Haarlem's Dagblad
De „Graf Spee"
ten onder gegaan.
Duitsche kruiser
tot zinken
gebracht
Vorst bezorgt scheepvaart
overlast.
IJSBANEN
T)oot eigen bemanning, tol zinken gebcacfit
Vier opvarenden van de
„Graf Spee" in arrest.
'v - 'tl
ÉB
r*
PRIMA BELGISCHE ANTHRACIET
FRANS PERQUIN, 162 Gr. Houtstr., Tel. 10212
IJselmeer zeer moeilijk te bevaren.
Drie ijsslachtoffers.
Een vorst-elijke daad.
IJSBAAN
in Groenendaal
57e Jaargang No. 17332
Uitgave Lourens Coster, Maatschappij voor Courant-
Uitgaven en Algem. Drukkerij N.V. Bureaux: Groote
Houtstraat 93, bijkantoor Soendaplein 37. Postgiro-
dienst 38810. Drukkerij: Zuider Buiten Spaarne 12.
Telefoon: Directie 13082. Hoofdred 15054, Redactie
10600, Drukkerij 10132, 12713. Administratie 10724,
14825 Soendaplein 12230.
Verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen
Directie: P. W. PEEREBOOM en ROBERT PEEREBOOM Hoofdredacteur: ROBERT PEEREBOOM
Maandag 18 December 1939
Abonnementen per week ƒ0.25, per maand ƒ1.10,
per 3 maanden 3.25, franco per post 3.55, losse
nummers 6 cent per ex. Advertentiën: 1-5 regels
ƒ1.75, elke regel meer ƒ0.35. Reclames ƒ0.60 per
regel. Regelabonnementstarieven op aanvraag.
Vraag en aanbod 1-4 regels ƒ0.60, elke regel meer
0.15. Groentjes zie rubriek.
Het thans gezonken Duitsche oorlogsschip „Admiral Graf Spee".
Het schip mat 10.000 ton.
Het Duitsche vestzak-slagschip „Admiral Graf Spee" is Zondag
avond eenige mijlen buiten de kust van Uruguay door de beman
ning van het oorlogsschip tot zinken gebracht.
Het D. N. B. meldt dat Hitier zelf den commandant van de „Graf
Spee", kapitein ter zee Langsdorff, het bevel gegeven had, het schip
in de lucht te laten vliegen, aangezien de regeering van Uruguay ge
weigerd had den noodigen tijd toe te slaan om het schip zeewaardig
te maken.
Om 7.20 Amst. tijd maakte de „Graf Spee" zich
in de haven van Montevideo gereed tot het ver-
trek. Om 9.05 uur werd het anker gelicht.
Voor dien waren zeven honderd léden der. be
manning en het grootste deel der voorraden aan
boord van het Duitsche stoomschip „Tacoma" ge
bracht.
Na zijn vertrek begaf het oorlogsschip zich met
geringe snelheid in zuidelijke richting, gevolgd dooi
de „Tacoma".
De „Graf Spee" begaf zich in zuid-oostelijke
richting. De Duitsche vlag hing aan den groot
bramsteng en op het achterschip.
Om elf uur 27 werd waargenomen dat het
Schip in de golven verdween. Drie luide ont
ploffingen hadden vernietigd wat van den mo
dernen oorlog was overgebleven. Gedurende
de paar minuten dat het slagschip drijvende
bleef, bevonden zich de „Tacoma" en twee
Argentijnsche oorlogsbodems in de buurt.
Zwarte rookwolken hingen boven de plaats
waar de Graf Spee in de diepte verdween met
al het geschut aan boord.
Reuter meldt dat een boot van een Argentijn-
schen kruiser den commandant en officieren van
de „Admiral Graf Spee" aan boord genomen heeft.
De Brische gezant te Montevideo Drake, heeft
verzocht de „Tacoma" in beslag te mogen nemen,
op het oogenblik dat bekend was, dat een deel van
de bemanning van de „Admiral Graf Spee" zich
aan boord van dit schip had begeven. Voor hij
antwoord had gekregen, was het schip evenwel
zonder loods uitgevaren. Men veronderstelt dat het
naar de haven terug zal kieren, aangezien het niet
voldoende voedsel aan boord heeft, bovendien zal
het schip worden buit gemaakt wanneer het op
zee blijft.
