een jaar voor deze oorlog
uitbrak werkte het weer op volle kracht en kon
het, zich baseerend op den onuitputtelijken rijk
dom van zijn bodem, de staatsfinanciën weer in
een soortement evenwicht brengen.
De Duitsche financiën vormen sinds vele ja
ren het economische wonder van dezen tijd. Het
land kent geen openbare staatsbegrootingen en
rekeningen en sinds de financieele toovenaar
Schacht verdwenen is, begrijpt het buitenland
minder van de Duitsche financieele positie dan
ooit. Nauwelijks minder raadselachtig zijn de
geldmiddelen van Japan, dat al jaren een uit-
puttenden oorlog in China voert, en die van
Italië. Ook deze landen «hebben geweldige be-
wapenings-uitgaven gedaan en de oorlogen in
Abessynië en Spanje moeten buitendien enorme
Italiaansche uitgaven meegebracht hebben. Met
Spanje zelf schijnt het nog veel en veel erger ge
steld. Daarbij vergeleken is de positie der kleine
neutralen nog niet zoo ongunstig te achten
maar herinner u onze jongste s taats be groo ting,
de vooruitzichten voor 1941 die nog veel slechter
zijn, het feit dat daarenboven de huidige mobi
lisatie zooiets als een millioen gulden per dag
kost en dat daarvoor maar weer geleend zal moe
ten worden bovenop een reeds abnormaal hooge
staatsschulden u xilt en ziet uw nageslacht
in gedachten ais permanente slachtoffers van
ongekende belastingheffingen. Welk beroep zij
ook zullen uitoefenen, zeer zeker zullen zij in de
eerste plaats belastingbetalers zijn.
De komende Engelsche generaties zullen er,
tenzij het heele wereldbestel op andere grond
slagen geschoeid mocht worden en alle oörlogs-
schulden zouden worden geliquideerd, niet ge
makkelijker aan toe wezen. Dat blijkt wel uit de
mededèeüngen van Sir John. Hij heeft gezegd dat
de oorlog Engeland nu al minstens zes millioen
pond per dag kost. Dat is, volgens den tegen-
woordigen koers van het pond, zoowat vijfenveer
tig millioen gulden. In een jaar zou dat 16425 mil
lioen gulden zijn, maar zoo optimistisch kan de
Kanstelier van de Schatkist niet rekenen. Want
zoowel het leger als de zee- en luchtvloten nemen
voortdurend in omvang toe en worden dus steeds
duurder. Bovendien zou de toestand geheel ver
anderen als de oorlog te land en in de lucht wer
kelijk zouden losbarsten en fantastische hoeveel
heden munitie en materiaal gaan verslinden. Bo
vendien zouden dan groote bedragen vereiseht
worden voor het herstellen van aangerichte ver
woestingen.
Enfin, men kan daarop voortborduren. Natuur
lijk kan niemand dit berekenen, ook Sir John
Simon zelf niet maar als hij er ooit over fanta
seert zal hij twee milliard gulden voor het eerste
oorlogsjaar aangenomen dat het huidige ka
rakter van den strijd niet verandert wel als een
lage schatting beschouwen. Dat komt dan, let
wel, bovenop de normale begrootingsuitgaven.
Het is duizelingwekkend. „De kosten van een
slagschip zijn nu twee of driemaal zoo groot als
in den vorigen oorlog, moderne vliegtuigen kos
ten van drie tot zeven maal zooveel als de toe
stellen van dien tijd", zegt de Engelsche minister.
„En zelfs vei-hoogde belastingen zullen niet de
helft dekken van wat dit jaar wordt uitgegeven.
Zoo komen wij tot leeningen. Ieder moet zooveel
mogelijk sparen om erop in te schrijven".
Ik hoop dat het zonder ironie was dat hij eraan
toevoegde: „Dit is een vrijwillige oproep, geen
dwangbevel."
De heele wereld raakt langzamerhand onder een
dwangbevel. De oorlog zelf ziet eruit als een
dwangbevel. En men kan optimistisch zijn ten
aanzien van staatsbankroeten, bedenkend dat
geld maar een ruilmiddel is en de wisselkoersen
slechts een kwestie van internationale verhou
dingen zijnmaar moet zich dan toch nog
afvragen hoe de financieele verhoudingen tus-
schen staten en staatsburgers, hoe de totaal uit
het lood geslagen economie ooit weer in even
wicht gebracht moeten worden. Weet Sir John
Simon dat? Blijkbaar evenmin als anderen. Maar
hij zal het wel beleven. Hij schijnt alles mee te
beleven.
R. P.
W AR SCHAU'S BURGEMEESTER NAAR
EEN C ONCENTR ATTEKAMP?
In Poolsche kringen te Londen verneemt
Reuter dat de burgemeester van Warschau,
Starzynski naar het concentratiekamp in Dachau
is gezonden na de recente wanordelijkheden in
de stad. Verklaard wordt, dat in verband met
die wanordelijkheden tien terechtstellingen en
talrijke arrestaties zijn verricht.
Een Fransch natuuronderzoeker
heeft becijferd, dat er op aarde
ongeveer 75.000 millioen vogels
moeten leven
Nadat ik gistren heb geschreven,
Hoe talrijk wel het menschenras,
Thans op dit tranendal in leven,
Allen tesaamgenomen was:
Krijg ik bij toeval nu te lezen,
Hoevele vogels er wel zijn.
Er mogen heel wat menschen wezen,
Hiernaast is toch hun aantal klein.
Het vooglenheir, zoo bont verscheiden,
Telt in zijn machtige geheel.
In deze vogelvrije tijden,
Wel vijfendertig maal zooveel.
Een Franschman heeft het dezer dagen,
Op dit enorm getal geschat.
En slechts bedeesd durf ik te vx*agen:
Hoe lapt de brave man 'm dat.
Bij al dat vluchtig luchtbewegen.
Die schuilplaatsen in bosch en veld.
Hoe heeft hij 't voor elkaar gekregen,
Dat hij zelfs vaag maar heeft geteld.
En alle vogels van de aarde,
Enfin, ik vecht het maar niet aan.
Ik wil het liever maai* aanvaarden,
Dan zelf een Franschen slag te slaan.
Dus met de vogels vergeleken
Tellen wij nog geen drie procent,
Wanneer ik naar die schatting reken,
Dit feit was mij nog onbekend.
Daar hebben wij dan met z'n allen,
Weer iets interessants geleerd
Nou, ik ben blij dat die gevallen
Zoo liggen en niet omgekeerd.
P. GASUS.
Niet zoo maar een brill
Een {0}t'd van KEIP
de beste
GR. HOUTSTRAAT naast Luxox
(Adv. Ingez. Med.)
1U
PALMBEACH
HET SPECIAAL HUIS
VOOR KOUSEN
BARTELJORISSTR. 7
ONZE KOUSEN ZIJN VOOR
IEDERE DAME EEN WELKOME
VERRASSING.
GRCOTE SORTEERING IN
Z IJ DEN EN WOLLEN
PYJAMA'S - NACHTHEMDEN
EN BEDJASJES.
£uxe wipakkiiup Qwtis.
(Adv Ingez. Med.)
niet teleur in hun
vertrouwen in de
mildheid van den
goeden Sint. Maar
wees er vlug bij
vaat 't mooiste we$ is
VCiegiuiyen ais
nüiueitCeyyehs
Geheimzinnige activiteit
boven de Engelsche
rivieren.
In Londen wordt onthuld, zoo meldt Reu
ter, dat de Duitsche vliegtuigen, welke de laat
ste avonden laag boven de monding van de
Theems vlogen, mijnen per valscherm hebben
laten neerkomen. Deze moeten van het magne
tische type zijn.
Zoo hebben volgens de „Evening News" twee
Duitsche watervliegtuigen, die op een hoogte van
10 tot 20 meter vlogen, Woensdagavond z.g. „bub-
ble"-mijnen boven de monding van de Theems la
ten vallen. Men heeft een mijn in het vaarwater
zien drijven, die door geweervuur tot ontploffing
werd gebracht. Het water spoot tot 30 meter op.
Verder gelooft men, dat een groot Duitsch bom-
bai'dementsvliegtuig, dat Dinsdagavond over de
Humber vloog, twee voorwerpen, waarschijnlijk
mijnen, in de rivier heeft laten vallen. De beman
ning van een sleepboot heeft verteld dat de twee
voorwerpen aan valschermen bevestigd schenen te
zijn. Zij waren in het maanlicht duidelijk zichtbaar
en daalden betrekkelijk langzaam in het water.
Een bewoner aan de kust van Essex, die zich
Woensdagavond aan zee bevond, heeft het volgen
de verteld:
Twee groote zwarte vliegtuigen vlogen laag over
de stad en kwamen daarna terug boven de zee. Over
den cockpit van een der toestellen was een glazen
dak en we konden duidelijk het licht van binnen
zien. De machines waren te vèr om door het lucht
afweergeschut getroffen te kunnen worden. Wij
zagen een aantal zwarte voorwerpen uit de machine
vallen en elk oogenblik verwachtten we 'n ontplof
fing, maar er gebeurde niets.