Thans weet men, dat de „Tacoma" de „Admiral
Graf Spee" volgde om de rest van de bemanning
aan boord te nemen.
Bemanning op weg naar Buenos-
Aires.
Nu het uitgebrande wrak van het Duitsche
vestzakslagschip op de voornaamste ankerplaats
voor de reede van Montevideo ligt, zijn de
commandant en de bemanning van het schip
op weg naar Buenos Aires aan boord van
sleepbooten en lichters.
Slechts eenige honderden opvarenden waren aan
boord van het schip gebleven, de overigen waren
met de meeste voorraden overgegaan op de „Ta
coma" welke in de haven lag. Bij bet verlaten van
de haven, volgde de „Tacoma" den oorlogsbodem.
Voor de drie ontploffingen het lot van het sehip
bezegelden begaven de commandant met zijn staf
en de overige leden van de bemanning zich in de
booten. In het licht van de vlammen, welke op
laaiden nadat de wegstroomende olie in brand was
gevlogen, werden zij aan boord van de „Tacoma"
genomen.
Volgens dit bericht zou de „Tacoma" in te
genstelling met het eerstvermelde telegram nog
op de reede van Montevideo liggen en door twee
Britsche oorlogsbodems bewaakt worden.
Staande op het dak van zijn hotel te Montevideo
heeft de correspondent van de „New York Times"
gezien dat kapitein Langsdorff en andere officie
ren van de „Graf Spee" staande het saluut brach
ten toen hun schip in de golven verdween.
De correspondent bericht verder, dat kapitein
Langsdorff op een electrischen knop drukte toen
de zon onder de horizon verdween en de lucht
hierdoor gloeiend rood gekleurd was. Het geheele
sohouwspel scheen onwerkelijk, drie minuten la
ter zonk het schip.
De electrische knop was "mét een draad ver
bonden aan een groote electrische mijn in het
munitiemagazijn. De werking was doeltref
fend, binnen tien minuten sloegen de vlammen
over de geheele lengte uit het schip, terwijl
voortdurend ontploffingen in de ruimen wer
den gehoord. Het schip brandde 80 minuten.
De gehuwde leden van de bemanning waren
voor het vertrek uit de haven aan boord van de
„Tacoma" gegaan.
Volgens een Reuterbericht uit Buenos Aires zou
de commandant van de „Admiral Graf Spee" al
vorens te vertrekken telefonisch om laatste instruc
ties hebben gevraagd aan Hitier.
Deze zou hebben gezegd: „U bent commandant
van het schip en u moet het definitieve besluit
nemen". Hierop zou kapitein Langsdorff hebben ge
zegd: „Heel goed, eerder dan mij over te geven zal
ik het schip in de lucht laten vliegen".
Voor het schip werd vernield, vlogen vijf Brit
sche vliegtuigen er boven.
Er steekt niet veel van het wrak van de „Graf
Spee" boven water uit.
Het wrak zal een ernstige belemmering vormen
voor het havenverkeer. In sommige kringen ver
wacht men dat Uruguay in verband daarmede stap
pen zal doen bij Duitschland. De stookolie uit het
wrak van de „Graf Spee" heeft vlamgevat als ge
volg, waarvan het wrak in vlammen werd gehuld.
Aan de kust stond een zeer groote menigte naar het
brandende wrak te kijken.
Te Montevideo geeft men algemeen uitdrukking
aan verontwaardiging over het feit, dat de plaats
welke was uitgezocht om de „Graf Spee" in de lucht
te laten vliegen, de voornaamste ankerplaats was.
Het wrak vormt een ernstige hinderpaal voor het
havenverkeer en waarschijnlijk kan het alleen met
behulp van dynamiet worden opgeruimd.
Men is van meening, dat de regeering van Uru
guay het slagschip een kiësche behandeling heeft
doen deelachtig worden.
Nader wordt nog gemeld, dat zich voortdurend
ontploffingen bij het wrak hebben voorgedaan,
daar de olie, welke ook onder water brandde, de
granaten heeft bereikt. Men gelooft dat de gezag
voerder de laatste man was, die de „Graf Spee"
heeft verlaten. Aanvankelijk was gemeld dat hij bij
den ondergang van zijn bodem met verschillende
officieren om het leven is gekomen. De Duitsche
legatie zou zelfs Zondagavond nog verklaard heb
ben: „Een Duitsch gezagvoerder blijft op zijn
schip".