TOKIO, 24 November ('Domei) De Britsche
ambassade heeft vanmorgen het volgende ver
klaard: de Britsche Admiraliteit heeft vastge
steld dat Duitsche vliegtuigen op vijf verschil
lende plekken aan de Oostkust van Engeland
in de duisternis op de avonden van 20 en 21
November mijnen hebben neergelaten.
Hiermede is het volkomen duidelijk gewor
den dat de op deze wijze gelegde mijnen
verantwoordelijk zijn voor de zware ver
liezen van de Britsche- en neutrale scheep
vaart van de laatste dagen in dit gebied.
De Britsche ambassade is gemachtigd hieraan
toe te voegen dat reeds lang vermoed werd dat
de Duitschex-s een dergelijke methode bij het leg
gen van mijnen gebruikten. Dergelijke schen
dingen van het internationale recht door Duitsch-
land kunnen tijdelijk schade veroorzaken a.an de
neutrale scheepvaart, maar nu de methode defi
nitief is geconstateerd, kunnen de geschikte
maatregelen getroffen worden om dit gevaar te
keeren.
&instiy protest
te £oadcn.
Tegen Britsche represaille
maatregelen.
De regeeringspersdienst meldt:
De Nederlandsche regeering heeft officieel
door Hr. Ms. gezant te Londen ernstig verzet
aangeteekend tegen represaille-maatregelen,
die de Britsche regeering meent te moeten
nemen tegen haar tegenstanders, doch waar
door de onzijdige mogendheden, zoowel zij,
die Duitsche goederen plegen te ontvangen,
als zij, die Duitsche goederen vervoeren, in bij
zondere mate zullen worden getroffen.
De aandacht is er op gevestigd, dat de voor
genomen Britsche represaille-maatregelen ten
aanzien van Nederland een bijzonder onaan
genaam karakter dragen, aangezien zij geno
men heeten te zijn naar aanleiding van eenige
scheepsrampen, waarvan de ondergang van
een groot Nedcrlandsch passagiersschip ver
reweg de voornaamste is.
Het Fransche
leger bericht
PARIJS, 24 November (Havas) Het leger-
bericht van den ochtend van den 24sten No
vember luidt: In den nacht was niets be
langrijks te signaleeren. In den loop van den
23sten November werden acht Duitsche ver
kenningsvliegtuigen boven ons grondgebied
neergehaald, vier door de Britsche en vier
door de Fransche luchtmacht. Eén onzer
vliegtuigen is niet in zijn basis teruggekeerd.
Het Duitsche legerbericht
BERLIJN. 24 November (D.N.B.) Het opper
bevel van de weermacht maakt bekend: in het
Westen een wat levendiger activiteit van verken
ners en artillerie. Het luchtwapen heeft zijn ver
kenningen boven Fransch gebied voortgezet. Tus-
schen de tot steun van de verkenningsvliegtuigen
en bescherming van het grensgebied ingezette
Duitsche jagers en vijandelijke jachtvliegtuigen is
het herhaaldelijk tot luchtgevechten gekomen.
Hierbij werd een Engelsch vliegtuig bij Ver
dun, een vliegtuig bij Saarbrücken en een
Fransch vliegtuig bij Deuxponts door lucht
doelartillerie omlaag geschoten.
Het bericht van de „New York Times" inzake de
ernstige beschadiging van den Britschen kruiser
„.Belfast" woi-dt bevestigd door de melding van
een duikboot, die een kruiser van de Southamp
tor.-klasse heeft getorpedeerd in de Firth of
Forth Volgens berichten van de Britsche admi
raliteit liep de Britsche torpedojager „Gipsy" aan
de Engelsche oostkust op een mijn en zonk.
De boomen aan de Zandvoortsche-
laan te Bloemendaal.
Zullen zij behouden kunnen blijven?
Zooals gemeld zal te Bloemendaal in werk
verschaffing worden ovex-gegaan tot normalisa
tie van de Zandvoortschelaan.
Nu het verlies van de mooie oude boomen
aldaar zeer betx-eurd wordt, vereenigde de Raad
van Bloemendaal zich in zijn zitting van Don
derdagmiddag met het denkbeeld van den heer
Posthumus Meyjes, dat het gedeelte Viersprong
Eikenlaan uit het plan zal worden gelicht en
de Commissie voor publieke werken zal over
wegen, of op dat gedeelte een breedere strook
aangekocht kan wox-den, waardoor de boomen
behouden zouden kunnen blijven.
Intusschen zal met het. wei'k der normalisatie
nu spoedig begonnen worden
Arturo Bodanzky overleden.
Vermaard Amerikaansch dirigent.
NEW-YORK, 24 November Op 62-jarigen
leeftijd is overleden Arturo Bodanzky, oud-diri
gent van de Metropolitan Opera. Hij werd be
schouwd als een van de bekwaamste dirigenten
van Duitsche opera's.
(United Press)
tH I «nrr-fnijitari!
Op verschillende plaatsen in ons land worden overstroomingen gemeld
engevolge van den sterken was der rivieren. Onze fotograaf maakte
bovenstaande opname op het moment, waarop het water over den dijk
van den Q^idewaaipolder oij Nijmegen Kop
De sterke was van de Maas en Waal is oorzaak, dat op .erschillende
plaatsen overstroomingen geschieden. Hoog water in de omgeving van
Nijmegen
Het woord is aan
Chamfort:
Wie ook maar één vooroordeel heeft
weggenomen is een weldoener der
menschheid.
Ondergang van de
„Teroekoeni Maroe"
wordt ernstig opgevat.
TOKIO, 24 November (DomeiL „Wij kunnen
niet zeggen, welke actie de Japansche regeering
zal ondernemen ten aanzien van de „Teroekoeni
Maroe". aldus de woordvoerder van het ministerie
van buitenlandsche zaken, in antwoord op een
vraag van een buitenlandschen correspondent.
„De „Teroekoeni Maroe" is blijkbaar op een ver
ankerde mijn geloopen. Het ongeluk gebeurde
overdag,.met mooi weer. Was het een drijvende
mijn geweest, dan zou deze van twee mijl afstand
zijn waargenomen. Kleinere booten gingen aan
de „Teroekoeni Max-oe" vooraf, maar kregen geen
ongeluk, terwijl het 12.000 ton metende lijnvaar-
tuig „Teroekoeni Maroe" op een mijn liep. Dit
moet een verankerde mijn geweest zijn".
De .Nitsji-Nitsji" verneemt, dat de regeering
alle inlichtingen en gegevens met de grootste
zorg verzamelt teneinde de verantwoording voor
de ramp vast te stellen.
Zou de regeering de schuld werpen op Duitsch-
land, aldus het blad, dan zou zij Duitschland er
van beschuldigen een mijnoorlog zonder onder
scheid te voeren tegen de neutrale scheepvaart.
Zou de regeering daarentegen Groot-Brittannië
verantwoordelijk stellen, dan zou zij dit land er
van beschuldigen, mijnen te leggen buiten de
gekenmerkte zóne. teneinde de neutrale scheep
vaart door schending van het internationale recht
te hinderen.
In beide gevallen, zoo vervolgt het blad, zal
het resultaat van het onderzoek der regee
ring neerkomen op een verklaring van
vriendschap jegens den een en van tegen
stand tegen den ander met de mogelijkheid
dat Japan bij den Europeeschen oorlog be
trokken wordt, ondanks zijn non-interventie
verklaring.
Het blad vermoedt derhalve, dat de vaststel
ling van de schuld voor de „Teroekoeni Maroe"
zal verwezen worden naar een kabinetsbijeen
komst, na nauw contact met de neutrale landen,
speciaal met Italië".
's-GRAVENHAGE. 24 November. Naar
aanleiding van berichten omtrent het varen
van neutrale schepen onder convooi van
een der belligerenten, verklaart de Neder
landsche Reedex-svereeniging, dat dit geen
betrekking kan hebben op Nederlandsche
schepen. Geen enkel Nederlandsch schip
heeft aan bedoeld convooivaren deelgenomen
en het ligt ook niet in de bedoeling hiertoe
over te gaan.
lAdv ingez. Med.)
HEDEN: 16 PAGINA'S.
HAARLEM EN OMGEVING
Gcd. Staten hebben het raadsbesluit van Heem
stede om geen gas van Haarlem te betrekken
niet goedgekeurd. 11
BINNENLAND
Onze regrering heeft te Londen ernstig gepro
testeerd tegen de nieuwe controlemaatregelen 1
De Tweede Kamer neemt het wetsontwerp in
zake de intrekking van de spoorwegpensioen-
korting aan. 3
Nadere bijzonderheden over den overval bü
Venlo. 3
BUITENLAND
De ondergang van de „Teroekoeni Maroe"
wordt in Japan ernstig opgevat. 1
Tatarcscoe is belast met de vorming van een
nieuw Roemeensch kabinet. 5
Spanje gaat o.a. met Nederland ruilovereen
komsten sluiten. 5
Donderdag zijn drie Engelsche schepen vergaan. 5
Sport in 't Kort.
SPORT.
AR1IKELEN, enz.
R. P.: Millioenen. l
Melis Stoke: Gewapende studie. 3
Henry A. Th. Lesturgeon: Montpellier en Parijs 5
K. dc Jong: Tweede Kamermuziekavond van
Toonkunst g
De Burgerlijke Stand van Haarlem is opge
nomen op M
VTMr H