Voor het vertrek van de „Graf Spee" uit de haven
van Montevideo had de commandant, een langen
brief gezonden aan den Duitschen gezant waarin
hij op bitteren toon protesteerde tegen de weigering
der regeering' van Uruguay meer tijd toe te staan
aan herstellingen aan het schip. In dezen brief ver
klaart hij dat het onmogelijk was herstellingen uit te
voeren binnen 72 uren, niet alleen voor gevechts
doeleinden doch ook om het hoofd te bieden aan de
normale gevaren van scheepvaart en zee.
Met het oog op de houding der autoriteiten
van Uruguay en zijn verantwoordelijkheid voor
de levens van duizend man was de eenige weg,
welke hem overbleef, de redding voor te berei
den van de bemanning en als protest het schip
op te blazen in de buurt van de haven van
Montevideo.
HYDEPARK 18 December (Havas). Presiden:
Roosevelt is gisteren den geheelen middag thuis
gebleven teneinde steeds bereikbaar te zijn voor
het ministerie van buitenlandsche zaken en om zoo
mogelijk per radio iets op te vangen van de „Grai
Spee". Hij weigerde iets te zeggen toen hij vernam,
dat het schip door de bemanning tot zinken was
gebracht.
Havas constateert dat thans een einde is gekomen
aan de bezorgdheid in Amerikaansche diplomatieke
kringen, dat een nieuwe zeeslag zou worden gele
verd binnen de veiligheidszone, welke is vastge
steld op de conferentie van Panama.
Het vraagstuk van een overtreding van de bepa
lingen van deze conferentie is evenwel nog niet
geregeld. Dat moet het onderwerp vormen van
diplomatieke besprekingen tusschen de staten van
het Amerikaansche werelddeel. Wel merkt men op,
dat het niet in de bedoeling ligt een vloot te zenden
om deze veiligheidszone te doen eerbiedigen.
Naar te Santiago de Chili vernomen werd heeft
Brazilië de leiding genomen in een nieuwe actie
om de Amerikaansche landen te vereenigen achter
een krachtiger en meer doeltreffende neutraliteits
politiek.
De minister van Buitenlandsche Zaken van Bra
zilië, Aranha, heeft reeds nota's gewisseld met zijn
ambtgenoot van Chili, Ortega, waarin de wensch
der beide landen wordt uitgesproken een herha
ling te vermijden van de gevechtshandelingen zoo
als in de wateren van Uruguay is geschied door
Britsche kruisers en het Duitsche vestzakslagschip
„Admiral Graf Spee".
Duitsch protest.
De Duitsche gezant te Montevideo heeft in op
dracht van de rijksregeering bij de regeering van
Uruguay geprotesteerd, omdat zij aldus het
Duitsche Nieuwsbureau aan het beschadigde
oorlogsschip „Admiral Graf Spee" onder de meest
flagrante schending van het internationale recht
en gebruik, de overeenkomstig de omstandigheden
vanzelfsprekende termijn tot herstel der zeewaar
digheid geweigerd heeft.
United Press verneemt uit Montevideo dat vier
leden van de bemaning van de „Graf Spee" aan
boord van het Duitsche vrachtschip „Tacoma'
door de havenpolitie der stad in arrest zijn geno
men. De beschuldiging tegen hen luidt dat zij de
„Graf Spee" in de lucht hebben laten vliegen, het
geen geschiedde op last van commandant Langs
dorff. Zij zullen tot het èinde van het onderzoek
vastgehouden worden.
Het verluidt dat ook kapitein Langsdorff gedu
rende korten tijd in arrest is geweest. Hij zou ech
ter op last van het ministerie van buitenlandsche
zaken van Uruguay vrijgelaten zijn.
De correspondent te Montevideo van de „New
York Times" meldt, dat ook de kapitein van het
Duitsche schip „Tacoma" in hechtenis is geno
men, omdat hij zonder verlof met zijn schip is
uitgevaren. De manschappen van de „Graf Spee"
aan boord van de „Tacoma" zouden volgens hem
zijn geinterneerd.
Rapport van Engelsche
duikboot.
LONDEN, 18 December (Reuter.)
De admiraliteit heeft het volgende commu
niqué uitgegeven
„De secretaris der admiraliteit
deelt mede, dat ZM.'s duikboot
„Ursula" rapporteert, dat zij Don
derdag 14 December j.l. een Duit
schen kruiser van de Keulen-klasse
aan de monding van de Elbe tot
zinken heeft gebracht. De kruiser
werd beschermd door zes Duitsche
torpedojagers."
Van gezaghebbende Engelsche zijde wordt ver
nomen. dat de torpedeering van een Duitschen
kruiser door de Britsche duikboot „Ursula" geen
verband houdt met de mededeeling der admirali
teit van vier dagen geleden, dat de duikboot welke
de „Bremen" had waargenomen, een onderzeeër
tot zinken had gebracht en een vijandelijken
kruiser had getorpedeerd.
Liz
Vermoedelijk wordt in bovenstaand bericht bedoeld de „Köln", een der drie kruisers, die
de „Königsberg-klasse" vormen en van welk type wij hierboven een afbeelding geven. Tot
deze klasse behooren n.l. de „Königsberg", gebouwd in 1927, de „Karlsruhe", gebouwd in
'927 en de „Köln", gebouwd in 1928.
Deze kruisers verplaatsen 6000 ton en hebben een bemanning van ongeveer 550 koppen.
Hun lengte bedraagt 554 voet. Zij voeren elk 9 kanonnen van 15 c.M. en 4 van 8 c.M., ter
wijl zij bovendien over 18 machinegeweren en 12 torpedoUnceerbu&en beschikken.
Afm. 30/50 2.30
20/30 2.50
16/20 2.15
per H.L. franco bergplaats.
ALLE SOORTEN UIT VOORRAAD LA MINUTE TE LEVEREN I
In verband met de komende 3 Zondagen wordt U beleefd verzocht vooral
deze week tijdig Uw brandstoffen te bestellen.
(Adv Ingez. Med.)
De vorst, welke nog maar zeer kort geleden is begonnen en ook nog niet
erg fel is geweest, legt aan de binnenvaart reeds groote moeilijkheden in
den weg. De zeilscheepvaart op het IJselmeer is onmogelijk geworden,
maar ook motorbooten ondervinden reeds zeer veel hinder van het grondijs,
dat zich in uitgestrekte velden begint vast te zetten.
Het ijs heeft helaas reeds slachtoffers gekost In Zaandam is een negen
tienjarige jongen door het ijs gezakt en verdronken en in Friesland zijn
twee kinderen uit één gezin om het leven gekomen.
De haven van Enkhuizen ligt opgehoopt met
schepen, die daar een veilig toevluchtsoord heb
ben gezocht. Een kraan van de N.V. Neptunus,
die van Hoek van Holland buitenom naar IJmui-
den was gebracht en verder binnendoor naar
Delfzijl zou gaan, heeft men met behulp van
vier sleepbooten nog de Enkhuizensche haven
weten binnen te sleepen.
De haven van Monnikendam was Zondag ge
heel toegevroren, zoodat de boot der Noord-Zuid-
Hollandsche Tramweg Maatschappij, wel'ke hier
onder normade omstandigheden binnenvaart, een
anderen weg moest nemen.. Zij voer naar de
Noordzijde van den Waterlandschen Zeedijk
onder Volendam, om enkele passagiers af te
zetten en keerde teen terug naar Marken. Het
grondijs bezorgt op dit traject echter veel last.
Daarom bleef de tramboot na dezen eenen tocht
van Zondagochtend omstreeks elf uur in de
haven van Marken liggen. In normale omstan
digheden wordt deze dienst zevenmaal per dag
onderhouden. Voor de met verlof naar huis
keerende militairen beteekende dit, dat zij aan
den vasten wal moesten blijven.
Maandagochtend zullen de Markers zonder
twijfel weer probeeren aan den dijk te meren
Of zij hun doel zullen bereiken, is gezien het
opkomende grondijs, zeer twijfelachtig. Het ijs
langs den Zeedijk tusschen Monnikendam en
Volendam was voor schaatsenrijders nog niet be
rijdbaar.
De haven van Durgerdam ligt reeds geheel
dicht.
Te Betterwird nabij Dokkum zijn Zon
dagmorgen een achtjarig zoontje en een
twaalfjarig dochtertje van den landbouwer
Hoitsma door het ijs gezakt van een
slootje in de nabijheid van de ouderlijke
woning, alwaar zij aan het spelen waren.
De ouders, die de kinderen na korten
tijd misten, gingen zoeken. Zij zagen in
het ijs een gat, waarin een mutsje vsui
een der kinderen dreef. Men slaagde erin
de kinderen door dit gat op te halen. Dr.
Blanksma uit Dokkum die spoedig ter
plaatse was kon slechts den dood bij
beiden constateeren.
De lijkjes zijn naar dc ouderlijke woning
overgebracht.
Zondagmiddag om half vier begaven zich
de gebroeders Henk en Gerrikt Verbeek
op de circa vijftien meter breede Gouw te
Zaandam teneinde daar schaats te rijden.
Zij hadden reeds een vrij groote afstand
afgelegd, toen zij door het ijs zak
ten. Op hun hulpgeroep kwamen
menschen toesnellen, die den jongen van
zestien jaar, spoedig op het droge had
den gebracht. De oudste evenwel, die
negentien jaar is, was reeds onder het ijs
en in de modder geraakt. Met een red-
dingshaak wist men hem na eenigen tijd
eveneens op het droge te brengen, doch
de levensgeesten bleken reeds te zijn ge
weken.
Het woord is aan
Thoreau:
Een mensch is rijk naar verhouding
van hetgeen hij missen kan.
Nog enkle dagen, dan begint er
Ook alweer officieel de winter,
Hij zal ons waarlijk niet verrassen,
Reeds dekt het ijs de stille plassen,
De winter heeft in steden, dorpen,
Zijn schaduw al vooruit geworpen.
Hoewel er velen zich verblijden,
In het vermaak van schaatsenrijden.
En dus de vorst verheugd begroeten,
Te velen moeten 't ook weer boeten,
In deze plotselinge koude.
Als 't pogen om zich warm te houden,
Op een illusie uit moet loopen,
Daar zij geen brandstof kunnen koopen
En rillen moeten bij gebreke
Aan warme kleeding, wollen deken..,.
Gij die u wèl goed kunt verwarmen,
Vergeet nu niet de Stille Armen,
Denkt, aan uw warmen haard gezeten
Na uw verwarmend, sterkend eten
Aan al wat zij moeten ontberen,
Nu weer de vorst is gaan regeeren.
Zendt uit uw menschelijk erbarmen
Een gave voor de Stille Armen.
Die, aan dit vriezend weer gemeten,
Een vorst-elijke daad mag heeten.
Verantwoording giften Stille
Armen, pag. 2, 5de kolom.
GEOPEND, OOK 's AVONDS.
Inlichtingen: Telefoon 29012 en 28477
(Adv. Ingez. Med.)
BREDERODE EN EINDENHOUT
DOORLOOPEND GEOPEND
Tarieven in de advertentiekolommen.
Inl. SPORTHUIS HAARLEM, Telef. 12215
(Adv. Ingez. Med.)
TELEGRAAFVERKEER MET DUITSCHLAND.
Telegrammen met betaald antwoord bestemd
voor Duitschland zijn tot nader order niet meer
toegelaten.
DE STRIJD VAN HET FINSCHE
VOLK.
In dit nummer (op pag. 3) geeft onze
correspondent te Stockholm, Charles G.
Behrens, een aangrijpende beschouwing
over den strijd dien het Finsche volk voert
tot behoud van zijn vrijheideen strijd
waarin ook grijsaards, vrouwen en zelfs
kindferen hun taak vervullen en waarin
ieder stukje weg, ieder huis, ieder bruggetje
dat ontruimd moet worden, eerst door de
Finnen wordt vernietigd. Als de Russen
Finland zouden veroveren, zal het een
totaal verwoest Finland zijn. Rusland
heeft zich misrekend in den tegenstand.
Wij bevelen dit artikel in de belang
stelling van den lezer aan.